________________
જ
શ્રી મહાવીર દર્શન વડે પવિત્રભાવ પ્રગટ કરવો તે જ ઉત્તમ ધર્મ છે. નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ ત્રણ કાળ, ત્રણ લોકમાં એક જ છે.
આત્માના શુધ્ધ સ્વભાવની પ્રાપ્તિ અથવા સર્વથા મોક્ષ તે સાધ્ય છે.
સાધ્ય આત્માની સિધ્ધિ તો દર્શન, જ્ઞાન ને ચારિત્ર એ ત્રણ ભાવોથી જ છે, બીજી રીતે નથી, એ નિયમ છે.
દર્શન અર્થાતુ શુધ્ધ સ્વભાવનું અવલોકન, જ્ઞાન અર્થાતુ શુધ્ધ સ્વભાવનું પ્રત્યક્ષ જાણપણું અને ચારિત્ર અર્થાત્ શુધ્ધ સ્વભાવમાં સ્થિરતા-તેમનાથી જ સાધ્યની સિધ્ધિ થાય છે. આ જ મોક્ષમાર્ગ છે. તે સિવાય બીજો કોઈ મોક્ષ માર્ગ નથી.
આત્મા ચૈતન્યધનપિંડ છે. એની નિર્વિકલ્પ શ્રધ્ધા, સ્વસંવેદન જ્ઞાન અને એમાં સ્થિરતારૂપ વિતરાગી ચારિત્ર એ સાધકભાવે આત્મા પોતે સ્વયં પરિણમે છે અને એ ત્રણેની પૂર્ણતારૂપ જે સાધ્યભાવ તે રૂપે પણ પોતે જ પરિણમે છે.
આ રીતે સાધ્ય-સાધક ભાવના ભેદથી બે પ્રકારે એક જ આત્મા નિત્ય સેવવા યોગ્ય છે.
જ્ઞાયકભાવના બે ભેદજ્ઞાનની પૂર્ણતાનો ભાવ એ સાધ્ય અને અપૂર્ણ સમ્યજ્ઞાનરૂપ પરિણતિ એ સાધક આ રીતે સાધ્ય સાધક ભાવના ભેદથી બે પ્રકારે એક જ આત્મા નિત્ય સેવવા યોગ્ય છે. પ્રકાશનો પૂંજ સાધક સ્વરૂપ ભગવાન આત્મા પોતે જ સાધક ભાવરૂપ થઈને પોતે જ સાધ્ય થાય છે. વચમાં કોઈ રાગાદિની વ્યવહાર રત્નત્રયના પરિણામની એને મદદ નથી.
૪. અહિંસા પરમો ધર્મ (જીવદયારૂપ ધર્મ):
‘જીવદયા’ના નામે લોકો શુભ રાગમાં ધર્મ માની રહ્યા છે, પરંતુ જીવદયાનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજતા નથી.
ક્રોધાદિ કષાય વશથી પોતાની તેમજ પરજીવની હિંસાનો ભાવ ન કરવો તે જીવદયા છે, સૌથી મોટો ક્રોધ ને મિથ્યાત્વ છે અને તે જ ખરી જીવહિંસા છે. મિથ્યાત્વ છોડ્યા વીના કદી પણ જીવહિંસા અટકી શકે નહિ. સ્વજીવની હિંસા ન કરવી તે જ મુખ્ય જીવદયા છે.
જ્યારે પોતે કોધાદિ વડે સ્વજીવની હિંસા ન કરી ત્યારે ક્રોધના અભાવને લીધે પરજીવને મારવાનો ભાવ પણ ન આવ્યો, તેથી પરજીવની દયા પણ આવી ગઈ. પરંતુ સ્વજીવની દયા ક્યારે થઈ શકે? જે જીવ પુણ્યથી ધર્મ માને તે જીવ વિકાર ભાવ વડે સ્વભાવની હિંસા કરે છે, પુણ્યપાપ રહિત મારું શુધ્ધ સ્વરૂપ છે એવી ઓળખાણ કર્યા પછી દયાની શુભ લાગણી પણ છોડીને