________________
ક્રમ શ્રી મહાવીર દર્શન કરી જ્યારે સાધક જીવ આવા અનંત અતુષ્ટયરૂપી અરહંત પરમેષ્ઠિના આલંબનથી પોતાના શુદ્ધાત્માની સાધના-આરાધના કરે છે ત્યારે તેને ટૂંક સમયમાં આત્મોપલબ્ધિ થઈને સ્વાનુભૂતિ પ્રગટ થઈ જાય છે. સાચા દેવ જેઓ વીતરાગી, સર્વજ્ઞ તેમજ હિતોપદેશી હોય તેને આખકહેવામાં આવે છે. આ ત્રણ ગુણો વગર કોઈને પણ આપણું સંભવતું નથી.
(૧) વીતરાગ એટલે રાગ-દ્વેષ-મોહ તેમજ અઢાર દોષોથી રહિત તેને વીતરાગ કહેવામાં આવે છે.
(૨) સર્વજ્ઞઃ અલોકાકાશ સહિત ત્રણ લોક અને ત્રણ કાળના સમસ્ત પદાર્થોને એના ગુણપર્યાય સાથે એક જ સમયમાં પૂર્ણ રૂપે જે જાણે છે તેને સર્વજ્ઞ કહે છે.
(૩) હિતોપદેશીઃ આત્માનું હિત સાચા સુખની પ્રાપ્તિમાં જ છે અને સાચું સુખનિરાકુળતામાં જે હોય છે. આકુળતા મુક્તિમાં નથી, એટલે મુક્તિમાર્ગમાં લાગવું એજ પ્રત્યેક સુખાભિલાષીનું કર્તવ્ય છે. ભગવાનની દિવ્ય વાણીમાં મુક્તિના માર્ગનો ઉપદેશ આવે છે એટલે જ તેઓ સર્વ જીવોના હિતોપદેશી છે.
હવે ભગવાન મહાવીરને કેવળજ્ઞાન થયું, સર્વજ્ઞતા પ્રગટી દેવોએ સમવસરણની રચના કરી તે છતાં ૬૫ દિવસ સુધી તેમની દિવ્ય ધ્વનિ ન ખરી. જ્યાં સુધી મુખ્ય ગણધર બનવાની જેની વિશેષ પાત્રતા ન હોય તો ક્યાંથી દિવ્ય ધ્વનિ ખરે! છેવટે ઈન્દ્રભૂમિ ગૌતમ-પાંચસો શિષ્ય સાથે સમવસરણમાં આવ્યો-ભગવાનની મુદ્રા જોઈ પ્રભાવિત થઈ તેમનો શિષ્ય બની ગયો અને મુખ્ય ગણધર તરીકે બીરાજમાન થયો અને ભગવાનની દિવ્ય ધ્વનિ ખરવા લાગી.
આ છે ભગવાનની જીવન યાત્રાનો નવો તબ્બકો: બાકીના ત્રીસ વર્ષ સુધી નિરંતર સવારબપોર સાંજ-છ છ ઘડી દિવ્ય ધ્વનિ ચાલુ રહે છે. તેમાં અરિહંત ભગવાન વસ્તુના સ્વરૂપનું વર્ણન કરે છે. વસ્તુ સ્વભાવ વિશ્વ વ્યવસ્થા-સંપૂર્ણ મોક્ષમાર્ગ વગેરે બધું જ વર્ણન આ દિવ્ય ધ્વનિમાં આવી જાય છે.
ભગવાનની આ દિવ્ય ધ્વનિ ગણધરો સાંભળે છે ઈન્દ્રભૂતિ-ગૌતમ સિવાય બીજા દશ ગણધરોના નામ આ પ્રમાણે છે: (૧) અગ્નિભૂતિ, (૨) વાયુભૂતિ, (૩) શુચિદત્ત, (૪) સુધર્મ, (૫) માંડવ્ય, (૬) મોર્યપુત્ર, (૭) અકંપન, (૮) અચળ, (૯) મેદાર્ય, (૧૦) પ્રભાસ ભગવાનની દિવ્ય ધ્વનિનો મુખ્ય સાર આ પ્રમાણેના વિષયોમાં છેઃ (૧) છ દ્રવ્યોનું સ્વરૂપ, (૨) કર્મનો સિધ્ધાંત, (૩) સાત તત્ત્વોનું સ્વરૂપ, (૪) સમ્યગ્દર્શનજ્ઞાન-ચારિત્રની એકતારૂપ મોક્ષમાર્ગ, (૫) સાચા દેવ-ગુરૂ શાસ્ત્રનું સ્વરૂપ, (૬) ભેદ વિજ્ઞાન, (૭) આત્માનુભૂતિ, (૮) સમ્યગજ્ઞાન, (૯) અનેકાન્ત અને સ્થાáાદ શૈલી, (૧૦) નિશ્ચયવ્યવહારનું સ્વરૂપ, (૧૧) પ્રમાણ અને નય, (૧૨) અહિંસા પરમો ધર્મ.