Mahavir Darshan

SR No.: 006039
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 202
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 37

કાર શ્રી મહાવીર દર્શન
ધર્મનું સ્વરૂપ
‘સળ મૂનો ઘમ્પો' ધર્મનું મૂળ સમ્યગ્દર્શન છે. પ્રથમ ધર્મ સમ્યગ્દર્શન જ છે. સમ્યગ્દર્શન જ આત્માના જ્ઞાન-ચારિત્ર વગેરે બધા ધર્મોનું મૂળ છે. સમ્યગ્દર્શન વગર ભગવાને ધર્મ કહ્યો નથી. સમ્યગ્દર્શન આ જગતમાં સર્વ શ્રેષ્ઠ કલ્યાણકારી ચીજ છે. સમ્યગ્દર્શનનો અપૂર્વ મહિમા છે.
હે ભવ્ય ! અનંતકાળે આત્મસ્વરૂપ સમજવાનાં ટાણાં આવ્યા અને જો સમ્યગ્દર્શન વડે સાચું નહિ સમજ તો તને કોઈ શરણભૂત નથી. પુણ્ય-પાપ રહિત ચૈતન્ય સ્વભાવની પ્રતીતિ વગરનો તારો ત્યાગ વગેરે બધું મફતનું છે, તેનાથી સંસાર દુઃખનો અંત નહિ આવે.
જેવો આત્મસ્વભાવ છે, તેવી જ તેની પ્રતીતિ કરવી તે સમ્યગ્દર્શન છે અને તે સમ્યગ્દર્શન જ અહિંસા, સત્ય વગેરે બધા ધર્મોનું મૂળ છે. વસ્તુસ્વભાવના ભાન દ્વારા સમ્યગદર્શન પ્રગટ કર્યા વગર કોઈ પણ જીવને કદાપિ અહિંસા કે સત્ય વગેરે ધર્મ હોઈ શકે જ નહિ. પરંતુ અજ્ઞાનપણે મિથ્યાત્વરૂપ મહાહિંસા અને અસત્યનું જ નિરંતર સેવન હોય. આત્માની સમજણ વગરનું લૌકિક સત્ય તે પણ પરમાર્થે હિંસા જ છે. પર જીવોનું હું કાંઈ કરી શકું એમ માનવું તે મિથ્યાત્વ છે. મિથ્યાત્વ તે સર્વ પાપનું મૂળ છે. જે જીવને સમ્યગ્દર્શન હોતું નથી તે જીવને બીજો કોઈ પણ ધર્મ હોતો નથી.
સર્વજ્ઞદેવે ઉપદેશેલા ધર્મનું મૂળ સમ્યગ્દર્શન છે. સર્વશદેવની પરંપરાથી જે જિનમત પ્રવર્તે છે. તેમાં ધર્મના સ્વરૂપનું યથાર્થ નિરૂપણ છે. તેમાં નિશ્વય અને વ્યવહાર એમ બે પ્રકારનું ધર્મનું કથન કર્યું છે. ધર્મની પ્રરૂપણા ચાર પ્રકારે છે-(૧) વસ્તુસ્વભાવરૂપ ધર્મ, (૨) ઉત્તમક્ષમાદિક દશ પ્રકારે ધર્મ, (૩) સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રરૂપ ધર્મ અને (૪) જીવ- રક્ષરૂપ ધર્મ. ત્યાં જો નિશ્ચયથી વિચારીએ તો આ ચારેય પ્રકારમાં શુધ્ધ ચેતનારૂપ ધર્મ એક જ પ્રકારનો છે, તે સમજાવવામાં આવે છે.
૧. વસ્તુ સ્વભાવ તે ધર્મ દર્શન-જ્ઞાન પરિણામમયી ચેતના તે જીવ વસ્તુનો પરમાર્થ સ્વભાવ છે, જ્યારે તે ચેતનાના પરિણામ સર્વ વિકાર રહિત શુધ્ધ ચેતનારૂપ પરિણમે ત્યારે તે ધર્મ છે. આ રીતે વસ્તુનો સ્વભાવ તે ધર્મ એમ કહેતાં શુધ્ધ ચેતનારૂપ ધર્મ સિધ્ધ થાય છે.
અહીં શધ્ધ ચેતન પરિણામને જ ધર્મ કહ્યો છે, જેટલી પરજીવની દયા, દાન, પૂજા, વ્રત, છે ભકિત વગેરેની શુભ કે હિંસાદિની અશુભ લાગણી ઉઠે તે બધો અધર્મભાવ છે, દેહાદિની ક્રિયા તો ' આત્મા ત્રણે કાળ કરી જ શકતો નથી, પરંતુ શુભ પરિણામ કરે તે પણ ધર્મ નથી. ધર્મ તો શુધ્ધ