Mahavir Darshan

SR No.: 006039
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 202
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 28

જીજાજી શ્રી મહાવીર દર્શન કરી
(૧). પાંચ મહાવ્રત - અનંતાનુબંધી, અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ, પ્રત્યાખ્યાનાવરણ ક્રોધ, માન, માયા, લોભ - કષાયોના અભાવપૂર્વક મન-વચન કાયાથી હિંસાદી પાંચે પાપોનો ત્યાગ પંચમહાવ્રત છે.
(૨) પાંચ સમિતિ - ઈર્ષા સમિતિ, ભાષા સમિતિ, એષણા સમિતિ, આદાન-નિક્ષેપણ સમિતિ અને પ્રતિષ્ઠાપના સમિતિ - આ પાંચ સમિતિ મુખ્યતઃ અહિંસા અને સત્ય મહાવ્રતની સાધનભૂત જ છે.
(૩) પાંચ ઈન્દ્રિય નિરોધ - સ્પર્શ, રસના, પ્રાણ, ચક્ષુ અને કર્મેન્દ્રિયના વિષયોમાં અનુરાગ ન કરવો, ખુશી ન થવું અને અસંતોષ પણ પ્રગટ ન કરવો એ ઈન્દ્રિય વિષયો સંબંધિત સમતાભાવને પંચેન્દ્રિય મૂળગુણ કહેવામાં આવે છે.
(૪) છ આવશ્યક - વીતરાગી મુનિરાજ સદા ત્રિકાળ સામાયિક, સ્તુતિ, વંદના, સ્વાધ્યાય, પ્રતિકમણ અને કાર્યોત્સર્ગ કરે છે.
(૫) બાકીના સાત મૂળગુણ આ પ્રમાણે છે. (૧) સ્નાનનો ત્યાગ, (૨) દાંત સાફ કરવાનો ત્યાગ, (૩) જમીન ઉપર એક પાસાથી રાત્રિના છેલ્લા પહોરમાં અલ્પ નિદ્રા લેવી, (૪) વસ્ત્રનો સર્વથાત્યાગ, (૫) કેશલોચ, (૬) એક જ વાર આહાર લેવો, (૭) ઊભા ઊભા હાથને જ પાત્ર બનાવી અર્થાત્ હાથના ખોબામાં જ અલ્પ આહાર લેવો.
આ પ્રકારે ૨૮ મૂળગુણના પાલક મુનિરાજ દ્વારા તેનું સહેજે નિરાતિચાર પાલન થાય છે. બાકી તો શુધ્ધોપયોગ જ મુનિ દશા છે. સૌથી પ્રથમ તેમણે સર્વથા મૌન ધારણ કરી લીધું એમને બોલવાનો ભાવજ ન રહ્યો અને નિરંતર આત્મ ચિંતવનમાં રહેવાના નિર્ણયથી એમને વાણીની આવશ્યકતા જ ન રહી અને સૌથી પ્રથમ તીર્થંકર દીક્ષા વ્રત અંગીકાર કરી બાર ભાવનાઓનું ચિંતવન કરે છે એ બાર ભાવનાઓ આ પ્રમાણે છે. (૧) અનિત્યભાવના, (૨) અશરણ ભાવના, (૩) સંસાર ભાવના, (૪) એકત્ત્વ ભાવના, (૫) અન્યત્વ ભાવના, (૬) અશુચિ ભાવના, (૭) આસ્રવ ભાવના, (૮) સંવર ભાવના, (૯) નિર્જરા ભાવના, (૧૦) લોક ભાવના, (૧૧) બોધિ દુર્લભ ભાવના, (૧૨) ધર્મ ભાવના.
આ બાર ભાવનાઓનું મહત્ત્વ એટલા માટે છે કે હવે તેમને જે રહ્યો સહ્યો રાગ હતો તેને પણ તોડવાનું જ કામ બાકી હતું અને તે વારંવાર એ ભાવનાઓ ભાવતા હતા.
આ સાધક દશામાં એમને કોઈ પ્રત્યે મિત્ર કે શત્રુનો ભાવ ન રહ્યો હતો. પ્રકૃતિની પ્રતિકૂળતા અને અનુકૂળતા પ્રતિ પણ એમના અંતરમાં કોઈ ઉત્સાહ કે નિરાશા રહી ગઈ ન હતી. કોઈપણ ઋતુમાં એ જરાપણ વિચલીત ન થાય. પ્રકૃતિની સ્વાભાવિક સુંદરતા કે ભયંકરતા પણ તેમને વિચલીત થવા દે તેમ ન હતી કારણ કે તે સંપૂર્ણ નિર્ભય થઈ ગયા હતા.