________________
વ્યાખ્યા પૂર્વક ઉપયોગની સ્પષ્ટ સમજ
છે. એ પ્રમાણે પરીવર્તન પામતા પ્રત્યેક ક્ષણના ઉપગ પ્રવર્તનમાં જ્ઞાનાવરણીય કર્મને પશમ (કેવલને જ્ઞાનાવરણીય કર્મને ક્ષય) અને જે પ્રકારે જ્ઞાનરૂપ અને દર્શનરૂપ ઉપગ ઉત્પન્ન કરે હોય તેને અનુરૂપ અનુકુળ નિમિત્તોને સદ્ભાવ હવે જોઈએ. આ બન્ને કારણે પૈકી જ્ઞાનાવરણયકમને પશમ તે ઉપાદાન યા અત્યંતર કારણ છે. અને વસ્તુને ઈન્દ્રિયસાથે સોગ-સનિકર્ષ ઈત્યાદિ બાહ્યકારણ યા નિમિત્તકારણ છે.
આ નિમિત્ત કારણ અંગે અવધિ અને મન:પર્યવ જ્ઞાનીને ઈન્દ્રિ સાથે વસ્તુસંગની આવશ્યક્તા રહેતી નથી. વસ્તુ સંગ વિના પણ રૂપી પદાર્થને યરૂપે નિમિત્તપણે પ્રવર્તાવી શકે છે. અને કેવલી ભગવંત તે રૂપી અને અરૂપી એમ અને પ્રકારના રેય પદાર્થોના ત્રિમાલિકપર્યાને નિમિત્તપણે પ્રવર્તાવે છે
જીવને જ્ઞાનાવરણીયકર્મના ક્ષપશમરૂપ અત્યંતર કારણથી ઈન્દ્રિય અને મનવડે યપદાર્થના સ્વરૂપનું જ્ઞાન થાય છે. જેથી સ્પેશે દ્રિયથી વસ્તુના સ્પર્શનું, રસનેન્દ્રિયથી વસ્તુના સ્વાદનું, ધ્રાણેન્દ્રિયથી વસ્તુની ગંધનું, ચક્ષુરિંદ્રિયથી વસ્તુનારૂપનું, અને શ્રોત્રેન્દ્રિયથી શબ્દનું જ્ઞાન થાય છે.
આ રીતે ઇન્દ્રિયે અને મનવડે થતા રૂપ-રસ–ગંધ અને સ્પર્શ અંગેના બેધ સમયે તે તે રૂપાદિ વિષય અંગે જીવમાં વર્તતે રાગ-દ્વેષ અને મેહ (અજ્ઞાન) ને
