________________
શ્રી મહાવીર દર્શન
જ્યાં એ સ્થિર થતા ત્યાં વાતાવરણ સહજ શાંત થઈ જતું હતું. ક્યારેક ક્યારેક જ્યારે પોતાની ધ્યાનની એકાગ્રતા છૂટી જતી તો તેમને ભોજનનો વિકલ્પ ઉઠતો હતો અને તે પણ સહજ રીતે મુનિને યોગ્ય જો ભોજન મળી રહે તો લેતા અને જો એવી કોઈ વ્યવસ્થા ન થાય તો તેનો સહજ સ્વીકાર કરી પોતાની સાધનામાં મગ્ન થઈ જતા.
અને એ વીતરાગતાની સાધનામાં - સ્વરૂપ લીનતામાં - સહજ ધર્મના દશ લક્ષણ પ્રગટ થઈ તે દશ લક્ષણ આત્માના સહજ ગુણ આ પ્રમાણે છે.
ગયા
(૧) ઉત્તમ ક્ષમા, (૨) ઉત્તમ માર્દવ, (૩) ઉત્તમ આર્જવ, (૪) ઉત્તમ શૌચ, (૫) ઉત્તમ સત્ય, (૬) ઉત્તમ સંયમ, (૭) ઉત્તમ તપ, (૮) ઉત્તમ ત્યાગ, (૯) ઉત્તમ અકિંચન્ય, (૧૦) ઉત્તમ બ્રહ્મચર્ય.
આત્મસ્વરૂપની પ્રતીતિપૂર્વક ચારિત્ર (ધર્મ) ની દશ પ્રકારે આરાધના કરવી એ જ દશ લક્ષણ ધર્મ છે. અશાંતી અને દુઃખ દૂર કરવાનો એકમાત્ર ઉપાય આત્મ આરાધના છે. આત્મ-સ્વભાવને ઓળખી, તેની જ શ્રદ્ધા કરી એમાં જ જામી જવાથી એમાં જ સમાઈ જવાથી અનીન્દ્રિય આનંદ અને સાચી શાંતીની પ્રાપ્તિ થાય છે અને આ રીતે એમની સાધનાનો ક્રમ આગળ વધતો ગયો.
ΟΥ
આમાં બે મુખ્ય ઘટનાઓ પ્રત્યે બધા આકર્ષિત થાય એમ છે મુનિરાજ વર્ધમાન વત્સ દેશની કૌશમ્બી નગરીની બહાર આહાર માટે પધારેલ જ્યાં ચંદના બંધનમાં હતી. સ્તી ચંદના રાજા ચેટકની નાની પુત્રી હતી. કોઈ અનિવાર્ય સંયોગોમાં એ સુભદ્રા શેઠાણીને ત્યાં કામવાળી તરીકે આવી ગઈ હતી અને તે સમયે બેડીના બંધનમાં હતી અને કેદી જેવી સ્થિતી હતી. નગ્ન દિગમ્બર મુનિરાજને જોઈને એના હર્ષનો પાર ન રહ્યો અને તેમની વંદના માટે એ દોડી ગઈ અને આશ્ચર્યની સાથે એની બેડીઓ તૂટી ગઈ - માથામાં વાળ આવી ગયા અને મુનિરાજને યોગ્ય આહારની વ્યવસ્થા પણ થઈ ગઈ, એ બધું કેવી રીતે થયું એ લોકાના આશ્ચર્યની જ વાત રહી. ચંદનાની વંદના સફળ થઈ ગઈ. સ્વતંત્રતાની પ્રબલતમ અનુભૂતિ બંધનના કાળમાં જ સંભવ છે, કારણ કે અંતરમાં સ્વતંત્રતત્ત્વ વિદ્યમાન છે અને પર્યાયમાં બંધન કાપવા માટે આ જ સમર્થકારણ છે. આ પ્રસંગનો આ બોધ છે.
હવે જયારે જયારે આવા પરિષહ કે ઉપસર્ગ આવતા ત્યારે મુનિરાજ પાસે એક જ ઉપાય હોય છે. અંતરલીનતા કાર્યોત્સર્ગ. વિહાર કરતા કરતા એક વખતે એ ઉજજૈની પહોંચી ગયા. ત્યાં સ્મશાનમાં એ ધ્યાનસ્થ મુદ્રામાં સ્વરૂપની લીનતામાં મગ્ન હતા ત્યારે પાપ-કળામાં અત્યંત પ્રવીણ સ્થાણુરૂદ્રે એમના પર ઘોર ઉપસર્ગ કર્યા. એમના ઉપસર્ગની મહાવીરની સાધના પર કોઈ પ્રભાવ ન પડચો. આત્મ-સાધનારત વીતરાગી સંતોના જ્ઞાનમાં અંતરોન્મુખી વૃત્તિને કારણે બાહ્ય અનુકૂળ