________________
#ી શ્રી મહાવીર દર્શન (૧૨) હજુ પોતાને સર્વજ્ઞપણું પ્રગટ્યા પહેલાં પણ મારો આત્મા ત્રણે કાળ સર્વજ્ઞતાપણે પરિણમવાની તાકાતવાળો છે.” એમ જેણે સ્વસમ્મુખ થઈને નક્કી કર્યું તે જીવ અલ્પજ્ઞતાને, રાગને કે પરને પોતાનું સ્વરૂપ ન માને, પોતાના પૂર્ણ જ્ઞાનસ્વરૂપ ઉપર જ તેની દષ્ટિ હોય.
(૧૩) જે આત્મા પોતાની પૂર્ણ જ્ઞાનશક્તિની પ્રતીત કરે તે જ ખરો જૈન અને સર્વશદેવનો ભક્ત છે.
(૧૪) આત્મા પરને લ્ય-મૂકે, કે તેમાં ફેરફાર કરે એમ જે માને છે તે જીવ આત્માની શક્તિને, સર્વજ્ઞદેવને કે જૈન શાસનને માનતો નથી. તે ખરેખર જૈન નથી.
(૧૫) જુઓ ભાઈ ! આત્માનો સ્વભાવ જ “સર્વજ્ઞ છે. સર્વજ્ઞ શક્તિ બધા આત્મામાં ભરી છે. ‘સર્વજ્ઞ એટલે બધાને જાણનાર. બધાને જાણે એવો મોટો મહિમાવંત પોતાનો સ્વભાવ છે. તેને અન્યપણે વિકારસ્વરૂપે માની લેવો તે આત્માની મોટી હિંસા છે. આત્મા મોટો ભગવાન છે. તેની મોટાઈના આ ગાણાં ગવાય છે.
(૧૬) ભાઈ રે ! તું સર્વનો જ્ઞ' એટલે જાણનાર છો પણ પરમાં ફેરફાર કરનાર તું નથી. જ્યાં દરેક વસ્તુ જુદી જુદી છે ત્યાં જુદી ચીજનું તું શું કરે? તું સ્વતંત્ર અને તે પણ સ્વતંત્ર! અહો! આવી સ્વતંત્રતાની પ્રતીતમાં એકલી વીતરાગતા છે.
(૧૭) અનેકાન્ત” એટલે મારા જ્ઞાનત્ત્વપણે છું ને પરપણે નથી એમ નક્કી કરતાં જ જીવ સ્વતત્વમાં રહી ગયો અને અનંત પરતત્ત્વોથી ઉદાસીનતા થઈ ગઈ. આ રીતે અનેકાંતમાં વીતરાગતા આવી જાય છે.
(૧૮) જ્ઞાનતત્ત્વની પ્રતીત વગર પર પ્રત્યેથી સાચી ઉદાસીનતા થાય નહિ.
(૧૯) સ્વ-પરના ભેદજ્ઞાન વગર વીતરાગતા થાય નહિ. જ્ઞાનત્ત્વને ચૂકીને હું પરનું કરું એમ માનવું તે એકાંત છે, તેમાં મિથ્યાત્વ અને રાગ-દ્વેષ ભરેલાં છે, તે જ સંસાર ભ્રમણનું મૂળ છે.
(૨૦) હું જ્ઞાનપણે છું અને પરપણે નથી' એવા અનેકાંતમાં ભેદજ્ઞાન અને વીતરાગતા છે, તે જ મોક્ષમાર્ગ છે અને તે પરમ અમૃત છે.
(૨૧) જગતમાં સ્વ અને પર બધા તત્ત્વો નિજ નિજ સ્વરૂપે સત્ છે, આત્માનો સ્વભાવ તેને જાણવાનો છે. છતાં હું પરને ફેરવું એવા ઊંધા અભિપ્રાયને મહાન હિંસા કહેવામાં આવી છે અને તે જ મહાન પાપ છે.
(૨૨) અહો ! હું તો જ્ઞાન છું, આખું જગત એમને એમ પોતપોતાના સ્વરૂપમાં બિરાજી . રહ્યું છે ને હું મારા જ્ઞાન તત્ત્વમાં બિરાજે છું, તો પછી ક્યાં રાગ ને ક્યાં દ્વેષ? રાગ-દ્વેષ ક્યાંય છે જ નહિ- હું તો બધાને જાણનાર સર્વજ્ઞતાનો પિંડ છું, મારા જ્ઞાનતત્ત્વમાં રાગ-દ્વેષ છે જ નહિ-આમ ધર્મ જાણે છે.