Page Text
________________
ક્ર
શ્રી મહાવીર દર્શન મારો જ સ્વભાવ છે. જ્ઞાનનો તે આકાર શેયથી તદ્ન ખાલી છે. તેમાં શેયનો એક અવિભાગ પ્રતિચ્છેદ પણ પ્રવેશેતો નથી અને તે આકાર મારા જ્ઞાનના સ્વકાળે મારા જ્ઞાનથી જ ઉત્પન્ન થયો છે અને તે જ ઉત્પન્ન થવા યોગ્ય પણ છે. અન્ય પરિણામને તે સમયે મારા જ્ઞાનના પ્રવાહમાં ઉત્પન્ન થવાનો અવકાશ અને અધિકાર નથી. આમાં ‘આ કેમ આવ્યું અને અન્ય કેમ નહીં એ પ્રશ્ન જ રહેતો નથી. જ્ઞાનના પ્રતિબિંબિત જોયાકારના સંબંધમાં જેને “કેમ” એવો વિષમભાવ ઉત્પન્ન થાય છે તે વાસ્તવમાં જ્ઞાનના શેયાકાર, જ્ઞાનસ્વભાવ અને આત્માનો અભાવ ચાહે છે. જ્ઞાન સ્વભાવની આ પ્રતીતિ નિર્ભયતા અને નિઃશંકતાને જન્મ આપે છે. જ્ઞાની આ પ્રતીતિમાં સદાય નિશ્ચિત જ છે મારી જ્ઞાન-પરિધિમાં જગતનો પ્રવેશ જ નિષિધ છે. તેથી અનેકાકાર થઈને પણ જ્ઞાન નિર્મળ જ રહે છે, અને તે અનેકાકાર પણ જ્ઞાનના જ વિશેષો હોવાને કારણે જ્ઞાન જ છે. જ્ઞાનના આ વિશેષો કોઈ અવસ્થાની વસ્તુ નથી પરંતુ સહજ જ પોતાના નિયત સમયે જ્ઞાન સામાન્યમાંથી ઉત્પન્ન થયા કરે છે તેથી જ્ઞાની આ વિશેષોનો પણ તિરોભાવ કરીને જ્ઞાન સામાન્ય પર જ પોતાની દષ્ટિ કેન્દ્રિત કરે છે અને નિરંતર શુદ્ધ જ્ઞાન જ તેની અનુભૂતિમાં અવતરે છે.
(૯) આનાથી વિપરીત અજ્ઞાની સદાય જ્ઞાનમાં શેયાકારોની પ્રવેશની ભ્રાંતિથી આકુલિત રહે છે. તેને એવું લાગે છે કે આઈન્દ્રિયોના વિષયમારી અંદર જ આવી રહ્યા છે. વાસ્તવમાં ઇન્દ્રિયવિષય જ્ઞાનમાં પ્રતિબિંબિત માત્ર થયા છે. જ્ઞાનના પ્રતિબિંબને અજ્ઞાની જ્ઞય જ સમજે છે, તેથી તેને શેયમિશ્ર જ્ઞાનની અશુદ્ધ અનુભૂતિ જ થાય છે.
(૧૦) શ્રી સમયસાર પરમાગમની ૧૫ મી ગાથાની ટીકામાં આચાર્ય શ્રી અમૃતચંદ્ર એ અત્યંત માર્મિક વિવેચન કરે છે :
અનેક પ્રકારના શેયોના આકારો સાથે મિશ્રરૂપપણાથી ઊપજેલ સામાન્યના તિરોભાવ અને વિશેષેના આવિર્ભાવથી અનુભવમાં આવતું (વિશેષભાવરૂપ, ભેદરૂપ, અનેકાકારરૂપ) જ્ઞાન તે અજ્ઞાની, શેયલુબ્ધજીવોને સ્વાદમાં આવે છે પરંતુ અન્ય શેયાકારના સંયોગરહિતપણાથી સામાન્યના આવિર્ભાવ અને વિશેષના તિરોભાવથી અનુભવમાં આવતું એકાકાર અભેદરૂપ જ્ઞાન તે સ્વાદમાં આવતું નથી, વળી પરમાર્થથી વિચારીએ તો-તો જે જ્ઞાન વિશેષના આવિર્ભાવથી અનુભવમાં આવે છે તે જ જ્ઞાન સામાન્યના આવિર્ભાવથી અનુભવમાં આવે છે. અલુબ્ધ જ્ઞાનીઓને તો, જેમ સૈધંવની ગાંગડી અન્ય દ્રવ્યના સંયોગનો વ્યવચ્છેદ કરીને કેવળ સૈધંવનો જ અનુભવ કરવામાં આવતાં, સર્વત્ર એક ક્ષારરસપણાને લીધે ક્ષારપણે સ્વાદમાં આવે છે, તેમ આત્મા પણ, પરદ્રવ્યોના સંયોગનો વ્યવચ્છેદ કરીને કેવળ આત્માનો જ અનુભવ કરવામાં આવતાં, સર્વત્ર એક વિજ્ઞાનધનપણાને લીધે જ્ઞાન પણે સ્વાદમાં આવે છે.”
-
૯૭ -
| SR No. | 006039 |
| Book Title | Mahavir Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 202 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |