Page Text
________________
જીજાજી શ્રી મહાવીર દર્શન કરીને કેવળ જ્ઞાનપણાને લીધે સાક્ષાત અકર્તા થાય છે. આમ ભેદજ્ઞાનના બળવડે સ્વરૂપની અંતર્દષ્ટિ થયા પછી તેને પર્યાયમાં કિંચિત રાગ થાય તેમાંય એ કર્તા નથી, કેવળ જ્ઞાતા જ છે. આમ રાગથી ખસવું ને ચિદાનંદ સ્વરૂપમાં વસવું તેનું નામ સંવરને એનું નામ નિર્જી છે.
(૭) આ આત્મા પોતે સ્વરૂપથી જ્ઞાયક છે અને શરીર, મન, વાણી, ઈન્દ્રિય, કર્મ ઈત્યાદી જડ પદાર્થો અને અન્ય આત્માઓ જોય છે. તે સર્વ પદાર્થોને અને આત્માને વ્યવહાર શેય-જ્ઞાયક સંબંધ છે, છતાં તે પરદ્રવ્યોને કારણે આત્મા જ્ઞાયક છે એમ નથી. પરદ્રવ્યો જ્ઞાયકને કાંઈ કરતા નથી. જ્ઞાયકને પરણેયોનું જ્ઞાન થાય છે તે કાંઈ તે તે પરણેયોને લઈને થતું નથી, પરણેયો કાંઈ આત્માની જ્ઞાનની પર્યાયના કર્તા નથી, જ્ઞાન શેયોને જાણે તે જ્ઞાનનું પોતાનું સહજ સામર્થ્ય છે.
(૮) જ્ઞાયક પરદ્રવ્યોને જાણે છે એમ કહેવામાં આવે તે માત્ર ઉપચારથી છે, નિશ્ચયથી તો જ્ઞાયકપણ પોતે, જ્ઞાન પણ પોતે ને શેય પણ પોતે જ છે. સૂક્ષ્મ વાત છે ભાઈ! પરને જાણવા કાળે પણ તે પોતાની જ્ઞાનની પર્યાયને જ જાણે છે. અહાહા...! જ્ઞાનની પર્યાયના સામર્થ્ય વડે જ સ્વને પર જણાય છે. પરણેયોના કારણે જ્ઞાન થાય છે એમ કદીય નથી લ્યો, કહે છે-નિશ્ચયથી જ્ઞાયક તો બસ જ્ઞાયક જ છે, અર્થાત જ્ઞાયક પોતાને જ પોતાના દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયને જાણતો થકો જ્ઞાયક છે.
(૯) નિશ્ચયથી એટલે સત્યાર્થ દષ્ટિથી જોઈએ તો આત્માને પરદ્રવ્યનો જ્ઞાયક કહી શકાતો નથી. દર્શક કહી શકતો નથી. અહાહા..! આત્મા શરીરાદિ પરદ્રવ્યની ક્રિયાનો કર્તાને કુટુંબ આદિ પરના પાલનની ક્રિયાનો કર્તા-એ વાત તો દૂર રહી. અહીં કહે છે, પરનું જાણવું તે નિશ્ચયથી આત્માને નથી. અહા ! ચૈતન્ય સ્વભાવી પ્રભુ પોતે પોતામાં રહીને પોતાને જાણે છે, ત્યાં એવો ભાવ-ભાવકનો ભેદ કરવામાં આવે તેય વ્યવહાર છે. ભાઈ! જ્ઞાન પરદ્રવ્યને જાણે, શરીરને જાણે, રાગને જાણે, એમ કહીએ એ વ્યવહારથી છે.
(૧૦) ત્રિકાળી જ્ઞાનગુણ એનો જેમ સ્વ-પર પ્રકાશક સ્વભાવ છે તેમ તેની જ્ઞાનની વર્તમાન પ્રગટ પર્યાયનો પણ સ્વ-પર પ્રકાશક સ્વભાવ છે, તેથી તે પર્યાયમાં સર્વ જીવોને સદાકાળ જ્ઞાયક જણાતો હોવા છતા રાગને વશ થયેલો પ્રાણી તેને જોઈ શકતો નથી. એની નજર પર્યાય ઉપર અને રાગ ઉપર છે એટલે આ જ્ઞાયકને જાણું છું તે ખોઈ બેસે છે. અનાદિ બંધને-રાગને વશ પડ્યો રાગને જોવે છે પણ મને જ્ઞાનની પર્યાયમાં આ જ્ઞાયક દેખાય છે એમ જોતો નથી. ભલેને તું ના પાડ, હું મને-જ્ઞાયકને) નથી જાણતો છતાં પ્રભુ! તારી પર્યાયમાં તું અત્યારે જણાય છે હો! ગજબ
વાત કરી છેને? * આત્મામાં અનંતગુણો ભલે હો, પરંતુ જાણવું એ એનો મુખ્ય ગુણ છે. અમે છીએ એમ
અનંત ગુણો જાણતા નથી, જ્ઞાન છે તે પોતાને ને પરને જાણે છે.
| SR No. | 006039 |
| Book Title | Mahavir Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 202 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |