Mahavir Darshan

SR No.: 006039
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 202
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 176

જ
શ્રી મહાવીર દર્શન કરી વિવેચનઃ
જુઓ, હવે આ સૂક્ષ્મ વાત ! પણ છે તો જીવના પોતાના પરિણામની જ વાત જીવની પર્યાયમાં કેવા કેવા પ્રકારના ભાવો થાય છે તે સમજવાની આ વાત છે.
આત્માની પરિણતિમાં અશુધ્ધતા અનાદિથી છે, તે સ્વભાવગત ભાવ નથી. પણ આગંતુક વિકારી ભાવ છે. તે પરિણામ સ્વભાવ-આકારરૂપ નથી એટલે તેને પુદ્ગાલાકર કહ્યા છે, કેમકે પુદ્ગલોક તેમાં નિમિત્ત છે. પુદ્ગલકર્મની પરંપરા તે દ્રવ્યરૂપ કર્મ પધ્ધતિ છે. તે તેના નિમિત્તે થતા જીવના વિકારની પરંપરા તે ભાવરૂપ કર્યપધ્ધતિ છે. આમ દ્રવ્ય અને ભાવકર્મની પરંપરારૂપ આગમપધ્ધતિ છે. આ બંને ભાવોને જીવદ્રવ્યના કહ્યા છે.
પ્રશ્નઃ જે દ્રવ્યકર્મની પરંપરા છે તે તો પુદ્ગલની પર્યાય છે, છતાં અહીં તેને જીવનો ભાવ કેમ કહ્યો?
ઉત્તર ઃ એ પુદ્ગલની પર્યાય છે એ વાત સાચી, પરંતુ જીવના અશુધ્ધ ભાવની સાથે તેને સંબંધ છે, જીવના અશુધ્ધભાવની સાથે મેળવાળું તેનું પરિણમન છે તેથી અહીં કર્યપધ્ધતિને પણ જીવના ભાવ કહી દીધા છે. જીવ સાથે જેને સંબંધ નથી એવા બીજા અનંતા પરમાણુઓ જગતમાં છે, પણ તેની અહીં વાત નથી. અહીં તો જીવના પરિણામ સાથે જેને નિમિત્તને મિત્તિક સંબંધ છે. એવા પુદ્ગલોની વાત છે. લાકડું-ઘર-શરીર વગેરેનો સંબંધ તો જીવને ક્યારેક હોય ને ક્યારેક ન પણ હોય, પરંતુ સંસારમાં જીવને કર્મનો સંબંધ તો સદાય હોય જ છે, એ સંબંધ બતાવવા તેને પણ જીવનો ભાવ કહ્યો છે એમ સમજવું. - આત્મદ્રવ્યના અને તેના જ્ઞાનાદિ ગુણોના જે શુધ્ધ પરિણામ છે તે અધ્યાત્મ પધ્ધતિરૂપ છે,
આ અધ્યાત્મ પધ્ધતિ તે શુધ્ધ ચેતનારૂપ છે એટલે તેમાં વિકાર કે કર્મોનો સંબંધ ન આવે. દ્રવ્યના શુધ્ધ પરિણામ તે દ્રવ્યરૂપ શુધ્ધ ચેતના પધ્ધતિ છે અને જ્ઞાન-શ્રધ્ધા-ચારિત્ર વગેરે ગુણોના શુધ્ધ પરિણામ તે ભાવરૂપ શુધ્ધ ચેતના પધ્ધતિ છે. આ રીતે બંને પરિણામ તે અધ્યાત્વરૂપ જાણવા.
આગમ પધ્ધતિમાં સંસાર માર્ગનું અને અધ્યાત્મ પધ્ધતિમાં મોક્ષમાર્ગનું વર્ણન છે. જેનાથી કર્મ બંધાય તે બધાય ભાવો આગમ પધ્ધતિમાં જાય છે, વ્યવહાર રત્નત્રયમાં જે શુભ રાગ છે તે પણ આગમ પધ્ધતિમાં જાય છે. શુધ્ધ ચેતનારૂપ જેટલા ભાવો છે તે અધ્યાત્મ પધ્ધતિમાં આવે છે.
આ રીતે બંને પધ્ધતિની ધારા એક બીજાથી જુદી છે.