Page Text
________________
જીતી
શ્રી મહાવીર દર્શન જે શક્તિ શૂન્ય છે તેને શક્તિ આપી શકાતી નથી અને જે શક્તિમય છે તેને પોતાની શક્તિના પ્રયોગમાં કોઈ બીજાની અપેક્ષા હોતી નથી. જગતની કોઈ પણ વસ્તુ પર સાક્ષેપ રહીને પોતાનું અસ્તિત્વ રાખી શકતી નથી. જો દર્પણમાં પ્રતિબિંબિત અગ્નિનું કારણ બહારની અગ્નિ હોય તો પાષાણમાં પણ અગ્નિ પ્રતિબિંબિત થવી જોઈએ. પરંતુ એમ થતું નથી તેથી પોતાની અગ્નિની રચનાની સંપૂર્ણ સામગ્રી દર્પણના પોતાના અક્ષય કોષમાં જ પડી છે. તેને કોઈ પાસેથી કાંઈ ઉધાર નથી લેવું પડતું.
(૫) આ ચર્ચામાં એવો તર્ક પણ રજૂ કરવામાં આવે છે કે જો બહારની અગ્નિ દર્પણની અગ્નિનું કારણ ન હોય અને દર્પણમાં તે સમયે અગ્નિ-આકાર પરિણમનની સ્વતંત્ર યોગ્યતા છે તો પછી જ્યારે અગ્નિ ન હોય ત્યારે પણ દર્પણના અગ્નિ-આકાર પરિણમન થવા જોઇએ અથવા અગ્નિ સામે હોવા છતાં પણ દર્પણમાં અગ્નિ પ્રતિભાસિતુ ન થતા બીજુ કાંઈક પ્રતિભાસન થવું જોઈએ. વિચિત્ર તર્ક છે જે દર્પણના સ્વભાવની સ્વતંત્રતા ઉપર એક સીધો પ્રહાર છે. જો દર્પણની સમક્ષ અગ્નિ હોય અને તે તેવીને તેવી દર્પણમાં પ્રતિબિંબિત ન થાય તો પછી આપણે દર્પણ કઈ વસ્તુને કહીશું? વસ્તુ જેવી હોય તેવી જ તેને પ્રતિબિંબિત કરે તેને જ તો દર્પણ કહે છે. વળી જો અગ્નિના અભાવમાં, પણ દર્પણમાં અગ્નિ પ્રતિબિંબિત થાય અથવા અગ્નિની સમક્ષતામાં દર્પણમાં અગ્નિના સ્થાને ઘટ પ્રતિબિંબિત થાય તો દર્પણની પ્રામાણિકતા જ શું કહેવાશે? તેથી અગ્નિનું પણ હોવું અને દર્પણમાં પણ સાંગોપાંગ તે જ પ્રતિબિંબિત થવું એ જ વસ્તુસ્થિતિ છે અને એ જ વસ્તુસ્વભાવગત અનાદિનિધન નિયમ પણ છે. એમાં પારસ્પરિક કારણકાર્ય ભાવથી ઉત્પન્ન કોઇ પરતંત્રતા અથવા સાપેક્ષતાને માટે માત્ર અવકાશ નથી. આ રીતે દર્પણ અને તેનો અગ્નિ-આકાર અગ્નિ થી સર્વથા જુદો તથા નિર્લિપ્ત જ રહી જાય છે.
(૬) દર્પણની જેમ જ્ઞાન પણ શેયથી અત્યંત નિરપેક્ષ રહીને પોતાના જોયાકારના ઉત્પાદવ્યય કરે છે. જ્ઞાનના આ શેયાકારને જ્ઞાનનો ‘અતત્” સ્વભાવ કહે છે. બીજા અનેક શેયોના આકારે પરિણમીને પણ પ્રત્યેક શેયાકારમાં જ્ઞાનત્ત્વની ધારાવાહિકતાનો કદી ભંગ થતો નથી અર્થાત્ જ્ઞાનનો પ્રત્યેક શેયાકાર પરિણામ જ્ઞાન-સામાન્યનો અન્વય અખંડ તથા અપરિવહિત છે. જ્ઞાનના પ્રત્યેક શેયાકારમાં જ્ઞાન જ પ્રતિધ્વનિત થાય છે તેને આગમમાં જ્ઞાનનો ‘ત” સ્વભાવ કહ્યો છે. પોતામાં અનંત લોકાલોકરૂપ ચિત્ર-વિચિત્ર શેયાકાર નિયત સમયમાં ઉત્પન્ન કરવામાં જ્ઞાન અત્યંત સ્વતંત્ર છે. આમાં તેને લોકાલોકની કોઈ અપેક્ષા નથી. ન તેને લોકમાંથી કાંઇ લેવું પડે છે કે ન કાંઈ દેવું પડે છે. જ્ઞાનમાં જે લોકાલોક પ્રતિબિંબિત થાય છે, જ્ઞાનના તે
યાકારની રચના જ્ઞાનની ઉપાદાન સામગ્રીથી થાય છે. લોકાલોકરૂપ નિમિત્તનું તેમાં જરાય કારણપણું નથી. તેથી જ્ઞાન લોકાલોકને જાણે છે. એ કથન વ્યવહાર જ છે. વાસ્તવમાં જ્ઞાન
(
૫)
| SR No. | 006039 |
| Book Title | Mahavir Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 202 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |