Page Text
________________
નીમી
શ્રી મહાવીર દર્શન ચેતનામય છે એટલે પુણ્ય-પાપના ભાવ થયા તે મારું કર્તવ્ય નથી, પરંતુ તે વિકાર ભાવોનો પણ હું જ્ઞાતા જ છું. જ્ઞાતા-દષ્ટાપણું એ જ મારું સ્વરૂપ છે, આવા ભાનપૂર્વક જ્ઞાન-દર્શનમય ચેતનાની જે શુધ્ધ પર્યાય છે તે જ ધર્મ છે. ધર્મ” તે દ્રવ્ય કે ગુણ નથી પરંતુ શુધ્ધ પર્યાય છે. ધર્મના ચાર પ્રકારે કથનમાં શુધ્ધ પર્યાયનો ખરેખર એક જ પ્રકાર છે. જેટલે અંશે ચેતના નિર્વિકારપણે પરિણમે તેટલે અંશે ધર્મ છે અને જેટલા અંશે પુણ્ય-પાપના વિકાર પણે પરિણમે તેટલો અધર્મ છે. શરીરની ક્રિયામાં ધર્મ માને છે તો તદ્દન બહિરદષ્ટિ-મિથ્યાદષ્ટિ છે. અહીં તો પૂણ્યમાં ધર્મ માને તો પણ તે મિથ્યાષ્ટિ છે. પુણ્ય અને દેહની ક્રિયા તો મારું સ્વરૂપ નથી, જ્ઞાતા-દષ્ટાપણું એ જ મારું ખરું સ્વરૂપ છે. એમ જાણનાર જ્ઞાનીને પણ નીચલી દશામાં પુણ્ય-પાપના પરિણામ થાય ખરા, પરંતુ તેઓ એમ સમજે છે કે પુણ્ય-પાપના વિકાર રહિત શુધ્ધ ચેતના પરિણતિમાં જેટલી સ્થિરતા કરું તેટલો ધર્મ છે અને ચેતનાનું જેટલું બહિર્મુખ વલણ જાય તે બધોય અધર્મભાવ છે. નિર્મળ પર્યાય પ્રગટી તે જ ધર્મ છે, ધર્મ ખરેખર તો પર્યાય છે, પરંતુ શુધ્ધ પર્યાય તે દ્રવ્ય સાથે અભેદપણું ધરાવતી હોવાથી અભેદપણે વસ્તુના સ્વભાવને જ ધર્મ કહ્યો છે. પ્રથમ પુણ્ય-પાપ રહિત સ્વભાવની પ્રતીત થતાં સમ્યગ્દર્શન ધર્મ પ્રગટે છે ત્યારે ચેતનના પરિણામ અંશે શુધ્ધ અને અંશે અશુધ્ધ હોય છે. જ્ઞાની શુધ્ધ પરિણામમાં જ ધર્મ સમજે છે, તેથી તેઓ અશુધ્ધ પરિણામને સ્વભાવમાં સ્વીકારતા નથી. એટલે પુણ્ય-પાપ રહિત સ્વભાવની સ્થિરતા વડે ક્રમે ક્રમે ચારિત્રની પૂર્ણતા કરે છે, જ્યારે પૂર્ણ શુધ્ધ ચેતના પરિણામ પ્રગટે છે ત્યારે કેવળજ્ઞાન પ્રગટે છે અને પુણ્યપાપનો અભાવ થાય છે.
‘શુધ્ધ ચેતનરૂપ ધર્મ' કહેતાં એમ સિધ્ધ થયું કે જ્ઞાન-દર્શન સિવાય આત્મા બીજું કાંઈ કરી જ શકતો નથી. જ્ઞાન-દર્શન સિવાય આત્મા બીજું જે કાંઈ કર્તુત્વ માને તે અધર્મભાવ છે.
. એકલા જ્ઞાન-દર્શનમય સ્વભાવને માન્યો તેમાં પરનું કરવાની વાત જ ક્યાં આવી? અરે ! જ્ઞાનમાં શુભ વિકલ્પ પણ ક્યાં આવ્યો? ચેતનાનો સ્વભાવ જ વિકલ્પ રહિત જાણવા-દેખાવાનો જ છે અને તે વિકાર રહિત શુધ્ધ ચેતના એ જ ધર્મ છે.
અંતરમાં વિદ્યમાન જ્ઞાનાનંદસ્વભાવી ત્રિકાળિક ધ્રુવ આત્મતત્ત્વ જ પરમ સત્ય છે. તેના આશ્રયે ઉત્પન્ન થયેલું જ્ઞાન, શ્રધ્ધાને અને વીતરાગ પરિણતિ જ ઉત્તમ સત્યધર્મ છે. વસ્તુસ્વરૂપની સાચી સમજણનું નામ ધર્મ છે.
૨. ઉત્તમ ક્ષમાદિ દશ પ્રકર ધર્મ આત્મા ક્રોધાદિ કષાયરૂપે ન પરિણમે અને પોતાના સ્વભાવમાં સ્થિર રહે તે જ ઉત્તમ ક્ષમાદિરૂપ ધર્મ છે, આ રીતે ઉત્તમ ક્ષમાદિ ધર્મ કહેતાં પણ શુધ્ધ ચેતનાના પરિણામરૂપ ધર્મ જ સિધ્ધ થાય છે. કેમકે તેમાં ચેતનાનાં પરિણામને પુણ્ય-પાપથી
{ ૧૭
| SR No. | 006039 |
| Book Title | Mahavir Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 202 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |