Mahavir Darshan

SR No.: 006039
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 202
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 74

જીતની
શ્રી મહાવીર દર્શન કરીને (૪) જીવનું મૂળ પ્રયોજન વીતરાગ ભાવ છે. વીતરાગ ભાવના બે પ્રકાર છે (૧) દષ્ટિમાં વીતરાગતા અને (૨) ચારિત્રમાં વીતરાગતા.
(૫) પહેલાં દૃષ્ટિમાં (જ્ઞાન અને શ્રદ્ધામાં) વીતરાગતા થાય છે. મારા અભેદ ચૈતન્ય સ્વભાવમાં રાગ નથી, પર્યાયમાં રાગ થાય તે સમ્યગ્દર્શનનું - વીતરાગદષ્ટિનું કારણ નથી. પણ તે રાગ સાથેની એકતા તો મિથ્યાત્વનું કારણ છે, અને તે રાગનો આશ્રય છોડીને સ્વભાવની એકતા કરવી તે સમ્યગ્દર્શનનું કારણ છે. '
એ પ્રમાણે જાણીને અભેદ સ્વભાવની મુખ્યતા કરતાં વીતરાગદષ્ટિ પ્રગટે છે અને ત્યાં રાગનો નિષેધ સ્વયં વર્તે છે.
(૬) વ્યવહારનો આશ્રય માનવો તે મિથ્યાત્વ છે અને સ્વભાવના આશ્રયે વ્યવહારના આશ્રયનો લોપ કરવો તે સમ્યગ્દર્શન છે.
(૭) પરને અને આત્માને સંબંધ નથી” એ સમજવાનું પ્રયોજન શું? પર સાથે સંબંધ નથી એટલે પર લક્ષે જે વિકાર થાય તે મારું સ્વરૂપ નથી. એમ પર સાથેનો સંબંધ તોડીને, તેમ જ પોતાની પર્યાયનું લક્ષ પણ છોડીને અભેદ સ્વભાવની દષ્ટિ કરવી, તે જ આત્માનું પ્રયોજન છે.
(૮) ચારેય અનુયોગના કથનનું તાત્પર્ય વીતરાગભાવ જ છે.
(૯) બધા પદાર્થોની કમબધ્ધ અવસ્થા થાય છે, મારો કોઈ પર પદાર્થોમાં અધિકાર નથી. એમ સમજીને સ્વાશ્રય કરવો અને પર પ્રત્યે ઉદાસ થવું, તે પ્રયોજન છે. કમબધ્ધ પર્યાયની શ્રદ્ધાવાળાને પોતાની પર્યાયમાં પણ ઉદાસીનતા થઈને દ્રવ્યદૃષ્ટિ થઈ હોય છે.
(૧૦) વ્યવહારનો હેતુ પરમાર્થ બતાવવાનો છે, તેને બદલે વ્યવહારમાં જ જે અટકી ગયો, તે જીવ વીતરાગતા તરફ ઢળ્યો નહિ પણ રાગને જ પોષણ કર્યું. શુધ્ધ સ્વભાવની શ્રદ્ધા અને સ્થિરતા રૂપ વીતરાગભાવ તથા રાગનો નિષેધ એ જ પ્રયોજન છે.
સ્વાશ્રયભાવ કરવો તે જ વીતરાગતાનું મૂળ છે અને તેમાં જ જીવનું સુખ છે. સ્વાશ્રયપણું અને વીતરાગતા એ જ જૈનધર્મની વિશેષતા છે.
કેવળજ્ઞાનનું સ્વરૂપ :
(૧) જ્યારે વર્તમાન જ્ઞાનની પર્યાય, પોતાના નિજ સ્વભાવને ધ્યેય બનાવી. ઉપયોગનું લક્ષ ત્યાં એકાગ્ર કરે છે અને જે ધારા તૂટ્યા વગર-અખંડ જ્ઞાન બે ઘડી સુધી ત્યાં સ્થિર થાય છે. પોતાના સ્વભાવ સિવાય કાંઇ જ જણાતું નથી. તે શુકલ ધ્યાનની અવસ્થાને કેવળજ્ઞાન પ્રગટયું એમ કહેવાય છે.