________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १० उ० १ सू० १ दिकूस्वरूपनिरूपणम्
,
भवन्तीति भावः । एवं-तथैव दक्षिणादिक, एवमेव उदीचीदिक्, एवम् ऊर्ध्वादिक्, एवम् अधोऽपि, अधोरूपादिगपि जीवरूपा, अजीवरूपा च भवति । गौतमः पृच्छति कणं भंते ! दिसाओ पण्णत्ताओ' हे भदन्तं ! कति कियत्यः खलु दिशाः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह - ' गोयमा ! दस दिसाओ पण्णत्ताओ' हे गौतम ! दश दिशाः प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा - पुरस्थिमा १, पुरत्थिमा दाहिणा २, दाहिणा ३, दाहिणा पचत्यमा ४, पचत्थिमा ५, पच्चत्थिमुत्तरा ६, उत्तरा ७, उत्तरपुरत्थिमा ८, उड्डा ९, अहो १० ' तद्यथा - पौरस्त्या - पूर्वा १, पौरस्त्य दक्षिणा - पूर्वदक्षि एकेन्द्रियादिक जीव और पुद्गलास्तिकायादिक अजीव रहे हुए हैं। इसी प्रकार दक्षिण दिशा और उत्तर दिशा, ऊर्ध्व दिशा और अधो दिशा ये दिशाएँ भी जीवरूप और अजीव रूप हैं ऐसा जानना चाहिये । अब गौतम प्रभुसे ऐसा पूछते हैं ' कइणं भंते । दिसाओ पण्णताओ ' दिशाएँ feart कही गई है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-' दस दिसाओ पण्णत्ताओ' हे गौतम! दिशाऐं दश कही गई हैं । ' तं जहा ' जो इस प्रकार से हैं ' पुरथिमा १, पुरस्थित दाहिणा २, दाहिणा ३, दाहिण पच्चथिमा ४, पच्चत्विमा ५, पच्चत्थिमुसरा ६, उत्तरा ७, उत्तर पुरस्थि - मा ८, उड्डा ९, अहो १०' पौरस्त्या पूर्व दिशा १, पौरस्त्य दक्षिणा पूर्व दक्षिणा पूर्व दक्षिण दिशाका अन्तराल रूप प्रदेश आग्नेय कोण, २, दक्षिणा - दक्षिणदिशा ३, दक्षिणपश्चिमा- दक्षिणपश्चिम दिशाको अन्तराल रूप प्रदेश नैर्ऋत कोण ४, पश्चिमा - पश्चिम दिशा ५, पश्चिमोत्तरा - पश्चिम उत्तर दिशाको अन्तराल रूप प्रदेश - वायव्य कोण ६, उत्तरा-उत्तर दिशा ७, उत्तर पौरस्त्या- उत्तर पूर्वदिशा का अन्तराल रूप
"
હે ભગવન્! દિશાએ કેટલી કહી છે?
भडावीर प्रभुना उत्तर- " गोयमा ! दस दिखाओ पण्णत्ताओ " हे गौतम ! दिशामा दृश हुडी छे. “तजहा " ते स प्रभा छे - "पुरस्थिमा १, पुरत्थिमदाहिणार, दाहिणा३, दाहिणपच्चत्थिभा ४, पच्चत्थिम५, पच्चत्थिमुत्तरा६, उत्तरा, उत्तरपुरत्थिमा८, उहूढा९, अद्दो१० " ( १ ) पौरस्त्या ( पूर्व हिशा ), (२) पौरस्त्य दक्षिणाપૂર્વ અને દક્ષિણની વચ્ચેની દિશા ( અગ્નિકાણુ ) (૩) દક્ષિણ દિશા (૪) દક્ષિણ પશ્ચિમા-દક્ષિણ અને પશ્ચિમ દિશાની વચ્ચેની દિશા (નૈઋત્યકાણુ ), (૫) પશ્ચિમ દિશા (૬) પશ્ચિમાત્તર પશ્ચિમ અને ઉત્તરની વચ્ચે આવેલી દિશા (વાયવ્યકેણુ) (७) उत्तर दिशा, (८) उत्तरपौरस्त्या- उत्तर भने पूर्व दिशा (ईशान) (4) अवद्विशा मने (१०) अधोदिशा.
भ०-२