Mahavir Darshan

SR No.: 006039
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 202
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 168

જ
શ્રી મહાવીર દર્શન (૨) શાસ્ત્રમાં અનેક પ્રકારના કથનો આવશે. જેમ કે આત્મા અશુદ્ધ નિશ્ચયનયથી રાગનો કર્યા છે અને નિશ્ચયનયે વીતરાગભાવનો કર્તા છે. ભાઈ! આ બધા વ્યવહારનયના કથનો છે એને ઓળંગી જા. આત્મા રાગનો કર્તા નથી અને વીતરાગભાવને પણ કરતો નથી. આત્મા તો સ્વભાવથી જ અનાદિ અનંત અકારક, અવેદક છે.
(૩) બિલકુલ અજાણ શિષ્ય છે, જેને આત્મા ત્રિકાળ અકર્તા હોવા છતાં કર્તબુદ્ધિ થઈ ગઈ છે એને વ્યવહારનય અને નિશ્ચયનયથી સમજાવે છે. જો નિશ્ચયનયથી આત્મા અકર્તા છે એમ તમે લેશો તો બીજી પ્રતિપક્ષ નય તમારા જ્ઞાનમાં ઊભી થશે અને મિથ્યાત્વ રહેશે. પણ સ્વભાવથી જો તો કોઈ નયની અપેક્ષા જ નથી. - (૪) જેમ કે, અગ્નિ ઉષ્ણ છે. કઈ નથી? અરે ! સ્વભાવથી ઉષ્ણ છે. પાણી શીતળ છે. કઈ નથી? અરે! સ્વભાવથી જ શીતલ છે. જો નિશ્ચયનયે શીતળ છે તો વ્યવહારનયે ઉષ્ણ છે એમ આવી જશે.
(૫) નિશ્ચયનય તો માત્ર સ્વભાવનો ઈશારો કરે છે. નિશ્ચયનયને વળગશો તો સ્વભાવ દષ્ટિમાં નહીં આવે. નિશ્ચયનયથી જો તો આવો તારો સ્વભાવ છે, એમ ન માત્ર સ્વભાવનો ઈશારો કરે છે. પણ નિશ્ચયનયની પહોંચ સ્વભાવ સુધી નથી કેમ કે વસ્તુ નયાતીત છે. અકારક, અવદેક વસ્તુનો સ્વભાવ છે. સ્વભાવ નયથી સિધ્ધ ન થાય. સ્વભાવ સ્વભાવથી જ સિદ્ધ થાય.
(૬) આત્મા પર્યાયમાત્રથી ભિન્ન છે માટે એને અનાદિ અનંત કર્તાપણું લાગુ પડતું જ નથી. આત્મા બંધનો કર્તા નથી અને મોક્ષનો પણ કર્તા નથી. કઈ નથી?
અરે ! સ્વભાવથી જ એતો અકર્તા છે. કોઈ નય લાગુ પડતી નથી. આ દ્રવ્યસ્વભાવની વાત થઈ.
(૭) દ્રવ્યસ્વભાવ નયથી ખ્યાલમાં આવતો નથી. અનુભવમાં નથી આવતો. કેમ કે કોઈ નયથી અકર્તા છે એમ નથી, સ્વભાવથી જ અકર્તા છે. જ્ઞાનની પર્યાયનો સ્વભાવ:
(૧) આત્મા જ્ઞાતા છે. કઈ નયથી? અરે ! સ્વભાવથી જ જ્ઞાતા છે વ્યવહારનયે જ્ઞાન પરને જાણે છે અને નિશ્ચયનયે જ્ઞાન આત્માને જાણે છે એમ નથી. અનાદિ અનંત જ્ઞાનની પર્યાય આત્માને જાણવારૂપે જ પરિણામે છે. એ જ્ઞાન આત્માને જ પ્રસિદ્ધ કરે છે.
(૨) કઈ નયથી જ્ઞાનમાં આત્મા જણાય અને કઈ નયથી ન જણાય? વ્યવહારયથી ન જણાય અને નિશ્ચયનયથી જણાય એમ નથી. જ્ઞાન આત્માને સ્વભાવથી જ અનાદિ અનંત પ્રસિધ્ધ કરે છે. એને નયની અપેક્ષા જ નથી.