Page Text
________________
શ્રી મહાવીર દર્શન
(૫) ભાઈ ! તારા સત્ની બિલહારી છે. તું કેવો છો, કયાં છો, કેમ છો ? કહે છે-‘હું જ્ઞાનસ્વરૂપ છું અને રાગ થાય તેને જાણું જ છું. જ્ઞાનની સ્વપર પ્રકાશક પર્યાય પોતાની તાકાતથી સ્વપર જાણે છે. હું મારી સ્વયં પ્રગટ થયેલી જ્ઞાનપર્યાયથી રાગને જાણું જ છું.
(૬) કેવળજ્ઞાન પણ સ્વપર પ્રકાશક છે. કેવળજ્ઞાન પોતાને જાણે છે અને લોકાલોકને જાણે છે. કેવળજ્ઞાનને લોકાલોક નિમિત્ત છે, તો લોકાલોક છે માટે કેવળજ્ઞાન છે એમ નથી. ઉપાદાન અને નિમિત્ત બંને પોતપોતામાં સ્વતંત્ર છે. કોઈનાથી કોઈ છે એમ છે જ નહિ. નિમિત્ત છે માટે કાર્ય નિમિત્તથી થાય છે એમ છે નહિ. કેવળી ભગવાન નિશ્ચયથી પરને જાણતા નથી. નિશ્ચયથી પરને જાણે તો પરની સાથે તન્મય થઈ જાય. જેમ પોતાના આત્માને તન્મયપણે જાણે છે તેમ પરદ્રવ્યને તન્મયપણે જાણતા નથી, ભિન્ન સ્વરૂપે જાણે છે તેથી વ્યવહારથી જાણે છે એમ કહ્યું છે. જાણવાનો અભાવ છે તેથી વ્યવહારનય કહ્યો છે એમ નથી.
(૭) પોતાની ત્રિકાળી ચીજ અસ્તિ છે તેના આશ્રયે સમ્યગ્દર્શન થાય છે. તે નિશ્ચય અને પર્યાયમાં જે રાગ અને અલ્પ શુધ્ધતા છે તેને જાણવું તે વ્યવહાર. તે તે કાળે વ્યવહાર જાણેલો પ્રયોજનવાન છે, અર્થાત્ તે સમયનું તે પ્રકારનું જ્ઞાન સ્વપર પ્રકાશકપણે પરિણમ્યું છે. તેથી જ્ઞાન પરને જાણે છે એમ વ્યવહારથી કહેવામાં આવે છે.
(૮) આત્મા પરનું કાર્ય નથી તેમ આત્મા પરના પરિણામનો કર્તા નથી, કારણ કે જે પરિણમે છે તે કર્તા છે. આત્મા તો (પરનો) જાણનાર છે, કર્તા નથી. તે પણ ખરેખર પરને જાણતો નથી પણ પર સંબંધી પોતાનું જ્ઞાન થયું તેને જાણે છે. રાગ થાય તેનું જે જ્ઞાન થયું તે જ્ઞાન રાગનું જ્ઞાન નથી પણ તે જ્ઞાન પોતાનું છે. આત્મા પોતાને જાણે છે, ત્યાં સામે જેવી ચીજ છે તેવું અહીં જ્ઞાન થયું તે જ્ઞાન પોતાથી થયું છે. રાગ અને શરીર છે તો તેના કારણે જ્ઞાન થયું છે એમ નથી. તે ચીજ સંબંધીના જ્ઞાનની ઉત્પત્તિના કાળમાં આત્મા જ્ઞાનના સ્વપર પ્રકાશક સ્વભાવના કારણે પરને પણ જાણે છે. જ્ઞાનમાં પરને પ્રકાશવાનું સામર્થ્ય પરને લઈને નથી.
(૯) જ્ઞાનનો સ્વભાવ જ સ્વપર પ્રકાશક છે. તેથી અજ્ઞાનીને પણ જ્ઞાનની પર્યાયમાં સ્વ એટલે પોતાનો આત્મા સદા જાણવામાં આવે જ છે. પરંતુ તેની દષ્ટિ સ્વપર જતી નથી તેની દૃષ્ટિ રાગ, નિમિત્ત કે પર્યાય પર જ રહે છે. તેથી પોતાને પોતે જાણતો હોવા છતાં દૃષ્ટિ અન્યત્ર રહેતી હોવાથી અજ્ઞાની હું આ (આત્મા) છું એમ માનતો નથી. તેને કહે છે-ભાઈ ! તારી મહત્તા અપરંપાર છે. ત્રણ લોકનો નાથ અનંતગુણથી સમૃધ્ધિથી ભરેલો તું ચિદાનંદ ભગવાન છે. તારી દૃષ્ટિ તું ત્યાં સ્થાપ. તેથી મિથ્યાત્ત્વનો નાશ થઈને તને સમ્યગ્દર્શન થશે. રાગ, નિમિત્ત અને પર્યાય પરથી દૃષ્ટિ હટાવીને તારી ચૈતન્યમય ત્રિકાળી ચીજ પ્રતિ દૃષ્ટિ કર !
૧૨૨
| SR No. | 006039 |
| Book Title | Mahavir Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 202 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |