Mahavir Darshan

SR No.: 006039
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 202
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 171

જ શ્રી મહાવીર દર્શન
* (૪) હું તો જ્ઞાયક છું. સ્વભાવથી જ અકારકને અવેદક છું. હું પણું અહીં આવ્યું તો દ્રવ્યસ્વભાવને જાણતાં જાણતાં, પર્યાયના કર્તા-ભોકતા ધર્મો જેમ છે એમ જણાઈ જાય છે.
(૫) આત્મા વ્યવહારથી કર્તા ભોકતા નથી. એ તો પર્યાય સ્વભાવ જ છે. કર્તા-ભોકતા ધર્મો પર્યાયમાં સ્વભાવથી જ છે. ધર્મી તો માત્ર પર્યાયના ધર્મોને જાણે છે. વ્યવહારનયે પણ હું કર્તાભોકતા નથી. એ તો પર્યાયમાં સ્વભાવથી જ કર્તા ભોકતા ધર્મ છે.
(૬) આત્મા વ્યવહારનયે કર્તા-ભોકતા છે. એમ ન લે અને પર્યાયનો કર્તા પર્યાય નિશ્ચય નયે છે. એમ પણ ન લે. પર્યાય સ્વભાવથી જ ક્રિયાવંત છે એમ જાણ! કોઈ જ નયપક્ષ ઊભો નહીં થાય.
(૭) પર્યાય જણાય એ પણ સ્વાભાવિક છે. એવી જ કોઈ સ્વભાવિક સ્વચ્છતા છે. એના જાણપણાનો (જણાવાપણાનો) નિષેધ નથી. આત્માને જાણતાં જાણતાં પર્યાય એના ધર્મો સહિત જેમ છે એમ જણાય છે. (૮) પ્રશ્નઃ આત્મા રાગને ક્યા નયે કરે છે?
ઉત્તરઃ અરે! એમ નથી. એ તો એ સમયની પર્યાયની પોતાની યોગ્યતા (સ્વભાવ) છે. પર્યાયનો વિભાવ સ્વભાવ છે, તો રાગ થયો. પર્યાય સ્વભાવથી જ થયો છે.
(૯) દ્રવ્યસ્વભાવ અને પર્યાય સ્વભાવ-બંને સ્વભાવને જાણતાં જાણતાં મોક્ષ થાય. (૧) નિશ્ચયનયથી નિરપેક્ષ દ્રવ્યનો સ્વભાવ (૨) વ્યવહારનયથી નિરપેક્ષ પર્યાયનો સ્વભાવ બંને નયોના વિકલ્પોને ઓળંગી ગયો તો સાક્ષાત્ જ્ઞાતા થઈ ગયો.
(૧૦) પર્યાય પર્યાયથી થાય એમ હું જાણું પણ પર્યાય મારાથી થાય એમ હું ન જાણું કેમ કે પર્યાય સ્વભાવથી જ પરિણમી રહી છે. કારણ કે પર્યાય સત્ છે. પર્યાયને વ્યવહારે જાણું પણ વ્યવહાર કરું નહી. સ્વભાવથી સમજતાં વિક્લપ છૂટી જાય છે. નથી સમજતા વિકલ્પ રહી જાય છે.
(૧૧) ક્રિયા ન કરવી એ દ્રવ્યનો સ્વભાવ, ક્રિયા કરવી એ પર્યાયનો સ્વભાવ. પર્યાયને સ્વભાવથી જુઓ તો વ્યવહારનયે આભા કર્યા છે એ ઉપચાર નીકળી જશે. ઉપચારને ઓળંગે તો અનુભવ થાય.
(૧૨) “આત્મા સ્વભાવથી જ અકર્તા છે અહીં નિશ્ચયનયે આત્મા અકર્તા છે એનો નિષેધ થયો. ‘પર્યાય સ્વભાવથી જ કર્તા છે. અહીં વ્યવહાર નયે આત્મા કર્તા છે એનો નિષેધ થયો. બંને નય ઓળંગી ગયો. સાક્ષાત્ જ્ઞાતા થઈ ગયો બસ સ્વભાવમાં આવી ગયો. દ્રવ્યસ્વભાવમાં બેઠો બેઠો પર્યાય સ્વભાવને જાણી લે છે.
૧૫