Mahavir Darshan

SR No.: 006039
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 202
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 158

જીગ્ન શ્રી મહાવીર દર્શન
કરી (૬) જ્ઞાનની યોગ્યતા પ્રમાણે પુરુષાર્થ હવે પુરુષાર્થના અપરાધની વાત કરે છે :
તે સર્વજ્ઞાની દર્દી પણ નિજ કર્મ રજ આચ્છાદને, સંસાર પ્રાપ્ત ન જાણતો તે સર્વ રીતે સર્વને.' સમયસાર ગાથા ૧૬૦
ગાથાર્થ તે આત્મા સ્વભાવથી સર્વને જાણનારો તથા દેખનારો છે. તો પણ પોતાના કર્મમળથી ખરડાયો વ્યાપ્ત થયો થકી. સંસારને વ્યાપ્ત થયેલો તે સર્વ પ્રકારે સર્વને જાણતો નથી.
વિશેષાર્થ : અનાદિ કાળથી પોતાના પુરુષાર્થના અપરાધથી પ્રવર્તતા એવા કર્મમળ વડે લેવાયું-બાપ્ત થયું, હોવાથી જ પોતાના સંપૂર્ણ સ્વરૂપને જાણતું નથી.
આખાય વિશ્વને એટલે સમસ્ત પદાર્થોને જાણવા-દેખવાના સ્વભાવવાળું-જ્ઞાતાદષ્ટા સ્વભાવવાળું એવું પોતે અનુપમ તત્વ છે. પોતાના સ્વભાવ સામર્થને ભુલીને ભગવાન આત્મા પોતાના અપરાધથી વ્રત, તપ, શીલ, દાન ઈત્યાદિના રાગમાં રોકાઈને અટકીને બંધ ભાવને પ્રાપ્ત થયો છે.
પુરુષાર્થની નબળાઈથી અસમર્થપણું કેમ છે?
જ્ઞાની જ્ઞાનને એટલે શુધ્ધ ચૈતન્યધનસ્વરૂપ ભગવાન આત્માને જ્યાં સુધી જધન્ય ભાવે જ દેખે છે, જાણે છે અને આચરે છે અને સર્વેકૃષ્ટભાવે દેખવાને, જાણવાને અને આચરવાને સમર્થ નથી. ત્યાં સુધી તેને રાગ છે અને તેથી બંધ પણ છે.
જ્ઞાની જે સર્વોત્કૃષ્ટ ભાવે આત્માને દેખવા-જાણવા અને આચરવાના અશક્તપણે વર્તે છે તે અશક્તપણે કોઈ કર્મને લઈને છે એમ નથી પણ પોતાની પર્યાયનું વીર્ય એટલું જ કામ કરે છે એમ વાત છે.
અસમર્થપણું પોતાના પુરુષાર્થની નબળાઈથી છે, કર્મના ઉદયનું જોર કે બળજોરી છે માટે છે એમ નથી.
પોતાને પર્યાયમાં પુરુષાર્થની હીણતાના કારણે નિમિત્તના આશ્રયે રાગાદિ-પરાગમન થાય છે તે ભાવકર્મનું બળ છે. તો ત્યાં ઉપચારથી દ્રવ્યકર્મનું બળ છે એમ કહેવામાં આવે છે, બાકી દ્રવ્યકર્મ બળ કરીને જીવને રાગાદિ ભાવે પરિણાવે છે એ વાત નથી.