________________
જાજાને શ્રી મહાવીર દર્શન કરી
ધર્મના દશ લક્ષણ ક્ષમા-માર્દવાદિ આત્માના નિજ સ્વભાવ છે અને સ્વભાવ હોવાથી ધર્મ છે.
ક્ષમાદિ-સ્વભાવી, આત્માના આશ્રયે પ્રકટ થતી જે આત્માની નિર્મળ, નિર્દોષ, શુધ્ધ સ્વભાવ પર્યાય એ જ ઉત્તમક્ષમાદિ દશ ધર્મ કહેવામાં આવેલ છે.
વાસ્તવમાં આ પ્રકારે કોઈ દશ ધર્મ તો નથી પણ એક વીતરાગ-રત્નત્રય સ્વરૂપ ધર્મના આ દશ લક્ષણો છે.
“ચારિત્ર એ જ સાક્ષાત ધર્મ છે.” ઉત્તમ ક્ષમાદિ દશ આત્માના ચારિત્ર ગુણની નિર્મળ પર્યાયો છે.
ઉત્તમ ક્ષમાદિ શબ્દ યોજનામાં જે પૂર્વે ‘ઉત્તમ” શબ્દની યોજના થયેલી છે તે સમ્યગ્દર્શનની સત્તાની સૂચક છે. સમ્યગ્દષ્ટિ-જ્ઞાની ધર્માત્માઓને જ આ ઉત્તમ સમાદિ દશ-ધર્મ હોય છે. (૧) ઉત્તમ ક્ષમા
કોધના અભાવ રૂપ (૨) ઉત્તમ માર્દવ *
માનના અભાવ રૂપ (મૃદતા-કોમળતા (૩) ઉત્તમ આર્જવા
માયાચારના અભાવ રૂપ (૪) ઉત્તમ શૌચ
લોભના (ઈચ્છાના) અભાવરૂપ (પવિત્રતા) (૫) ઉત્તમ સત્ય (સત્ ધર્મ)
અસત્ ધર્મનો અભાવ (૬) ઉત્તમ સંયમ (ઉપયોગની સ્વસમ્મુખતા) ઉપયોગની પરસમ્મુખતાનો અભાવ (૭) ઉત્તમ તપ સ્વરૂપમાં પ્રતપન-
વિયન રાગાદિભાવોના ત્યાગપૂર્વક (૮) ઉત્તમ ત્યાગ
(શુધ્ધ આત્માના ગ્રહણપૂર્વક બાહ્ય અને
અત્યંતર પરિગ્રહથી નિવૃત્તિ) (૯) ઉત્તમ આચિન્ય :
(મોહ-રાગ-દ્વેશના ભાવોથી નિવૃત્ત થવું) (૧૦) ઉત્તમ બ્રહ્મચર્ય
પરમાં લીનતાનો અભાવ (સ્વલીનતા)
