________________
જૈદિકરતી શ્રી મહાવીર દર્શન કરીને પ્રજાની
| તીર્થકર ભગવાન મહાવીર
ભગવાન મહાવીર આ ભરતક્ષેત્રના આ યુગના ચોવીસમાં તીર્થકર હતા. તેમના પહેલા ચોથા કાળમાં ભગવાન ઋષભ દેવથી શરૂઆત કરીને ભગવાન પાર્શ્વનાથ સુધી ત્રેવીસ તીર્થંકર થઈ ગયા.
જેના વડે સંસારરૂપી સાગર તરી શકાય તેને તીર્થ કહેવામાં આવે છે. બીજી રીતે જે તારે તે તીર્થ અને જે આવા તીર્થની સ્થાપના કરે અર્થાત મોક્ષમાર્ગ બતાવે તેને તીર્થકર કહેવામાં આવે છે.
જૈનદર્શન એ કોઈ મત, સંપ્રદાય કે વાડો નથી. એ તો વસ્તુનું સ્વરૂપ છે, એક તથ્ય છે અને પરમ સત્ય છે. આ પરમ સત્યને પામીને નરમાંથી નારાયણ બની શકાય છે. ભગવાન બની શકાય છે.
જૈન માન્યતા પ્રમાણે ભગવાન જન્મતા નથી, બને છે. જન્મથી કોઈ આત્મા, પરમાત્મા હોતો નથી. પોતાના અંતરમાં રહેલી અથવા નવી જન્મેલી મોહ-રાગ-દ્વેષની વૃત્તિઓને જીતીએટલે અંતર્મુખી વૃત્તિ દ્વારા મોહ-રાગ-દ્વેષનો અભાવ કરી જ્ઞાનનો પૂર્ણ વિકાસ કરવો એ જ સાધનાનું લક્ષ્ય હોય છે અને એ સાધના વડે સિધ્ધ પદ પ્રાપ્ત કરવાનું સાધ્ય સિદ્ધ થાય છે અને પૂર્ણ વીતરાગતા અને સર્વજ્ઞ દશા પ્રગટ થાય છે અને પૂર્ણ સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે.
મોહ-રાગ-દ્વેષને જીતવા એ જ પોતાને જીતવા બરાબર છે. પોતાની જાતને જેણે જીતી લીધી છે. તેણે આખું જગત જીતી લીધું છે. જેણે પોતાના સ્વરૂપને ઓળખી લીધો તેણે જગતના પૂર્ણ સ્વરૂપને પણ ઓળખી લીધું છે - જાણી લીધું છે. જે આત્મજ્ઞ તે સર્વજ્ઞ.
ભગવાન મહાવીર પણ જન્મથી ભગવાન ન હતા પણ ભગવાન બનવાની યોગ્યતા સાથે જન્મયા હતા અને પછી તેમની પૂર્ણ સાધના કરી ભગવાન થયા. વીતરાગ થયા- સર્વજ્ઞ થયાતીર્થકર થયા.
ભગવાન મહાવીર દ્વારા પ્રતિપાદિત સિધ્ધાંતો જેટલા ગૂઢ, ગંભીર અને ગ્રાહ્ય છે, તેટલું જ તેમનું જીવન સાદું, સરળ અને સમતળ છે. તેમાં વૈવિધ્યને કોઈ સ્થાન નથી. તેમનું જીવન અહિંસાના આધારે થયેલ માનવ-જીવનના શ્રેષ્ઠ વિકાસની કહાણી છે. તેમના જીવનને સમજવા ચાર વિભાગમાં વિશેષ રૂપથી સમજાય એમ છે. (૧) તેમના આ ભવ પહેલાના પૂર્વ બત્રીસ મુખ્ય ભવ. (૨) શરૂઆતના ૩૦ વર્ષ-વૈભવ વિલાસ વચ્ચે પણ નિર્લેપ દશા. (૩) વચ્ચેના ૧૨ વર્ષ-સાધનાના વર્ષ-સાધક દશા. (૪) અંતિમ ૩૦ વર્ષ-સર્વોદય તીર્થના પ્રવર્તન, પ્રચાર અને પ્રસાર.