Page Text
________________
જજ શ્રી મહાવીર દર્શન જ sh (૧૪) નિશ્ચયનું કાર્ય પરથી ભિન્નત્વ-અને નિજમાં અભિન્નત્વ સ્થાપિત કરવાનું છે. (૧૫) સાચું નિરૂપણ તે નિશ્ચય અને ઉપચાર નિરૂપણ તે વ્યવહાર (૭) નિશ્ચય-વ્યવહાર (વિશેષ ચિંતવન)
(૧) આગમશાસ્ત્રોમાં કોઈ વખતે વ્યવહારનયને મુખ્ય અને નિશ્ચયનયને ગૌણ કરીને તેમજ કોઈ વખત નિશ્ચયનયને મુખ્ય અને વ્યવહારનયને ગૌણ કરીને કથન કરવામાં આવે છે.
(૨) અધ્યાત્મશાસ્ત્રોમાં હંમેશા મુખ્ય તે નિશ્ચયનય છે અને તેના આશ્રયે ધર્મ થાય એમ સમજાવવામાં આવે છે અને તેમાં નિશ્ચયનય સદા મુખ્ય જ રહે છે.
(૩) જ્યાં વિકારી પર્યાયોનું વ્યવહારનયથી કથન કરવામાં આવે ત્યાં પણ નિશ્ચયનયને મુખ્ય અને વ્યવહારનયને ગૌણ કરવાનો આશય છે-એમ સમજવું.
(૪) આમ સમજવાનું કારણ કે પુરુષાર્થ વડે પોતામાં શુધ્ધ પર્યાય પ્રગટ કરવા અથવા વિકારી પર્યાય ટાળવા માટે હંમેશાં નિશ્ચયનય જ આદરણીય છે તે વખતે બંને નયોનું જ્ઞાન હોય છે પણ ધર્મ પ્રગટાવવા માટે બંને નયો કદી આદરણીય નથી, પરંતુ તેના આશ્રયે રાગ-દ્વેષના વિકલ્પો જ ઊઠે છે.
(૫) છ એ દ્રવ્યો, તેના ગુણો અને પર્યાયોના સ્વરૂપનું જ્ઞાન કરાવવા માટે કોઈ વખતે નિશ્ચયનયની મુખ્યતા અને વ્યવહારનયની ગૌણતા રાખીને કથન કરવામાં આવે અને કોઈ વખતે વ્યવહારનયંને મુખ્ય કરીને તથા નિશ્ચયનયને ગૌણ કરીને કથન કરવામાં આવે.
(૬) પોતેવિચાર કરે તેમાં પણ કોઈ વખતે નિશ્ચયની મુખ્યતા અને કોઈ વખતે વ્યવહારનયની મુખ્યતા કરવામાં આવે, પણ તે દરેક વખતે નિશ્ચયનય એક જ મુખ્ય અને આદરણીય છે એમ જ્ઞાનીઓનું કથન છે.
(૭) કોઈ વખતે નિશ્ચયનય આદરણીય છે અને કોઈ વખતે વ્યવહારનય આદરણીય છે-એમ માનવું તે ભૂલ છે. ત્રણે કાળે એક્લા નિશ્ચયનયના આશ્રયે જ ધર્મ પ્રગટે છે એમ સમજવું
(૮) પ્રશ્નઃ શું સાધક જીવને નય હોતા જ નથી?
ઉત્તરઃ સાધક દશામાં જ નય હોય છે. કેમ કે કેવળીને તો પ્રમાણ હોવાથી તેમને નય હોતા નથી.
અજ્ઞાનીઓ વ્યવહારનયના આશ્રયે ધર્મ માને છે તેથી તેમનો વ્યવહારનય તો નિશ્ચય નય થઈ ગયો, એટલે અજ્ઞાનીને સાચા નય હોતા જ નથી.
(૧૭પ)
| SR No. | 006039 |
| Book Title | Mahavir Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 202 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |