________________
Rી
*મિ શ્રી મહાવીર દર્શન (૬) આ વાતનો સામાન્ય કમ આ પ્રમાણે પડે છે.
(૧) પ્રથમ પ્રમાણ જ્ઞાન જન્મ લેશે. દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય.... (૨) પછી સમ્યક નય પ્રગટ થશે. નિશ્ચય - વ્યવહાર (૩) પછી મુખ્ય-ગૌણ કરશે. મુખ્ય તે નિશ્ચય, ગૌણ તે વ્યવહાર (૪) જીવ પક્ષમાં આવશે. શુભ-અશુભ ભાવ છુટશે. (૫) શુદ્ધ નયનો પક્ષ ગ્રહણ કરશે. ' (૬) નય છે તે બધી સાક્ષેપ હોય છે તેથી હવે અનેકાન્ત પ્રગટ થશે. (૭) પછી પક્ષાતિકાન્ત થશે. પક્ષપાત છૂટી જશે. (૮) પછી નયાતિકાન્ત થશે. નયનો પક્ષ છૂટી જશે. (૯) હવે સમ્યક એકાંતમાં નિયમથી જશે. યથાર્થ નિર્ણય (૧૦) સ્વરૂપમાં ઠરી જશે. (ભેદજ્ઞાન, એકાગ્રતા).
(૧૧) પર્યાય દ્રવ્યમય તદરૂપ થઇ જશે. (અનુભૂતિ) ‘દવ્ય જ હું છું એવું સ્થાપન કરતી પર્યાય એકાગ્ર થઈ જાય છે, તરૂપ થઈ જાય છે ત્યારે જ ધ્યાન સિધ્ધ થાય છે. હું જ જ્ઞાયક છું' એમ જ્ઞાનપૂર્વક તરૂપ તન્મય થઈને પર્યાય અભેદ પરિણમન કરે છે ત્યારે અનુભૂતિ થાય છે.
હવે બહારની સન્મુખતા તૂટી. પર્યાયને પર્યાયની પણ સન્મુખતા પણ તૂટી. હવે વિકલ્પ તૂટ્યા. નિર્વિકલ્પદશા થઈ. હવે ત્યાં કેત નથી. અદ્વૈત ચૈતન્યમાત્ર છે. હવે ત્યાં કોઈ દ્રવ્ય છે. કોઈ ગુણ છે. કે કોઇ પર્યાય છે એવા ભેદ રહેતા નથી. હવે ધ્યાતા-ધ્યાન-ધ્યેય, જ્ઞાતા-જ્ઞાનશેય એકમેક વિલસી રહ્યા છે. અંદરનો વૈભવ જુએ તો અંદર તરૂપ પરિણમન ર્યા વગર રહે નહિ.
પર્યાય પર્યાય મટી જાય ત્યારે, ત્યાં વેદન આવે છે. પર્યાયમાં પર્યાયની તન્મયતા સધાય છે, પણ એ તન્મયતાવાળી પર્યાય ત્રિકાળીમય થઈને પરિણમી રહી છે. પર્યાયમાં જ્ઞાયક જણાય છે. ક્ષણિક સત્ છે એ પોતાનું વિસર્જન કરી ત્રિકાળસરૂપે પોતાનું નવસર્જન કરે છે. જેવો ત્રિકાળી છે એવું વર્તમાન બની જાય છે. જેવો વીતરાગસ્વરૂપ, સુખસ્વરૂપ ત્રિકાળ છે તેવું વર્તમાન બની જાય છે.!
પર્યાય ભગવાન બની જાય છે, આત્મા બની જાય છે... એ પરમાત્મા છે. (૧૨) આત્મપ્રદેશે આનંદ પ્રગટ થશે. આજ વિધિ છે. બીજા કોટિ ઉપાય ફોગટ જશે. દુઃખ જ ઊભું રહેશે.
૪૩.