________________
શ્રી મહાવીર દર્શન
ધર્મનો ઉપદેશ (૧) હે જીવ! જો તું તારા ચૈતન્ય સ્વભાવને સમજ તો તારા ભવના છેડા આવશે.
(૨) જેવો ચૈતન્ય સ્વભાવ કહ્યો તેવો જ તારા જ્ઞાનમાં સમજ અને પછી તેમાં સ્થિરતા કર તો જ તારા ઉપવાસ દયા ભક્તિ વ્રત વગેરે સાચું થાય, પરંતુ ત્યાં પણ જે સમજણ અને સ્થિરતા છે તે જ ધર્મ છે. વ્રતાદિનો રાગ તે ધર્મ નથી.
(૩) જો તારે ધર્મ કરવો હોય તો સત્ સમાગમે સાચા પ્રયત્ન વડે તું તારા ચૈતન્યસ્વભાવને સમજ. સાચી સમજણ થતાં તેમાં જ વિશેષ સ્થિરતા વડે રાગ ટળે છે. રાગ ટળતાં તેના નિમિત્તો પણ હોતાં નથી. એ રીતે સાચી સમજણપૂર્વક પરથી ઉદાસીન થઈને રાગ ટળ્યો ત્યાં બહારનો ત્યાગ કર્યો એમ ઉપચારથી કહેવાય છે.
(૪) તું ગમે તેટલા શુભ ભાવકર પણ તેનાથી મિથ્યાત્વનું મોટું પાપ ટળવાનું નથી. મિથ્યાત્વનું પાપ તો સાચી સમજણથી જ ટળે છે.
(૫) ધર્મને માટે “યર્થાથ સમજણ” એ જ પહેલી ક્રિયા છે. આત્માના અસ્તિત્વનો સ્વીકાર કર.
(૬) પોતાનો સ્વભાવ જ કોઈ અમૂલ્ય અચિંત્ય છે, પરથી નિરપેક્ષ છે, જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપ છે. ‘નિરપેક્ષ એટલે પરના સંબંધ વિનાનો, એટલે કે પોતાથી જ પૂરો એકરૂપ છે. એવા સ્વરૂપના ભાન વિના સંસારનો અંત નથી. શુભ કરી કરીને કદી પણ સંસારનો નીવેડો નહીં આવે. શુભ ભાવ કાંઈ મોક્ષપણે (વીતરાગ સ્વરૂપે) થતાં નથી.
(૭) ક્ષણિક વિકાર તે આત્માનું સ્વરૂપ નથી. આત્માનું સ્વરૂપ તો ત્રિકાળ વિકાર વગરનું પવિત્ર છે. તેમાંથી જ પવિત્ર મોક્ષદશા પ્રગટે છે. જો પોતાના આત્માના પવિત્ર સ્વરૂપે જાણે, તો અપવિત્રતાનો નાશ કરીને પવિત્ર દશા પ્રગટ કરે. જો પોતાના આત્માને વિકારવાળો જ માને, તો વિકારની દષ્ટિથી વિકાર જ કર્યા કરે, પણ તેને ટાળે નહી.
(૮) આથી જડના સંયોગથી રહીત અને વિકારી ભાવોથી પણ રહિત એવા પોતાના પવિત્ર જ્ઞાન સ્વભાવને જાણવો તે જ પવિત્ર થવાનો ઉપાય છે. પવિત્ર સ્વરૂપને જાણવું” એ સિવાય મોક્ષનો બીજો ઉપાય નથી.
(૯)“જ્ઞાતા-દષ્ટાભાવ તે જ હું છું” એટલે કે હું મારા સ્વરૂપનો જ જાણનાર અને દેખનાર છું. જાણનાર-દેખનાર ભાવ સિવાય બીજા જે કોઈ ભાવો છે તે બધાય મારા સ્વરૂપથી પર છે.