Book Title: Navtattva Prakarana with Meaning
Author(s): Chandulal Nanchand Shah
Publisher: Jain Shreyaskar Mandal Mahesana
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001118/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagna-darzana-jJAna-cAritrANi meAkSamA zrI navatattva prakaraNa [sAtha] bhA. zrI kailAsakhAgara sUri jJAnamaMdira zrI mahAbIra jaina ArAdhanA kendra, kobA . cAMpImaLa, pina-382009 5 : prakAzaka : zrI bAbulAla jesi galAla mahetA Do. maphatalAla je. zAhu A. sekreTarIo zrImad cAvijayajI jaina sa MskRta pAThazALA ane zrI jaina zreyaskara maDaLa - mahesANA mUlya : rUA.x-00 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra darajJaka samyagurdazana-jJAna-cAritrANi mokSa-mArga : 6 granthAMka-68 ne 1 te kanya pra 6 2 Na [ sAthe ] BrAjInA jIvananI - prakAzaka :zrI bAbulAla jesiMgalAla mahetA DaoN. maphatalAla je. zAha onararI sekreTarI harirarararara4rarakkara sikkarabraNa zrImadda yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA ane jAtrA kavi bhAva zrI jaina zreyaskara maMDaLa mahesANA. (saddagata zeTha veNucaMda suracaMda saMsthApita) AvRtti 6 ThThI | || vikrama saMvata 2044 ta 3000 vIra saMvata 2514 | | sane 1987 mUlya : rUA.8-00 mudraka : ahita prinTiMga presa, semAbhAI cembarsa, luNAvADa, darIyApura, amadAvAda-380001 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA sinera nivAsI mAstara caMdulAla nAnacada pAse khAra lakhAvelA navatara prakaraNanA vistarArthanI keTalAka sudhArA-vadhAre sAthenI bahAra paDelI pAMcamI AvRtti uparathI A chaThThI AvRtti bahAra pADavAmAM Ave che. te uparathI-saMkSepathI ke vistArathI navatattvanuM rahasya samajavA mATe A pustaka kapriya thatuM jAya che, e spaSTapaNe samajI zakAya che. navata . A citra-vicitra ghaTanAothI bharapura saMsAra ane jagatagoThavaNa tathA racanA kevA prakAranI che ? e eka adbhuta ke ukelavAne aneka buddhizALI mahAtmA puruSoe jIMdagInI ja arpaNa karIne prayatna karyo che. bhAratanA prAcIna darzanakAroe te keyaDAne judI judI rIte ? karavA prayatna karela che. temaja jainadarzananA praNetA mahAna tIrthakaroe paNa tene ukela karyo che. prathama-bhAratanA prAcIna darzanakAroe jagane ane ja keyaDo kevI rIte ukelyuM che ? te prathama vicArIe. pachI jaina viSe jaNAvIzuM. cArvAka darzana. 1. A darzana ekaja vAta kare che ke-"A jagamAM pRthva pANI, agni, vAyu, ane AkAza A pAMca bhUta ja jagatanA mU ta che. AtmA, puSya, pApa, paraleka, evuM kAMI che ja nahi. khAvu pIvuM, lahera karavI, eka bIjAnA svArtha jALavavA, karArothI baMdhAI manuSyae rahevuM. pAMca bhUtanA samUhamAMthI madirAmAMthI madanazakti jema prANuomAM prANa-caitanyazakti pragaTa thAya che. ane teo nAza sAthe cetanyazaktine paNa nAza thAya che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je kAMI pratyakSa dekhAya che, teja jagat che, svarga, naraka vagere kAMI ja nathI. dharma-adharma ke dhArmika kriyAo jevuM kAMI nathI" A darzananA sthApanAra bRhaspati kahevAya che. tenuM nAma cArvAka darzana-nAstika darzana kahevAya che. 1. vedAnta darzana. tyAre vedAnta darzana ema kahe che ke "e pAMca bhUta vagere je kAMI jagatamAM jovAmAM Ave che, te badhuM ema ne ema meLa vagaranuM nathI. te badhAmAM brahma nAmanuM eka mahattvanuM tattva che, ke jenI sAthe AkhuM jagat saMkaLAyeluM che, eTaluM ja nahI, paNa kharI rIte brahma pite ja ApaNane A jagat svarUpe bhAse che, vAstavika rIte brahma sivAya kAMIja nathI. je kAMI bhAse che, te svapnAnI raSTinI jema kevaLa juTho bhAsa mAtra che. e bhAsa uDI jAya, ane AtmA ane jagatuM badhuMya kevaLa brahma rUpe bhAse eTale basa. eja mokSa. hma nitya ja che' A darzananAM bIjAM nAma-uttara mImAMsA ane tivAda kahevAya che. A darzananuM valaNa jagatnI tamAma padArthonA kakaraNa tarapha che. 2. vaizeSika darzana. A darzana kahe che ke-"badhuM brahmamaya ja che, ane A je kAMI dekhAya che. te kAMI ja nathI, e te vaLI gaLe utaratuM haze? A badhuM je kAMI dekhAya che, te 6-7 tattvamAM vaheMcAyela che. dravya. guNa, kiyA, sAmAnya, vizeSa,samavAya, e cha athavA abhAva sAthe sAta ta mAM vaheMcAyela che Ama najare dekhAtI vastuo- tenA bheda-prabheda, tathA citra-vicitratA ane aneka jAtanA pratyakSa anubhave e saghaLuM kAMIja nathI, ema kema kahevAya ? mANasa khAya che, pIe che. vaLI bhUkha lAge che. e badhuM zuM kAMija nahI ? nA. ema nahIM paNa badhuMya che." Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A darzInanA prava`kanuM nAma kaNAdaRSi kahevAya che. tenuM bIjuM nAma utsuka darzIna paNa che. ane tenA cha padArthAMne hisAbe paDuMlukaeNca nAma che. tathA pAzupata dena paNa kahevAya che. A darzIna Izvarane jagatkartA mAne che, A dananu valaNa jagatnuM pRthakkaraNa karavA tarapha che. 1 pramANa (pramANa rUpa jJAnanuM kAraNa) 2 prameya (pramANathI jANavA ceAgya) 3 sazaya (sa...deha-anizcita 3. nyAya darzana jJAna) 4 prayeAjana (sAkhita karavA yeAgya) 5 draSTAMta (andheyane khula dAkhale) 6 siddhAnta (khanneyane kabula niSNu ya) 7 avayava (parA anumAnanA aMge) 8 tarka (nirNaya mATe ciMtana) huM niNya (nizcaya) * 10 vAda (vAdI prativAdInI carcA ) 11 jalpa (vAdIne jItavA prapaMca bharI vANI) 12 vata'DA (sAmA pakSanA dUSaNa ja kADhavA) 13 hetvAbhAsa (khATA hetuo) 14 chaLa (uMdhA artha karI harAvavAnA prayatna) 15 jAti (nirdoSa hetune sadeSa batAvave) 16 nigrahasthAna (kha"Dana ceAgya vAdInI gaphalata-- bhUla) e seALa padArthonA jJAnathI tattvajJAna thAya che. ane tattvajJAna thavAthI meAkSa maLe che. A darzana paNa "Izvara jagat kartA che, ane ta AtmAe sarva vyApaka che. AtmAmAM jJAna utpanna thatu khaMdha paDe, te meAkSa" mAne che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A darzananA praNetA gautama gotrIya akSapAda RSi che. vaizeSika darzana ane A darzana lagabhaga maLatAM Ave che. vaizeSikanA dravyo vagereno samAveza prameyanA vibhAgomAM A darzana kare che. tyAre A bhadravyanA jJAna guNanA bhedamAM uparanA 16 padArthone samAveza vaizeSika darzana kare che. A darzananuM mukhya valaNa tarka zAstranuM vijJAna raju karavA tarapha che. 4 minIya darzana A darzana kahe che ke-keInI racanA vagara (apauruSeya) pramANa bhUta vedamAM je yajJAdi kriyAo batAvela che, te pramANe vartavuM, eja jIvanane sAra che. temAM paraspara virodhI vAte jaNAya che. te kharI rIte virodhI nathI. mAtra tenA artho ane AzA barAbara samajavA prayatna karavAmAM Ave, te tenI dareka vAte saMgata che." ema kahI, teo vedanuM prAmANya siddha karavAne mATe aneka yukti prayukti samajAve che. ane yajJAdi kriyAo upara ja khAsa bhAra mUke che. sarvApaNuM temaja izvarakatRtvane A darzanavALA mAnatA nathI. AnuM bIjuM nAma pUrva mImAMsA darzana kahevAya che. tenA praNetA jaimini muni che. A darzananuM valaNa zAstra pramANunA dRvijJAnane khUba majabUta rIte khIlavavA tarapha jaNAya che. mImAMsaka-UMDe vicAra karanAra. 5. sAMkhya dazana A darzanakAre paccIza to mAne che. puruSamAMthI satva, rajasU ane tamasa e traNa guNamaya prakRti utpanna thAya che. prakRtimAMthI mahatava eTale buddhitatva utpanna thAya che. temAMthI ahaM paNarUpa ahaMkAra utpanna thAya che. ahaMkAramAMthI 5 jJAnendriya [sparzanA, rasanA, ghANa, cakSu, zrotra, 5 karmendriya (pAyu-gudA, upastha-strI-puruSa cinha, mukha, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAtha, paga.) mana, ane 5. tanmAtrA (varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda) utpanna thAya che. pAMca tanmAtrAmAMthI 5 bhUta (pRthvI, pANI, agni, vAyu, AkAza) utpanna thAya che. puruSa caitanyamaya che. prakRti kAMIka caitanyamaya ane kAMIka jaDarUpa che. prakRti ane puruSanI gaDamathala eja jagatuM. ane baMnenA judApaNuMnuM bhAna, te mokSa. AtmA sarvavyApi, nirguNa, sUkSama ane citanyarUpa che. paNa jJAnayukta nathI. kAraNa ke buddhitattva te prakRtimAMthI utpanna thAya che. baMdha, mokSa prakRtine svabhAva che. puruSane nathI." sAMkhe IzvarakatRtva mAnatA nathI. A darzananA praNetA kapila muni kahevAya che. A darzananuM valaNa jaDa-cetanarUpa jaganI uthala-pAthalanuM ekadhAruM gheraNa samajAvI, ekIkaraNa ane pRthakkaraNane kama samajAvavA tarapha che. 6ega darzana A darzana "yogavidyAnI aneka jAtanI prakriyAnA sevanathI kevalya prApta thaI mokSa maLe che." ema kahI gavidyAnI aneka prakAranI prakiyA samajAve che. AtmAnuM caitanya svIkAre che. izvarakatRtva mAne che. ane lagabhaga sAMkhya darzananAM tatvo svIkAre che. mATe te sAMkhya darzanamAM antargata gaNAya che. cArvAka pachI batAvelA A cha darzane veda ane upaniSada vagere vaidika sAhityane anusaranArA che. cArvAka, bauddha ane jaina e traNeya darzane avaidika ane svataMtra darzane che. cha darzananI saMkhyA be rIte purI karavAmAM Ave che. 1. "1 sAMkhya, 2 ga 3 pUrvamImAMsA, 4 uttara mImAMsA, pa nyAya, vaizeSika e cha vaidika darzane athavA 1. jaina, 2. sAMkhya (ga), 3. mImAMsA (pUrva ane uttara). 4 nyAya (nyAya ane vaizeSika) 5 bauddha 6 cArvAka : A rIte paNa cha dazanenI gaNatrI che. WWW.jainelibrary.org Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cArvAka sivAya badhAM darzane Astika che. jenadarzana tatvajJAna rUpa che, ane bIjA dareka darzane eka eka vijJAnarUpa che. bauddha dazana 1. (1) vijJAna (2) vedanA 5 saMsArI ska=1 luM duHkha tatva (3) saMjJA (4) saMskAra 2. (1) rAga (2) draSa 5 duSaNo 2 juM samuhya tatva (3) moha (4) IrSyA (5) kaSAya | 3. pAMca skaMdhanA kSaNavinAzIpaNanI bhAvanA vAsanA, 3 juM mAga tattva. nirvikalpa dazA. 4 thuM mokSa tattva. bauddhadarzana-"mekSa zUnyarUpa che. dareka vastu kSaNavinAzI che. AtmA, paramANu, dizA, kALa, Izvara, vagere nathI" ema mAne che. pAMca skaMdha lavinAzI che. A cAra Arya satya kahevAya che. 5 Idriya, pa viSaye, mana ane 1 dharma e 12 Ayatanane paNa tattva mAne che. bauddha darzananuM valaNa mAtra vairAgya tarapha mukhyapaNe jaNAya che. chatAM madhyama mArganA upadezane lIdhe e dharma tarapha saraLatA, sagavaDa ane kaThoratA vagaranI tapazcaryAne lIdhe janasamAja vadhAre kheMcAyuM hatuM. jenenI bAra bhAvanAomAM A tane lagabhaga samAveza thai jAya che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. jaina darzana 1 nAma-A darzananAM Ahata darzana, jaina darzana, syAddavAda siddhAnta, anekAntadarzana vagere aneka nAme che. 2 praNetA-A darzananA praNetA rAga-dveSa rahita sarvajJa-kevaLI tIrthakara ja hoI zake che. * 3 jagat svarUpa nirUpaNuM- A darzana jaganA svarUpanuM aneka judAjudA daSTibiMduethI nirUpaNa kare che. 1. padArtha vijJAnanI daSTithI, dhArmika jIvananI dRSTithI, vikAsavAdanI daSTithI, prAkRtika svarUpanI daSTithI, mULa padArthonI dRSTithI, padArthonA piTA dharmonI daSTithI, jagatanA ekIkaraNanI daSTithI, pRthakakaraNanI dRSTithI, nyAya zAstranI dRSTithI, zabda zAstranI draSTithI, mekSamAM upagI-anupayegIpaNAnI draSTithI, vyavahAra dRSTithI, nizcaya dRSTithI, prANIja sRSTinI draSTithI jaDasRSTinI dRSTithI,nityAnityapaNAnI draSTithI, bhedabhedanI daSTithI, kALa pravAhanI daSTithI, svabhAvanI daSTithI, ItyAdi aneka daSTibiMduethI AkhA jagatanuM nirUpaNa, svataMtra ane eka bIjA upara AdhAra rAkhatA aneka pAribhASika zabdathI saMpUrNa karyuM che. A dareka daSTibiMduone dAkhalA dalIlathI samajAvavA jatAM ghaNe ja vistAra thAya, e svAbhAvika che. ane A rIte bhinnabhinna daSTibiMduethI jagatanuM nirUpaNa kareluM hovAthI jaganA buddhizALI puruSee bIjI je je daSTibiMduthI nirUpaNa karyuM hoya che te sarvane AmAM samAveza maLI Ave che. tyAre AmAMnA judAjudA aneka daSTi biMduo judAjudA vidvAnenA matamAM maLI Ave che. paraMtu ekaja ThekANe badhA maLI zakatA nathI tyAre ahiM sarva vidvAnanA mate saMgrahita maLI Ave che. uparAMta bIjAM ghaNuM ta maLe che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAkhalA tarIke 1. padAvijJAnanI STithI--Akhu jagat cha dravyamAM heM'cAyelu che. tenA guNA, dharmA, kriyA, rUpAntara, vagerenA samAveza e chamAM karI lIdhe che. jyAre vaizeSikA 6-7 padArthomAM kare che. 2 2 dhanirUpaNanI dRSTithI-samyagdarzana, samyag jJAna; sacAritra e traNa tattvanA nirUpaNamAM AkhA jagatanu nirUpaNa tenA anukULa-pratikULapaNA vagere rUpe thaI jAya che. 3 vikAsavAdanI dRSTithI--14 guNasthAnakamAM AkhA jaganuM nirUpaNa karI zakAya che, temAM atrAntarapaNe leAka-aleAka ane januM svarUpa paNa vicAravuM paDe che. 4 prAkRtika svarUpanI dRSTithI--dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI dRSTithI leAka ane aleAkanu sa pUrNa svarUpa vicArI zakAya che. 5 mULa padanI dRSTithI--dravyAthika nayanI dRSTithI AkhA jagatnuM svarUpa vicArI zakAya che. aDI. nityavAdanI dRSTithI paNa vicArI zakAya che. - padArthonA peTAdhamanI dRSTithI-eTale paryAyAki nayanI draSTithI paNa AkhA jagatanu' svarUpa vicArI zakAya che. ahIM anityavAdanI dRSTiI paNa vicArI zakAya che. 7 ekIkaraNanI dRSTithI--Akhu jagata cha dravyamaya che. te dravyamAM paNa utpAda, vyaya, dhrauvyarUpa traNu dhama che. eTale jagata e traNa dha`maya che. ane te traNeyamAM sat ekaja dhama rahelA che eTale ke jagat satpa che. ema jainaSTithI kahI zakAya. jene vadyAnti brahma kahe che. A sat dareka padArthomAM trikAlavyApI che, ane AkhuM jagat tanmaya che. te satnI ja samagra uthalapAthalalIlA eja jagat che mATe e sat nAmanA dharma ghaNe! ja mahAna Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane sarvathI vizeSa ucca ane zaktizALI che, jethI tene "Izvara" kahevuM hoya, te jaina dRSTithI vAMdho nathI ane te AkhA jagamAMtrikALamAM eka ja sat dhamarU5 (Izvara) sarva padArthamAM vyApaka che. ane te nitya che. upacArauthayu hata. tatvAtha adhyAya 5 mo. 8 pRthakkaraNanI dRSTithI-vaLI te sat traNa rUpe che-utpAda, vyaya, ane dhrauvya. jagatamAM e keIpaNa padArtha nathI ke jemAM e traNa ta na hoya. purANuo kahe che ke brahmA utpanna kare che, ziva nAza kare che, ane viSNu sthira rAkhe che. uparanAM traNa tane bALajIne samajAvavA kadAca traNa devanAM nAma ApyAM hoya te jainadaSTithI koIpaNa e padArtha nathI ke jemAM brahmA, viSNu ane ziva na hoya eTale dareka padArthamAM utpAda, vyaya, ane dhrauvya, dareka vakhate ekI sAthe che ja. mArI vIMTImAM sonuM dhruva che, lagaDIne nAza thA, ane vIMTInI utpatti thaI che. atyAre paNa tenuM kAyama chatAM temAM aneka aNuo bhaLe che, ane aneka aNuo chuTA paDe che. tene ghasAre lAge che. temAMnA raMga ane camakamAM pharaka thAya che. vagere utpAda-vyaye thayA ja kare che. pRthakkaraNamAM vizeSa AgaLa vadhIe to dhrauvyamAM cha dravyane samAveza, ane utpAda-vinAzamAM ananta paryAne samAveza thAya che. ahIM sAMkhya darzananA tane vikAsa vicArI zakAya che. nyAyazAstranI daSTithI-samyagadaSTinA tattva nirNayanI. vyavasthAmAM nyAya darzana saMgata thAya che. eTale ke jJAna ane ajJAnanI vicAraNAmAM samagra jaina pramANa zAstra antargata thaI jAya che. pAMca, jJAna, 3 ajJAna ane reyanI dRSTi pramANa-apramANa tathA prameya vibhAga samajAya che. vyAkaraNIo -zabdabrahma ane parabrahmane vibhAga pADe che. tyAre jainadarzana zabdanaya ane arthanayanI dRSTithI AkhA jagatanuM Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirUpaNa kare che. abhilApya bhAva ane anabhilAya bhAve vagere vicAra e daSTibiMdu puruM pADe che. mekSanI daSTithI--adhyAtma zAstra, sAmAyika cAritra, tathA cha Avazyake mAraphata mekSane mArga samajAvatAM AkhA jagatanuM nirUpaNa thAya che. athavA e vAtane vadhAre sarasa rIte samajAvavA navatattvanuM nirUpaNa che. te pAchaLathI samajAvIzuM. vyavahAra daSTithI-samAjavyavasthAthI mAMDIne TheTha tIrthaMkara bhagavAna sudhInA vyavahAronI ghaTanA vicAratAM AkhA jaganuM prAsaMgika vivecana thaI jAya che. jIvasRSTinI dRSTithI-pAMca bhAve yukta jIvenuM vivecana karatAM paNa AkhA jagatanuM vivecana thaI jAya che. A rIte AvA ghaNAja dRSTibiMduethI jagatanuM nirUpaNa vigatavAra jainazAstromAM maLe che. chatAM mokSaprAtinI dRSTithI vivecana karatAM navatatvanA vivecanathI AkhA jaganuM svarUpa bahu ja saraLatAthI samajAvyuM che. taddana sAdA ane AbALa-gopALane suparicita zabdothI AkhA jagatanuM navatamAM ekIkaraNa karI lIdhuM che, juo - jIva, ajIva, puSya, pApa, Asrava, saMvara, nijara, baMdha, ane mokSa. AmAM keTalI sAdAI ane suparicitatA jaNAya che ? jarAye aTapaTApaNuM ja nahIM. jIva, ajIva, puNya, pApa, baMdha, mekSa, vagere zabdo te taddana paricita jevA ja che. Asava, saMvara, nirjarA e traNa zabdo kaMIka aparicita jevA lAge che. paNa tenA arthone kama bahu ja sAda che. caitanyavALA jIvatA padArthone samAveza jIvatatvamAM karyo che. jaDa cIjone samAveza ajIvatatvamAM karavAmAM Ave che. mekSa e jIvananuM aMtima sAdhya tatva che. bAkInA ta jaDa-cetananA saMjoga-vijoga Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 upara AdhAra rAkhanArA che. puNya pApa te jagatmAM sArAM kAma ane khoTAM kAma tarIke prasiddha ja che. pApa-puNyanA karmone ane AtmAne saMbaMdha te baMdha che. ke je mekSamAM vidanakartA che. pApa-puNyanA baMdhanuM kAraNa Asravatatva che ane teonA baMdhane rekanAra te saMvaratava che. mekSa tarapha dhIre dhIre laI janAra baMdha ane AsavanuM vidhi-tathA saMvaramAM sahAyaka nirjarAtattva che. je puNya-pApathI dhIme dhIme AtmAne chUTe karavAmAM madada kare che. aMzathI chUTA paDavuM te nirjarA ane ekadama taddana chUTA paDavuM te mokSatatva. nirjarAtattava mekSanA ja aMga tarIke che. Ama ghaNI ja sArI rIte navatanI vyavasthA batAvIne tenA vivecanamAM AkhA jagatanuM saMpUrNa vivecana kevI rIte kare che, je A granthane abhyAsa karavAthI barAbara samajAze. bIjA darzane sAthe jaina darzananI tulanA karatAM ghaNe vistAra thaI jAya tema che. TuMkAmAM dareka darzananI vicArapaddhati judA judA rUpamAM jenadarzanamAM vigatavAra maLe che. te uparAMtanA aneka draSTibiMduothI jagatane vicAra maLe che. jethI eka jainetara vidvAne kahyuM che ke jainadarzana khAsa khAsa bAbatamAM bauddha, cArvAka, vedAnta, sAMkhya, pAtaMjala, nyAya ane vaizeSikane maLatuM hoya ema dekhAya che, paraMtu e eka svataMtra darzana che, e pitAnI unnati ke utkarSa mATe keInuM paNa devAdAra nathI. enA bahuvidha, tanA viSayamAM e saMpUrNa ane svataMtra vyaktitvavALuM che." te barAbara che. A pramANe A graMtha jaina darzananA baMdhAraNane mULa pAyo saMkSepamAM samajavAne ghaNuM ja upayogI che. eTaluM ja nahIM paNa te jaina darzananuM baMdhAraNa samajAvIne jIvanamAM upayogI gya mArgo Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 samajAve che, kartavyAktavyanI dizA cakkasa paddhatisara batAvI mahAna upakAra kare che mATe A navatatva ja jagatanAM satya tattvo tarIke, ane jIvananA utkarSa mATe kharekharA mArgadarzaka tarIke che. ema baMneya guNa A navatatvanI vivecana paddhatimAM che. bIjI vivecana paddhatimAM kAM te jagatanuM svarUpa hoya che, ane kAM te jIvanamArga heya che. paraMtu AmAM te baMne ya hovAthI ja tenuM nAma tAra kahevAmAM , Avela che. te mATe A navatattva mahattvanI vastu che, evI spaSTa samajavALI ke aspaSTa samajavALI zraddhAne samyakatva kahyuM che te barAbara che. ane AvA samyaktvanA sparza pachI jIva rtavyanI abhimukha thavAthI avazya thoDA vakhatamAM mekSanA sukha sudhI pahoMcI jAya che, e svAbhAvika te mATe ja jene samyaktva spaze tene ardha pagalaparAvata saMsAra bAkI rahe che, te yukti saMgata che. A prakAre A navatattvanuM mahatva che. A graMthanI A chaThThI AvRtti che. prapha saMzodhananuM kArya ratilAla cImanalAla dezI (ludarAvALA)e kALajIpUrvaka karyuM che. chatAM dRSTidoSathI ke mudraNadoSathI keI azuddhio rahI javA pAmI hoya te sujJa puruSee sudhArI levI ane banI zake te amane sUcavavI. A graMthanI bhaNAvavAnI nIce pramANe paddhati rAkhavAthI ThIka raheze. mULagAthA meDhe karyA pachI tenI gAthAone ja saLaMga artha Apela che, te eka neTamAM utArI laI barAbara meDhe karI levuM joIe. pachI dareka tattanI gAthAmAM AvatI hakIktanA chUTA bele meDhe karI levA. pachI vivecanamAM AgaLa vadhavuM ane pachI nIce TIppaNamAM AvelI hakIkate paNa taiyAra karI levI. 4. gAthArtha barAbara AvaDatA hoya, ane vizeSa zakti hoya, teNe zabdArtho paNa karavA ane gAthArtha sAthe meLavI levA. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 5. punarAvartanathI viSaya yAda rAkhI, carcA ane mananathI graMthanuM parizIlana karavAthI uttarottara ghaNo ja AnaMda Avaze. cha dravyanA eka saMjoge che, be saMjoge paMdara, traNa saMjoge vIza, cAra saMge paMdara, pAMca saMjoge che, ane cha saMge eka ema 63 bhAMgA thAya che, te dareka bhAga upara 14 mI gAthAmAM batAvela 23 dvAre sAdhamya, vaidhamya ane saMbhavita vikalpa ghaTAvI devAthI cha dravyanuM vizeSa jJAna thaI zakaze. evI ja rIte paMdara siddhanA bhedane upara ane bAjumAM lakhIne saMbhavatA bhedanuM tAraNa kADhI zakAze. dAkhalA tarIke jina siddha upara 15 mAMthI jina, tIrtha, svaliMga, puruSa, strI; svayaM buddha, eka, aneka e prakAra saMbhavI zake. e pramANe yaMtra karIne vidyArthIone samajAvavAthI saraLatA thaze. -prakAzaka NEW Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA viSaya 15 17 20 28 43 para pa7 1 navataronAM nAma (gAthA 1 lI) ... 2 , nA meTA bheda (gAthA 2 ) .. 1 jIvatatva, 1 saMsArI jInA judI judI rIte bhedo (gAthA 3 ) 2 saMsArI jIvanA 14 bhede (gAthA 4 thI)... 3 jIvanuM lakSaNa (gAthA 5 mI) .... .. 4 cha paryApita (gAthA 6 kI)... ... 5 daza prANa (jIvana kriyAo) (gAthA 7 mI) 2 ajIvata. 1 14 bhedo (gAthA 8 mI) ... .. 2 ajIvonA svabhAva (gAthA 9-10 mI).... 3 pudgalenuM lakSaNa (gAthA 11 mI) ... 4 kALanuM svarUpa (gAthA 12) ... ... pa vyavahAramAM upayogI kALa (gAthA 13)... 6 cha dravyane vicAra (gAthA 14) .. 3 puNyatad. 1 4ra bhedo (gAthA 1pa-16) ... ... 2 10 traNa dazaka (gAthA 17) ... ... 4 pApatava. 1 82 bhedo (gAthA 18, 19, 20.) .. 5 Azravatatva. 1 4ra bheda (gAthA 21.) ... 2 25 kriyAo (gAthA rara. 23. 24.) ... 6 saMvaratAva, 1 57 bheda (gAthA 25) .. 2 5 samiti, 3 gupti (gAthA 26) ... 3 22 pariSahe (gAthA ra7. 28). 63 78 29 1 01 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : : 108 111 115 124 : : : 126 128 135 : : : : : 140 144 146 148 4 10 yati dharmo (gAthA 29) ... ... 5 12 bhAvanA (gAthA 30. 31)... ... 6 5 cAritra (gAthA 32. 33)... . 7 nijarAtatva. 1 nijarAnA tathA baMdhanA bhedo (gAthA 34) 2 cha bAhyuM tapa (gAthA 35) ... ... 3 jI abhyatara tapa (gAthA 36)... ... 8 baMdhatattva, 1 4 baMdhanI vyAkhyA (gAthA 37) ... ... 2 8 karmonA svabhAva (gAthA 38) ... " 3 8 mULa ane (58 uttaraprakRtio (gAthA 39) 4 sthitibaMdha utkRSTa (gAthA 40. 41.) .. 5 ,, jaghanya (gAthA 42) * * 9 mokSatAva, 1 nava anuyogadvAra (gAthA 43) ... ... 2 satpada prarUpaNa (gAthA 44) ... .. 3 14 mULa mAgaNAo (gAthA 45) ... ja mekSamAM mAgaNAonI prarUpaNA (gAthA 46) 5 dravya pramANu, ane kSetradvAra (gAthA 47) 6 sparzanA, kALa ane aMtaradvAra (gAthA 48) 7 bhAga ane ane bhAvapara (gAthA 49) ... 8 alpa bahuta kAra ane samApti (gAthA pa0) 9 navatattva jANavAnuM phaLa (gAthA 51) ... 10 samyakatva eTale ? (gAthA para) ... 11 samyakatvathI thate lAbha (gAthA pa3) .. 12 pudgala parAvartana eTale ? (gAthA 54) ... 13 siddhanA 15 bhedo (gAthA 55) .. 14 15 bhedonA dRSTAMta (gAthA 56 57 58 59) vizeSArtha pUrNa 150 152 154 163 164 169 : : : : : : : : : : : : : : 14 176 177 180 182 184 189 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka nananana nanananana DISASTERAS | namo rihaMtANaM che. thI navatattva prakaraNa artha vivecana, yatrAdi sahita * ninirararararara S O dainikkara % nAnA- nA-%E%caR Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jagat ghaNAja citra-vicitra banAvAvALu. je rIte che, te rIte jo ke jJAnI puruSoe tene pUrepUruM joyuM che-jANyu che. saMbandha : - chatAM, tenuM pUrepUrUM vana AjasudhImAM kAI karI zakayuM nathI, hAlamAM kAi karI zakatuM nathI; ane bhaviSyamAM kAi karI zakaze nahI. te paNu, sarvajJa zrI vItarAga prabhue upadezelA ane zrI gaNadhara bhagavatAe racelA zrI jaina zAstromAM, judojudI aneka dRSTiethI jaganA judAjudA mULatattvA, tenA vistAra, ane eka dara jaganI tamAma ghaTanAenA khyAla ApavA prayatna karavAmAM AvyeA che. temAMnI eka dRSTi e che ke jenA meAkSamAga, AdhyAtmika jIvana, AtmAnA vikAsanA mArga, Atma kalyANanA raste" vagere nAme che. te dRSTithI paNa AkhuM jagat mULa navatattvamAM samAveza pAmI jAya che. jenA vistAra jaina zAstromAM ghaNeAja samajA che. paraMtu sAdhAraNa buddhinA bALa jIvAne temAM kharAkhara samajaNu na paDI zake mATe pUnA kAI upakArI AcAryAM mahArAjAe ApaNA mATe A saraLa nAnakaDuM prakaraNa racI Apela che. 5 Wan Wan Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvonAM nAmoHjIvA'jIvA puNaM pAvA''savasaMvaro ya nijjaraNA / bandho mukkho ya tahA, nava tattA huMti nAyavvA // 1 // // *AryAvRttam // saMskRta anuvAda ( jIvA'jIvau puNya, pApAsravau saMvarazca nirjaraNA // bandho mokSazca tathA nava tattvAni bhavanti jJAtavyAni // 1 // zabdArtha jIvA-01 bandho-anya ajIvA-ma mukkhA-mokSa puNNaM-puzya ya-qNI pAva-pA5 tahA-tathA Asava-mAzraya navatattA-na ttv| saMvaro-12 huti-che naayvvaa-11| yogya ya-mana nijjaraNA- niza tatva anvaya ane padaccheda jIvA ajIvA puNNa pAva Asava saMvaro ya nijjaraNA / tahA bandho ya mukkho, nava tattA nAyavvA huti // 1 / / thAtha: 71, 2071, 59ya, pAya, mAzraya, sa.12, bhane niaran, tathA banya, ane mokSa (e) nava ta jANavA yogya che /1 vizeSAya : tattva-tattva , tat za56, bhane tva pratyaya che. tata=eTale te=A AkhuM-leka ane aleka rUpa jagatu. tenu mevA tanu tva-pAzu', meTale - tanu bhUga, te tattna. * navatattva prakaraNanI gAthAo AryAvRtta chaMdamAM che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakaraNa sAtha : arthAt A jagatamAM je kAMI judA-judA padArtho dekhAya che, ane dareka prANI je rIte jIve che, tathA je rIte jIvavu joie, e darekanA mULa padyArthI-te tattva kahevAya che. 4 dAkhalA tarIke -ApaNe jeTalA jIvatA jIvA joIe chIe, te badhAnuM mULa-jIva tattva che, teja pramANe ghaDA, mATI, iiMTa vagere jeTalI jaDa vastue joIe chIe, te badhAnu` mULa ajIvatattva che. nava tattvAnA--sAmAnya artha, dravya tathA bhAvathI tenuM svarUpa heya, jJeya ane upAdeya vibhAgo, judI judI rIte saMkhyA, jIva ane ajItra vibhAga, rUpI ane arUpI vibhAga, vage2e samajAvavAne nIce pramANe tenA vizeSa atha khatAbyA che. 9. tattvAnA sAmAnya a 1. nIti-prALAnuM dhAracIti jhIvaH eTale je jIve, arthAta prANAne dhAraNa kare te jhIva kahevAya, ane lekamAM te mukhya tattvache. tethI jIva e tattvane nIvatattva kahevAya. prANAnuM svarUpa A prakaraNanI ja pAMcamI tathA sAtamI gAthAmAM bhAvathI ane dravyathI kaheze, mATe tevA bhAvaprANAne athavA dravyaprANAne je dhAraNa kare te jhIva kahevAya, arthAt jJAna, darzIna Adi bhAvaprANavaMta athavA indriya Adi dravyaprANavaMta hAya, te gautra kahevAya. e jIva vyavahAra nace karI zubhAzubha karmonA kartA (karanAra), zubhAzubha karmonA harto (nAza karanAra), tathA zubhAzubha karmone bhaktA (bhAgavanAra) che. kahyuM paNa che ke-- yaH karttA karmabhedAnAM bhoktA karmaphalasya ca / saMrttA parinirvAtA, sa hyAtmA nAnyalakSaNaH || ( artha :-je karmonA bhedonA (eTale 158 prakAranA kAnA) kAM (upArjana karanAra ) athavA khAMdhanAra che, (evA bAMdhelA) te karmAMnA phaLanA bhAgavanAra che, tathA te karmAMnA phaLane anusarIne cAre gatimAM sa`saranAra ( bhramaNa karanAra) che, temaja te sakarUpI agnine Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva pIThikA bujhavanAra eTale je vinAza karanAra (ane tethI karma rahita thaI paramAtamapaNuM prApta karanAra-nirvANa pAmanAra) teja AtmA (jIva) che, ane jIvanuM eja lakSaNa che, paraMtu bIjA lakSaNavALe jIva nathI.) e vyavahAra naya AzrayIne vAta kahI che, nizcaya naya AzrayIne te je jJAna, darzana, cAritra ItyAdi svaguNene ja kartA ane bhaktA che, athavA duHkha-sukhanA upabhega-anubhavavALe temaja jJAnepaga ane dazane pagavALe ItyAdi caitanya lakSaNa yukta hoya te lIva kahevAya che, ane te kAraNathI caitanya athavA caitanya yukta padArtha teja vItattva che. 2 tethI viparIta svabhAvavALuM athavA viparIta lakSaNavALuM eTale caitanya lakSaNa rahita hoya, ane sukha-duHkhane anubhava jene na hoya te jaDa lakSaNavALuM janIvatattva che, jema AkAza, sukuM lAkaDuM-ityAdi. 3 jene ISTa sAmagrI prApta thAya che te paramaAhUlAda pAme che, tathA sukha bhegave che, tenuM je mULa zubhakamane baMdha te puNya ane teja pukhyavarava kahevAya che. athavA zubha karmabaMdhanA kAraNabhUta zubha kriyArUpa zubha Azra te paNa apekSAe puNyatattva kahevAya che. jene lIdhe jIva sukhasAmagrI pAme te puNyatattva. ahiM punAti eTale (jIvana) pavitra kare te pukhya athavA punAti gumati -zubha kare te puSya. 4 puNyatatvathI viparIta je tattva te pApa tattva. athavA azubha karma te patarava. athavA jenA vaDe azubha karmanuM grahaNa thAya tevI azubha kiyA (cerI-jugAra- durthona-hiMsA Adika) te patarUM. e pApanA udayathI jIvane pratikULa sAmagrIo prApta thAya che, parama udvega pAme che, ane ghaNuM duHkha bhegave che. tAMti naripu eTale narakAdi durgatimAM pADe te pApa, athavA viAti-maDhinacati nIvamiti papa eTale jIvane malina kare te pApa, athavA zakti eTale zuSkati arthAt AtmAne bAMdhe-Avare te Tig kahevAya. ahiM-puNya pApanI caturbhagI (eTale cAra prakAra) thAya che, te A pramANe-1 puNyAnubaMdhi puSya, 2 puNyAnubaMdhi pApa, 3 pApAnubadhI puNya ane 4 pApAnubaMdhi pApa. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatarvaprakaraNa sAtha : tyAM je puNya bhegAvatAM bIjuM navuM puNya baMdhAya te 1 punubdhi puSya kahevAya, e puNya AryAvarta dezanA, mahAdhama ane dAnezvarI mahA-RddhivALA jIvone hoya che, kAraNa ke-teoe pUrva bhavamAM evuM zubha puNya upArjana karyuM che ke A bhavamAM te puNyane bhegavatAM bhegavatAM paNa bIjuM tevuM puNya upArjana karI rahyA che. keTalAeka caMDakauzika nAganI mAphaka-prabhunA upadezathI samabhAvamAM rahI daramAM paDayA rahI lokee pitAnI upara nAkhela ghI, dUdhathI kIDIo ekaThI thaI tene karaDavA lAgI chatAM e pUrvabhavanuM pApa evI rIte sahana karIne bhegavyuM, ke jethI tene ghaNuM puNya baMdhAyuM, ane te nAga marIne svarge gaye, Ama pApa bhogavatAM zubha karaNa dvArA puNya upArjana kare te 2 puSyAnuvani pApa jANavuM. - je puNya bhegavatAM navuM pApa baMdhAya te 3 pAnuvi puSya jANavuM. te vizeSataH anArya dezanA mahaddhi kene hoya che. kAraNa ke teoe pUrvabhavamAM je puNya upArjana karyuM hatuM te puNyathI A bhavamAM anArya dezamAM mahA-ddhivALA thayA. paraMtu e Rddhine upayoga kevaLa bhayaMkara yuddha karI rAjyanI vRddhi karI aneka mojazekha karI aneka zikAra vagerethI indriyane prApta karI mahA AraMbha-parigrahamAM raudra pariNAmavALA thayA thakA mahA pApakarma upArjana kare che, mATe te pApanuvi puSya che. je pApa bhogavatAM bIjuM navuM paNa pApaja baMdhAya te 4 vanidhi che. A dariddhi evA dhIvarane (macchImArone) tathA zikArIo vagerene hoya che, 5. zubha tathA azubha karmanuM AvavuM te bAbata tattva . athavA je kiyAo vaDe zubhAzubha karma Ave tevI kiyAe paNa Azravatatva che. jema sarovaramAM dvAramArge varSAdanuM jaLa praveza kare che, tema jIvarUpI sarovaramAM paNa hiMsAdi dvAramArge kamarUpI varSAjaLa praveza kare che. ahiM eTale samattAna arthAt sarva bAjuthI zrava eTale jhavavuM-AvavuM te Azrava kahevAya. athavA cate u5rIte (kama Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva pIThikA grahaNa karAya te Azrava (Iti navatatvabhASyam) athavA Rttirma citte AzravAH eTale jIva jenA vaDe karma grahaNa kare te . athavA zAzrI-kapAzcaMte karma fmaristhAzravAH eTale jenA vaDe karma upArjana karAya te Azraya. athavA A eTale sarva bAjuthI zAMti kSatti nAM sUkSma, citte Azrava eTale sUkSma chIdromAM thaIne jaLarUpa karma kare-praveza kare te zrava-jema naukAmAM paDelAM bArIka chIdro dvArA jaLane praveza thatAM naukAne samudramAM DubAve che, tema hiMsAdi chIdro dvArA jIvarUpI naukAmAM karmarUpI jaLane praveza thavAthI jIva saMsArarUpI samudramAM DUbe che mATe karmanuM AvavuM te Azrava, temaja karmane AvavAnA hiMsAdi mArgo te paNa Azrava kahevAya. 6 Azravane je nirodha te saMvattA kahevAya, arthAta AvatAM karmonuM rokANa eTale karmo na AvavA devo te saMvara. athavA jenA vaDe karma rokAya te vrata-pratyAkhyAna tathA samiti-gupti vagere paNa saMvara kahevAya. patra zarmA prAraMpAtAdi niSNa cena paramena sa saMvaraH eTale karma ane karmanuM kAraNa prANAtipAta vagere je AtmapariNAmavaDe saMvarAya eTale zekAya te saMvara kahevAya. 7 nirjaravuM eTale karmanuM kharavuM, jharavuM, saDavuM, vinAza pAmavuM te nittattva che. athavA jenA vaDe karmonuM kharavuM, jharavuM saDavuM, vinAza pAmavuM thAya te tapazcaryA vagere paNa nA kahevAya. nirjara virArabhaM variTane nirjIsa arthAt karmonuM vikharavuM athavA karmone parizATa-vinAza te nirvA kahevAya. ahi AgaLa kahevAtuM kSatatva ane A nirjarAtatva baMne karmanI nijajerArUpa che. ethI bane tane bhinna samajavA mATe ahiM karmane dezathI kSaya te nirjarA tattva jANavuM ane karmane sarvathA kSaya te mokSatatva ema kahevAze. A dezathI eTale dhIre dhIre, athavA alpa, athavA amuka bhAgane evo artha jANavo. AgaLa paNa deza athavA dezathI e pAribhASika zabda vAraMvAra Ave tyAM e 3 arthamAne keIpaNa ghaTate arthe vicAro. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakaraNa sA: 8 jIva sAthe kaneA kSIra-nIra sarakhA ( =dudhamAM jaLa sarakhA ) paraspara saMbaMdha thavA te vadhatattva. 9 sarva karmAMnA sava thA kSaya thavA te mokSatattva. e pramANe tattvAne sAmAnya artha kahyo. dravyathI ane bhAvathI nava tattvA. 1 dravyaprANa je pAMca indriya Adi che te dravyaprANIne dhAraNa karavAnI apekSAe + dravya jhIva. ane jJAna-darzana Adi bhAvaprANAne dhAraNa karavAnI apekSAe mAvarttava che. athavA viSaya-kaSAyAdi azuddha pariNativALA AtmA te + dravyatrAtmA, ane vizuddha jJAna-darzanAdi guNa pariNativALA AtmA te mAvatrAtmA kahevAya. athavA jIvadravya te TrabyujhIva ane 10 prANa te mArajhIva. 2 peAtAnI mukhya akriyAmAM pravatuM na hAya parantu have pachI te akriyAmAM pravaze tevuM ( kAraNarUpa ) ajIvadravya te dravyaajhIva, ane peAtAnI mukhya akriyAmAM pravatuM hoya te AvI jhIva mUnya che. athavA pudgalAdi te ya Iva ane varNAdi piraNAma te mAvasIya. 3 zubha kama nAM puddagalA te mukhya, athavA zuddha upayAga rahita zubha anuSThAna-dharmakriyAe te puchya ane te zubha karma pudgale AMdhavAmAM kArarUpa jIvaneA zubha adhyavasAya ( pariNAma ) te mavapukhya athavA zubha pariNAmayukta dha kriyA-anuSThAna te paNa mavapukhya che. 4 jIve pUrva mAMdhelAM athavA navAM baMdhAtAM azubha karmanAM pugale te capApa, ane te dravyapApanA kAraNarUpa jIvane je azubha adhyavasAya (pariNAma) te mAvAva kahevAya athavA zubha pariNAmavaMta + jaina siddhAMtamAM dravya ane bhAva nikSepAnI ghaTanA bhinna bhinna rIte hoya che, paraMtu ahiM dravyanayanI apekSAe e nikSepa che. * zAstramAM ghajIva, bhavajIva, ane tadbhava jIvabhedathI traNa prakAre bhAvava kahyo che, paraMtu te sa MsArI jIvanI apekSAvALA bhAvavanA bheda samajavAmAM kiThana paDavAnA kAraNathI ahiM kahyA nathI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva pIThikA jayaNAyukta ne pApakarmane anubaMdha nahiM karanArI je dekhItI sAvaghakriyA-pAkiyA te vyaTY, pApakarmane anubandha karanArI kriyA te mAvapaS. 5 zubha athavA azubha bane prakAranA karma pudgalenuM AvavuM- grahaNa karavuM te kUca zrava, ane te baMne prakAranA kamane grahaNa karavAmAM kAraNabhUta jIvane je zubha athavA azubha adhyavasAya te mAvAzava. 6 zubha athavA azubha karmanuM rekavuM (eTale grahaNa na karavuM) te DravyamAMvara, athavA saMvaranA pariNAma rahita saMvaranI kiyA anuThAnamAM vartavuM te vyasaMvara, ane zubhAzubha karmane rokavAmAM kAraNarUpa jIvane je adhyavasAya te mArAMvara, athavA saMvarane adhyavasAya yukta saMvaranI kiyA te paNa mAvasaMvara.. 7 zubha athavA azubha karmone dezathI je kSaya tha te dravya nirvA, athavA samyaktva rahita ajJAna pariNAmavALI je nirjarA te kUvyaninnA, athavA samyak pariNAma rahita tapazcaryA vagere te nirjana, ane karmonA dezakSayamAM kAraNarUpa je AtmAne adhyavasAya te maryAnirA, athavA nirjarAnA samyakrapariNAmayukta je tapazcaryAdi kriyAo te paNa mAnitA che, ahiM ajJAna tapasvIenI ajJAna kaSTavALI je nirjarA te gAmanarjarA kahevAya te dravyanijajara che. temaja vanaspatio vagere je TADha, tApa Adi kaSTa sahana kare che, e paNa sarva akAma nijara che. ane samyagadaSTivaMta jIve athavA dezavirata ane sarvavirata muni mahAtmAo jemaNe sarvokta padArthonA bhAva jANyA che, ane tethI jemanAM vivekacakSu jAgrata thayAM che, tevA jInI je nirjarA te, athavA teonI tapazcaryAdi kriyAo te sAmanirjarA che, ane te anukrame mokSaprAptivALI hovAthI mAvaniSkA gaNAya. 8 AtmA sAthe karma pudgalene je saMbaMdha thave tezvyavanya, ane te dravyabaMdhanA kAraNarUpa AtmAne je adhyavasAya te mAnya kahevAya. ahiM rAga dveSa, mamatva, krodha, mAna, mAyA, lebha ItyAdi sarva maLyuM che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakaraNa sAtha: 9 karmone je sarvathA kSaya thave te rUmokSa ane te karmone sarvathA kSaya thavAmAM kAraNarUpa je AtmAne pariNAma eTale sarva saMvarabhAva. abaghatA, zailezIbhAva athavA caturtha zukaladhyAna te mokSa che, athavA siddhatva pariNati te mavamokSa che. 9 tomAM heya-ya-upAdeya. jIvatattva ane ajIvatattva ya che, puNyatattva mokSamAM vidanarUpa nathI. paraMtu mekSamArgamAM vaLAvA (bhemIyA) sarakhuM che, tethI vyavahAranaye AdaravA gya che, paraMtu bhemIAne jema ISTa nagare pahoMcyA bAda choDI devAnuM hoya che, tema nizrayathI te puNyatatva paNa heya eTale choDavA yogya che, kAraNa ke puNya e zubha che te paNa karma che, tethI mekSa mATe senAnI beDI sarakhuM che; ane mokSa te puNya ane pApa e bane karmane kSaya thAya tyAre hoya che, nizcayathI te puNyakarmarUpa puNyatatva chAMDavA yogya che, te paNa zrAvakane avazya AdaravA yogya che, ane munine te apavAde ja AdaravA yogya che, temaja pApatatva paNa chAMDavA yogya che te prasiddha che. tathA Azravatatva karmanA Agamana rUpa hevAthI hera che, saMvaratattva tathA nirjarAtattva e be tattva jIvanA svabhAvarUpa hovAthI upaya che, badhatava che, ane mekSatatva upAya che. ahiM zera eTale jANavA gya, deya eTale tyAga karavA gya ane upAya eTale AdaravA e artha che, jethI kahyuM che ke heyA badhAsavapAvA, jIvAjIva huti vinneyA / saMvanana mujo, puvo duti vApau zA (artha spaSTa che) tattva-(puNya), pApa, Azrava, badha. secata-jIva, ajIva. 35catattva-saMvara, nirjarA, mekSa ane puNyatatva. ahiM vAstavika rIte je ke na ta ya che, te paNa * karmanuM sarvathA rokANa te sarvasaMvara + kamane sarvathA abaMdha. * merU parvata tulya AtmAnI ati nizcala avasthA. e traNe pariNati caudame guNasthAne hoya che... . Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva pATikA-jha09, 11. vizeSataH je tava je bAbatanI mukhyatAvALuM che, te tatva te bAbatamAM ya ItyAdi ekeka vizeSaNavALuM che. 9 taromAM saMkhyAbeda A nava tane eka bIjAmAM yathAyogya samAveza karavAthI 7 tattva, pati athavA 2 ta paNa gaNAya che. jemake-zubha karmane Azrava te puNya ane azubha karmane Azrava te pApa che. te kAraNathI puNya ane pApa tatvane AzravamAM gaNue te 7 tattva thAya che. athavA Azrava, puNya ane pApa e traNane bandha tatvamAM gaNIe ane nirjarA tathA mekSa e bemAMthI keI paNa eka gaNue te te 5 tatva thAya che. athavA saMvara, nirjaza ane mokSa e traNa tattva jIvasvarUpa che mATe jIvamAM gaNIe te 1 jIvatattva ane 2 ajIvatattva ema beja tatva gaNAya che. ItyAdi vivakSAbheda che, paraMtu ahiM cAlu prakaraNamAM te 9 ta gaNAze. 9 tomAM 4 jIva 5 ajIva jIva e jIva tattva che, temaja saMvara, nirjarA ane mekSa e traNa tatva paNa chavasvarUpa (jIvapariNAma) hevAthI athavA jIvanA svabhAva rUpa hovAthI jIvatatva che, mATe jIva, saMvara, nija ane mekSa e cAra jIva che, ane zeSa pAMca to ajIva che. temAM puNya-pApaAzrava-ane bandha e cAre karma pariNAma hevAthI ajIva gaNAya che. 9 tamAM rUpI-arUpI joke jIva vAstavika rIte te arUpI ja che, paraMtu cAlu prasaMgamAM te dehadhArI hovAthI rUpI kahela che, saMvara, nirjarA ane mekSa e traNe jIvana pariNAmarUpa hevAthI arUpI che, tathA puNya, pApa Azrava ane badhA e cAra tatva karmane pariNAma (karmayudda galamaya rUpI) hevAthI rUpI che, ane ajIvatatvamAM rUpI ane arUpI bane prakAra che. kAraNake dharmAstikAya vagere arUpI che, ane eka pudgala dravyaja rUpI che (te kAraNathI AgaLa ajIvanA 4 bheda rUpI ane 10 bheda arUpI kahevAze.) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattaprakaraNa sAtha: saMkhyA | 9 tattvanAM nAma reya za 0 | upAya 0 | jIva 0 | ajIva 0 [ rUpI 0 | arUpI 0 [ jIvatattva . ajIvatAva 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 puta pAyatattva 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 AzravatavA saMvaratattva nirjarAtattva badhatattva mekSatatva 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 ha | 0 ja | - 2 | 0 * | 0 * |-- 0 ja navatattvonA peTA bhedo caudasa caudasa bAyA-lIsA bAsI ahuMti baayaalaa| sattAvannaM bArasa, cau nava bheyA kameNesi // 2 // saMskRta anuvAda vArtA caturA hUivarAttirA, dUti matta hUivAta che saptapaJcAzad dvAdaza, catvAro nava bhedAH krameNaiSAm // 2 // -cauda (14) vArasa-bAra (12) vAyAsTIsA-beMtAlIsa (42) 3-cAra (4) vAsI-bhyAsI (82) niva-nava (9) - pAdapUti mATe hRtti-che ! mecA-bheda vacAra-beMtAlIsa (42) meLa-anukrame sattAva-sattAvana (57) saM-e navatAnA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatanA paTAbhedo anvaya sahita pada cheda esi kameNa caudasa caudasa bAyAlIsA bAsI bAyAlA sattAvanna vArasa cau a nava bheyA hutiM // 1 // gAthA : eo [navata] nA anukrame 14-14-4ra-82-4-57-1ra-4 ane 9 bheda che. (arthAta jIvatatvanA 14 bheda, ajIvatavanA 14 bheda, puNyatatvanA kara bheda, pApatAvanA 8ra bheda, AvatatvanA karI bheda, saMvaratatvanA pa7 bheda, nijarAtattvanA 1ra bheda, baMdhatattavanA 4 bheda, ane mokSatatavanA 9 bheda che. 1 2 vizeSArtha upara kahyA pramANe navatattvanA sarva bhedanI saMkhyA 276 thAya che. temAM 88 bheda arUpI che, 188 bheda rUpI che. kahyuM che ke - dhammAdhammAgAsA, tiya tiya addhA ajIvadasagA ya / sattAvanna sa vara, nijjara dudasa mutti navagA ya // 1 // artha :-dharmAstikAya, adharmAstikAya. ane AkAzAstikAya. e traNanA darekanA traNa traNa bheda gaNatAM 9 bheda, ane addhA (eTale kALa) sahita karatAM ajIvanA 10 bheda che. tathA saMvaranA pa7 bheda, nirAnA 12 bheda, ane mokSanA 9 bheda (saMbaMdha AgaLanI gAthAmAM) 5 1 | ___aTTAsi arUvi havaI saMpaI u bhaNAmi ceva rUvINa paramANu desa paesA, khaMdha cau ajIva rUvINa // 2 // artha :-e pramANe arUpI dravyanA 88 bheda che, ane have rUpI dravyanA bheda kahuM chuM-paramANu-deza-pradeza-ane-kaMdha e cAra bheda rUpI ajIvanA che 2 | jIve dasacau, du cau, bAsI bAyAla huti cattAri / saya aTThAsI rUvI dusayachasatta navatatte // 3 // artha-tathA jIvanA 14 bheda, (puNyanA) 4ra bheda, (pApanA) 82 bheda, 1 e dharmAstikAyAdikanuM svarUpa AgaLanI 8-9-10 mI gAthAmAM kahevAze. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 navatatvaprakaraNa sAtha: ane (AzravanA) 42 bheda tathA (bandhatatvanA) 4 bheda e pramANe 188 bheda rUpI che. e pramANe navatatvanA sarve maLI 276 bheda che. 3 - ahiM saMvara, nijA ane mekSa e traNa tatva AtmAne sahaja svabhAva (mULa svabhAva) hovAthI arUpI che, tathA jIva, puNya, pApa, Azrava ane badhe e pAMca tattvane karmane ATha bhedamAM yathAsaMbhava samAveza thAya che. mATe e pAMca tatva rUpI jaNavAM, kAraNake karma pudgala rUpI che. ahiM che ke jIva arUpI che-te paNa AgaLa gaNatA jIvanA 14 bheda karma sahita saMsArI jIvana che mATe jIvane ahiM rUpImAM gaye che. tathA ajIvatatvamAM pudgaladravyanA 4 bheda rUpI ane dharmAstikAyAdikanA 10 bheda arUpI che. e na tatvanA rUpa-arUpI bhedenI saMkhyAnuM tathA heya yAdimAM kayA tatvanA keTalA uttarabheda prApta thAya che te jANavAnuM yaMtra nIce pramANe che. tattvanAM nAma 276 bhedamAM jIva-ajIva ra76 bhedamAM ra76 bhedamAM rUpI-arUpI | heya-ya-upAdeya jIvatattvanA 14- 0 14- 0 0-14-0 ajIvatattvanA 0 0-14-0 puNyatattvanA 0 42- 0 0 pApatAvanA 0 82- 0 0 AzravatavanA 42- 0 0 0 57- 0 -pa7 0-0-57 saMvaratatvanA nijajarAtatvanA 12- 0 0-12 0-0-1 0 bandhatatvanA - 0 4 mekSatatvanA % 92-184 | 188-88 128-28-120 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa jIvatava (jIvanA bheda) saMsArI jIvanA judI judI apekSAe bheda egaviha duviha tivihA cauvihA paMcachabbihA jIvA reyatarapha iveca---Ardi zarU anuvAda (pravidha-vidha-trividhA-zcaturvidhA : padma pavadha navA; vetana-trata -ti-ra-- rUA zabdArtha: vi-eka prakAranA caLa-cetana(ekaja bhedavaDe) vida-be prakAranA tana-trasa (ane) sivi-traNa prakAranA rUphiM -(Itara vaDe eTale) divA-cAra prakAranA sthAvara vaDe jja (vi)-pAMca prakAranA veca-veda (nA 3 bheda vaDe -gati (nA 4 bheda vaDe) diva-cha prakAranA rA-Indriya (nA 5 bheda vaDe) nava-jIve zArdUi-kAya (nA 6 bheda vaDe) avaya sahita padaccheida ceyaNa-tasa IyarehiM veya-gai karaNa-kAehiM / jIvA egaviha duviha-tivihA-cauvvihA-paMca-chavvihA (huti) gAthAtha cetanA vaDe karIne, trasa ane Itara eTale sthAvara vaDe karIne, veda vaDe karIne, gati vaDe karIne, iMdriya vaDe karIne, kAya vaDe karIne, jIve - (anukrame) eka prakAre, be prakAre, traNa prakAre, cAra prakAre, pAMca prakAre, ane cha prakAre che. arthAt ja (anukrame) cetana rU5 ekaja bheda vaDe eka A prakAranA che, trasa ane sthAvara (e be bheda) vaDe be prakAranA paNa che. vedanA (traNa bheda) vaDe traNa prakAranA paNa kahevAya. gati (nA cAra bheda) vaDe cAra prakAranA paNa kahevAya. athavA iMdriya (nA 5 bheda) vaDe pAMca prakAranA paNa kahevAya ane kAya (nA 6 bheda) vaDe 6 prakAranA paNa kahevAya. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 - navatattvaprakaraNa sAthe vizeSArtha sarva jIvane mati tathA zrutajJAnane anantamAM bhAga ughADo hovAthI ane te anantamAM bhAga jeTaluM a5 athavA jIvabhede adhika adhika caitanya spaSTa hovAthI sarva jIve caitanya lakSaNa vaDe ekaja prakAranA che, arthAt saMsArI jIve che anantAnanta che, temAMnA keTalAeka ja caitanyavALA ane keTalAeka ja caitanya rahita ema be prakAranA ja nathI, paraMtu sarve jIva mAtra caitanya lakSaNavALA che. mATe cetanya lakSaNa vaDe ja eka prakAranA che. athavA bIjI rIte vicArIe to saMsArI jemAM keTalAeka che ane keTalAka sthAvara che. ema be bhedamAM sarva saMsArI jIne samAveza thAya che. mATe trasa ane sthAvara e be bheda vaDe jI be prakAranA paNa kahevAya. athavA trIjI rIte vicArIe te saMsArI jemAMnA keTalAeka strIvedavALA, keTalAka puruSavedavALA, ane keTalAka napuMsaka vedavALA che, e pramANe traNa bhedamAM sarva saMsArI jIvone samAveza thavAthI vedanI apekSAe jIve traNa prakAranA paNa gaNAya. athavA cethI rIte vicArIe te saMsArI jemAMnA keTalAka deva, keTalAka manuSya, keTalAka tiryaca, ane keTalAka nArakI hevAthI e cAra gatibhedamAM sarva saMsArI jIno samAveza thavAthI atibheda vaDe jIve 4 prakAranA paNa gaNAya. athavA pAMcamI rIte vicArIe te saMsArI jIvomAMnA keTalAka ekendriya che, keTalAka dvIdriya che. keTalAka trIndriya che, keTalAka caturindriya che. ane keTalAka paMcendriya paNa che. e pramANe pAMca IndriyabhedamAM save saMsArI jIvone samAveza thavAthI Indriya bhede saMsArI jIve 5 prakAranA paNa gaNAya. athavA chaThThI rIte vicArIe te saMsAra chomAM keTalAeka pRthvIkAya che, keTalAka apakAya che, keTalAka agnikAya che, keTalAka vAyukAya che, keTalAka vanaspatikAya che, ane keTalAka trasakAya che, e pramANe 6 kAyabhedamAM sarva saMsArI ane samAveza thavAthI jI 6 prakAranA paNa gaNI zakAya. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatattva (jIvanA bheda) 17 ahiM ekavidha dvividha ItyAdi 6 jJAti che, ane tenA trasa, sthAvara ItyAdi avAktara bhede te prakAra che te paNa sAmAnyathI judI judI rIte 6 prakAranA jIve che ema kahI zakAya. kAraNake ahiM jAti zabda paNa prakAravAcaka gaNI zakAya che. saMsArI jInA 14 bhede egi diya suhumiyarA, saniyarapaNidiyA ya sabiticau / apajjacA, pajjattA, kameNa caudasa jiyaTThANA // 4 // saMskRta anuvAda ekendriyAH sUkSmetarAH, saMjJItarapaJcendriyAzca sadvitricatuH / aparyAptAH paryAptAH krameNa caturdaza jIvasthAnAni // 4 // zabdArtha: vica-ekendriya jIvo vi-dvAdriya muduma-sUma ri-trIndriya ruca-bIjA eTale bAdara -caturindriya sa-saMkSi apanA-aparyAptA rU-bIjA eTale asaMkSi paSa-paryAptA niriyA-paMcendriya vana-anukrame ra-ane, tathA jA-cada -sahita nizALa-javasthAne (jIvanA bheda) anvaya sahita padaccheda muhumiyarA egidiya, ya sabi-ti cau sanniyarapaNidiyA kAttA kAttA, ne ra3ra nikALA | ka gAthArtha sUphama ane Itara eTale bAdara ekendriya, ane beindriya, teIdriya, cauriMdriya sAthe saMjJI ane Itara eTale asaMjJI paMcendriya (ane te badhA) anukrame paryAptA ane aparyAptA (ema) cauda jIvanA sthAnake (bhedo) che. nave. 2 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 navatattvabeMkaraNa sAtha vizeSA :-- gAthAmAM kahelA jIvanA 14 bhedonA anukrama A pramANe che 1 aparyApta sUkSma ekendriya 2 paryApta sUkSma ekendriya 3 aparyApta bAdara ekendriya 4 paryApta bAdara ekendriya 5 aparyApta dvIndriya 6 paryApta krIndriya 7 aparyApta trandriya 8 paryApta trIndriya 9 aparyApta caturindriya 10 paryApta caturindriya 11 aparyApta asa jJIpa'cendriya 12 paryApta asanI pacendriya 13 aparyApta sannI pacendriya 14 paryApta sannI pAMcendriya sUkSma je ekendriya jIvAnAM ghaNAM zarIra ekatra thavA chatAM paNa daSTigocara thAya nahi temaja sparzIthI paNa jANavAmAM na Ave, te ndriya jIvA cauda rAjyaleAkamAM sarvatra vyApta thaI rahelA che, leAkAkAzamAM evI kaI paNa jagyA nathI ke jyAM sUkSma ekendriya jIva na hAya, e jIvA zastrAdikathI bhedAtA-chedyAtA nathI, agnithI maLI zaktA nathI, manuSyArdikanA kaMIpaNa upayeAgamAM AvatA nathI, adRzya che, koI indriyathI jANI zakAtA nathI, ane sUkSma nAmakarmAMnA udayathI ja evA prakAranA sUkSmapaNAne prApta thayA che. e sUkSma jIvAnI hiMsA mananA saMkalpa mAtrathI thaI zake, parantu vacanathI athavA kAyAthI hiMsA thaI zakatI nathI. punaH e jIvA paNa kaI vastune bhedavA-chedavA samartha nathI, evA e sUkSma ekendriya jIvA che. e sUkSma pRthvIap-te-vAyu-ane vanaspati ema pAMceya kAyanA che. tathA je ekendriya jIvAnAM ghaNAM zarIra ekatra thatAM cakSugeAcara thaI zake che (dvekhI zakAya che), tevA khAdara nAmakarmanA udayavALA pRthvI-ap-teu-vAyu-ane vanaspati e pAMca prakAranA yAra jaindriyo kahevAya che, e khAdara ekendriyAmAM keTalAeka (vAyu sarakhA) eka indriyathI grAhya che. ane kAI e indriyathI ema yAvat keTalAeka khAdo pAMce indriyAthI jANI zakAya tevA che. e mAdara ekendriye Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatattva (jIvonA bheda) 19 manuSAdikanA upabhegamAM Ave che, cauda rAjalokamAM sarvatra vyApta nathI, paraMtu amuka amuka niyata bhAgamAM che, e ja zastrathI bhedIcherI zakAya tevA paNa che, ane teo paNa bIjA padArthone bhedI-chedI zake che, agnithI baLI zake che, ane kAyAthI paNa e jInI hiMsA thAya che. tathA e ja ekabIjAne paraspara haNe che, temaja eka ja jAtanA ekendriya pite potAnI jAtathI paNa haNAya che, mATe e jIve svakAyazastra, parakAyazastra, ane ubhayakAya zastranA, viSayavALA paNa che. - tathA zaMkha-keDA-jo-aLasIyAM-pUrA-kRmi Adika drandriya jIve che, te kevaLa bAra nAmakarmanA udayavALA ja che, tethI bAdara heya che, paNa sUkSma hotA nathI. zAstramAM kaI kaI sthAne hIndriyAdikane paNa sUkSma tarIke kahyA che. te kevaLa apekSA athavA vivakSA mAtrathI ja kahyA che, paraMtu vAstavika rIte te bAdaraja che. e pramANe AgaLa kahevAtA trIndriyAdi che paNa bAdaraja jANavA. A jIvane parzanendriya ane rasanendriya e be indriya hoya che. - tathA gadhaiyAM-dhanerIyAM-IyaLa-mAMkaDa-jU-kuMthuA-kIDI-maMkaDA- dhImela-ItyAdi rIri jIve che. A jIne sparzana-rasanA-ane dhrANendriya e 3 InidrA hoya che. - tathA bhramara- viSNu-bagAI-kaLIA-kaMsArI-tIDa-khaDamAMkaDI ityAdi viindraya jIve che. A jIvane kaNendriya sivAyanI 4 indriye hoya che tathA mAtA-pitAnA sAga vinA jaLa-mATI Adika sAmagrIthI ekAeka utpanna thanAra deDakA-sarpamasya-ityAdi tiryaMca paMcendri ane manuSyanA maLamUtrAdi 14 azuci padArthomAM utpanna thanArA samUrNima manuSya e sarve saMmU Oima paMcendriya kahevAya ane e saMmUrchAima paMcendriye sarve tathA prakAranA viziSTa mane vijJAna (eTale dIrgha * kAlikI saMjJArUpa mane vijJAna) rahita hovAthI narasi ndriya kahevAya che. * dIrghakAlikI saMjJA eTale bhUtakALa saMbaMdhi ane bhaviSyakALa saMbaMdhi dIrdhakALanI-pUrvAparanI vicArazakita. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 navatattvaprakaraNa sAtha tathA je jIve mAtapitAnA saMga vaDe garbhAzayamAM utpanna thAya che, tevA manuSya ane tiryaMca paMcendriya tathA kuMbhamAM upapAta + janmathI upajanArA nArakIo temaja upapAta zayyAmAM upapAta janmathI upajanArA deve e sarve tathA prakAranA viziSTa manovijJAnavALA hevAthI (dIrghakAlikI saMjJAvALA hovAthI) saMjJatriya kahevAya che. e pramANe ekendriyanA 2 bheda, kIndriyano 1 bheda, vIndriyane 1 bheda, caturindriyane 1 bheda tathA paMcendriyanA 2 bheda maLIne 7 bheda thayA, e sAte bhedavALA jI aparyAptA ane paryAptA ema be be prakAranA hoya che. je jIvane jeTalI paryApti AgaLa kahevAze teTalI paryApti pUrNa karyA vinA maraNa pAme te paryApta kahevAya ane teTalI paryAptio pUrNa karyA bAda maraNa pAme te kyA kahevAya. - ahiM saMkSepamAM eTaluM ja jANavuM ke svagya paryAsio pUrNa karyA vinA maraNa pAmanAre jIva labdhiaparyApta kahevAya, ane svayegya paryAsio pUrNa karIne maraNa pAmanAre jIva labdhi paryApta kahevAya che. tyAM dareka aparyApta (eTale labdhiaparyApta) jIva pahelI traNa paryAptieja pUrNa karI zake che. jethI, pAMcamI ane chaThThI e traNe paryAptio adhUrI ja rahe che, tathA paryApta (eTale labdhiparyApta) jIva te svayogya cAra, pAMca athavA cha paryAsio pUrNa karyA bAda ja maraNa pAme che. ahiM paryApti saMbaMdhI vizeSa svarUpa AgaLa chaThThI gAthAnA arthamAM kahevAze. jIvanuM lakSaNa nANaM ca daMsaNaM ceva caritaM ca tavo tahA; vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIvassa lakkhaNaM // 5 // + samUcchana-garbhaja-ane upapAta e traNa prakArano janma che. temAM upapAta janma deva-nArakane hoya che, ane bAkInA be janma-manuSya-tiryaMcamAM hoya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatAva (jIvanAM lakSaNa) saMskRta anuvAda (jJAna ca darzanaM caiva, cAritraM ca tapastathA, vIryamupayogazcatajjIvasya lakSaNam // 5 // nA-jJAna tA tathA ja-ane (athavA chaMdapUrti mATe) { vIri-vIrya -darzana uvo-upaga veva-nizcaya ca-ane variraM-cAritra -e (jJAnAdi 6) ane (chaMdapUrti mATe) lIvarata-jIvanuM (jIvana) tatapa va-lakSaNa-cihna anvaya ane padaccheda. nANa ca dasaNa ceva, caritta ca tavA tahA, vIriyaM ya uvaogo, eya jIvassa lakkhaNa // 5 // gAthArtha jJAna ane darzana te kharAja, cAritra ane tapa tathA vIrya ane upayoga e jIvanuM lakSaNa che. vizeSArtha : jJAna te matijJAna-zratajJAna avadhijJAna-mana 5ryavajJAna-ane kevaLajJAna, e pAMca jJAna samyagdaSTi jIvanI apekSAe kahevAya che, kAraNa ke samyagdaSTinuM ja je jJAna te jJAna kahevAya, ane mithyASTinuM jJAna te ajJAna kahevAya. ane te mithyAdaSTi saMbaMdhI matiajJAna-zrutajJAna ane visaMgajJAna (eTale avadhi saMbaMdhi ajJAna-viparIta jJAna) e traNa ajJAna che. e rIte pa+3=8 prakAranAM jJAna che. jJAre paricite vAneti jJAnam eTale jenA vaDe vastu jaNAya paridAya te jJAna kahevAya. ahi vastumAM sAmAnya dhama ane vizeSa dharma ema be prakAranA dharma che. be prakAranA dharmamAMthI jenA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 navatatvaprakaraNa sAthe vaDe vizeSa dharmanuM jJAna thAya, te jJAna, sArA ke vize kahevAya. A amuka che, athavA A ghaTavA paTa amuka varNane, amuka sthAnane, amuka kartAne, ItyAdi vizeSa dharma athavA vizeSa AkAravALe je bedha te sAthe ja Adi jJAnapaga ja che, ane sAmAnya dharmane jANavAnI zakti te darzana kahevAze.) e 8 jJAnamAMnuM game te eka vA adhika jJAna hInAdhika pramANavALuM dareka jIvane hoya che ja. parantu kaI jIva jJAna rahita hoya ja nahiM, temaja jIva sivAya bIjA keI dravyamAM jJAna guNa hoya ja nahi. tethI jyAM jyAM jJAna tyAM tyAM jIva, ane jyAM jyAM jIva tyAM tyAM jJAna avazya hovAnA kAraNathI jJAna e jIvaneja guNa che, mATe jIvanuM lakSaNa jJAna kahyuM che. tathA saMsArI jIvane te jJAna, jJAnAvaraNa karmanA kSapazamathI hInAdhika, ane kSayathI saMpUrNa pragaTa thAya che. - tathAcakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana, ane kevaLadarzana e + cAra prakAranAM vana che. e cAra prakAranAM darzanamAMnuM eka vA adhika darzana hIna vA adhika pramANamAM dareka jIva mAtrane hoya che, ane e darzanaguNa paNa jJAnaguNanI peThe avazya jIvane ja hoya paraMtu bIjAne na hoya, tethI paraspara avinAbhAvI saMbaMdha hovAthI darzana guNa e jIvanuM lakSaNa che. vastune sAmAnya dharma jANavAnI zakti te rana athavA nirAra 3 athavA sAmAnya vAta kahevAya che. kAraNa ke A ghaTa amuka varNano, amuka sthAnane ItyAdi AkArajJAna nahi, paraMtu kevaLa A ghaTa che ema sAmAnya upaga hoya che mATe e darzanaguNa nirAkAra upagarUpa che athavA sAmAnya upayoga rUpa che. daphate vana sAmAnyamti vanam arthAt jenA vaDe vastu sAmAnya rUpe dekhAya te vana, ane te darzanAvaraNa karmanA kSayopazamathI athavA kSayathI heya che. ahiM sthAne pahelAM darzane paga anta + ATha prakAranA jJAna ane cAra prakAranA darzananuM vizeSa svarUpa kamagraMthAdi anya graMthethI jANavuM. tathA AgaLa kahevAtA sAmAyika Adi cAritrAnuM svarUpa ( pAMca cAritravALI A prakaraNanI ) 32-33 mI gAthAnA arthamAM kahevAze. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jIvatatva (jIvanAM lakSaNa) 23 muhUrta sudhI hoya che, ane tyArabAda atamuhurta jJAne paga hoya che. e pramANe darzane paga ane jJAne paga antamuhUrta-antamuhUrtane Antare vAraMvAra prApta thayA kare che ane kevaLI bhagavantane prathama samaye kevaLajJAna, bIje samaye kevaLadarzana e pramANe ekeka samayane Antare sAdi anaMtakALa sudhI cAlu rahe che, emAM siddhatva prAptinA prathama samaye paNa jJAnapaga ja vartate hoya che. e pramANe upayoganI parAvRtti te jIvane svabhAva ja che. zaMkA-darzana eTale sAmAnya upayoga, ane jJAna eTale vizeSa upaga, e banne upayoga jIvanuM lakSaNa che, ema kahIne punaH upagane paNa jIvanA lakSaNa tarIke AgaLa judo kaheze, te e traNeyamAM kayA prakAranI bhinnatA che ? uttara-he jijJAsu! rAna, darzana ane upayoga e traNa vAstavika rIte sarvathA bhinna nathI; kAraNa ke jIvane mULa guNa upayAga che, paraMtu e upaga jyAre vastunA vizeSa dharma grahaNamAM pravarte te hoya tyAre te jJAna kahevAya, ane vastunA sAmAnya dharma grahaNamAM pravartate hoya tyAre e ja upayoga na kahevAya. e pramANe jJAna, darzana ane upayoga je ke sarvathA bhinna nathI te paNa sarvatra jJAnanuM mAhAmya atizaya hovAthI jJAnanI mukhyatA darzAvavAne jIvana vizeSa upayoga rUpa jJAnane 6 lakSaNamAM sarvathI paheluM kahyuM, ane dazana e prAthamika (sAmAnya) upayoga che mATe tene bonuM lakSaNe kahyuM che, jethI sarva siddhAntamAM ane prasiddhimAM paNa jIvanA guNa jJAna, darzana Adi kahevAya che. punaHjJAne paga te ya padArthane saMbaMdha thavA chatAM paNa tu prathama samaye nathI thato paraMtu prathama samayathI jJAnamAtrA vRddhi pAmatAM pAmatAM antarmuhUrta kALe je nizcita athavA viziSTa avabodha thAya che te jJAna che, ane te bIjA antarmuhUrta sudhI ja TakI rahe che. emAM pahelA antamuhUrta saMbaMdhI je anizcita athavA aviziSTa bodha te ja che. (e zrI bhagavatIjIne bhAvArtha dravyaleka prakAzamAM kahyo che. ane te chadmasthanA darzana-jJAnanI apekSAe ThIka saMbhave che.) Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakaraNa sAtha | [jJAna-vastumAM rahelA vizeSa dharmane jANavAna AtmA aaN rahelI zakita, te jJAna. vastumAM rahelA sAmAnya dharmane jANavAnI AtmAmAM rahelI zakti te tana ane te banne zaktiono vyApAra, vaparAza te ja jJAnazaktino vaparAza, te jJAna ane darzana zaktine vaparAza, te nApA 1.] tathA cAritra, te sAmAjika-chedapasthApana-parihAravizuddhi-sUkrama saMparAmayathAkhyAta-dezavirati ane avirati e sAta prakAre che. e cAritra mAvathI-hiMsAdika azubha pariNAmathI nivRtta (virakta) thavA rUpa che, ane vyartha-vyavahArathI azubha kiyAnA nirodha (tyAga) rUpa che, e sAta cAritramAMnuM keIpaNa cAritra hIna vA adhika pramANamAM dareka jIva mAtrane hoya che ja, ane jIva sivAya bIjA keI dravyamAM e hAya nahi, mATe cAritra te jIvanuM lakSaNa kahyuM che. rAuna nitineti vAritram jenA vaDe anindita (eTale prazasta-zubha) AcaraNa thAya te caritra athavA cAritra kahevAya athavA bagvikramavaritavarad vA vAritram ATha prakAranA karmasaMcayane (kamanA saMgrahane) khAlI karanAra hovAthI cAritra kahevAya, athavA jarghate vacce ane nirgu ravitti cAritram jenA vaDe (je AcaravA vaDe) mekSamAM javAya te cAritra kahevAya. e cAritra cAritramohanIyanA upazamathI tathA kSapazamathI hInAdhika ane kSayathI saMpUrNa hoya che. tathA tapa dravyathI ane bhAvathI bAhya tapa ane atyantara tapa te 6-6 prakAre ema 12 prakArane tapa AgaLa nirjarA tattvanI gAthAmAM kahevAze. athavA sAmAnyathI IcchAne rodha (IcchAne tyAga athavA IcachAnuM rokANa) te nizcaya tapa-bhAva tapa che. e tapanA bhedo mAMthI kaI paNa bhedavALo tapa dareka jIva mAtrane hoya che, ane te paNa hIna vA adhika pramANamAM hoya che ja, ane te jIva dravyamAM ja hoya che, paraMtu anya dravyamAM nahi, mATe tapa e paNa jIvanuM lakSaNa che. tApacAra adAkAra' janma ri para ATha prakAranA karmane je tapAve (eTale bALe) te tapa kahevAya. athavA tANajo rasAviyAtavaH vamaLi vA ane neti tapura (rasa-asthi-majajA-mAMsa-rudhira-meda-ane zuka e Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatara (jIvanAM lakSaNa) rasAdi sAta dhAtuone athavA karmone jenA vaDe tapAvAya eTale bALI devAya, te tapa kahevAya) e tapa mohanIya ane vIryAntarAya e be karmanA - sahacArI sopazamathI hInAdhika, ane kSayathI saMpUrNa pragaTa thAya che. tapa-karmothI chuTavA, sva-svarUpa tarapha baLapUrvaka javA mATe AtmAno je prayatna. tathA vIrtha eTale yoga, utsAha, baLa, parAkrama, zakti ItyAdi kahevAya che te karaNavIrya ane labdhivIrya ema be prakAre che. manavacana-kAyAnA AlaMbanathI pravartatuM virya te raNavIrya, ane jJAna darzanAdikanA upayogamAM pravartatuM AtmAnuM svAbhAvika vaye te ridhavIrya kahevAya, athavA AtmAmAM zakti rUpe raheluM vIrya te labdhivIrya, ane vIryanI pravRttimAM nimittabhUta mana-vacana ane kAyA rUpa karaNa-sAdhana-te karaNavIrya. karaNavIrya sarva sagI saMsArI ane hoya che. ane labdhivIrya to varyAntarAyanA kSapazamathI sarva chavastha jene hIna vA adhika Adi asaMkhya prakAranuM hoya che, ane kevali bhagavaMtane tathA siddha paramAtmAne te varyAntarAya karmanA kSayathI saMpUrNa ane eka sarakhuM ananta labdhivIrya pragaTa thayeluM hoya che. e vIrya sarvajIva dravyamAM hoya che, temaja jIvadravya sivAya bIjA koI paNa dravyamAM heI zakatuM nathI, mATe vIryaguNa e jIvanuM lakSaNa che. ahiM vi eTale vizeSathI AtmAne phuri eTale te-te kriyAomAM prere- pravartAve, te vIrtha kahevAya. zaMkA-vIrya eTale zakti to pudgala dravyamAM paNa che. kAraNa keparamANu eka samayamAM lokanA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI zIdhragativALe thaI pahoMcI jAya che. te vIrya jIvanuM ja lakSaNa kema hoya ? uttara sAmAnyathI zaktidhAma to sarve dravyamAM hoya che ja, ane te vinA keIpaNa dravya pitApitAnI artha kriyAmAM pravartI zake nahiM. mATe tevA sAmAnya zaktidharma te ahIM vIrya kahevAya nahi, paraMtu , coga, utsAha, parAkrama ItyAdi paryAyane anusarate je vIrya guNa ane te rU5 Atmazakita samajavI, te te kevaLa AtmadravyamAM ja hoya che, mATe vIrya e jIvane ja guNa che., Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakaNa sA upaye-te pajJAna, 3 ajJAna, ane 4dana ema 12 prakAranA che temAM paNa jJAnanA sAkAra upayoga ane 4 prakAranA dananA nirAkAra upayega hAya che, mATe e sAkAra-nirAkAra rUpa 12 upayogamAMnA yathAsaMbhava upayega eka vA adhika, tathA hIna vA vadhu pramANamAM dareka jIvane avazya hAya che. temaja jIva sivAyanA anya draSyamAM upayoga guNa keI zake nahiM, mATe upayega e jIvatu' lakSaNa che. lakSaNa eTale zu ? 26 prazna-ahiM jJAna Adi jIvanAM 6 lakSaNa kahyAM, parantu lakSaNa eTale zu ? uttara H je dharma athavA guNa je vastune kahevAtA hoya te vastumAM te sarvathA vyApta hAya, ane te sivAya anya vastumAM te na saMbhavatA hAya te te dharma athavA guNa te vastunuM lakSaNa kahevAya. parantu te dharma athavA guNa je te vastumAM sarva vyApta na hoya, athavA te te vastumAM sarvAM byAsa hAvA chatAM bIjI vastumAM paNa alpa'ze yA sarvAze. nyAsa hAya, te te dhama vA guNa te vastunuM lakSaNa na gaNAya. jemake gAyanuM lakSaNa sAstA (gaLAnI gADI) che. te dareka gAya mAtrane sadAkALa hAya che, parantu kAI gAyamAM na hoya ema nathI. temaja e sAsnA le*sa Adi pazuene nathI. mATe sAsnA e gAyanuM lakSaNa che. paraMtu za'mitva (ziMgaDAvALApaNu) e gAyanu lakSaNa nathI. kAraNa ke zi'gaDAM jo ke sa` gAyane sadAkALa che, tA paNa gAyane ja hoya che, tema nathI, bhesa Adikane paNa hAya che temaja kapila vadhu (eka jAtanA lAla ra'ga) e paNa gAyanuM lakSaNa nathI, kAraNa ke sa` gAyA kapila vaNu vALI hAtI nathI. mATe avyApti, ativyApti, ane asa bhava e 3 deSa rahita hAya, te lakSaNa kahevAya. avyApti eTale amuka bhAgamAM vyApta hAya paNa sarvomAM vyApta na hAya. atipatti eTale samAM vyApta hAvA chatAM te sivAya anya padArthamAM paNa vyApta hAya, ane bAMmana eTale jema gAyanuM lakSaNa eka zavattva (eka khurIvALA paNu) e hAi zake ja nahi, kAraNa ke- Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatattva [jIvanAM lakSaNa gAyane te eka pagamAM be kharI hoya che. e rIte jJAnAdi 6 lakSaNe paNa jIvadravyamAM avyApti Adi doSa rahita che, ema vicAravuM. sUkSma ekendriyAdi jIvane jJAna Adi kevI rIte ? sUkSma aparyApta nigada jIvane utpattine prathama samaye paNa matizruta jJAnane anantama bhAga ughADo hoya che, ane prathama samaye te eka paryAya jeTaluM ja zrutajJAna nahi, paraMtu aneka paryAya jeTaluM (arthAtu) paryAyasamAsa) zrutajJAna hoya che, mATe temAM paNa jJAna lakSaNa che. jo ke te ati aspaSTa che, te paNa mUrNAgata manuSyavata athavA nidrAgata manuSyavat kiMcit jJAnamAtrA te avazya hoya che. e pramANe anantamAM bhAga jeTaluM ane aspaSTa acakSudarzana hovAthI na lakSaNa paNa che, ane te jJAna tathA darzana kSapazama bhAvanA che. have cAritranuM AvaraNa karanAra karma je ke sarvaghAtI che, te paNa ati caDhelA mahAmeghanA samaye paNa divasa-rAtrine vibhAga samajI zakAya tevI sUryanI alapa prabhA hameza ughADI ja rahe che, tema cAritraguNane ghAta karanAra kamI je ke sarvaghAtI (sarvathA ghAta karanAra) kahyuM che, te paNa cAritraguNanI kiMcita mAtrA te ughADI ja hoya che, ema siddhAMtomAM spaSTa kahela che, tethI sUTa apa nigadane prathama samaye ati apa cAritra guNa hoya che ane te avirati cAritra hoya che. jema cAritra tema tapa guNa paNa apa mAtrAvALe hoya che, tathA AhAra grahaNa Adi kriyAomAM pravartatuM ati alpa vIrtha paNa hoya che, ane te asaMkhyAta bhede hInAdhika taratamatAvALuM hoya che. te kAraNathI ja karma prakRti vagere graMthomAM "sU0 a50 nigeAda jIvane paNa varyAntarAyanA kSaye pazamathI aparyApta avasthA sudhI nirantara asaMkhya guNa vRddhivALAM bhegasthAne prati samaya prApta thAya" ema kahyuM che. vaLI je jJAna-darzana che, te tenA vyApArarUpa ja lakSaNa avazya hoya ja. e pramANe jema sUma ekendriya aparyAptAmAM 6 lakSaNe kahyAM, te rIte caude chavabhedamAM yathAsaMbhava 6 lakSaNe svayaM vicAravAM. vaLI sattA mAtrathI te sUkSma aparyApta nigoda jIvane paNa anantajJAna, ananta darzana, ananta cAritra, anantavIrya, anata Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 navataravaprakaraNa sAthe upayoga che, paraMtu karmanA AvaraNathI te jJAnAdi guNe alpa athavA adhika gaNAya che, ane karmAvaraNa rahita jIvane saMpUrNa puSTa hoya che, mATe jJAnAdi guNe siddha paramAtmAmAM jevA che tevA ja sUkSma nigoda jIvamAM paNa hoya che, paraMtu nigodane sattAgata che, ane siddhane saMpUrNa pragaTa thayela che, eja taphAvata che. saMsArI jIvonI cha paryAptie AhArasarIriMdiya-pajjattI ANapANabhAsamaNe, cau paMca paMca chappi ya igviglaa'snnisnniinnN||6|| saMskRta anuvAda AhArazarIrendriya-paryAptaya AnaprANabhASAmanAMsi / / catasraH paJca paJca paDapi, caikavikalAsazisaMjJinAm // 6 // zadArtha bAra-AhAra 3-cAra sara-zarIra paMca-pAMca rUci -indriya Gra-pAMca pannattA-paryApti ui-( )-chae rU-ekendriya jIne bApA-zvAsecchavAsa viru-vikalendriyane mANa-bhASA kAnti-asaMjJIpaMcendriyane maLa=manaH sannI-saMjJI paMcendriyane anvaya sahita pada cheda AhAra-sarIra-iMdiya-pajjattI ANapANa bhAsa maNe; iga-vigala-asanni sannINaM cau paMca paMca ya chappi // 6 / / AhAra, zarIra ane indriya e traNa khAsa, (tathA bIjI) zvAsocchavAsa, bhASA ane manaH (e che) paryAptio che. ekendriya jIne, vikalendriya jIne, asaMjJI paMcendriyane ane saMjJI paMcendriyone cAra, pAMca, pAMca ane ye paryAptio hoya che. mAdA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatava (cha paryAti) 2 vizeSArtha : tti -eTale saMsArI jIvane zarIradhArI tarIke jIvavAnI jIvanazakti te paryApti, je ke-keIpaNa jAtinuM zarIra dhAraNa karIne jIvavAnI AtmAmAM zakti che. paraMtu e zakti pudgala-paramANuonI madada vinA pragaTa thatI nathI. arthAt je pudgala-paramANuonI madada na hoya, te AtmAnI zarIramAM jIvavAnI zakti pragaTa na thAya, eTale ke te zarIradhArI tarIke jIvI na zake. A uparathI e vyAkhyA thAya che ke - pudgala paramANuonA samUhanA nimittathI AtmAmAMthI pragaTa thayelI ane zarIradhArIpaNe jIvavA mATenA upayogI pugalene parigumAvavAnuM kAma karanArI AtmAnI amuka jAtanI (zarIra dhAraNa karI jIvavAnI) jIvanazakti, te paryApti . AhAra vinA zarIra baMdhAya nahIM, zarIra dhAraNa karyA vinA jIva keIpaNa rIte saMsArIpaNe jIvI zake nahIM. tethI indriye bAMdhavI paDe, pAchuvAsa vinA zarIraghArI jIva jIvI zake nahI. tathA vadhAre zaktivALA jIvane bolavAnI ane vicAravAnI zaktinI jarUra paDe che. ke jene lIdhe te bolI zake che ane vicArI zake che. mATe badhA saMsArI jInI apekSAe--AhAra, zarIra, Indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mana e cha paryAptao hoya che. e chathI vadhAre jIvanazakti saMbhavatIja nathI. pitAne yogya paryAyio pUrI kare te jIvanuM nAma paryApta jIva ane pitAne gya paryAptie pUrI karyA vinA mare, te aparyApta jIva. aparyAptapaNuM apAvanAra karma te aparyApta nAmakarma. ane paryAptapaNuM apAvanAra karma te paryApta nAmakarma. paryApinI upara pramANe vyAkhyA samajyA pachI tenA kArya Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 navatattva prakaraNa sAthe kAraNa, bAhya-abhyattara nimitte, dravya, bhAva, vagere apekSAe aneka jAtanI vyAkhyAo zAstramAM ApavAmAM AvelI che. AhAra vagerene cagya pudgalene grahaNa karavAmAM tathA AhArAdi rUpe pariNAma pamADavAmAM kAraNarUpa evI AtmAnI zarIramAM jIvanakiyA calAvavAnI zakti te pti, (athavA te zaktinA AlaMbana-kAraNarUpa je pudgale te paryAdita, athavA te zakti ane zaktinA kAraNarUpa pudagala samUhanI niSpatti te paryAti, athavA te zaktinI ane zaktinA kAraNa rUpa pugalasamUhanI parisamApti te paryApti kahevAya. e pramANe paryAtinA aneka artha thAya che. paNa paryApti eTale rakta e mukhya artha che.) te paryApti eTale Atmazakita, pudgalanA avalaMbana vinA utpanna thatI nathI. te kAraNathI AtmA jyAre utpatti sthAnamAM utpanna thAya che, tyAre utpanna thatAnI sAthe ja (keyalAmAM sparzelA agninI mAphaka) pratisamaya AhAranA pudgale grahaNa karatA jAya che, ane te amuka amuka pramANamAM jaththAbaMdha jyAre grahaNa thaI jAya che tyAre te te 1 paryApti e zabdane dhAtusiddha artha samApti paNa thAya che, te paNa AhAragrahaNAdinI zakita vagere artho siddhAntanI paribhASA pramANe jANavA, puna: "samApti' e artha, paryAptione AgaLa kahevAtA arthamAMthI ja DIka samajAze. 2 utpattinA prathama samaye je pudagale grahaNa thAya che, temAM AtmAnI zakti tejasa-kAzmaNa zarIranA pudgalenA avalaMbana-sahAyathI che. (kAraNa ke saMsArI AtmA pugalenA avalaMbana-sahAya sivAya koI paNa jAtanI ceSTA karI zakatA nathI e sAmAnya niyama che) ane utpatti thayA bAda jeTalI jeTalI yogamAtrA vRddhi pAmatI jAya (te taddabhava zarIra saMbaMdhi yogamAtrA gaNavI, ane te yogamAtrAo tata tata samaye gRdhramANa pudgalenA avalaMbana-sahAyavALI jANavI.) tema tema te zakti khIlatI jAya. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatatva (paryAptinuM svarU5) 31 pudgalanA jathA-samUha dvArA AtmAmAM amuka amuka kArya karavAnI (jIvananirvAhamAM karavA yogya Avazyakata kAryo karavAnI) je zakti utpanna thAya che, te AhAra paryApti Adi paryAptienA nAmathI oLakhAya che, mATe purunA 3thI (=samUhathI) panna AtmAnI (AhAra pariNamanAdimAM upayogI) je zakti vizeSa. te paryApti. e artha atiprasiddha che. te AhAra paryApti Adi 6 paryAptionuM yatkiMcit svarUpa manuSyanA tathA tiryaMcanA audArika zarIra saMbaMdhi paryAptione anusarIne kahIe chIe, te A pramANe- 2 bAra pati-utpattisthAne rahelA AhArane jIva je zakti vaDe grahaNa kare, ane grahaNa karIne khala-rasane yogya banAve, te AhAra paryApti. (ahIM khala eTale asAra pudgala-maLa-mUtrAdi, ane zarIrAdi racanAmAM upayogI thAya tevAM pagale te rasa che.) A paryApta prathama samaye ja samApta thAya che. 2 rIra putti-rasane yogya pagalene je zakti vaDe jIva zarIrarUpe-sAta dhAturUpe race, te zakti te zarIraparyApti. (ahi zarIra, kAgapravRttimAM samartha thAya tyAM sudhInI je zarIraracanA, pachI paryAptinI (zaktinI) samApti thAya che. ane te sAmarthya antamuhurta sudhI zarIra-gya pudagala meLavyAthI pragaTa thAya che.) rU rundriya paryApti-rasarUpe judAM paDela pudgalemAMthI temaja sAta dhAtumaya zarIrarUpe racAyelAM pudgalomAMthI paNa indriya gya puddagale grahaNa karI indriyapaNe pariNAvavAnI je zakti, te rundriyafa ( zarIraparyApti samApta thayA bAda paNa bIjA antarmuhUrta 1 pratisamaya AhAragrahaNa-sapta dhAtuonI racanA-indri dvArA viSayonuM grahaNa-zvAsocchavAsa-vacanoccAra ane mAnasika vicAre, e jIvana nirvAhamAM (nirvAhanAM) 6 Avazyaka kAryo gaNAya. 2 AhAraka zarIra saMbaMdhi tathA vaikriya zarIra saMbaMdhi paryAptio nuM svarUpa je ke kaMIka bhinna che, te paNa A uparathI saheje samajI zakAya tevuM che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra navatatvamekaraNa sAthe sudhI meLavelAM indriyapudgalathI racAtI abhyantara nivRtti Indriya jyAre viSayadha karavAmAM samartha thAya che, tyAre A Indriya paryAtinI samApti thAya che. AchuvAna pati-je zaktivaDe zvAsocchuvAsa . yegya vargaNAnAM pudgale grahaNa karI zvAsocchavAsa rUpe pariNumAvI avalaMbIne visare, te zaktinuM nAma zvAsocchavAsa paryApti che. (Indriya paryApti pUrNa thayA bAda paNa trIjA antamuhUta sudhI grahaNa karelI zvAsa vAsa vagaNane zvAsozvAsarUpe pariNamAvavAmAM upakArI pudgalethI jyAre jIva zvAsocchavAsa kriyAmAM samartha thAya che, tyAre A paryAtinI samApti thAya che.) 6 mAM -jIva je zaktivaDe bhASA gya pagale grahaNa karI bhASApaNe pariNamAvI avalaMbIne visarjana kare, te zaktinuM nAma bhASA paryApti. (zvAso) paryApti pUrNa thayA bAda paNa cethA antarmu- hatta sudhI grahaNa karelAM (bhASA pudgalene bhASApaNe pariNamAvavAmAM upakArI) puddagalathI jIva jyAre vacanakriyAmAM samartha thAya che tyAre A paryAptinI samApti thAya che.) 6 manaH pati-jIva je zakti vaDe manaH prAgyapudgale graDaNa karI manapaNe pariNAvI avalabIne visarjana kare, te zaktinuM nAma manaH paryApti. (bhASAparyApti pUrNa thayA bAda paNa pAMcamA annamuhUrta sudhI grahaNa karela (mogya pudagalene manapaNe pariNAvavAmAM samartha) pudgalathI jIva jyAre viSayaciMtanamAM samartha thAya tyAre A paryAptinI samApti thaI gaNAya che.) devAdikane paryAptiene krama ' e pramANe manuSya-tiryaMcane AhAra paryApti 1 samayamAM ane zeSa pAMca paryApti anukrame antarmuhUrta-antarmuhUrta kALa samApta 1 A pudgalene zrI tatvArtha TIkAmAM mana:vArA nAmathI spaSTa oLakhAvyAM che, ke je manavagaNAnAM pudgalathI bhinna che, jema manaH karaNa spaSTa kahela che. tema bhASAkaraNa ane ucchavAsa karaNa e zabdo spaSTa dekhavAmAM AvyA nathI, paraMtu keTalAka pATha uparathI uzvAsakaraNa ane bhASA karaNa paNa hoya ema saMbhave che. pachI satya zrI bahuzra tagamya. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatatva (labdhi-aparyApta vagere 4 bheda) 33 thAya che, ane deva nAraka saMbaMdhi tathA uttarakriya ane AhArakazarIra saMbaMdhi paryAptaomAM-AhAra paryApti prathama samaye, zarIra paryApti tyArabAda akhtamuM chuM ane zeSa cAra paryAptio anukrame ekeka samayane antare samApta thAya che. vaLI zrI bhagavatIjI AdikamAM te devane. bhASAparyAptinI ane mana paryAptinI samakALe samApti thavAnI apekSAe devane pAMca paryApti kahI che. 6 paryAptio pudagala svarUpa che. zrI tatvArthasUtramAM kahyuM che ke paryAptio pudgalarUpa che, ane te kattarUpa AtmAnuM karaNa (sAdhana) vizeSa che ke je karaNavizeSa vaDe AtmAne AhAragrahaNadi sAmarthya utpanna thAya che, ane te karaNa je pudgale vaDe racAya che, te AtmAe grahaNa karelAM pudgale ke je tathAprakAranI pariNativALAM che. te ja paryApti zabda vaDe kahevAya che. (arthAta te pudgalenuM ja nAma paryApti che)" labdhi aparyApta vagere 4 bheda. paryAptio samApta thavAnA kALane aMge jIvanA paNa paryApta -aparyApta e be mukhya bheda che, tyAM je jIva svayogya paryAptio pUrNa karyA bAda maraNa pAme, te jIva paryApta kahevAya, ane nirdhane karelA maneranI mAphaka je jIva svayegya paryApti pUrNa karyA vinA maraNa pAme, te jIva paNa kahevAya. e paryAptapaNuM prApta thavuM te paryApta nAmakarmanA udayathI thAya che, ane aparyApta nAmakarmanA udayathI jIvane aparyAptapaNuM prApta thAya che. e pramANe jIvana paryApta ane aparyApta evA be mukhya bheda che. puna e be bhedanA avAntara bheda paNa che. te sarva bheda chUTA pADatAM cAra bheda thAya che, te A pramANe 1 dipa patta-je jIva svayegya paryAptio pUrNa na kare ane maraNa pAmI jAya te labdhi aparyApta kahevAya. pUrva bhavamAM bAMdhelA 1 " svayogya" eTale cAlu gAthAmAM je ekendriyane ja, vilendriyane 5. asaMta paMcendriyane 5, tathA saMsi paMcendriyane 6 paryAptao kahI che, te pramANe ekendriyane svayaMgya paryAptio 4, ItyAdi rIte jANavuM. nava 3 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 navataprakaraNa sAthe aparyApta nAmakarmanA udayavaDe jIva labdhi aparyApta thAya che. ane A prathamanI traNa paryAyio pUrNa karI zake che, ane tethI athavA kacethI pAMcamI, athavA 4thI, pAMcamI ane chaThThI paryApta adhUrI ja rahe che. 2 ravi paryApta je jIva (pitAnA maraNa pahelAM) svaye sarva patie pUrNa kareja, te jIva (pUrNa karyA pahelAM athavA pachI paNa) labdhi paryApta kahevAya. pUrva bhave bAMdhelA paryApta nAmakarmanA udayathIja jIva A bhavamAM svayegya sarva paryAddhio pUrNa karI zake che. (arthAta pUrNa karIne maraNa pAme che.) rU 2 3 paryApta-utpatti sthAne samakAle svayegya sarva paryAptionI racanAne prAraMbha thaye che, jyAM sudhI te samApta na thAya tyAM sudhI chava karaNa aparyApta kahevAya. ahiM rakha eTale svAvya IndriyAdi paryAptie, te vaDe aparyApta (eTale asamApta) artha hevAthI karaNa aparyApta gaNAya. pUrve kahela labdhi paryApta tathA labdhi-aparyApta e bane jIvane karaNa aparyAptapaNuM hoya che, temAM-labdhi paryApta jIvate prathama karaNa aparyApta hoI paryAptio pUrNa karyA bAda karaNa paryApta thavAne che, ane labdhi aparyApta jIvane te karaNa paryAptapaNuM thavAnuM ja nathI. - 4 jaNa paryApta-utpattisthAne samakALe svayegya sarva paryAptionI 1. ahIM Si eTale pUrvabaddha paryApta nAmakarma janya gyatA athavA paryApta nAmakarmane udaya jANu. kAraNa ke paryAptane pUvabaddha paryApta nAmakamane ane aparyAptane pUrvabaddha aparyApta nAmakamane udaya eja labdhirUpa che. 2. ekendriyane 3. vilendriya tathA asaMgni paMcendriyane 4. saMgni paMcendriyane 5. zAstromAM e be sthAne bIjo artha e paNa kahyo che ke-karaNa eTale Indriya paryApta, te vaDe aparyApta-asamApta te ja aparyApata ane Indriya paryApti samApta thayA bAda chava varaNa paryApta kahevAya, jethI sarve labdhi aparyApta jIva paNa karaNa paryApta thayA bAda ja maraNa pAmI zake che. A bemAMthI uparane ja artha yAda rAkhavo. kAraNa ke-be arthothI abhyAsI vagane vizeSa guMcavaNa ubhI thAya mATe je vizeSa prasiddha artha che, teja kahyo che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatatva (labdhi aparyApta vagere 4 bhedane kALa) 35 (eTale paryApti saMbaMdhi kAraNabhUta pudgalasamUhanI) racanAne je prAraMbha thaye che, te racanA samApta thayA bAda jIva karaNa paryApta kahevAya. upara kahyA pramANe labdhi paryApta jIva ja karaNa paryApta thaI zake che. labdhi aparyApta vagere 4 bhedane kALaH labdhi aparyAptapaNane kALabhavanA prathama samayathI (eTale pUrva bhavamAMthI chUTe teja samayathI) utpattisthAne indriya paryApti pUrNa kare tyAM sudhI eTale sarva maLI antarmuhUrtane che. jethI vATe vahetAM paNa labdhi aparyApta gaNAya. 2 labdhi paryAptapaNAne kALa bhavanA prathama samayathI (eTale pUrva bhavamAMthI chUTe teja samayathI) saMpUrNa bhava paryata (eTale devane 33 sAgarepama, manuSyane 3 palyopama ItyAdi.) jethI vATe vahete jIva paNa labdhi paryApta kahevAya. - 3 karaNa aparyAptapaNAno kALa-bhavanA prathama samayathI svayegye sarva paryAptio pUrNa na kare tyAM sudhI (eTale sarva maLIne antarmuhUrta) tathA vATe vahete jIva paNa karaNa aparyApta gaNAya. 4. karaNuM paryAptapaNane kALa labdhi paryAptanA AyuSyamAMthI paryA. ptio pUrNa karavAne antarmuhUrta eTale kALa bAda kare teTale jANa. arthAt antarmuhUrta nyUna sva-AyuSya pramANa. jethI devane antarmuhUrta nyUna 33 sAgaropama ane manuSyane antarmuhUrta nyUna 3 palyopama ityAdi) e cAra prakAranA paryApta chane artha kahIne, te jIvenA bhedanI paraspara prAptinuM keka batAvIe chIe- 2. Rdhi aparyAptAmAM-labdhi aparyApta ane karaNa aparyApta(tathA apekSAe 1bIjA artha pramANe karaNaparyApta paNa). 2 rAdhi thavAmAM-labdhiparyAptakaraNa aparyApta, karaNa paryApta. rU thANAmAM-karaNaaparyApta-labdhiaparyApta-labdhi paryApta. 4 rAjA vattAmAM-karaNaparyApta-ladhi paryApta (apekSAe bIjA artha pramANe labdhi aparyApta paNa) 1. Indriya paryAti pUrNa thayA bAda karaNa paryApta kahevAya, e uparanI TippaNamAM kahelA bIjA atha pramANe. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 navatavaprakaraNa sAthe paryAptanA bheda-pratibhedanI sthApanA jIva landhi aparyApta labdhi paryApta karaNa aparyApta karaNa aparyApta karaNa paryApta uttara dehamAM bhinna paryAptinI racanA ladhivaMta jIve pitAnA janmanA mULa zarIranI racanA samaye je cAra athavA cha paryAptio samApta karI che, te paryAptio vaDe saMpUrNa bhava sudhI paryApta gaNAya che. paraMtu eja (tathAvidha labdhivALe) jIva jyAre paryApta avasthAmAM bIjuM navuM zarIra banAve che, tyAre punaH te navA zarIra saMbaMdhi cAra athavA cha paryAptie navesarathI race che. paraMtu prathamanI racelI janma zarIra saMbaMdhi paryAtio upayegI thatI nathI. tyAM labdhiparyApta bAdara vAyukAyamAMnA vaikiyazarIra racavAnI zakitavALA keTalAeka labdhi bAdara paryApta je vAyukAya jIve che, te jIe janma samaye audArika zarIra saMbaMdhi 4 paryAti racI che, te paNa punaH bIjuM navuM zarIra (eTale vaikriyazarIra) racatI vakhate navIna vaikriyazarIra saMbaMdhi judI 4 paryAtio race che. tathA AhArakalabdhivaMta caudapUrvadhara muni mahAtmAe janma samaye dArika zarIranI 6 paryAptio racI che, te paNa AhArakazarIranI racanA prasaMge AhAraka deha saMbaMdhi navI ja paryAptie race che. e pramANe labdhivaMta manuSyanA paNa mULa dehanI 6 paryApti bhinna ane uttara dehanI 6 paryApti bhinna racAya che. paryAtione prAraMbha samakALe ane samApti anukrame. jIva utpattisthAne AvyA bAda svagya saparyAptione prAraMbha samakALe kare che, paraMtu samApti anukrame ja thAya che, kAraNa ke-taijasa kArmaNa zarIranA baLavaDe AtmAe utpatti sthAnamAM prathama samaye zukra rudhirAdi je pudgale grahaNa karyA, teja prathama samaye gRhIta pudagale dvArA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jIvatattva. ( paryAptinuM sUkSmatva) eja(gRhIta)pudgalAne tathA havethI grahaNa karAtAM pudgalane paNu khala-rasa paNe jUdA pADavAnI zakti prApta thaI, te AhAra paryAptinI parisamApti thaI. paraMtu e prathama gRhIta pudgaleAthI zarIra vagerenI paNa kaMIka aze-eka aMze racanA thaI che. (paNa sa`pUrNa racanA thaI nathI), eTale prathama samaya gRhIta pudgale prathama samaye ja keTalAMka khalapaNe, keTalAMka rasapaNe (eTale sAta dhAtuyeAgya), keTalAMka indriyapaNe, keTalAMka ucchuvAsa kArya mAM sahAyakarUpe, keTalAMka bhASAkA mAM sahAyakarUpe ane keTalAMka manaHkAryamAM sahAyakarUpe pariNamelAM che, ane teTalA alpa alpa pudgaledvArA AtmAne te te kAmAM kAMIka kAMIka aMze zakita prApta thaI che. te kAraNathI sarve paryAptie samakALe prAra bhAya che ema kahevAmAM Ave che, ane samApti te anukrameja thAya che, tenuM kAraNa paryAptimAne atha vAMcavAthIja sheje samajAyuM haze. - paryAptie anukrame sUkSma-sUkSmatara che. punaH paryAptie samaMkALe prArabhAvA chatAM paNa anukrame pUrNa thavAnu kAraNa e che ke emAMnI pahelI AhAra paryApti sthUla che, bIjI zarIra paryApti tethI sUkSma che, ane trIjI paryApti yAvat chaThThI, tethI paNa adhika sUkSma-sUkSma che, ane anukrame adhika adhika pudgala samUha vaDe te te paryAsienI sUkSmatA banI zake che, ane adhika adhika pudgala samUha meLavavAmAM kALa paNa adhika adhikaja lAge che. jema zera rUI kAMtavAne chae kAMtanArI samakALe kAMtavA mAMDe te paNa jADuM sUtra kAMtanArI kAkaDu vhela pUrNa kare, ane adhika adhika sUkSma sUtra kAMtanArI kokaDu dhaNA vilaMbe pUrNa kare che, tema paryAptionI samAptinA saMbaMdhRmAM paNa jANavu. (ityAdi bhAvAtha zrI tattvArtha sUtranI TIA mAM kahyo che) prANanuM kAraNa paryApti vaLI A paryAptie pUrNa Indriya prANunA atha prasage ndriya paNe. 37 thavAthI ja AgaLa ( sAto~ ) AgaLa kahevAtI anvantara nivRtti Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 navataprakaraNa sAtha gAthAmAM ) kahevAtA jIvanA ( AyuSya sivAyanA) dravya prANA utpanna thAya che, mATe paryApti kAraNarUpa che, ane prANu kArya rUpa che. kaI paryApti kayA prANanuM kAraNa che, te prANanA varNanamAM AgaLa kahevAze. kayA jIvane keTalI pati ? e pramANe paryApti sadhi atisa'kSipta vigata kahIne have 23 paMca paMca yi, tripADa-trisannI" e gAyAnA uttarAdha thI kayA jIvane keTalI paryApti DAya, te khatAve che-ekendriya jIvane pahelI cAra paryApta (eTale AhAra-zarIra-indriya-ane ucchvAsa ) dvIndriya, trIndriya, caturindriya tathA asajJi paMcendriya jIvane pahelI pAMca paryApti che, ane sajJipandriya jIvane chae hAya che. || iti vaktighavam || saMsArI jIvane jIvavAnI jIvanakriyAe [prANA] paNidiattivallUsA-sAu dasapANa, cau cha saga aTTha / iga-du-ti-cauridINaM, asanni sannINa nava dasa ya // 7 // saMskRta anuvAda paMcendriya tribalocchravAsAyUMSi daza prANAzcatvAraH SaT saptASTau / ekadvitricaturindriyANA-masa' jJisaMjJinAM nava dRza ca // 7 // zabdArtha H ni'tri-pAMca indriyA tti-traNa 6-maLa-ceAga sAma-zvAseAvAsa bA-AyuSya -daza pA-prANa (che) 23-cAra prANa 4-cha prANa sa-sAta prANuM 6--ATha prANu -ekendriyane Tu-dvIndriyane ti----trIndriyane variyALa-caturindriyane asannI-asa`gni pa'cendriyane sannIna-sajJi paoNMcendriyAne nava-nava prANa sa-daza prANa ca-vaLI, ane Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatatva (10 prANanuM svarUpa) anvaya sahita padacheda paNa diya, tti bala, UsAsa, AU dasa pANa / iga-du-ti-cauriMdINa asanni sannINa cau cha saga aTTa, nava ya dasa // gAthAtha : pAMca indriye, traNa baLa (eTale ega), zvAsocchavAsa, ane AyuSya e daza prANa che temAMnA ekendriyane, DhIdriyane, trIndriyane caturindriyane, asaMkSipaMcendriyane ane saMpattipaMcendriyane cAra, cha, sAta, ATha, nava ane daza (prANa heya) che. ghaNA vizeSArtha:bALati kavatti aneti = jenA vaDe jIve, te prANa kahevAya. arthAt A jIva che, athavA A jIve che, evI pratIti je bAhya lakSaNethI thAya te bAhya lakSaNenuM nAma ahiM , eTale prakha] kahevAya che. e 10 prANa jIvane ja hoya che, ane jIvadravya sivAya bIjA dravyamAM e prANa heya nahiM, mATe e 10 dravya prANa te jIvanuM lakSaNa (bAhya lakSaNa) che. prANa saMsArI jIvanuM jIvana che. jIvana vinA-mANe vinA kaI paNa saMsArI jIva jIvI na zake-daza prANe rUpa jIvanakriyA cAlavI eja saMsArI jIvanuM jIvana che. ane paryAptie jIvanakiyA calAvavAnI madadakAra zakti pragaTa thavAnAM sAdhana che. jarUcikA -sparzanendriya, rasanendriya, ghrANendriya, cakSurindriya ane zrotrendriya e pa indriya che. eTale AtmA, tenuM je , liMgacihna te phari kahevAya. dekhAtI tvacAcAmaDI te sparzanendriya nathI. paraMtu aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalI pAtaLI, zarIranA bAhya tathA abhyantara bhAga jevaDA (athavA zarIra pramANa aMdarathI ane bahArathI) vistAravALI, zarIranA bAhya tathA abhyattara bhAgamAM patharAyelI, ane cakSuthI na dekhI zakAya tevI zarIranA AkAravALI (abhyantara) nivRttirUpe ekaja bhedavALI sparzaneniya che. tathA aMgulanA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 navatarvaprakaraNa sAthe asaMkhyAtamA bhAga jeTalI pAtaLI, aMgula pRthakRtva vistAravALI, cakSuthI na dekhI zakAya tevI, dekhAtI jihuvAmAM patharAyelI ane ghAsa ukheDavAnI khurapI sarakhA AkAravALI evI abhyatAnivRttirUpa radriA che. tathA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI pAtaLI, lAMbI, pahoLI, cakSuthI na dekhI zakAya evI nAsikAnI aMdara rahelI paDaghamanA AkAravALI abhyatAnivRttirUpa prakriya che. tathA dhrANendriya sarakhA pramANavALI, cakSuthI na dekhI zakAya evI canI kIkInA tArAmAM rahelI ane candrAkRtivALI abhyantara nivRtti rUpa nakSuiindraya che. tathA eTalAja pramANavALI chokari paNa che, paraMtu te karNapalpaTikAnA (kAnapApaDInA) chidramAM rahelI ane kadaMbapuSpanA AkAravALI che. e pramANe viSayabodha grahaNa karavAvALI e pAMceya indriya abhyattara racanA (AkAra) vALI havAthI abhyantara nivRtti kahevAya che, ane cakSuthI dekhAtI jihvAdi 4 indriye te bAhya racanA (AkAra) vALI hovAthI bAhyanivRtti indriya kahevAya. te viSaya karI zake nahiM. rU 24 gr (aa prA)-mana, vacana ane kAyAnA nimittathI pravate jIvane vyApAra te ga. e bhegane-baLane artha spaSTa che. 1 3jhuvAra ghA-jIva dhA chuvAsa egya pagale grahaNa karI teone zvAsocchavAsapaNe pariNamAvI, avalaMbIne zvAse chUvAsa letAM-mUkatAM je dhAchuvAsa cAle che, te zvAsocchuvAsa prANa kahevAya. dhrANendriyavALA jIvone je zvAsocchuvAsa prANendriya dvArA grahaNa karAya che, ane spaSTa dekhAya che, te jA 3jIvAra che, paraMtu ene grahaNa prayatna ane zvAsocchavAsanuM pariNamana te sarva Atmapadeza thAya che, te jamttara gujjavAnuM che, ane te sthUla daSTimAM upalabdha thatuM nathI. je jIvane nAsikA nathI teo nAsikA vinA paNa sarva zarIra pradeza zvAsocchavAsanAM pudgale grahaNa karI sarva zarIrapradezamAM vaselphavAsapaNe pariNumAve che. ane avalaMbana karI visarjana kare che. nAsikA rahita ane 1 abhyatara zvAsocchavAsa hoya che. ane te, avyakta che, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatattva ( kayA jIvane keTalA prANa hAya) 41 tathA nAsikAvALA jIvane te manne prakAranA zrvAsAjUvAsa hAya che. A zvAsocchavAsa cAlu hAya che, tyAre jIva che, jIve che.'" ema jaNAya che. mATe e jIvanA bAhya lakSaNa rUpa dravya prANa che. AyuSyaprALa-AyuSya karmanAM pudgalA te dravya AyuSya ane te pudgalA vaDe jIva jeTalA kALa sudhI niyata (amuka) bhavamAM TakI zake teTalA kALanuM nAma jAha AyuSTa che. jIvane jIvavAmAM e AyuSya ka nAM pudgalo ja (AyuSyanA udaya ja) mULa-mukhya kAraNarUpa che, AyuSyanAM pudgale! samApta thaye AhAradi aneka sAdhanA vaDe paNu jIva jIvI zakatA nathI. e be prakAranA AyuSyamAM jIvane dravya AyuSya te avazya pUrNa karavuM ja paDe che ane kALa AyuSya te pUrNa kare athavA na kare. kAraNa ke--e dravya AyuSya jo anavavasanIya (eTale-keAI paNa upAye dravya AyuSya zIghra kSaya na pAme evu) heAya, te sa pUrNa kALe maraNa pAme, ane jo apavattanIya (zastrAdikanA AghAta vagerethI drabya AyuSya zIghra kSaya pAmavAnA svabhAvavALu) hoya, te apUrNa kALe paNu maraNa pAme, paraMtu drabyAyuSya tA sa`pUrNa karIne ja maraNa pAme che. kayA jIvane keTalA prANa hoya ? sandriya jIvAne sparzanendriya, kAyakhaLa, zvAseAAsa ane AyuSya e 4 prANa hoya che. TraoNndriya jIvAne rasanendriya tathA vacanakhaLa adhika hAvAthI 6 prANa hoya che. oNndriya ne ghrANendriya adhika hAvAthI cha prANa hAya che, caturindriyane cakSurindriya adhika hAvArthI 8 prANa, asaMjJipa'cendriyane zrotrendriya adhika hovAthI huM prANa ane sajJipa Mcendriyane manaH prANu adhika hAvAthI 10 prANa hAya che. I aparyAptA jIvAne (labdhi aparyAptA jIvAne) utkRSTathI cha prANa hAya che, ane jaghanyathI 3 prANu hoya che. tyAM aparyAptA ekendriyane 3 prANa ane aparyApta pacendriyane cha prANa hAya che. zeSa jIvane yathAsaMbhava vicAravA, kAraNa ke--aparyAptapaNAmAM zvAsocchvAsa, vacanabaLa ane manakhaLa e traNa prANa hAya nahi, mATe samUmi manuSyane x dravya leAkaprakAzamAM 7-8 tathA prAcIna bAlAvabeAdha ane bRhatsa MgrahaNI vRttimAM samUmi manuSyane 9 prANa ghaTAvyA che, para Mtu temAM apekSA bheda che Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatAvaprakaraNa sAthe: paNa 7 prANa hoya che, kAraNa ke samUha manuSya te nizcayathI aparyApta ja hoya che, ane keTalAka graMthamAM 7-8-9 prANa kahyA che, te apekSA bhedathI saMbhave che. prANu ane paryAptimAM taphAvata paryApti te prANanuM kAraNa che, ane prANa kArya che, paryAptine kALa antarmuhUrta che. ane prANajIdagI sudhI rahe che eTale bhayagrAhI hoya che. jo ke paryApti paNa AkhA bhava sudhI rahe che. chatAM ahiM paryAptine utpattinI apekSAe attamuhUrta kALavALI kahI che. have kayA prANe kaI paryApti vaDe utpanna thayela hoya che? te kahIe chIe- pa indriya prANa-mukhyatve Indriya paryApti vaDe 1 kAyabaLa- , zarIra paryApti vaDe. 1 vacanabaLa- , bhASA paryApti vaDe. 1 mane baLa- , manaH paryApti vaDe. 1 zvAsecchavAsa prANa , zvAsocchuvAsa paryApti vaDe. 1 AyuSya prANa (emAM AhAradika paryApti - sahacArI-upakArI kAraNarUpa che.) jIvata jANavAne uddeza prazna -jIvatava da (eTale jANavA gya) che, te jIvatattva jANavuM; eTaloja jIvatatvanA jJAnane uddeza che, ke bIje kaI uddeza (prajana) haze? uttara -he jijJAsu! jIvatatvane ya kahyuM. tethI jIvatattvane mAtra jANavuM, eTaluM ja jIvatatvanA jJAnanuM prayojana nathI, paraMtu jIvatattva jANavAthI navatattvanAM heya, reya upAdeya svarUpanI prApti thAya che, te A pramANe-jIvatattvanAM je ananta jJAnAdi lakSaNo ane te sAthe jIvanA 14 bheda paNa kahyA che, tethI AtmA ema vicAra kare kAraNa ke karmagranthanA abhiprAya pramANe labdhi aparyApta pratyayika karmabaMdhanamAM zvAsocchavAsa kama paNa baMdhAtuM nathI te vacana prANa, mana:prANanI to vAta ja zI? chatAM jIvavicAranI avagUrImAM paNa -8 prANa kahyA che, mATe kaI apekSAbheda haze, ema saMbhave che. vaLI ke granthamAM samUtra manuSyane 5 paryApti kahelI paNa sAMbhaLI che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIvata ' 43 ke-"huM paNa jIva chuM, te mArAmAM jJAnAdi lakSaNe keTale aMze che? ane huM pite jIvanA cauda bheda Adi bhedamAMthI kyA bhedamAM chuM? sarve AtmA ananta jJAna, anaMta vIrya Adi ananta guNavALA che, te akSaranA anaMtamA bhAga jeTalA jJAnavALA jIvanA 14 bheda vagere bheda zI rIte ? A badhI viSamatA zI?" ItyAdi viSamabhAvanA vicAratAM AtmAne viveka jAgRta thAya che, temaja 14 bheda vagere aneka jIvanuM jJAna thavAthI jIvanI hiMsA-ahiMsAdikamAM paNa heya-upAdeyane viveka jAgRta thAya che, ane e pramANe AtmAne jIvasvarUpane viveka jAgRta thatAM AtmasvarUpanI prAptinA upAya rU5 puNya tatva, saMvaratattva ane nija rAtatva e traNa tatva je upAdeya che, te upAdeya svarUpe prApta thAya che. ane AtmAne AtmasvarUpamAMthI bhraSTa karanAra pApatava, Azravatattva tathA balpatarava, je heya che, te heya svarUpe prApta thAya che. e pramANe AThe to pitapatAnA heya-yaupAdeya svarUpe prApta thatAM AtmAne ane mekSatatva paNa upAdeya svarUpe prApta thAya che, ane mekSitatvanI prAptithI A AtmA pitAnA svAbhAvika Atma-svarUpane pAme che. eja saMkSepamAM jIvatava jANuvAne uddeza che. // iti navatattvaprakaraNasya vivaraNe prathama jIvatattvaM samAptam / / || jaya gaMgavatavA | ajIvatatvanA 14 bheda dhAdharmanA niyati-methA tahevAya che khaMdhA desa-paesA, paramANu ajIva caudasahA // 8 // saMskRta anuvAda, dharmA'dharmA'kAzA strikatrikabhedAstathaivAddhA ca / skandhA deza-pradezAH paramANavo'jIvazcaturdazadhA // 8 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatava pIThikA zabdArtha: dhama --dharmAstikAya #dha-skaMdha (Akhe bhAga) awadharmAstikAya deza-deza (nyUna bhAga) gANi-AkAzAstikAya uparA- pradeza (skaMdha pratibaddha ti-tti-traNa traNa nAnAmAM nAne deza) merA_bheTavALA che paramANu chuTA aNu tA-temaja ana-ajIvanA ma7-kALa vasaMdA- cauda bheda che. anavaya sahita padaraccheda. ti-ti-meghA-dharma-adhaw-ai[vA, ta6 i-allA 4 khadhA desa-papasA, paramANu caudasahA ajIva // 8 // gAthArtha : traNa traNa bhedovALA dharmAstikAya, adharmAstikAya, ane AkAzAstikAya temaja kALa ane ska, deze, pradeza ane paramANuo. (e) cauda prakAre ajIva ( tattva) che. vizeSArtha : ahiM ajIva eTale jIva rahita (-jaDa) evA pAMca padArtha jagatamAM vidyamAna che. temAM 1 dharmAstikAya dravya, 1 2 adharmAstikAya dravya, 3 AkAzAstikAya dravya, 4 kALa dravya, ane 5 pudgalAstikAya dravya, e pAMceya ajIva dravyanuM kiMcit svarUpa AgaLa 9 mI gAthAnA arthamAM Avaze. ane ahiM to AjIvana kevaLa 14 bheda ja batAvyA che. te A pramANe- dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e 3 dravyanA skaMdha, deza ane pradeza ema 3-3 bheda hovAthI 9 bheTa thAya che, 1 prathama dravya ane bhAva e be prakAranA nikSepomAM je dravya zabada che teno artha jude che ane ahiM dravya eTale padArtha evo artha jANavo. e pramANe padArthanA arthamAM dravya zabda anekavAra Avaze. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIvatavanA bheda temAM kALane 1 bheda gaNatAM 10 bheda thAya, ane skaMdha deza, pradeza ane paramANu e 4 bheda pudgalanA meLavatAM pAMca ajIvanA 14 bheda thAya che. ahiM je dravyane, Atti eTale pradezane jANa eTale samUha hoya, te ati kahevAya. kALa te kevaLa vartamAna samayarUpa 1 pradezavALa hovAthI, pradeza samUhanA abhAve kALane astikAya kahevAya nahiM, mATe astikAya dravya te jIva sahita pAMca dravya che, te kAraNathI siddhAntamAM paMcAstikAya zabda prasiddha che. vaLI je dravya, astikAya eTale pradezonA samUhavALuM hoya, tenA ja skaMdha-dezapradezarUpa traNa bheda paDI zake che. ane kALa 1 samaya rUpa hovAthI kALano 1 ja bheda kahyo che. have kaMdha, deza ane pradezanA artha nIce pramANe che. vastuno Akho bhAga te rasadha, te kaMdhanI apekSAe nyUna savibhAjya bhAga te rerA ane nirvibhAiyara bhAga ke je eka aNa jevo ja sUkSama hoya. paraMtu je skaMdha sAthe pratibaddha hoya te prakA (ane te ja sUkSmanivibhAjya bhAga je kaMdhathI chuTo hoya to paramANu) kahevAya. ahiM skaMdha, deza ane pradeza e traNeya vyapadeza (kathana) skaMdhamAM ja hoya che, je deza ane pradeza skaMdhathI chuTA hoya te deza-pradeza na kahI zakAya. kAraNa ke skaMdhathI chuTA paDele deza 1 vastuno A bhAga eTale saMpUrNa bhAgarUpa skaMdha be rIte hoya che. 1 svAbhAvika skaMdha ane 2 vaibhAvika skaMdha. temAM svAbhAvika skaMdha te jIva, dhamastikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyano (mAM) haMmeza hoya che, kAraNa ke-e padArthonA kadipaNa vibhAga paDI zaktA nathI. ane pudgaladravyano (vikArarUpa, bhAvika skaMdha hoya che. jema 1 mahAzilA te Akho skaMdha che, ane tenA cAra khaMDa thatAM dareka khaMDane paNa skaMdha kahI zakAya che. ema yAvata be paramAruonA piMDa (dipradeza) sudhInA dareka piMDa(skaMdha)ne paNa skaMdha kahI zakAya. 2 nirvibhAjya eTale kevali bhagavAna paNa je sUkSma aMzanA pachI be vibhAga na ka9pI zake, te ati jaghanya bhAga ane te bhAga paramANu jevaDe athavA paramANu rUpa ja hoya che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 navatattva prakaraNasAthaH punaH dha ja kahevAya che, ane apekSAe deza paNa kahevAya, parantu vizeSathI te skadha ja kahevAya che, ane skadhathI chuTA paDelA pradeza paramANu, gaNAya che. (e pramANe dharmAstikAyanA skaMdha sapUrNa` 14 rAjaleAka pramANu che, deza tenAthI kaMIka nyUna te yAvat dvipradeza paryanta ane ekeka pradezarUpa te pradeza. e rIte adharmAstikAyanA skaMdha, deza, ane pradeza rUpa traNa-traNa bheda pAtapeAtAnA skadhamAM che, ane paramANu te kevaLa pudgala dravyane chuTA ja hoya che.) prazna :----dharmAstikAyAdi dravyamAM paramANu rUpa ceAtheA bheda kema na heAya ? uttara :dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, ane jIvAstikAya e cAra drabyunA yathAsabhava asakhya ane anata pradezavALA skaMdhamAMthI eka paNa pradeza kAI kALe chuTA paDayA nathI, chuTa paDatA nathI, ane paDaze paNa nahi. evA zAzvata sabaMdhavALA e cAra ka! hAvAthI e cAra dravyamAM paramANurUpa ceAtheA bheda nathI. parantu pudgala dravyanA teA ananta paramANue jagatamAM chuTA paDelA che ane paDe che, mATe pudgalamAM paramANu rUpa ceAtheA bheda hoya che. prazna :-jo e pramANe cAra dravyeAnA dheAmAMthI eka pradeza jeTalA vibhAga paNa chuTA paDI zakatA nathI, to kevaLa skaMdharUpa eka ja bheda kahevA ceAgya che, parantu ska Mdha, deza ane pradeza rUpa traNa bheda kevI rIte hAya ? uttara H- e cAra skadhAmAM pudgala paramANu jevaDA sakhya ane ananta sUkSma aMzAnuM astitva samajavAne (e akhaMDa pijhAnA kSetravibhAga jaNAvavAne) mATe e 3 bheda ati upayAgI che. deza pradezanI kalpanA tA dhamAM svAbhAvika che, mATe zAzvata sama dhavALA piDamAM e 3 bheda ThIka rIte samajI zakAya che. prazna :--pradeza mATe ke paramANu mATe ? uttara H--pradeza ane paramANu anne eka sarakhA kadanA ja hoya che, keI paNa nAnA-moTA na hAya, parantu 'dha sAthe pratibaddha Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca ajIve ane tenA svabhAva 47 hAvAthI pradeza kahevAya, ane chUTo hAvAthI paramANu kahevAya eTale ja tAvata che. nAnAmAM nAno deza-pradeza, parabha-nAnAmAM nAneo mAyu-paramANu. pAMca ajIve ane tenA svabhAva dhammAdhammA puggala, naha kAlo paMca huMti ajjIvA; calaNasahAvo dhammo, thirasaMThANo ahammo ya // 9 // avagAho AgAsaM puggalajIvANa, puggalA cauhA; khaMdhA desa pasA, paramANU ceva nAyavvA // 10 // saMskRta anuvAda dharmAdharmo pudgalAH nabhaH kAlaH paMca bhavantyajIvAH / cala svabhAvo dharmaH, sthirasa sthAno'dharmazca // 9 // avakAza AkAzaM, pudgalajIvAnAM pudgalAzcaturddhA / skandhA dezapradezAH, paramANavazcaiva jJAtavyAH / / 10 / / zabdAtha--gAthA 9 mI ne dhamma-dharmAstiDAya adhammA-adharmAstiAya puraMgala-puGgavAstiDAya naha - bhAazA stiya kAlo - 31 paMca- pAMtha (pAMca) huMti-che ajjIva-va calaNasahAvo-yAsavAmAM sahAya ApavAnA svabhAvavALA dhammo dharmAstiThAya che kadhIta thirasaThANo- sthira rahevAmAM sa hAya ApavAnA svabhAvavALA (ahiM saMThANa bheTale svabhAva atha che) ahammo - adharmAstiThAya che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 navatattvaprakaraNa sAtha rAjjA --gAthA 10 mI ne avo-avakAza ( ApavAnA svabhAvavALA. ) bALasa-AkAzAstikAya che. junAja-pudgalA ( ane ) nIvALa-jIvAne puSADhA-pudgale 26-cAra prakAranA che saMdhA-skaMdha (AkhA bhAga ) Dresa-deza (ska MdhathI nyUna bhAga) pattA-pradeze ( skaMdhapratibaddha avibhAjaya bhAge ) paramANu-chuTA aNue seva-nizcaya nAcavA-jANavA anvaya ane padaccheda dhamAdhammA puggala, naha kAlo paMca huti ajjIvA 2La-saddAvA dhamo, ya thi-sALo amo | 9 || puggala jIvANa avagAho AgAsa, svadhA desa - parasA paramANu cauhA ceva puggalA nAyavtrA / / 10 / gAthA: dharmAstikAya, adharmAstikAya; pudgalAstikAya, AkAzAstikAya, ane kALa e pAMca ajIve che. cAlavAmAM-gati karavAmAM sahAya ApavAnA svabhAvavALA dharmAstikAya che, ane sthira rahevAmAM sahAya ApavAnA svabhAvavALA adharmAstikAya che, pudgalAne tathA jIvAne avakAza-jagyA ApavAnA svabhAvavALA AkAzAstikAya che skadha-deza --pradeza ane paramANu e cAra prakAre ja pudgaleA jANavA. vizeSAH jema matsyane jaLamAM taravAnI zakti peAtAnI che, te paNa taravAnI kriyAmAM upakArI kAraNu ( apekSA kAraNa) jaLa che, athavA cakSune dekhavAnI zakti che, parantu prakAzarUpa sahakArI kAraNa vinA dekhI zake nahi, athavA pakSIne uDavAnI zakti peAtAnI che, te paNa havA vinA uDI zake nahi, tema jIva ane puddagalamAM gati karavAnA svabhAva che, parantu dharmAstikAya dravyarUpa sahakArI kAraNa vinA gati karI zake nahi, mATe jIva ane pudgalane gatimAM sahAya karavAnA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ajIvatatva (pAMca ajI ane tenA svabhAva) 49 svabhAvavALe A jagamAM eka dharmANitazAya nAmane arUpI padArtha 14 rAjalaka jevaDa mATe che, asaMkhya pradeza yukta che, ane varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda rahita che. tathA vaTemArgune-musApharane vizrAma karavAmAM jema vRkSAdikanI chAyA apekSA kAraNa che, jaLamAM taratA matyane sthira rahevAmAM apekSA kAraNa jema hIpa-beTa che, tema gati pariNAme pariNata thayelA ne tathA pudgalane sthira rahevAmAM apekSA kAraNarUpa dharmAstiva nAmane eka arUpI padArtha 14 rAjalaka jevaDo maTe che, asaMkhya pradeza che, ane varNa, gaMdha rasa, sparza ane zabda rahita che. ahiM sthira rahelA-jIva pudgalane gati karavAmAM dharmAstikAyanI preraNA (eTale gatimAna na thatuM hoya te paNa gatimAna balAtkAre kare tema) nathI, temaja gati karatA jIva-pudgalane sthira karavAmAM adharmAstikAyanI preraNuM nathI, paraMtu jIva-pudgala jyAre jyAre pitAnA svabhAve gatimAna vA sthitimAna thAya tyAre tyAre e be dravya kevaLa upakArI kAraNa rUpeja sahAyaka hoya che. bhASA ucchavAsa, mana ItyAdi pudgalenuM grahaNa, visarjana tathA kAyayoga Adi calakriyAo dharmAstikAya vinA na thAya, arthAt sarva calakriyAo dharmAstikAyane upakAra che, ane besavAmAM, ubhA rahevAmAM, cittanI sthiratAmAM ityAdi dareka sthira kriyAomAM adharmAstikAyane upakAra che. tathA leka ane alekamAM paNa sarvatra vyApta, varNa -gaMdha-rasasparza-zabda rahita, arUpI, ananta pradezI, ane nakkara goLa sarakhA AkAravALA A jagatumAM zAstava nAmane paNa padArtha che, A AkAza dravyane guNa dharmAstikAya, adharmAstikAya, che ane pudgalone avakAza-jagyA ApavAnuM che. eka sthAne sthira rahenArane temaja anya sthAne gamana karanArane paNa A dravya avakAza Ape che. A dravyanA sauzAzvArA ane aDhovAjArA ema be bheda che. tyAM jeTalA AkAzamAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya e be dravya vyApta thayela hoya teTalA AkAzanuM nAma DhovijJa che, te vaizAkha saMsthAne saMsthita (eTale ke be nava 4 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. navatatvaprakaraNa sAthe hAtha daIne ane be paga paheLA karIne ubhA rahela) puruSAkAra sarakhe che, ane zeSa rahele AkAza te jovAvA pilA goLA sarakhA AkAravALo che alakamAM kevaLa eka AkAza dravya ja che. ane kAkAzamAM sarve dravya che, kAkAzamAM dharmAane adharmA, hevAthI jIve ane puddagale chuTathI gamanAgamana kare che, paraMtu alakamAM te Indra sarakhA samartha deve paNa pitAnA hAtha-pagane eka aMza mAtra paNa praveza karAvI zake nahi, tenuM kAraNa eja ke dharmA, adharmAtyAM nathI. ane te kAraNathI ja siddha paramAtmAo paNa lekanA agrabhAge jaI aTakI jAya che. (vaLI dharmAstitva adharmA - kAkAza-ane 1 jIva cAranA asakhya asaMkhya pradeza che, te tulya saMkhyAvALA che, keImAM 1 pradeza hInAdhika nathI.) tathA pratisamaya pUraNa (maLavuM) galana (vikharavuM) svabhAva vALo padArtha te puruM kahevAya. kAraNa ke- +skaMdha hoya te temAM pratisamaya navA paramANuo AvavAthI dhULa dharmavALe, ane prati samaya pUrvabaddha paramANuo vikharavAthI jana dharmavALe che. kadAca kaI skaMdhamAM amuka kALa sudhI tema na thAya te paNa pratisamaya vivakSita varNa, gaMdha, rasa, sparzanA 20 bhedamAMthI kai paNa eka navA bhedanuM pUrAvuM ane pUrva bhedanuM vikharAvuM te avazya hoya che ja, mATe e puruM kahevAya che. e pudgala vAstavika rIte te paramANu rUpa che, paraMtu tenA vikAra rUpe saMkhyapradezI asaMkhyapradeza ane anantapradezI skaMdha paNa bane che, mATe skache vibhAvadharmavALA ane paramANu svAbhAvika che. te dareka bhedavALA ananta skaMdha prAyaH jagamAM sadAkALa vidyamAna che, ane paramANuo paNa ananta vidyamAna che. tathA vADha te vartamAna eka samayarUpa che, ane te nizcacathI vartanA lakSaNavALe che, tathA vyavahArathI bhUta bhaviSya rUpa x skandante-zuSyanti pudgalavicaTanena, dhIyante-pudgalacaTaneneti raghA eTale skandha zabdamAM ja ane gha e be akSara-pada che, temAM ra8 eTale sarakAre arthAta pudgalenA vikharavAthI zevAya ane eTale bIjo arthAta pugale maLavA vaDe poSAya, te skandha zabdanI niyukita che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ajIvatatva (6 kayomAM dravyAdi 6 mAgaNa) paNa bhedavALe paNa che. enuM vizeSa svarUpa 13 mI gAthAnA arthamAM kahevAze. che dravyomAM dravyAdi 6 mArgaNuM che dharmAstara dravya-dravyathI (saMkhyAthI) 1 che, kSetrathI samagra kAkAza pramANa che, kALathI anAdi-anA che, bhAvathI varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda rahita arUpI che, ane guNathI gatisahAyaka guNavALuM che, ane saMsthAnathI lekhAkRti tulya che, e pramANe zasti -dravya paNa jANavuM, paraMtu guNathI sthitisahAyaka guNavALuM che. bAjarAtivAca-dravyathI 1 che, kSetrathI lokAloka pramANa che, kALathI anAdi-ananta che, bhAvathI varNAdi rahita-arUpI che, guNathI avakAzadAna guNavALe che, ane saMsthAnathI ghana (nakkara) goLA sarakhI AkRtivALe che. puruM ane pustikA dravyathI anata che, kSetrathI samagra loka pramANa che. kALathI anAdi-ananta che, bhAvathI varNa, gaMdha, rasa, paze ane zabda sahita rUpI che, guNathI pUraNa-galana svabhAvavALA (vividha pariNAmavALo) ane saMsthAnathI parimaMDalAdi kapa AkRtivALe che. vAristA -dravyathI ananta, kSetrathI samagra lekapramANa, kALathI anAdi-ananta, bhAvathI varNAdi rahita-arUpI,guNathI jJAna darzanAdi guNayukta che, ane saMsthAnathI zarIratulya vividha AkRtirUpa che. drivya-dravyathI ananta, kSetrathI rA dvIpa pramANu, kALathI anAdi ananta, bhAvathI varNAdi rahita, arUpI, ane guNathI vartanAdi paryAya rUpa che. ane saMsthAna (siddhAtamAM nahi kaheluM hovAthI) che nahi. baMgaDI jevuM goLa, thALI jevuM goLa, traNa khUNAvALuM, cAra khUNevALuM, lAMbuM. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para dravyanAM nAma dharmAM adha AkAza puddagalA jIvA navatattvaprakaraNa sAthe : 6 dravyeAmAM dravyAkrika 6 mANA yantra zuM kALa 1 1 1 ananta "" kSetrathI |14 rAja sadA zabda ga dhA-aMdhakAra unnona-udyota "" leAkAlAka 14 rAja "" lato1F bhAvathI guNathI sasthAna arUpI gati sahAyaka leAkAkAza sthitisahAyaka avakAzadAyaka ghanage laka pUraNugalana maDalAdi-5 jJAnAdi dehAkRti "" rAdvIpa vanA puddagalanA-lakSaNa rUpa pariNAme sayAra ujjoa, pabhA chAyAtavehi a + ( iya) / vana-gaMdha rasA phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 11 // 36 P^+e3]]+ke rUpI arUpI saMskRta anuvAda zabdAndhakArAdyotaH prabhAchAyAtapaizca // k vaNoM gandho rasaH sparza: pudgalAnAM tu lakSaNam // 112 // zabdA : 77 S vana-vaNa raMga gandha-gadha sau-rasa pamA~-prabhA chAyA- pratiSi' bAtavedi--Atapa (taDakA varDa) 3-La, ane + ahiM sUtramAM, ane "bAtaver ca" navatattvavRttimAM che. GIET-spaza pukhtatkALa-puddagalAnu tu-ane, tathA, vaLI jIvaLa-lakSaNa che. vai"i ne sthAne "Atavrutti thA" "" deg uttarAdhyayana Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ajIvata. (pudgalanA pariNAmo) 53 avaya ane padachaMda, sadda aMdhayAra ujjoa pabhA chAyA a Atavehi vanna gaMdha rasA phAsA, puggalANa tu lakkhaNa // 11 // gAthArtha :zabda-adhakAra-udya-prabhA-chAyA ane Atapa vaDe sahita vaNe, gaMdha, rase, ane sparze, e pudgalenuM ja lakSaNa che 11 vizeSArtha:zabda eTale avAja, dhvani, nAda. te sacitta, acitta ane mizra ema traNa prakAranuM che. jIva mukha vaDe bole te vitta rA, patthara vagere padArthanA paraspara aphaLAvAthI thayela te citta . ane jIva prayatnavaDe vAgatA mRdaMga, bhuMgaLa Adika mizrA, zabdanI utpatti pudgalamAMthI thAya che, ane zabda pite paNa pudgalarUpa ja che. taiyAcike vagere zabdane AkAzathI utpanna thayela ane AkAzane guNa kahe che, parantu AkAza arUpI che, ane zabda rUpI che, tethI zabda e AkAzane nahi paNa pudagalane guNa che. athavA pudgalanuM (eka jAtanuM e paNa svarUpa) lakSaNa che, zabda pote ja sparzavALe che, ane tenI utpatti ATha sparzavALA pudgala skaMdhamAMthI ja hoya, paraMtu catuspaza skaMdhamAMthI na hoya. vara-alpakAra e paNa pudgalarUpa che, zAstramAM andhakArane dhrANendriyagrAhA kahyo che, niyAyika vagere adhakArane padArtha mAnatA nathI. mAtra "tejano abhAva, te adhakAra" ema abhAvarUpa mAne che, paraMtu zrI sarvajJa prabhu te adhakAra paNa pudgala skaMdha che ema kahe che, te ja satya che. kora-zIta varatune zIta prakAza, te ughAta kahevAya che. sUrya sivAyanA dekhAtAM candrAdi tiSInAM vimAnene, AgIo vagere jIvane ane candrakAntAdi rane je prakAza che, te udyota nAma Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 navatattvaprakaraNa sAthe kamanA udayathI che, tathA e udyota jemAMthI pragaTa thAya che, te pudgala skaMdho che, ane udyota pote paNa pudgala skaMdhe che. -caMdra vagerenA prakAzamAMthI ane sUryanA prakAzamAMthI je bIje kiraNa rahita upaprakAza paDe che, te pramA pudagala skaMdhamAMthI pragaTa thaI che, ane pite paNa pugala kone samUha che. je prabhA na hoya, te sUrya vagerenAM kiraNone prakAza jyAM paDatuM hoya tyAM prakAza ane tenI pAsenAja sthAnamAM amAvAsyAnI madhya rAtri sarakhuM aMdhAruM ja hoI zake, paraMtu upaprakAza rUpa prabhA hevAthI tema banatuM nathI. zAstramAM candrAdikanI kAtine paNa prabhA kahI che. chAyA-darpaNamAM athavA prakAzamAM paDatuM je pratibiMba te chAyA kahevAya. te bAdara pariNAma skaMdhamAMthI prati samaya jaLanA kuvArAnI mAphaka nikaLatA AThaspazI pudgala skaMdhone samudAya ja prakAzAdinA nimittathI tadAkAra piMDita thaI jAya che. te chAyA kahevAya che. ane zabdAdivat pUrve kahyA pramANe bane rIte pugala rUpa che. ti-zIta vastuno uSNa prakAza te Ata.. e prakAza sUryanA vimAnamAM rahelA bAdara paryApta pRthvIkAya jIvonA zarIrane hoya che, ane sUryakAntAdi ratnane hoya che. kAraNake sUryanuM vimAna ane sUryakAnta ratna pite zIta che, ane pitAne prakAza uSNa che. parantu rapagnine uSNa prakAza te Atapa kahevAya nahi, kAraNake agni pite uSNa che. vaLI cadrAdikanA udyotanI peThe A Atapa pote paNa ananta pudgala skaMdhane samudAya pratisamaya sUryanA vimAna sAthe je pratibaddha che, te che. mATe bane rIte pudgalarUpa che. vaLa 5-zvetavarNa, patavarNa, rakatavarNa, nIlavarNa, ane kRSNavarNa e pAMca mULa varNa che, ane vAdaLI, gulAbI, karamajI Adi je aneka varNabheda che, te e pAMca varNomAMnA keIpaNa eka bhedanI tAratamyatAvALA athavA aneka varNanA saMyegathI utpanna thayelA jANavA. vaNe paramANu Adi dareka pula mAtramAM ja Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 ra ajIvatattva (pudgalanA pariNAmo) hoya che, mATe paNa e pudgalenuM lakSaNa che. eka paramANumAM 1 varNa hoya che, ane dvipradezI vagere skaMdhamAM 1 thI 5 varNa yathAsaMbhava hoya che. ja 2-surabhigaMdha ane durabhigaMdha prasiddha che, ane te pudgala dravyamAM ja hoya che. vaLI eka paramANumAM 1 gaMdha, ane dvidezI Adi skaMdhamAM be gaMdha paNa yathAsaMbhava hoya che. rasa pa-tikta (tIkho rasa), kaTu (kaDa), kaSAya (taro), Asla (khATe), ane madhura (mITha) e pAMca prakAranA mULa rasa che. ahiM chaThTho khAro rasa lekamAM prasiddha che, paraMtu te madhura rasamAM antargata jANa. e rasa dareka puddagala mAtrAmAM hoya che, mATe pudgalanuM lakSaNa che vaLI 1 paramANumAM 1 rasa, ane kripradezI Adi kaMdhAmAM 1 thI 5 rasa yathAyogya hoya che. 8-zIta, uSNa, snigdha, rukSa, laghu, guru, mRdu, ane karkaza e ATha sparza che. ane te dareka pudgala dravya mAtrAmAM hoya che. mATe, pudgalanuM lakSaNa che vaLI eka paramANumAM zIta ane snigdha, athavA zIta-rukSa, athavA uSNa-snigdha, athavA uSNa ane rukSa ema cAra prakAramAMnA keI paNa eka prakArathI 2 sparza hoya che. sUkSmapariNAmI ska dhamAM zIta-uSNu-sinagdha-rukSa e cAra sparza hoya che, ane bAdara skamAM ATheya paza hoya che. pudagalanA svAbhAvika ane vaibhAvika pariNAme ahiM zabda-adhakAra-udyota-prabhA-chAyA-Atapa e bAdara pariNAmavALA hovAthI temaja bAdara pudgalasamUha rUpa hevAthI temaja bAdara pariNAmI pudgala skadhamAMthI utpanna thayela hovAthI ane skaMdha te pudgalane vikAra-vibhAva hovAthI, e aghakArAdi lakSaNe caudharu (vaibhAvika) DhaLo jANavAM, kAraNa ke e 6 lakSaNa paramANumAM tathA sUkSma skaMdhamAM nathI, ane varNa Adi 4 lakSaNe te paramANumAM tathA sUkSama skaMdhamAM paNa hoya che, mATe e cAra sthAmAyika Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 navatattvaprakaraNa sAtha; pariNAmo jANavA. emAM paNa laghu ane guru tathA mRdu ane karkaza e cAra sparza skaMdhamAMja levAthI padhA-vaibhAvika pariName che | zuti puSyi -| kALanuM svarUpa eka muhUrtamAM AvalikAo egA koDi satasaTThi, lakkhA sattahattarI sahassA ya / do ya sayA sAlahiyA, AvaliyA igamuhuttammi // 12 // saMskRta anuvAda ghA jaTi: sattaife4kSA: saMvatara tatti: radagA ! dve ca zate SoDazAdhike, AvalikA ekasminmuhUrte // 12 // zabdArtha :NT -eka koDa -be satasiDasaTha -lAkha soDha-seLa sattattara- sitera di-adhika sastA-hajAra AvalikA ca-ane -eka mudu -muhUrtamAM anvaya sahita padaccheda jhaga muhuttammi egA koDi satasaTTi lakkhA ya sattahattarI sahassA do sayA ya sola ahiyA AvaliyA // 12 // gAthArtha - eka muhUrtamAM eka kroDa, saDasaTha lAkha, sittotera hajAra, base ane sola adhika [ 16777216] AvalikA thAya che. 12mAM vizeSArtha :sugama che. sAmAjiTAnAM samUdasTisamaya, Avali ItyAdi kalAone (vibhAga) samUha te vADha. athavA "Dha" e dhAtu= zabda Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ajIvatatva (vyavahAra kALanuM svarU5) pa7 ane saMkhyAna eTale kathana athavA gaNatrI arthamAM che, tethI nava purANAdiparyAnuM sarjana eTale saMsAnaM saMca7 arthAt kathana athavA gaNatrI. te krAi. eka AvalikAmAM asaMkhya samaya thAya che, ane eka muhUrta eTale be ghaDI (48 minITa) vyavahAramAM upayogI kALa samayAvalI muhattA, dIhA pakkhA ya mAsa varisA ya / bhaNio paliyAsAgara. ussa ppiNisappiNI kaalo|13|| saMskRta anuvAda samayAvalimuhUrtA divasA: pakSAzca mAsA varSAzca / bhaNitaH palyaH sAgaraH uttapiNyavasarpiNI kAlaH // 13 // zabdArtha : samaya-samaya maLa-kAo che -Avali patrikA-palyopama mudu-muhUrta sAra-sAgarepama rA-divasa SHLI-utsarpiNa -pakSa raNiI -avasarpiNI mAsa-mAsa -kALa athavA kALacaka riNA-varSa ja-aneathavA chandapUrti mATe) anvaya sahita padaracacheda samaya ApalI muhuttA dohA pakkhA mAsa parisA paliA sAgara ustappiNo ya osappiNI kAlo bhaNio // 13 // gAthArtha - samaya, Avali, muhUrta, divasa, pakSa, mAsa, varSa, palyopama, sAgarepama, utsarpiNI ane avasarpiNa kALa kahyo che 13 che vizeSArtha :ati sUkSma kALa, ke jenA kevali bhagavaMtanI jJAnazakti vaDe paNa be bhAga kalpI na zakAya-te nirvibhAjya bhAga rUpa kALa, te Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 navatatvaprakaraNa sAtha : samaya kahevAya. jema pugala dravyane sUkSma vibhAga paramANu che, tema kALane ati sUkama vibhAga samaya che. AMkhanA eka palakArAmAM paNa asaMkhya samaya vyatIta thaI jAya che. ati jIrNa vastrane tvarAthI phADatAM eka taMtuthI bIjA taMtu sudhImAM je kALa lAge che, (athavA ekaja taMtu phATatAM je kALa lAge che. te paNa asaMkhya samaya--pramANa che. athavA kamaLanA ati kamaLa 100 patrane uparA uparI goThavI ati baLavAna manuSya bhAlAnI tIkSaNa aNuthI pAMdaDA vadhe, te dareka patra vadhatAM ane uparanA dareka patrathI nIcenA patramAM bhAlAnI aNuM pahoMcatAM dareka vakhate asaMkhya asaMkhya samaya kALa lAge che. jethI 100 kamaLa patra vedhatAM 199 vAra asaMkhya asaMkhya samaya vyatIta thAya che. evA ati sUkSma kALanuM nAma eka samaya che, tevA asaMkhya samayanI 1 sAjA thAya che. tevI saMkhyAtI (eTale 16777216) thI kAMIka adhika AvalikAonuM 1 muhUrta muhUrta eTale be ghaDI. 30 muhUrtane 1 viSa, 15 divasane 1 pakSa (pakhavADI6'); be pakSane 1 mAsa, 12 mAsanuM 1 varSa, asaMkhyAta varSanuM 1 vaghama; 10 keDArkaDi palyopamane 1 sAjo 4 tevA 10 keDokeDi* sAgaropamanI 1 uttaLa ane teTalA ja kALanI 1 sAjI: 1 utsapiNI ane avasarpiNuM e be maLIne 1 4% 20 kaDAkaDi sAgaropama pramANane thAya che. e pramANe kALanAM lakSaNa athavA bheda kahyA. A sarva bheda vyavahAra kALanA jANavA. ahiM utsapiNiI te caDhate kALa ane avasarpiNI te utarato kALa che. kAraNa ke-AyuSya-baLa-saMghayaNazubhava-gaMdha-rasa-sparza ItyAdi aneka zubha bhAvanI utsarpiNImAM kamekame vRddhi thatI rahe che, ane avasarpiNImAM hAni thatI jAya che. 1 ahI 12-13 mI gAthAmAM kaheluM kALanuM sarva varNana vyavahAra kALanuM jANavuM. zrI candraprajJapti sUryaprApti ane tibbaraMDaka Adi zAstromAM vizeSathI vyavahArakALanuM ja varNana ghaNA vistArapUrvaka kareluM che. ka doDane koDathI guNatAM kaDAkaDi thAya che. ema sarvatra jANavuM, jethI ahIM 10 keDAcheDI eTale 10,00000000000000 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 avatarava (vyavahAre kALanuM svarUpa) kALanuM vizeSa svarUpa vyavahArakALa vyavahArakALa ane nizcayakALa ema kALa 2 prakAranuM che. temane je rA dvIpa ane 2 samudra jeTalA 45 lAkha jana viSkabha-vistAra vALA manuSyakSetramAM candra ane sUrya Adi tiSie bhramaNa-gati kare che. te bhramaNa karatA sUryAdikanI gati uparathI je kALanuM pramANa baMdhAyeluM che, te vyavahAravA upara kahyA pramANe samaya, AvalikA ityAdi bhedavALe che. tikaDaka graMthamAM kahyuM che ke - loyANubhajjaNIya, jo isacakka bhaNati arihtaa| savve kAlavisesA, jassa gaivisesanippannA // 1 // artha--jenI gativizeSa vaDe sarve kALabhede utpanna thayelA che, te tizcakane zrI arihaMta bhagavaMtoe leka svabhAvathI utpanna thayela gativALuM kahyuM che. 1 e vyavahAramALanA vizeSa bheda saMkSepamAM A pramANe che - avibhAjaya sUphama kALa= 1 samaya 9 samaya= 1 jaghanya antarmuhUrta asaMkhya samaye= 1 AvalikA 256 AvalikA= 1 kSullakabhava. 4446 225 AvalikA athavA - 1 zvAse chUvAsa (prANa) sAdhika 1chA mulaka bhava= 1 7 prANa ( zvAso0 )= 1 staka. 7 staka= 1 lava. 38 lava= 1 ghaDI. 77 lava athavA 2 ghaDI athavA 1 muhUrta 65536 phulaka bhava= 1 samayapUna 2 ghaDI= 1 utkRSTa antarmuhUrta 30 muhUrta = 1 divasa (ahorAtra). 15 divasa= 1 pakSa (pakhavADIuM). 3 73 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navataravaprakaraNa sAtha 2 pakSa= 1 mAsa. 6 mAsa 1 uttarAyaNa athavA 1 dakSiNAyana 2 ayana athavA 12 mAtra 1 varSa". 5 varSa 1 yuga 84 lAkha varSa= 1 pUrvAga 70560000000000 varSa = 1 pUrva asaMkhya varSa = 1 palyopama 10 keDArkaDi papamA 1 sAgarepama 10 keDArkaDi sAgaropama= 1 utsapiNuM athavA 1avasarpiNI 20 keDArkaDi sAgarepama= 1 kALacaka ananta pudgala parAvartana= bhUtakALa tethI anaMtaguNA pudgala parAvartana= bhaviSyakALa 1 samaya= vartamAnakALa bhUta, bhaviSya ane vartamAnakALa= saMpUrNa vyavahArakALa vaLI A vyavahArakALa siddhAntamAM rinaSpa tathA rukSa ema be prakAre kahyo che. vaLI te ekeka jaghanya, madhyama ane utkRSTa bhedavALo hevAthI 6 prakArane thAya che. rukSakALe agni Adi utpattine abhAva heya che, ane snigdha kALamAM agni AdinI utpatti hoya che. e sinagdhAdi bhedanuM prayojana che. nizcaya kALa1 dravyanA vanadi paryAya te nizcacajAja kahevAya te vanA-pariNAma kriyA-ane paratva, tathA vAta ema pAMca prakAra che. tyAM sAdi-sAnta, sAdi-ananta, anAdi-sAnta, ane anAdi ananta e cAra prakAranI sthitimAMnI keI paNa sthitie vartavuM, havuM, thavuM, rahevuM, vidyamAna hovuM; te vAparyAya. pravegathI ( jIva prayatnathI ) ane vizrasAthI ( svabhAvathI ja ) dravyamAM navA-junApaNAnI je pariNati thavI te parimiya. athavA dravyane ane guNane je svabhAva svatva te nAma. ema 1 A nizcayakALanuM varNana jo ke prAthamika abhyAsIone vizeSa upayogI nathI, te paNa vadhu abhyAsavALAne upayogI jANe spaSTa lakhyuM che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ achAtatva (nizcayakALanuM svarUpa) tatvArthabhASyamAM kahyuM che. A pariNAmaparyAya sari ane anAdi ema 2 prakAra che. temAMnA 4 dravyanA gatisahAyakAdi svabhAva anAdi ananta pariNamI che, ane pudgalane svabhAva sAdi-sAta pariNAmI che. temaja apavAda tarIke jIvana jIvavAdi je ke anAdi-ananta che, paraMtu vega ane upayoga e be svabhAva sAdi-sAnta pariNAmI che ema zrItatvArthabhASyamAM kahyuM che. dravyanI bhUtakALamAM thayelI, vartamAnakALamAM thatI, ane bhavidhyakALe thanArI je ceSTA, te kiyA paryAya che. ema lekaprakAzamAM kahyuM che, ane zrI tattvArthabhASyamAM kahyuM che ke-pragathI, vizrasAthI ane mizrasAthI dravyanI je gati (eTale svapravRtti) te prayAgAdi traNa prakArane kriyAparyAya che. jenA AzrayathI dravyamAM pUrvabhAvane vyapadeza thAya, te paratva paryAya ane pazcAta bhAvane vyapadeza thAya te aparatva para kahevAya. e paratvAparatva paryAya prazaMsakRta, kSetrakRta ane kALakRta ema 3 prakAre che. temAM dharma te para ( zreSTha ) ane adharma te apara ( hIna ). evAM kathane te prasAra paratvaparatva, dara rahelA padArtha te para, ane najIkamAM rahele padArtha te apara, e kathana kSetra parAparatva che, tathA 100 varSa vALuM te para (meTuM); ane 10 varSa vALuM te apara (nAnuM), e kathana japatra ratra kahevAya che. e traNa prakAranA paratvAparatvamAM kevaLa kALakRta paratvAparatva teja vartAnAdi paryAyAtmaka hevAthI kALa dravyamAM grahaNa karAya che. e pramANe vartana vagere pAMce paryAya nizcayakALa kahevAya che. e vartana vagere je ke dravyanA paryAya che, te paNa kaIka apekSAe paryAne paNa dravyane upacAra hovAthI stravya kahevAya che. ziSya- je vartanAdi paryAyane dravya kahe, te anavasthA dUSaNa Ave, mATe kALane jUdu dravya na mAnatAM, vartAnAdi rUpa kALa jIvAjIva kane paryAya ja mAnave. ane jo ema nahi mAnIe, te AkAzanI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatvaprakaraNa sAtha: peThe kALane sarvavyApI mAnave paDaze, kAraNa ke-nizcayakALa to sarva AkAzadravyamAM paNa che. guru-ema kahevuM te pramANa vacana nathI kemake siddhAntamAM astikAya pAMca ja kahyA che, ane chaDuM kALadravya juduM kahyuM che. ghaNu pradeze heya te astikAya, kahevAya, ane kALa te ghaNuM pradezavALe nathI, paraMtu vartamAne ekaja samayarUpa che. temaja bhUtakALanA samaye vyatIta thavAthI vidyamAna nathI. mATe dravyanA vartAnAdi paryAyane upacAre kALadravya kahevuM. ziSya-je kALa vartamAna eka samayarUpa che, te kALa vinaSTa dharma kahevAya (eTale jene dharma nAza pAmate rahe che evo kahevAya) parantu kALa vinaSTadhama nathI, ane tethI ja vyatIta thayelA ane bhaviSyanA samayone paNa ekaThA gaNIne samaya, Avali, muhUrta, varSa Adi prarUpaNa thaI zake che. mATe kALa bahu pradeza che, ane bahu pradezI hovAthI astikAya paNa kahevAya, ane astikAya kahevAya te kALane pRthak dravya paNa anupacArathI kahevAya, temAM kaMI virUddha nathI. guru -e satya che. paraMtu e te bAdara nayanI apekSAe kALa sthira (avinaSTa dhamIM) gaNAya, ane te pramANe padArtha paNa trikALavatI aMgIkAra karAya che. tathA AvalikA. muhUrta, varSa ItyAdi prarUpaNa thAya che, paraMtu te sarva vyavahAranaya AzrayI che, vAstavika nahi, vAstavika rIte vicAratAM te nizcayanayathI kALa apradeza che, mATe kALa astikAya nathI, ane tethI vAstavika rIte dravya nathI, paraMtu guja- amArA vizva-guNene jemAM Azraya heya te dravya kahevAya. e vacanane anusAra vastravya kahevAya che. mATe dravyathI vartAnAdi lakSaNavALuM, kSetrathI sarva kSetravatI, kALathI anAdi-ananta, ane bhAvathI varNa Adi rahita-arUpI tathA sUryAdikanI gati vaDe spaSTa oLakhAtuM, ane ghaTAdika kAryavaDe jema paramANunuM anumAna thAya che, tema muhUrnAdi vaDe samayanuM paNa anumAna karAya che, evuM kALadravya pAMca astikAyathI juduM mAnavuM, eja zrI sarvajJavacana pramANa che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIvatattva ( cha dravya vicAra ) 63 e pramANe vyavahAra kALa nizcayathI vartamAna 1 samayarUpa ane vyavahArathI ananta samayarUpa che. temaja tattvA sUtramAM 5 dravya svamate kahIne chadraDhu kALa dravya anya+AcAryAMnA mata pramANe svIkAryu che. vaLI kALane upacArathI dravyapaNuM te astikAyapaNAnA abhAve jANavu', vaLI vyavahArakALa ajIva jANavA ane nizcayakALa pAMceya dravyeAnI vanArUpa hAvAthI jIvAjIva jANuve. cha dravya vicAra pariNAmi jIva muttaM, sapaesA ega khitta kiriyA ya NicaM kAraNa kattA, savvagaya iyara apavese // 14 // saMskRta anuvAda ', nisya pariNAmI jovo mUrta:, sapradeza eka: kSetra kriyA ca / kSAra to, sAmitara praveza 5zkA + AthatyeH-keTalAka AcAryAM kALane paNa dravya kahe che. adhyAya 5 me sUtra 38 mu. sarverSA dravyANAM vatta'nAlakSaNo navInajIkaraNalakSaNaH kAlaH paryAyadravyamidhyate, tatkAlaparyAyeSu anAdikAlIna dravyopacAramanusRtya jJALa-dravyamukhyate, ata eva paryAyeNa dravyabhedAt tasya kAladravya - sthAnattvam (dravyAnuyoga tanA 20 mo adhyAya) tyAdi aneka pAThamAM upacArathI dravya siddha karyu che, para Mtu astikAyarUpa vAstavika dravyatva kahyuM nathI. 1 gAthAmAM thara zabda apavele sAthe na joDavA, kAraNa ke ariNAmI Adi tira bhedamAM dravyaprApti che. para Mtu apravezInA Itara-bheda-pravezImAM eka paNa dravya nathI, athavA DamarukamaNi nyAyathI carI padanA saMbadha apavele sAthe paNa karavA hAya tA thai zake, eTale, tamAM praveza ema atha karI zakAya. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakaraNa sAtha zabdArtha: pariNAma-pariNAmI jiM-nitya nava-jIva #AraNa-kAraNa mutta-mUttarUpI vattA-kartA saMpa -sapradezI Rzvara-sarvagata, sarvavyApI -eka phucara-Itara, (pratipakSI bheda vitta-kSetra sahita) viciA-kriyAvata, sakriya. gaNe-apravezI anvaye sahita pada cheda pariNAmi jIva mutta sapaesA ega khitta kiriyA ya Nicca kAraNa kattA savvagaya iyara apavese gAthAthapariNAmIpaNuM jIvapaNuM, rUpapaNuM, sapradezIpaNuM, ekapaNuM, kSetrapaNuM, kriyApaNuM, nityapaNuM, kAraNa paNuM, kartApaNuM, sarvavyApIpaNuM ane ItaramAM apravezIpaNuM, (vicAravuM) vizeSArtha - eka kiyAthI anya kiyAmAM athavA eka avasthAthI bIjI avasthAmAM javuM te rinAma kahevAya. tethI viparIta pariNAma kahevAya. tyAM jIva ane pudgalane pariNAma 10-10+prakAra che. + dareka pariNAmanA uttarabhedanAM nAma tathA svarUpa zrI pannavaNujI sUtramAMthI jANavAM te saMkSepamAM A pramANe- 10 jIva pariNAma 1 gati pariNAma (devaAdi 4). 2 Indriya pariNAma (sparzanAdi 5) 3 kaSAya pariNAma (krodhAdi 4). 4 lezyA pariNAma (kRSNAdi 6 ) 5 vega pariNAma (manayegAdi 3 ) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avatatva (cha dravya vicAra). 65 ahi jIva devAdipaNuM choDI manuSyAdipaNuM ane manuSyAdipaNuM cheDI devAdipaNuM pAme che. e pramANe eka avasthA cheDI bIjI avasthAmAM javArUpa jIvanA 10 pariNAma vicAravA, temaja pudgalanA paNa 10 pariNAma yathAsaMbhava vicAravA, e pramANe jIva ane pudgala e be dravya pariNAmI che, ane zeSa 4 dravya apariNAma che. tathA jIva dravya pite jIva che, ane zeSa pAMca dravya ajIva che. tathA 6 dravyamAM pudgala dravya rUpI + (eTale varNa, gaMdha, rasa, sparzavALuM) che, ane zeSa x 5 dravya arUpI che. 6 upayoga pariNAma ( matyAdi-12 ). 7 jJAna pariNAma (satyAdi-8 ) 8 dazana pariNAma (cakSudarzanAdi-4 ) 9 cAritra pariNAma (sAmAyikAdi-7) 10 veda pariNAma (trIvedAdi-3 ) 10 pudgala pariNAma 1 baMdha pariNAma (paraspara saMbaMdha thavo te. je prakAre ) 2 gati pariNAma (sthAnAntara thavuM te. 2 prakAre) 3 saMsthAnuM pariNAma ( AkAramAM goThavavuM te. 5 prakAre ) 4 bheda pariNAma (skaMdhathI chuTA paDavuM te. 5 prakAre ) 5 vaNuM pariNAma (varNa upajavA te. 5 prakAre ) 6 gaMdha pariNAma (gaMdha upajavA te. ra prakAre ). 7 rasa pariNAma (rasa upajavA te. 5 prakAre ) 8 sparza pariNAma ( sparza upajavA te. 8 prakAre ). 9 agurulaghu pariNAma (guruva Adi upajavuM te. 4 prakAre) 10 zabada pariNAma ( zabda upajavA te 2 prakAre ) + varNa, gaMdha, rasa ane sparza e cAranuM sAmudAyika nAma rUpa che, mATe e cAra jene hoya te rUpI. 4jIvatavamAM jIva rUpI kahyo ane ahiM arUpImAM gaNyo tenuM kAraNa tyAM dehadhArI jIvanA 14 bhedanI apekSAe rUpI kahela che, ane ahiM chavadravyanA mULa svarUpane aMge arUpI kahyo che. nava. 5 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navataprakaraNa sAtha : " tathA 6 dravyamAM pAMca dravya sakazI ( aNunA samUhavALAM che. ane kALa dravya uddeza che ( aNuonA piMDamaya nathI. ) cha drayamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya, e traNa dravya ekeka che. ane zeSa 3 dravya anaMta anaMta hevAthI bane che. cha dravyamAM AkAzadravya kSetra che, ane zeSa pa dravya kSetrI che. ahiM dravya jemAM rahela hoya te kSetra, ane rahenAra dravya kSetrI kahevAya. tathA-cha dravyamAM jIva ane pudgala e be dravya kriyAvanta, che, ane zeSa dravya kisAvaMta che. ahi kiyA te gamana-Agamana Adi jANavI. dharmAstikAyAdi cAre dravya sadAkALa sthira svabhAvI che mATe gna kriya che. pitapotAnA svabhAvanI pravRttirUpa kSiAmAM te chae dravya sakriya gaNAya, paraMtu te sakriya paNuM ahiM aMgIkAra na karavuM. tathA cha dravyamAM jIva ane pudgala bhinna bhinna avasthAe pAmatAM hovAthI eka svarUpe rahetAM nathI, mATe e be dravya nitya che, ane zeSa 4 dravya sadAkALa pitAnA svarUpe sthira hovAthI nitya che, jo ke dareka dravya utpatti, vinAza ane dhruva e 3 svabhAva yukta hovAthI nityAnitya che, te paNa pitApitAnI skUla avasthAone aMge ahiM nityapaNuM athavA anityapaNuM vicAravAnuM che. tathA cha dravyamAM dharmAstikAyAdika pAMca dravya paNa che, ane 1 chavadravya kAraNa che. ahiM je dravya anya dravyanA kAryamAM upakArInimittabhUta heya te kAraNuM, ane te kAraNudravya je dravyanA kAryamAM nimittabhUta thayuM hoya te dravya akAraNa kahevAya. jema kuMbhakAranA kuMbhakAryamAM caka, daMDa Adi dravya kAraNa, ane kuMbhakAra pate akAraNa che, tema jIvanA gati Adi kAryamAM dharmAstikAya vagere ane vega Adi kAryamAM pugala te upakArI kAraNa che. paraMtu dharmAstikAya vagerene jIva upakArI nathI. e pramANe kAraNa-akAraNe bhAva vicAre. tathA cha dravyamAM jIva dravya , ane zeSa 5 dravya anna che. ahiM je dravya anya dravyanI kiyA pratye adhikArI (svAmI) - Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIvatava (cha dravya vicAra) hoya te kartA kahevAya, athavA anya dravyono upabhega karanAra dravya kartA, ane upabhegamAM AvanArAM dravya te akartA kahevAya. tathA dharma, karma, puNya, pApa Adi kriyA karanAra te kartA, ane dharma, karma, Adi nahi karanAra, te akartA ema paNa zAstramAM kahyuM che. tathA cha dravyamAM AkAzadravya lokAloka pramANa sarvavyApta hevAthI sarvavyApI che, ane zeSa pAMca dravya lokAkAzamAM ja hovAthI zavyApI che. - tathA sarva dravya je ke eka-bIjAmAM paraspara praveza karIne eka ja sthAnamAM rahyAM che, te paNa koI dravya anyadravya rUpe thatuM nathI, eTale dharmAstikAya te adharmAstikAyAdi thatuM nathI, jIva te pudagala svarUpa thatuM nathI, ityAdi rIte sarve dravya pitA potAnA svarUpe rahe che, paNa anyadravya rUpe thatAM nathI. te kAraNathI chae dravya zazI che, paraMtu keI dravya sapravezI nathI. ahiM praveza eTale anyadravya rUpe thavuM te samajavuM. e pramANe 6 dravyanuM pariNAma Adi vizeSa svarUpa kahyuM. dharmAstikAya je na hoya te jIva ne pudgale gati karI zake nahIM athavA gati karI zake ema mAnIe te, alekamAM paNa gati karI zake, paraMtu alakamAM te eka taNakhalA jeTaluM paNa jaI na zakAya. adharmAstikAya na hoya te jIva ane pudgale gatija karyA kare. sthira na rahI zake, ane baneya na hoya te leka ane alekanI vyavasthA na rahe. lokanI vyavasthA koIne koI rUpamAM karavI te paDe ja. AkAzAstikAya na hoya te, ananta che ane ananta paramANuo ane teonA aMdhe amuka jagyAmAM rahI na zake, eka tasumAM eka lAkaDuM rahI zake ane teTalI ja jagyAmAM teTaluM sonuM vadhAre bhAre chatAM rahI zake che. te AkAzAstikAyane lIdhe. jIvAstikAya na hoya to, je rIte A jagata dekhAya che, te rIte na dekhAtuM hoya. pudagalAstikAya paNa, na hoya te, je rIte A jagata dekhAya che, te rIte na dekhAtuM hota. kALa na hoya te, dareka kAma ekI sAthe karavo paData, ke na karI zakAta tyAre kALadravya krama karAvI Ape che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 vya navatattvaprakaraNa sAthe H 6. dravyamAM pariNAmi Adine yantra. kALa dharmAstikAya adharmAstikAya AkAzAstikAya pudgalAstikAya 1 jIvAstikAya edelh . d jIva O 0 7 . 0 .. ' mUtta -rUpI sapradezI eka-aneka 1 r ny 15 1 15 1 1 . . . 1 sy ana P dd kSetrI-kSetra sakriya nitya kSetrI ,, kSetra O dd d. deg kSetrI 1 . , 1 T " 0 deg vika - 1 1 . PLE plea?-ple betw lsehe | de e sa o 17 o 1 na de prasa Mge ajIva dravyanA 560 bhedo 4 arUpI ajIvanA dravya, kSetra, kALa bhAva ane guNu gaNatAM 20 bheda, tathA 8 mI gAthAmAM kahelA 10 bheda maLI, 4 arUpI ajIvanA 30 bheda che. 1 40 1 tathA 5 varNa, 2 gadha, pa rasa ane 8 sparzI ane 5 sasthAna. e 25 guNamAMnA je guNanA bheda gaNAtA hAya, te guNu ane tenA virAdhI -svajAtIya guNa sivAyanA zeSa sava guNonA bhe, te guNumAM prApta thAya. jema-kRSNAdi pAMce vadhu sahita kRSNavaNu nA guNubheda 20 thAya, ane e rIte dareka varNanA 20-20 gaNutAM vadhu nA 100 bheda thAya. e paddhatie 5 rasanA 100 guNu, 5 saMsthAnanA 100 guNu, 2 gaMdhanA 46 guNu, ane 8 sparzI nA (virAdhI sparzI babbe hovAthI, te bAda karatAM, dareka sparzanA trevIsa trevIsa gaNutAM) 184, ane e saM maLI 530 bheda puddagalanA (eTale rUpI ajIvanA bheda) che, hy Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIvatattva jANavAne uddeza te punaH pUrvokta 30 sAthe meLavatAM pa60 bheda ajIvana thAya. 2 ajIvatattva jANavAne udeza. prazna :-ajIvatava zera (eTale jANavA yogya) kahyuM che, te uparAMta bIje kaI uddeza che? uttara :-he jijJAsu ! ajIvatatva mAtra jANavuM eTale ja ajIvatattvanI jJAnaprAptine uddeza nathI, paraMtu ajIvatattvanuM jJAna karIne jIvanA svarUpanI (ane prasaMgataH nave ya tanA heya, ya, upAdeya svarUpanI prApti karavI, eja ajIvatatvanI jJAnaprAptine uddeza che, ajIvatavanA jJAnathI jIvasvarUpanI prApti A pramANe che - - ajImAMthI pudagale sAthe AtmAne vizeSa saMbaMdha che, kAraNa ke-jIvane potAnA svarUpathI bhraSTa karanAra AThe karma, pAMca indri zarIra, mana, dhana, parivAra ityAdi sarva padArtho pudgala che, tethI AtmA ema vicAra kare ke-"A pudagala dravya achavadravya che, huM jIvadravya chuM, pudgalAdi padArtho jaDa che, huM cetana chuM, pudgala kSaNavinAzI che, huM avinAzI chuM, pudagalAdi dravye ajJAna che, huM ananta jJAnavaMta chuM, chatAM paNa A muddagalAdi ajI sAthe mAre saMbaMdha che ? . vaLI, ajIva-karmapudgala madArInI peThe mane-jIvane mAMkaDArUpa banAvI pitAnI IcchA pramANe nAca nacAve che, te keTaluM vicitra che? huM jIva rAjA sarakho traNa bhuvanane adhipati hovA chatAM ane anata vIrya baLathI mahAna kesarI siMha sarakho hovA chatAM, A jaDa-pudagalAdi ajI mArA upara pitAnI sattA calAvI mane game te sthAne rajhaLAve che, bhamAve che, duHkha de che, e keTaluM vicitra che ? ItyAdi-ajIva dravyanI AtmA sAthenA saMbaMdhanI viSamatA vicArIne, e jaDa svarUpa ajIva dravyanI rAjyasattAmAMthI mukta thai, jIva-AtmA pitAnuM Atma-sAmrAjya je anAdi kALathI ajIve dabAvI dIdhuM che-te Atma-sAmrAjyane punaH prApta karavAnA upAyarUpa puNya Adi upAdeya tane upAdeya svarUpe svIkAra kare, ane Atma Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakarNa sAtha : svarUpathI bhraSTa karanAra pApa Adi haiya tattvAne heya svarUpe svIkAre, tA ante meAkSatattva ke je upAdeya che, te paNa upAdeya svarUpe prApta thavAthI AtmA peAtAnuM svAbhAvika Atma-sAmrAjya (AtmasvarUpa) prApta kare, eja ajIvatattvanI jJAnaprAptinA mukhya uddeza che. // iti 2 ajIvatattvam // / / batha tRtIya puSpattattvam // vucazubha karmonA baMdha. te zubha karmAM 42 che, te puNyatattva kahevAya che, ane tenA udaya thavAthI zubha karmAM rUpe puNya bhogavAya che. puNyanAM kAraNeA te zubha Azrava kahevAya che. ane te paNa puNya baMdhanu kAraNa hAvAthI puNya kahevAya che. tenA nava prAra nIce. pramANe che 1 pAtrane anna ApavAthI 2 pAtrane pANI ApavAthI 3 pAtrane sthAna ApavAthI 4 pAtrane zayana ApavAthI so 6 mananA zubha sakalparUpa vyApArathI 7 vacananA zubha vyApArathI 8 kAyAnA zubha vyApArathI 9 deva-gurune namaskAra vagere karavAthI 5 pAtrane vastra ApavAthI zrI tIrthaMkara bhagavatI mAMDIne muni mahArAja sudhInA mahAtmA puruSa supAtra, dhamI gRhasthA pAtra, temaja anukaMpA karavA ceAgya apaga Adi jIvA paNa anuSya pAtra, ane zeSa save apAtra yeAgya gaNuvA, A puNyatattva mukhyatve gRhasthaneja upAdeya AdaravA che. mATe meAkSanI AkAMkSAthI pUkita 9 prakAre dAna Adika mokSane anukULa kAryAM karavAM. sva-parahitArthe jinendra zAsananI prabhAvanA karavI, zakita hAya teA zAsanadrohIne paNa yogya zikSAthI nivAravA, vivekapUrvaka aneka devama`dira baMdhAvavAM, aneka jinendra pratimAe bharAvavI, zrI jinendra prabhunA caityanA nirvAha arthe viveka pUrvaka devadravyanI vRddhi karavI, aneka pauSadhazALAo racavI, zrI jinendranI mahApUjA karavI, svAbhAvika rIte duHkhI thayelA sAdharmika baMdhuone tatkALa ane pariNAme dharma pASaka thAya te rIte vivekapUrvaka sahAya karI sabhya mArgomAM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 puNyatatva sthira rAkhavA. ItyAdi rIte A jIva puSyAnuvani puSya upArjana kare che. e puNyAnubadhi puNya mekSamArgamAM vaLAvA sarakhuM che. paMcAgni tapazcaryA vagere ajJAna kaSTathI paNa je ke puNya upArjana thAya che, paraMtu, te ekaja bhavamAM sukha ApanAra ane paraMparAe saMsAravRddhi karAvanAra hovAthI tAtvika puNaya nathI. have e pramANe 9 prakAranAM nimittothI beMtALIza prakAre puNya baMdhAya che. sA uccagoa maNuduga, suraduga paMciMdijAi pnndehaa| AititaNUNuvaMgA, AimasaMghayaNasaMThANA // 15 // saMta anuvAda sAtoccotramanuSyadvika-suradvikapaJcendriyajAtipaJcadehAH / / AditritanUnAmupAGgAnyAdimasaMhananasaMsthAne // 15 // zabdArtha: -zAtA vedanIya zA-prathamanA uoga-uccagotra tti-traNa majudu-manuSyaddhika taNULa-zarIranAM suraduvA-devadvika urva-upAMga ridinArU-paMcendriya jAti bArUma-prathama (paheluM) paLa-pAMca zarIra saMcaLa-saMghayaNa saMtA-saMsthAna avaya sahita padaccheda sA, ucca goa, maNu duga, sura duga, paciMdi jAi, paNa dehA. Ai ti taNaNa ubaMgA, AimasaMghayaNa saMThANA // 15 // jAthAthaH-zAtAdanIya, ucca gotra, manuSyadrika, devadrika, paMcendriya jAti, pAMca zarIra, pahelA traNa zarIranAM upAMga, paheluM saMghayaNa ane paheluM saMsthAna. che 15 zubha anubhava (puNyadaya) | baMdhAyela zubha karma-puNya 1 sukha anubhava " te karAvanAra kamasatAnI meM 2 uttama vaMza kuLa jAtimAM janma' te apAvanAra karma 1 ttra Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 navataravaprakaraNa sAtha : 3 manuSyapaNAnA saMjogo | te apAvanAra karma manuSyati maLavA; nAmakarma 4 manuSyagati tarapha kheMcAvuM. manuSyagati tarapha kheMcI janAra kama manuSyAnupUrvanAma 5 devapaNAnA saMjoge maLavA te apAvanAra karma sevAra nImavarka 6 devagati tarapha kheMcAvuM, devagati tarapha kheMcanAra karma devAnupUrvI nAmakarma 7 pAMca IndriyanI jAti maLavI te apAvanAra karma pancendriya zarIra nAmakarma 8 audArika zarIra maLavuM te apAvanAra karma kara zarIra nAmakarma 9 vaikriya zarIra maLavu te apAvanAra karma ci phAra nAmakarma 10 AhAraka zarIra maLavuM te apAvanAra karma bAha jAti nAmakama 11 taijasa zarIra maLavuM te apAvanAra karma taikalU phAra nAmakarma 12 karmaNa zarIra maLavuM te apAvanAra karma kAja rAra nAmakarma 13 audArika zarIramAM aMga- te apAvanAra kAri bApAne pAMga havA, nAmaka 14 zaikiya zarIramAM aMgopAMga te apAvanAra vakriya bova nAmaka 15 AhAraka zarIramAM aMgo- te apAvanAra mAdAra gopA pAMga hevA, nAmakarma 16 hADakAne majabutamAM maja- te apAvanAra vAvanArI buta bAMdhe che, saMhanananAmakama 17 zarIrane uttamamAM uttama te apAvanAra samavatustra AkAra have, saMsthAna nAmakarma hAvA, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 puNyatatva A pramANe AgaLa paNa zubha-azubha anubhava ane baMdhAyelA zubha-azubha karmonA-puNyanA-pApanA artho vicArIne samajavA. 1 AnupUrvI-eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM AnupUrI pramANe AkAzapradezanI zreNInA anukrama pramANe-jyAre jIva jAya che. tyAre je karma udyamAM Ave che, tenuM nAma paNa AnupUvI nAmakarma kahevAya che. jIva keIvAra sIdhe sIdhe bIjA bhavamAM jAya che, ane koIvAra tene AkAzapradezanI zreNImAM kATakhuNA (vakratA) karavA paDe che, kATakhuNa karatI vakhate A karma udayamAM Ave che. ane je gatimAM upajavAnuM hoya che tyAM pahoMcatAM sudhI udayamAM rahe che. gati-manuSya, tiyaca, deva, ane nArakane lAyaka judI judI paristhitio te manuSyAdi gati kahevAya che. te apAvanAra karmane te te gatinAmakarma kahevAya che. jAti-jagatamAM rahelA dareka jIvonA bAhya AkAra ane bAhya sAmagrI uparathI vagIkaraNa karatAM mukhya pAMca vargo thaI zake che te vargonuM nAma jAti che. te ekendriyAdi jAti che. temAMthI koIpaNa jAti apAvanAra kama jAtinAmakarma kahevAya che. dArika-audArika vargaNAnuM baneluM ane mokSamAM khAsa upayogI hovAthI udAra-eTale audArika zarIra, ApaNuM tathA tiyacanuM gaNAya che. te zarIra apAvanAra kama te audArikazarIra nAmakarma che. vai--ikriya vagaNanuM baneluM ane vividha jAtanI kriyAmAM samartha evuM je deva ane nArakenuM zarIra, te vaiyi zarIrate apAvanAra karma te aikriya zarIra nAmakarma. AhAraka-AhAraka vargaNanuM baneluM ane cauda pUrvadhare zaMkA pUchavA ke tIrthaMkarAdinI Rddhi jevA eka hAtha pramANunuM, tatkALa pudgalenuM AharaNakheMcANa karIne banAvI kADheluM. te AhAraka zarIra; ane te apAvanAra karma te AhArakazarIra nAmakarma. . ane caudAnuM ati Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 navatavaprakaraNa sAthe H vannacaukAgurulahu. paraghA ussAsa aayvujjaa| subhakhagainimiNatasadasa, suranaratiriAu titthayaraM taijasa-aujam vagaNanuM baneluM, ane zarIramAM garamI rAkhanAruM, najare na dekhAtuM dareka jIva sAthe anAdi kALathI joDAyeluM zarIra te-aujam zarIra, ane ene apAvanAra kama te tejasa zarIra nAmakarma. kAmaNa--kAmaNa vagaNanuM baneluM, te ATha karmonA samUharUpa kAmaNa zarIra gaNAya che. ane te apAvanAra karma te-kAmaNa zarIra nAmakarma kahevAya che. kAmaNa zarIra nAmakama na hoya te, jIvane kAmaNa vagaNAja maLI zake nahI. ane e kArmaNa zarIraja ATha karmonI vaNa rUpe vaheMcAyeluM che. aMgopAMga-be hAtha, be paga, mAthuM, peTa, pITha, hRdaya e ATha aMge, AMgaLA vagere upAMge che, ane rekhAo vagere aMge pAMge kahevAya che. te apAvanAra kema te aMge pAMga nAmakama' kahevAya che. pahelA traNa zarIrane aMge pAMge hoya che. bAkInAone nathI hotAM mATe aMgopAMga kama traNa che. vajaRSabhanArAca-saMghayaNa-saMhanana cha che. saMhanana eTale hADakAMne bAMdhe. vajI-khIle, RSabha-pATa, nArAca-bane hAtha tarapha makaTabaMdha. baneya hAthathI baneya hAthanA kAMDA paraspara pakaDIe te markaTabaMdha kahevAya che. tenA upara leDhAno pATa vIMTIe, ane temAM khIle mArIe. ema karatAM jevI majabUtI thAya te majabUta hADakAMne bAMdhe te-vajaSabhanArAca sahanana kahevAya che. te majabUta bAMdhe apAvanAra karma vajaRSabhanArAyasaMhanana nAmakarma kahevAya che. samacatura-saMsthAna eTale AkRti te paNa cha che. sama-sarakhAM, catucAra. astra- khuNa. je AkRtimAM cAra khUNuM sarakhA hoya, te samacatura saMsthAna. cAra khuNa-padmAsane beThela manuSyanA 1. DAbA DhIMcaNathI jamaNe khabhe. 2. jamaNA DhIMcaNathI DAbe khabho. 3. be DhIMcaNa vaccenuM aMtara ane 4. AsananA madhyathI lalATa sudhI. A saMsthAnavALA zarIrathI jagatamAM kaI paNa vadhAre suMdara zarIra na hoya tevI zarIranI addabhuta suMdaratA hoya che, te sama Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 puSya tattva 7pa saMskRta anuvAda varNacatuSkA'gurulaghu-parAghAtocchavasAtapodyotam zubhakhagatinirmANatrasadazaka-suranaratirya gAyustIrthakaraM // 16 // zabdArtha : varara-varNa catuSka (varNa | gumArUM-zubhakhagati [zubhagaMdha-rasa-sparza e che) vihAgati baguladu-agurulaghu nimiga-nirmANa upadhA-parAghAta tasa-trasa vagere 10 vAsa-zvAsocchavAsa sura-devanuM AyuSya bacaya-Ata nara-manuSyanuM AyuSya rUmo-udyota riri-tiryaMcanuM AyuSya tisthacatIrthaMkarapaNuM anvaya sahita padaraccheda vanacaukka, agurulahu, paraghA, ussAsa, Ayava, ujjo, subha-khagai, nimiNa, tasa dasa, suranara tiriAu, titthayara // 16 // gAthAthI - (tathA) varNacatuSka, agurulaghu, parAghAta, zvAsocchavAsa, Atapa, udyota, zubhavihAgati, nirmANa, trasadazaka, devanuM AyuSya, manuSyanuM AyuSya ane tiryaMcanuM AyuSya, ane tIrtha karapaNuM. vizeSArtha : zveta, rakta, ane pati e 3 zubhaghaNuM che, surabhigaMdha te zubhagaMdha che. Azla, madhura ane kaSAya 3 zubharasa che, tathA laghu, mRdu, uSNa, ane snigdha e 4 zubhasparza che, mATe jenuM zarIra e zubhavarNAdi yukta hoya te puNyane udaya kahevAya, tathA jIvane pitAnuM zarIra lekhaMDa sarakhuM ati bhArI, temaja vAyu sarakhuM ati laghu-halakuM nathI lAgatuM te anusa86, tathA sAme puruSa baLavAna hoya te paNa catura saMsthAna kahevAya. te apAvanAra kama te samacaturasmasa sthAna nAmakarma. bAkInA pAMca-pAMca saMsthAna ane saMdhayaNa pApa tattvamAM Avaze. * Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76. A navatatvaprakaraNa sAthe: jenI AkRti dekhIne nirbaLa thAya-kSobha pAme, te tejasvI te patti nA udayathI hoya che. jethI sukhapUrvaka vAcchavAsa levAya te zvAsa, pite zIta chatAM potAne prakAza uSNa hoya te sUryavat mAtA, pote zItaLa ane pitAne prakAza paNa zItaLa te caMdraprakAzavat ghora, vRSabha, hasa tathA hasti AdikanI peThe malapatI dhIrI cAla heya te zuvihAra, potAnA zarIranA avaye yathArtha sthAne racAya te nirmALa, jenAthI trasa vagere daza zubhabhAvanI prApti (AgaLanI gAthAmAM kahevAze te) thAya te trA , tathA devaAyuSya, manuSya AyuSya ane tiryaMca AyuSyanI prApti te manayuSya ane jenAthI traNa jagatune pUjya padavIvALuM kevaLipaNuM prApta thAya te tIrtha vara-paNuM. e sarva puNya tattvanA bheda che. trasadAka tasa vAyara pajjattaM, pattea thiraM subhaM ca subhagaM ca / sussara Aijja jasaM, tasAidasagaM imaM hoi // 17 // saMskRta anuvAda trasabAdara paryApta, pratyeka sthira zubha ca subhaga ca / / susvarAdeyayazastrasAdidazakamidaM bhavati // 17 // zabdArtha : tana-trasa sura-susvara (madhurasvara) vacara-bAdara bIrUjha-Adeya paraM-paryApta gAM-yazaH ci-pratyeka taNa-trasa vagere f-sthira -daza bhAva sumaM-zubha rU-e, e pramANe kumai-saubhAgya doDDa-che Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 puta anvaya ane padaccheda gAthAvat paraMtu-rUma tArU nAM rU Iti gAthAtha : trasa-bAdara-paryApta-pratyeka-sthira-zubha-saubhAgya-susvara-Adeya ane yaza : A trasAdi dazaka che. vizeSArtha :hAlavA cAlavA yogya zarIranI prApti thAya te trApaNuM, Indriyagocara thaI zake evA sthUla zarIranI prApti thAya te vAdapaNuM, svayegya paryAptie pUrNa thaI zake, te tapaNuM, jenAthI eka zarIranI prApti [ eka jIvane ] thAya te pratyeka paNu, hADa, dAMta vagere avayane sthiratA-daDhatA prApta thAya te sthapaNuM, nAbhithI uparanA avayave zubha prApta thAya te sumapaNuM, upakAra nahi karavA chatAM sarva janane priya thAya te mA, kekila sarakhe madhura svara prApta thAya te suravara, yuktivikala (ayukta) vacanane paNa leka AdarabhAva kare te mA, ane lekamAM yazakIrti thAya te cA te sarva apAvanAra-jenAthI te sarva maLe, te trasanAmakarma vagere karmo kahevAya che. e pramANe trasa Adi 10 bheda puNyatatvamAM che. A puNyatatvamAM 1 vedanIya-2 gotrakama 3 AyuSyakarma ane 37 nAmakarmanA bheda che. _* puNyatatva jANavAne udeza che puNyatattvanA bhedAnabhedanuM jJAna prApta karIne AtmAe vicAra kare ke--A puNyatatva pudgala svarUpa che, ane huM jIva svarUpa chuM. puNyatattva devagati tathA manuSyagati Ape che, ane AtmA te meSagati. rUpa hoya che, puNyatattva je ke zubhatatva che, te paNa senAnI beDI sarakhuM baMdhanarUpa che, senAnI beDImAM jakaDAyela kedI senuM dekhavA mAtrathI kedI avasthA svIkAravAne utsuka na hoya, tema mAre AtmA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 navataravaprakaraNa sAthe sagati Adi 42 zubha karmanI suvarNa jaMjIramAM kedI rahevAne utsuka na hai joIe. vaLI pApAnubapi puNya te AtmAne paraM parAe durgatiomAM ja rajhaLAve che, e pramANe aneka rIte vicAratAM puNyatattva ane Atmatattava e be sarvathA bhinna che, tethI mArA AtmAne puNyane saMbaMdha na hovuM joIe. te paNa puNyamAM eka mahAsaddaguNa che ke je saMsAra aTavInA mahA bhayaMkara upadravavALA mAne jItavAmAM samartha yoddhA sarakhuM che, mahAre aneka pApAraMbhavALA A gRhasaMsAranI aTavInA bhayaMkara mArgo pasAra karavAnA che, ane mArganA upadrava jItavA jeTaluM (munipaNa jeTaluM) hajI mahArAmAM sAmarthya nathI, tethI jyAM sudhI huM A gRhasaMsArarUpa mahAaTI pAra na utarI jAuM (munimArga aMgIkAra na karuM) tyAM sudhI A puNyAnabadhi puNyatattva rUpa samartha vaLAvAne tyAga thAya nahi, ema vicArI gahasthAvAsa sudhI AtamA puNyakarmo kare. potAnA kuTuMbanirvAha ane indriyonA piSaNa athe ja kevaLa save sAvadha vyApAra kare che, te temAMthI (bacAva karI) zrI jinendra bhagavaMta mATe, zrI gurumahArAjane mATe, dharmanI prabhAvanA mATe, tIrthonI unnati mATe, dharmathI paDatA sAdharmikene dharmamAM sthira karavA mATe ItyAdi aneka dharmakAryo mATe gaharatha keTalAka vyApAra kare, dhana kharce, jinendra pratimAo bharAve, ughApana kare, jinacaitye baMdhAve, jinendra pUjA kare, vagere aneka saMvara-nirjarAnI kriyAo kare, eja A puNyatattva jANavAne uddeza che. - rUti rU puSyatattvam aa // atha caturtha pApatattvam // nANaMtarAyadasagaM; nava bIe nIasAya micchattaM / thAvaradasa nirayatigaM; kasAya paNavIsa tiriyadugaM // 18 // saMskRta anuvAda jJAnAntarAyadazaka, nava dvitIye nIcairasAta mithyAtvam / sthAvaradazaka nirayatrika; kaSAyapaJcaviMzatiHtiyagadvikam // 18 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 pApatava 79 zabdArtha : nANa-jJAnAvaraNa pAMca sAca-azAtA vedanIya aMtarAca-antarAya pAMca micchanna-mithyAtva samai-(e be maLIne) daza thAvara-sthAvara vagere 10 nava-nava ( nava bheda ) nivRttii-narakatrika g-bIjA karmanA sAca- kaSAyanA ( darzanAvaraNIyanA ) gvasa pacIsa bheda nira-nIca gotra tiricadu-tiryagRzcika anvaya sahita padaccheda nANa aMtarAya dasaga, bIe nava. nIa alAya, micchatta, thAvara , nirA ti, rAsAda paLavAra, tirika du', mA2A. gAthArtha : jJAnAvaraNaya ane antarAya maLIne daza, bIjAmAM nava, nIcagetra azAtA vedanIya, mithyAtva mohanIya, sthAvara dazaka, narakatrika, paccIsa kaSAya ane tiryacakika - vizeSArtha - " jema puNya bAMdhavAnA 9 prakAra pUrve kahyA, tema ahIM pApa bAMdhavAnA 18 prakAra che, te 18 pApasthAna kahevAya che, ane te prANAtipAta (hiMsA), mRSAvAda (asatya), adattAdAna (cerI), maithuna ( strIsaMga), ane parigraha Adi prasiddha che. e pramANe 18 kAraNothI 82 prakAre baMdhAyeluM pApa 82 prakAre bhegavAya che, te 82 prakAra karmanA bhedarUpa che, te A pramANe. pAMca indriya ane manadvArA niyata [ amuka] vastunuM jJAna te matijJAna, ane tene AcchAdana karanAra karma matijJAnAvALI , zAstrane anusaratuM saddajJAna te zrutajJAna, ane tenuM AcchAdana karanAra zrutajJAnAvaraNIya karma, Indriya ane mana vinA AtmAne rUpI padArthanuM je sAkSAt jJAna thAya, te avadhijJAna, ane tene Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 navataravaprakaraNa sAthe AcchAdana karanAra avadhijJAnAvaraca varmA, aDhI dvIpamAM saMjJi 5 cendriyanA mane gata bhAva jANavA te mana:paryavajJAna, ane tene AcchAdana karanAra managvajJAnAvaraNIya Y=, tathA traNe kALanA sarva padArthone bhAva eka samayamAM jaNAya, te kevaLajJAna, ane tene AcchAdana karanAra karma jevajJAnAvarapaftha jarma, e pAMca karmanA udayathI AtmAnA jJAna guNane repa (rokANa) thAya che, mATe e pAMceya karmanA baMdha te pApanA bheda che. jenAvaDa-devAyegya vastu hoya, dAnanuM zubha phaLa jANatA hoya, ane dAna lenAra supAtranI paNa prApti thaI haya, chatAM dAna na ApI zakAya, te nAntirAya rmA, tathA-dAtAra maLyuM hoya, levA gya vastu hoya, vinayathI yAcanA karI hoya chatAM vastunI prApti je karmathI na thAya te jhAmAntara varSa jenAthI bhAgya tathA upagya sAmagrI vidyamAna hoya te paNa jogavI na zakAya te mAttAya karma, tathA 35ttinAra karma, ahiM ekvAra bhegavavA yogya AhArAdi te bhogya, ane vAraMvAra bhegavavA egya strI AbhUSaNa Adi upabhogya kahevAya. tathA jenAthI-baLa na hoya ane heya te pheravI na zakAya te varyA karma, e pAMceya pApakarmanA bheda che. jenAthI cakSudarzananuM (cakSu-indriyanI zaktinuM) AcchAdana thAya te cakrvanAvALAkarma, jenAthI cakSuH sivAyanI zeSa 4 indriya tathA 1 mana e pAMcanI zaktinuM AcchAdAna thAya te vAsuddhAnAvALI, jenAthI avadhidarzana AcchAdana thAya, te avadhinAvAya, ane jenAthI kevaLadarzana AcchAdana thAya, te nAvarIya jenAthI sukhethI jAgrata thavAya tevI apenidrA te nidrA, duHkhe jAgRta thavAya tevI adhika nidrA te nidrani, beThAM ane ubhAM UMgha Ave te pravA, cAlatAM nidrA Ave te prI-pracA, ane je nidrAmAM jIva divase ciMtaveluM kArya kare tevI-prathamasaMghayaNIne vAsudevathI ardha baLavALI ane vartamAnamAM sAta ATha gaNu baLavALI nidrA te thaomddhi ( sthAnaddhi ) nidrA kahevAya. e 4 darzanAvaraNa ane 5 nidrA [1 Iti vyaka prakAze, karmagraMtha bAlAvabedhamAM 2-3 gaNuM baLa paNa karyuM che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 pApatatva maLI 9 bheda darzanAvaraNIya karmanA che. paheluM jJAnAvaraNIya karma, pachI A darzanAvaraNIya karma bIjuM gaNAya che, mATe gAthAmAM "vI=bIjA karmanA" ema kahyuM che. jenAthI nIca kuLa-jAti-vaMzamAM utpanna thavAya te nIrogra che, jenAthI duHkhane anubhava thAya, te rAtiya karma, jenAthI sarvajJa bhagavaMte kahelA mArgathI viparIta mArganI zraddhA thAya, te miyA manIya karma, jenAthI sthAvara vagere 10 bhedanI-bhAvanI prApti thAya te vAtarA, jenAthI narakagati, narakanI AnupUvI ane narakaAyuSyanI prApti thAya, te natri, jenAthI 25 kaSAyanI prApti thAya te mara5 jAnI , ane jenAthI tiryaMcagati tathA tiryaMcanI AnupUrvI prApta thAya te tirthIi . e pramANe 62, tathA AgaLa kahevAtA ra0 kama bheda maLI, 82 prakAre pApatatva jANavuM. igabiticaujAIo kukhagai uvadhAya huMti pAvassa apasatthaM vannacaU, apaDhamasaMghayaNasaMThANA // 19 // saMskRta anuvAda ekadvitricaturjAtayaH kukhagatirupaghAto bhavanti pApasya / aprazasta vaNa catuSka-maprathamasaMhananasaMsthAnAni // 19 // + Arya dezamAM ane prAyaH sarvatra cAreya gatimAM ucca-nIcapaNano vyavahAra sadAkALathI cAlate AveluM che, ane cAlaze. te manuSyone kapita vyavahAra nathI, paNa janma, karma, vagere janya svAbhAvika vyavahAra che. tenI vizeSa samaja AgaLanI 38 mI gAthAnA atha prasaMge TippaNImAM ApelI che, * 4 anaMtAnubaMdhi-krodha-mAna-mAyA-lebha. 2 hAsya-rati 4 apratyAkhyAnIya krodhamAna-mAyA-lebha. 2 zeka-arati 4 pratyAkhyAnIya krodha-mAna-mAyA-lebha. 2 bhayajugupsA 4 saMjavalana krodhamAna-mAyA-lebha. e 25 kavAyanuM vizeSa svarUpa pahelA karmagraMthathI jANavuM. 1 tiryaMcanI gati tathA AnupUrI pApamAM che. ane AyuSya puNyamAM che. tenuM kAraNa e che ke tiyacane jIvavAnI abhilASA hoya che, paraMtu tiyacane pitAnI gati ane AnupUvI ITa nathI. nava, 6 veda Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 -ekendriya ci-dvIndriya tti-trIndriya 23-caturindriya nAko-e cAra jAti vAk azubha vAca-upaghAta kruti-che navatattvaprakaraNa sAthe H zabdA : vihAye gati pavasa-pApanA bheda Upasattva -aprazasta, azubha vantana-vaNu catuSka apaDhama-aprathama (helA sivAyanA) saMcaLa-(pAMca) saMghayaNa saMDhALA (pAMca) saMsthAna anvaya sahita pannuccheda rUA-vi-ti 23u-jaaiio, kukhagai uvaghAya, apasatthaM vannacaU (paDhama-sa dhayaLa-sALA, pAvaratta dhrutti / / gAthA: ekendriya, dvIndriya, trIndriya ane caturindriyajAti, azubha vihAyeAgati,upaghAta, aprazasta vaNu catuSka, vhelA sivAyanAM saMghayaNu ane saMsthAnaH e pApatattvanA (bhede) che. / 19 / / vizeSA : pRthvIkAya Adika ekendriyapaNAnI prApti te ndriya jJAti, za'kha Ardika dvIndriyapaNAnI prApti te andriya jJAti,ju, mAMkaNu Adi trIndriyapaNAnI prApti te zrIndriya jJAti, pataMgiyA, vIMchI Adika caturindriyapaNAnI prApti te caturindriya jJatti, UMTa tathA gabha sarakhI azubha cAla te zuma viyogati pratijihvA (paDachabhI), rasAlI, dIgha DhAMta Adi peAtAnA avayava vaDe ja pAte duHkha pAme, athavA jaLamAM jhaMpApAta, patanA zikharathI pAta, ane phrAMsA AdikathI ApaghAta karavA thavA te jIvAta kahevAya. ityAdi apAvanAra adhAyela te sarva karmAM pApatattva samajavA. jenAthI ( zarIramAM ) kRSNavarNa ane nIlavaNa prApta thAya te aNumavaLa nAmama', durabhigaMdha te gumanoMdha, tIkhA ane kaDavA rasa te ane guru-kaza-zIta-tathA rukSa e 4 aNuma pa azubharasa, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 pAtattva 3 che e azubha varNADhi cAra pApa ka prakRtie badhAvAthI aprazasta varNa catuSTa udayamAM Ave che. tathA phelA saMghayaNu vinA 5 saMdhayaNunI prApti, te A pramANejenA hADanI sadhie e pAse maka Taba dhavALI hoya ane upara hADanA pATA hoya, paraMtu hADa khIlI na hAya, evA mAMdhA te zrRpamanArAva, kevaLa e pAse ma TabaMdha hAya ane pATA, khIlI na heAya te nArAva, eka Aju markaTa dha hoya ane pATA, khIlI na hoya te ardha nArASa, kevaLa khIlI DAya te jhAhiddA ane hADanA be cheDA mAtra spazI ne rahyA hoya te cheAETa athavA sevatta saMdhayaNa kahevAya. e pAMce ya khadhAyela pApaprakRtinA udayathI prApta thAya che. tathA vhelA sasthAna sivAyanAM 5 saMsthAna A pramANe-yagrAdha eTale vaDavRkSa, tenI peThe nAbhinI uparanA bhAga lakSaNayukta ane nIcenA bhAga lakSaNa rahita, te prodha saMsthAna, nAbhinI nIcenA bhAga lakSaNayukta ane uparanA bhAga lakSaNa rahita te sati saMsthAna, hAtha-paga-mastaka-ane kiTa (keDa) e cAra lakSaNa rahita hoya ane udara vagere lakSayukta hoya te vAmana saMsthAna, ethI viparIta hAya, te yughna saMsthAna, ane sarve aMga lakSaNa rahita hAya, te jhuMTava sthAna e pAMce ya sasthAnA, khadhAyelA te te pApakamanA uddayathI prApta thAya che. A pApatattvanA 82 bhedamAM 5 jJAnAvaraNIya, 9 dazanAvaraNIya, 1 vedanIya. 26 meAhanIya, 1 AyuSya, 1 getra, 5 antarAya, ane 34 nAmakamanA bheda che, te pApatattvanA 82, ane puNyatattvanA 42 bhedya maLIne 124 kama bheda thAya che, paraMtu vaNu catuSka ane tattvamAM gaNavAthI 1 vaNu catuSka bAda karatAM zeSa 120 kanA madha A banne tattvamAM saMgRhIta karyAM che. mATe adhAyelI zubha-azubhaka prakRtie puNya-pApatattva che. sthAvaraddezaka thAvara suhuma apajjaM, sAhAraNamathiramasubhadubhagANi / dussaraNAijjajasaM thAvaradasagaM vivajjatthaM vivajjatthaM // 20 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 navatavaprakaraNa sAtha : saMskRta anuvAda sthAvarasUkSmApayApta, sAdhAraNamasthiramazubhadurbhAgye duHsvarAnAdeyAyazaH sthAvaradazaka vipaya yAtha ma // 20 // zabdArtha :thAvara-sthAvara dusara-duHsvara suduma-sUkSama larim-anAdeya apa-aparyApta narsa-apayaza sAhAra-sAdhAraNa thAvasa-sthAvara dazaka abhi-asthira (sthAvara Adi 1bheda) suma-azubha vijJaW-(trasadazakathI) tumar-daurbhAgya viparIta arthavALuM che. anvaya ane padaccheda thAvara, suduma, anna, nAdAra, cira', aNuma, sumaNi, Tulsara, anna, maHd, thAvara vizvaka rabA gAthAthI - sthAvara-sUma-aparyApta-sAdhAraNa asthira-azubha-daurbhAgyadusvara-anAdeya--ane apayaza e sthAvara dazaka, viparIta arthavALuM che. vizeSArtha : jenAthI hAlavA-cAlavAnI zaktine abhAva eTale eka sthAne sthira rahevApaNuM prApta thAya te sthAvara, jenAthI indriyanA viSayamAM na Ave evuM sUkamapaNuM prApta thAya te sUkSma, jenAthI svayegya paryAptio pUrNa na thAya te aparyApta, jenAthI ananta cha vacce eka ja zarIra prApta thAya te sAdhAraNa eTale nigAdapaNuM prApta thAya. tathA jenAthI bhra, jillA Adi asthira avayanI prApti thAya te asthira, jenAthI nAbhinI nIcenA aMgane azubhatA (bIjA jIvane sparza thavAthI roSa pAme evI azubhatA)nI prApti thAya te azuma, jenAthI jIvane dekhatAM paNa udvega thAya, temaja upakArI hovA chatAM jenuM darzana Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 Azravatava arucikara lAge te ca, kAgaDA vagere sarakhe azubha svara prApta thAya te Tucara, jenAthI yukitavALA vacanane paNa leka anAdara kare te banAve, ane apakIrtinI prApti te kacarA, e sthAvara Adi 10 bheda te pApakarmane baMdha thavAthI thAya che, e 10 bheda pUrvokta traNa Adi 10 bhedanA arthathI viparIta arthavALA jANavA. pApatava jANavAne udeza pApatatva paNa pudgala svarUpa che, ane azubha karmasvarUpa che, paraMtu AtmasvarUpa nathI, balka A tatva AtmAne AtmasvarUpathI bhraSTa karanAra che, pApatatvamAM 18 pApasthAne mahAazubha pariNAma rUpa che, temaja pApane 82 bheda paNa aniSTa karmanA baMdharUpa-kAraNa rUpa che, tethI e pApatattva cheDavA gya jANune choDavuM. ItyAdi uddeza samaja ati sugama che. / rUti ratutha" pAtaram | atha paMcamaM Azratatvam bheda iMdiya-kasAya-avvaya, jogA paMca cau paMca tini kmaa| kiriyAo paNavIsaM, imA u tAo annukmso||21|| saMskRta anuvAda indriyakaSAyAvratayogAH paMca catvAri paca trINi kramAt / kriyAH paJcaviMzatiH, imAstu tA anukramazaH // 21 // zabdArtha phuliya-Indriya -anakame sAca-kaSAya variyA-kriyAo vazvaya-avrata TLavI-paccIsa gA -ga suma-A -pAMca 3-ane, vaLI 23-cAra to-te (kriyAo) tini-traNa jumo -anukrame Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 navatattvaprakaraNa sAthe : anvaya ane padaccheda iMdiya kasAya avyaya jogA, kamA paMca ca paMca tinni kiriyAo paNavIsa u tAo aNukramaseA imA // 21 // gAthA: indriya, kaSAya, atrata ane yeAgeA anukrame pAMca, cAra, pAMca ane traNa che. kriyAe paccIsa che. ane tee anukrame A che-nAra vizeSA: je mAge taLAvamAM pANI Ave che, te mAne jema nALu kahIe chIe, tema je dvArA karmInuM Agamana AtmAne viSe thAya te Azrava kahevAya che, temAM prathama pAMca indriye-te sparzanendriya, rasanA indriya, ghrANendriya, cakSurindriya, ane zrotrendriya e pAMca indriyAnA anukrame 8-5-2-5 ane 3 maLI 23 viSaya che. te 23 viSaye AtmAne anukULatA paDe tevA prApta thAya, te tethI AtmA sukha mAne che, ane pratikULatA paDe tevA prApta thAya, te du;kha mAne che. tenAthI ka nA Azrava (=Agamana) thAya che. tathA krodha, mAna, mAyA, ane leAla e cAra kAya athavA anaMtAnubaMdhi krodha Aphri bheda vaDe 16 kaSAyamAM AtmA anAdikALathI pravRtta che, tethI kama nA Azrava paNa anAdikALathI cAlu rahyo che. emAM paNa AtmA jayAre deva, guru, dharmanA rAgamAM varte che, ane deva, guru, dharmonA nAza karanAra pratye krodha Adi yathAyeAgya dveSabhAvamAM varte che, tyAre prazasta kaSAyI hAvAthI zubha krama nA Azrava kare che, ane strI, kuTuMba Adi sAMsArika rAgamAM ane sAMsArika dveSamAM varte che, tyAre aprazasta kaSAya hAvAthI azubha karmanA Azrava kare che ahiM pa eTale sa'sAranA, bAya eTale lAbha jenAthI thAya te pAya kahevAya. tathA prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigraha e pAMcane aniyama-atyAga te pAMca vrata kahevAya, jethI e pAMca kriyAmAM na vattatA hoya te paNa tyAgavRtti na hovAthI kA Azrava (kanuM Agamana) avazya thAya che. 1 pApatattvanI phuTaneATamAM lakhyA che te. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 Azravatava 87 tathA manoga, vacanaga ane kAga e 3 mULa yoga ane anya granthamAM kahelA (eja 3 ane pratibheda rUpa) 15 yoga vaDe karmane Azrava thAya che. kAraNa ke AtmA jyAM sudhI yugapravRttivALe che, tyAM sudhI Atmapradeza ukaLatA pANInI peThe caLAyamAna hoya che, ane calAyamAna Atmapradeze karyagrahaNa avazya kare che. kevaLa nAbhisthAne rahelA ATha rucaka nAmanA Atmapradezo acaLa hovAthI karyagrahaNa karatA nathI. tathA 25 kriyAnuM svarUpa te AgaLa gAthAothI ja kahevAze. ahiM AtmAne zubhAzubha pariNAma tathA yogathI thatuM AtmapradezanuM kaMpanapaNuM te mAvAva, ane tenA vaDe ATha prakAranAM karmalika (karma pradeza) grahaNa thAya te kUvyAkara. e rIte paNa 2 nikSepa kahyA che. paccIsa kriyAonAM nAme. kAiya ahigaraNiyA, pAusiyA pAritAvaNI kiriyA pANAivAyAraMbhiya pariggahiA mAyavattI a // 22 // saMskRta anuvAda kAyikyadhikaraNikI, prAdveSikI pAritApanikI kriyA prANAtipAtikyArambhikI, pArigrahikI mAyApratyayikI ca // 22 // zabdAtha :rU-kAyikI kriyA paviya-prANAtipAlikI diLiya-adhikaraNikI fmaca-AraMbhika kriyA pAsiyA-prASikI kiyA ritriA -pArigrahikI vAritAvaLI-pAritApanikI mAcavI-mAyApratyayikI vikariyA-kiyA ba-ane anvaya ane padacacheda. gAthAvatu, parantupALarUvAra lAmika kRti che Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 navatatvaprakaraNa sAthaH gAthArtha - kAyikI kriyA, adhikaraNikI kriyA, prASikI kriyA. paritApanikI kiyA, prANAtipAtikI kriyA, AraMbhikI kriyA, pArigrahika kriyA, ane mAyApratyayikI kiyA. 22 che vizeSArtha - 1-AtmA je vyApAra vaDe zubhAzubha karmane grahaNa kare, te vyApAra kriyA kahevAya. tyAM kAyAne ajayaNAe pravartAvavI te citro #iaa te paNa sarve avirata jIvanI sAvadya kriyA anuparIi (cothA guNasthAnaka sudhI) ane azubha yugapravRtti te duSkayu rizI kriyA kahevAya (te chaThThA guNasthAna sudhI jANavI). 2-jenA vaDe AtmA narakane adhikArI thAya, te adhikaraNa kahevAya. adhikaraNa eTale khaga Adi upaghAtaka dravya, tevAM upaghAtI dro taiyAra karavA te dhirANazI kriyA be prakAranI che. (1) khaDyAdikanA aMga-avayave paraspara joDavA te nanAdhidI , ane (2) sarvathA navAM zastrAdi banAvavAM te nirvatanadhini kriyA ahiM pitAnuM zarIra paNa adhikAraNa jANavuM. (A kriyA bAdara kavAdathI jIvane hevAthI 9 mA guNasthAnaka sudhI hoya che.) 3-jIva athavA ajIva upara dveSa ciMtava te praSi krizA be prakAranI che. tyAM jIva upara dveSa karavAthI lIvapraSivI ane pitAne pIDA upajAvanAra kaMTaka, patthara Adi upara dveSa thAya, te avAja kriyA che. (A kiyA kodhanA udayavALI che. mATe 9mA guNasthAne jyAM sudhI kodaya varte che, tyAM sudhI heya che.) 4-pitAne athavA parane tADanA- tarjana vaDe saMtApa upajAva te paritAniva kiyA be prakAranI (prajJA mAM 3 prakAranI ) kahI che. tyAM strI AdikanA viyege pitAnA hAthe pitAnuM zira kUTavA vagerethI svadusta sviniI kiyA. ane bIjAnA hAthe tema karAvatAM Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 Azravatatva (5 kiyA) vaparitA niI kriyA kahevAya, (A kriyA paNa bAdara kaSAdaya pratyayika hevAthI hma guNasthAna sudhI che) pa-prANano atipAta eTale vadha kare te prANAtipArijI kriya be prakAranI che, te pAritApanikIvat svastiI ane vastiI ema be prakAranI jANavI. A kriyA avirata jIvone hoya che, tethI 54mA guNathAna sudhI hoya che). vaLI A kriyA haNelo jIva maraNa pAme teja lAge, anyathA nahiM. 6-AraMbhathI thayelI te darimI kriyA be prakAranI che. tyAM sajIva jIvanA ghAtanI pravRtti te lIva ArizmI ane citarelA athavA pattharAdikamAM karelA nirjIva jIvane (sthApanA jIvane haNavAnI pravRtti te alaga bAunsI kiyA. A kriyAmAM haNAte jIva udezathIhaNavAnI buddhithI haNAtuM nathI, paraMtu ghara vagere bAMdhatAM prasaMgathI haNAya che. je uddezathI haNAya te A kriyA prANAtipAtikI thaI jAya che. (A kriyA pramAdavaze hevAthI chaThThA guNasthAna sudhI che.) 7-parigraha eTale dhana-dhAnya Adikane je saMgraha athavA mamatvabhAva tenAthI utpanna thayela pariIi iii te be prakAranI che. tyAM pazu, dAsa Adi sajIvanA saMgrahathI navapariTiza ane dhanadhAnyAdi ajIvanA saMgrahathI lIvapariNiI kriyA kahevAya. (A kiyA parigrahavALAne hevAthI 5 mA guNasthAna sudhI che.) 8-mAyA eTale chaLa-prapaMca, tenA pratyayathI eTale hetuthI utpanna thayelI te mAyAkalcaciThThI kriyA be prakAranI che. tyAM pitAnA hRdayamAM duSTabhAva hovA chatAM zuddhabhAva darzAva te AtmamAvezcana mAyA pratyAyikI, ane khoTI sAkSI, beTA lekha Adi karavA te paramAvajjana mAyA pratyayikI kiyA kahevAya. (A 7 mA guNasthAna sudhI che.) X navatattvanA abhyAsIne guNasthAnanI samaja na hovAthI dareka kriyAnAM guNasthAna kauMsamAM darzAvelAM che, te guNasthAnanI samajavALA zikSaka vagerene samajavA yogya che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatarvaprakaraNa sAtha micchAdaMsaNavattI apaccakkhANI ya didiTha puttriy| pADucciya sAmaMto-vaNIa nesatthI sAhatthI // 23 // saMskRta anuvAda mithyAvAna zivajI, pratyAghAnizI 4 kilo | get (skRdizI) 2 prAtityakI sAmAntopanipAtikI naizastrikI svAhastikI // 2 // zabdArtha - miccharaMsaLavattI-mithyAdarzana | Tdava-prAhityanI kriyA pratyayikI kiyA sAmaMto vaLI-sAmanepanipApadALa-apratyAkhyAnikI tikI diyA. kiyA. nicinazastrikI, naiSTikI -ane sAthI-svAhastika kriyA ri-idaSTikI kriyA puSTi-pRSTikI, athavA praSTikI -prAkSikI anvaya sahita padaccheda. gAthAvat gAthArtha : tathA mithyAdarzana pratyacikI, apratyAkhyAnikI, dRSTikI, smRSTika (athavA pRSTikI, prAzcikI kriyA). prAtityakI, sAmajopanipAtikI, nazastrikI (athavA naiSTikI kriyA) ane svAhastikI kriyA. rA. vizeSArtha - 9-mithyAtvadarzana eTale tatvanI je viparIta pratipatti (zraddhA), te nimittathI thatI je kiyA (arthAt viparIta zraddhA rUpa je kriyA) te niyana pratyathI kriyA be prakAre che tyAM keIpaNa padArthanuM svarUpa sarva kahelA svarUpathI nyUna vA adhika mAne te jUnAriritta mithyAtvadarzana ane sarvathA na mAne te tadattara Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa dmavartana ( kriyA) 91 mithyA. kriyA kahevAya (A kiyA samyaktvamehanIya sivAyanI yathA yogya ra darzanamohanIyanA udayathI che. mATe trIjA guNasthAna sudhI hoya che.). 10-heya vastunA pratyAkhyAna (ratyAganA niyama) vinA je kriyA lAge te pratyAhAnI kriyA be prakAre che. tyAM sajIvanuM pratyAkhyAna na hoya te nakkI kalyAyanidI ane ajIvanuM pratyA khyAna na hoya te ja pratyAni kriyA jANavI. ahiM je padArtha kaI paNa vakhate upayogamAM Ave nahi evA padArthanuM paNa je pratyAkhyAna na hoya te te saMbaMdhi karmane Azrava avazya hoya che, ane te kAraNathI ja svayaMbhUramaNa samudranA maryabhakSaNane, te samudranA jaLapAnane, pUrvabhave chaDelA zarIrethI thatI hiMsAne. pUrva bhave cheDelAM zastrothI thatI hiMsAno ane pUrvabhavamAM saMgraha karelA parigrahanA mamatvabhAvane karma Azrava A bhavamAM paNa jIvane Ave che, mATe upayegavaMta jIve eka samaya paNa apratyAkhyAnI na rahevuM, ane maraNa samaye pitAnA zarIrane, parigrahane ane hiMsAnAM sAdhanone vidhipUrvaka sirAvavAM (tyAga karavAM). ahiM vizeSa jANavAnuM e che ke pUrvabhavanA zarIrAdikathI thatI hiMsAno pApaAzrava jema A bhavamAM paNa Ave che, tema te zarIrethI thatI dharmakiyAne puNyaAzrava A bhavamAM Ave nahiM. tenuM kAraNa jIvane anAdi svabhAva pApa pravRttivALo che, eja che. ( A kriyA avirata jIvone hevAthI + 4thA guNasthAna sudhI che ) 11-jIva athavA ajIvane rAgAdikathI dekhatAM je kiyA lAge te dizI trijyA paNa vadarziI ane navadiza ema 2 prakAre che. (A kiyA sakaSAyI cakSu IndriyavaMtane hevAthI trIndriya sudhInA ine na hoya, ane paMcendriyane chaTThA athavA 10 mA guNasthAna sudhI hoya che. + jo ke pAMcame guNasthAne paNa pRthvIkAyAdi sthAvaranuM apratyAkhyAna che. te paNa sApekSa vRttiyukta ane ahiMsA pariNAmavALA hovAthI te dayAne pariNAma pratyAkhyAna sara kahyo che, mATe 5 me guNasthAne apratyAkhyAna kriyAnI vivakSA nathI. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatavaprakaraNa sAtha : 12-jIva athavA ajIvane rAgAdikathI sparza kare te pRSTijI riyA paNa vIra dakSI ane vIva chUTI ema be prakAre che athavA ahiM 12 mI gdizI eTale prAnniza kriyA paNa gaNAya che. te jIva athavA ajIvane rAgAdikathI pUchatAM jIva prAkSikI tathA ajIva prAzcikI ema be prakAranI kahI che. (A kriyA pramAdI athavA saragI jIvane hevAthI chaThA athavA 10 mA guNasthAna sudhI che) 13-anya jIva athavA ajIvanA AzrayI je kriyA te rAticI kriyA be prakAranI che. tyAM bIjAnA hasti, azva Adi Rddhi dekhI rAga-dveSa thAya te rIvAstitva ane AbhUSaNadi trAddhi dekhI rAga-dveSa thAya te lakajhAti, athavA khaMbhAdikamAM mastaka aphaLAtAM khaMbhAdi ajIvanA nimittathI je dveSAdika thAya te paNa ajIva prAtiyakI kiyA che. (A kiyA 5 mA guNasthAna sudhI kahI che.) ahiM prarIca eTale AzrayIne e zabdArtha che. 14-samannA eTale cAre bAjuthI ghanipAta eTale lekenuM AvI paDavuM athavA trasa jatunuM AvI paDavuM te nAma topanipAta kiyA, te paNa jIva ane ajIvabhede be prakAranI che. zreSTha hasti, azva Adika lAvavAthI aneka leke jovA maLe ane teonI prazaMsA sAMbhaLI pote rAjI thAya tathA khoDakhApaNa kahe te dveSI thAya te lIvarAmanto - nipatijI, ane e rIte ajIva vastu saMbaMdhI balIvarImanto kiyA hoya che. nATaka, sInemA, khela, tamAsA Adi kutuhala dekhADanArane paNa A kriyA hoya che, tathA ghI-tailAdikanAM bhAjana ughADAM mUkavAthI temAM cAre bAjuthI uDatA trasa jIve AvIne paDe che, mATe te paNa sAmanto nipatti kriyA e bIjo artha thAya che. (A kiyA AraMbhAdikanA atyAgIne levAthI pAMcamA guNasthAna sudhI che. tasvArtha vRttimAM chaThThA guNasthAna sudhI paNa kahI che. te upara kahelA arthathI judA arthanI apekSAe che.) 15-pitAnA hAthe zastrAdi na ghaDatAM rAjAdikanI AjJAthI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. Azravata (2pa-kiyA) bIjA pAse zastra Adi ghaDAvavAM ItyAdi rUpa tairAtriI kriyA kahevAya. athavA nisarjana karavuM eTale kADhavuM athavA pheMkavuM athavA tyAga karavuM te naiSTiI kriyA be prakAre che, tyAM yantrAdi vaDe kuvAmAMthI pANI kADhI kuve khAlI kare te kanaiSTi, ane dhanuSamAMthI bANa pheMkavuM te zanIva naiSTiI kriyA, athavA muninA saMbaMdhamAM supAtra ziSyane kADhI mUkavAthI jIvanaiRTikI ane zuddha AhAradine paraDavatAM ajIvanaisRSTika kiyA jANavI. (A kiyA pahelA be artha pramANe gRhasthane pAMcamA guNasthAna sudhI kahI che. paraMtu bIjA artha pramANe chaThThA guNa0 sudhI paNa kahI che.) 16-potAnA hAthe ja jIvane ghAta Adi kare te svAttiI jhiyA be prakAre che. tyAM pitAnA hAtha vaDe athavA hAthamAM rahelA kaI padArtha vaDe anya jIvane haNe te vavazvAstiI ane potAnA hAthavaDe athavA hAthamAM rahelA keI paNa padArtha vaDe ajIvane haNe te alIvasthAstiI kricA+kahevAya. (A kriyA pamA guNasthAna sudhI che.) ANavaNi viAraNiyA, aNabhogA aNavakaMkhapaccaiyA / annA paoga samudANa-pijjha doseriyAvahiyA // 24 // saMskRta anuvAda. AjJAna vaifI, anAmonivekSAyAdI | anyA prAyogikI sAmudAnikI premikI dvaiSikIryApathikI // 24 // zabdArtha :zALA-AjJAnikI kriyA pakona-prAyagikI kiyA vibhALiyA-vaidAraNikI kiyA samukha-sAmudAnikI kriyA ameTanAgikI kiyA pinna-premikI kriyA vizvavica-anavakAMkSa ro-TaeNSikI kriyA pratyayikI kiyA rUriyAphiyA-IryA pathikI kiyA nA-bIjI (21 mI vagere) + sevaka Adikane karavA yogya kAma mAlika krodhAdithI pite ja karI le te te paNa svAhastikI kriyA tattvArtha TIkAmAM kahI che Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 navatavamakaraNa sAtha: anvaya sahita padacheda gAthAvat paraMtu lAvavA tathA tera rUriyAvaNiyA gAthArtha : AjJA panikI, vaidAraNiko, anAgikI, anavakAMkSapratyayikI, tathA bIjI prAyegikI, sAmudAnikI, primikI, dvaSikI ane IpathikI 24 vizeSArtha - 17-jIva tathA ajIvane AjJA karI teo dvArA kaMI maMgAvavuM te AjJAnija cA. athavA jananiSThI triA jIva-jIvabhede be prakAranI che. (ane te pAMcamAM guNasthAna sudhI che.) 18-jIva athavA ajIvane vidAravAthI (phoDavAthI-bhedavAthI) vai dI kriyA, athavA vitaraNa eTale vaMcanA-ThagAI karavI te vaitALavI kriyA te jIva-ajIva bhede be prakAranI kahI che. saddaguNIne durguNI kahe, prapaMcI-dubhASiyApaNuM karavuM, jIva tathA ajIvanA paNa achatA guNa-deSa kahevA, maheNuM mAravA, kalaMka ApavuM, phALa paDe evI khabara ApavI ItyAdi Ave A kriyAmAM antargata thAya che. (ane A kriyA bAdarakaSAdaya pratyayika hevAthI mA guNasthAna sudhI che.) 19anAga eTale upaga rahitapaNA vaDe thatI kriyA te anamejita kiyA be prakAranI che. tyAM upaga rahita ane pramAjanAdi karyA vinA vastra-pAtra Adi levA-mukavAthI nAyulIna anAbhagikI, ane upayoga rahita pramAjanAdi karIne levA-mukavAthI anAyumArganA anAgikI kriyA thAya che, (A kiyA jJAnAvaraNIya udayapratyayika sakaSAyI jIvane che, mATe 10 mAM guNasthAna sudhI che.) 20-pitAnA athavA paranA hitanI AkAMkSA-apekSA rahita je A leka ane paraleka viruddha cerI, paradArAgamana (-parastrIgamana) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa Azravatattva (25 kiyA) Adi AcaraNa te navA pratyayathI kriyA sva ane para bhede be prakAranI che. A kriyA bAdara kaSAyadaya pratyayika hevAthI 9 mA guNa sthAna sudhI che.) ahiM na rahita ba kSa hitanI apekSA pratyaMca=nimittavALI e zabdArtha che.) 21-mana-vacana-kAyAnA zubhAzubha yoga rUpa kiyA te yoni ciA (A kriyA zubhAzubha sAvadyayogIne levAthI 5 mA gurusthAna sudhI che.) 22-yathAyogya AThe karmanI samudAyapaNe grahaNa kriyA athavA e Indriyane vyApAra athavA lokasamudAye bhegA maLIne karelI kriyA, athavA saMyamInI asaMyama pravRtti te sAmudAnizI kriyA athavA samAna kriyA, athavA sAmucI kriyA kahevAya. (te 10mA athavA 5 mA guNasthAna sudhI che) ahiM samAna eTale indriya ane sarva (karma)ne saMgraha, evA be mukhya artha che. 23-pite prema kare athavA bIjAne prema upaje tevAM vacana bolavAM, ItyAdi vyApAra te aiminI kriyA. (A kriyA mAyA tathA lebhanA udayarUpa hovAthI 10 mA guNasthAna sudhI che.) 24pite dveSa kare athavA anyane zreSa upaje tema karavuM te pichI kriyA. (kedha ane mAnanA udayarUpa hovAthI huM mA guNasthAna sudhI che.) - 25-pharyA eTale (gamana-Agamana Adi kevaLa) ga, te ja eka patha eTale (karma AvavAno mArga te IryApatha, ane tatsabaMdhI je kiyA te rUpathiI ucA arthAt karmabaMdhanA mithyAtvaavrata-kaSAya-ane vega e cAra hetumAMthI mAtra garUpa eka ja hetu vaDe baMdhAtuM karma IryApathikI kriyA rUpa gaNAya che (te akaSAyI javane havAthI 11-12-13 mA guNasthAne hoya che.) A kiyAthI eka sAtavedanIya karma 2 samayanI sthitivALuM baMdhAya che, te pahele samaye bAMdhe, bIje samaye udaya Ave, ane trIje samaye nirjare che. A karma ati zreSTha varNa, gaMdha, rasa, sparzavALuM ane ati rukSa hoya che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatvaprakaraNa sAthe e pramANe aneka graMthanI tAravaNathI 25 kiyAonuM svarUpa ati saMkSepamAM kahyuM che. vizeSAthIe zrI prajJApanA-ThANagajI-nava tattvabhASya-AvazyakavRtti-vicArasAraprakaraNa-ItyAdi aneka graMthamAMthI jANavA che. keIka graMthamAM artha bheda che, tathA kaIka graMthamAM nAmabheda paNa che paraMtu A graMthamAM cAlu paddhati pramANe 25 kriyAo lakhI che. ! Azravatattva jANavAno udeza che Azravatatva jANune AtmA ema vicAre ke-upara kahelA 42 bheda je AzravarUpa che, temane eka bheda paNa AtmasvarUpane sanmukha karavAmAM sahAyabhUta nathI, apavAda tarIke phakta puNya rUpa je zubhAva teja eka saMsAra aTavImAMthI pAra utaravAne gRhasthAvAsamAM sahAyabhUta thAya che zeSa pApAnubadhi puNya rUpa zubhAzrava ane A ja 42 prakAranA pAparUpa azubha Azrave te sarva AtmasvarUpane nAza kare che ane karaze. mATe karmanA Agamana rUpI Azravatatva AtmAne tyAga karavA yogya che, ema jANuM pAMca IndriyanA 23 viSayothI nivate, 4 kaSAyane tyAga karI vrata-niyamane Adara kare, mana-vacana-kAyAnI azubha pravRttio cheDe, ane te te kiyAethI nivRtta thAya, e pramANe karmAzravanA mArgathI vimukha thayele AtmA saMvara-nirjarAne ja A 25 kriyAo athavA AzravanA kara bhedamAMnA keTalAka bheda AgaLa kahevAtA siddhanA 15 bhedanI peThe paraspara eka sarakhA jevA paNa che, ane sUkama rIte vicAratAM ghaNuM bheda jUdA paNa samajI zakAya che. ahiM vizeSa varNana karavAthI graMthavRddhi thatAM abhyAsaka vargane kaThinatA thaI javAnA kAraNathI kriyAonuM vizeSa varNana karyuM nathI. punaH A 25 kriyAomAMthI zrI prajJApanAjI vageremAM pAMca pAMca bhedathI 10 kiyA varNavI che. ane zrI ThANuMgajImAM be be bhedathI 24 varNavI che. tathA ThANAMgajImAM e sarvane (AzravanI mukhyatAe) ajIva kriyAo kahI che, ane zrI devacandrajI ta vicArasAramAM (jIva pariNAmanI mukhyatAe) jIva kriyAo kahI che, apekSAthI ane samAna che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 savaratattva (le|) 27 Adara karI andhatattvane paNa tyAga karI ate meAkSatattvane prApta kare ane tethI AtmasvarUpI banI rahe. eja Azravatattva jANavAnA uddeza che. bhedA samiI guttI parisaha, jahadhammo bhAvaNA caritANi / paNa ti duvIsa dasa vAra - paMca bhaehi sagavannA // 25 // saMskRta anuvAda samiI-samiti guttI - gupti parisaha pariSa jaidhammo yatidharbha // samitiguptiH pariSA, yatidharmo bhAvanAcaritrANi paMcatrikadvAviMzatidazadvAdazapaJcabhedaiH saptapaJcAzat // 25 // zabdA bhAvaNA - bhAvanA caritANi - yAritra paNa - pAMya leha // iti 5 Azravatattvam // atha 6 saMvaratattva // : ti-traNa lehe duvIsa - mAvIsa lehe dasa - haza lehe bAra-mAra lehe paMca-pAM - bheehi me le| vaDe sagavannA - sattAvana leha che. anvaya ane padaccheda paNa ti dubIsa dasa bAra paMca bhepahiM samiI, guttI, parisaha, jaidhammA, bhASaNA caritrANi sagavannA // gAthArtha : yAMya, traghu, mAvIza, ddaza, mAra, bhane pAMca lehI vaDe samiti, gupti, pariSaha, yatidharma, lAvanA, ane yAritra che. ( savaratattvanA the ) sattAvana leha // 25 // nava 9 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakarNa sAtha : vizeSA : AvatA karmInuM rAkANu te sara kahevAya. pUrve kahela Azrava tattvathI viparIta A savara tattva che. tenA 57 bhedya AcaravAthI navAM krama AvatAM nathI. te 57 bheda AgaLanI gAthAomAM kahevAze, ane ahiM zabdArtha mAtra kahyo che. te A pramANe-- sam eTale samyak prakAre [eTale samyak upayega--yatanA pUrNAMka] rUtti eTale gati-ceSTA te samiti, tathA jenA vaDe saMsAramAM paDatA prANInu zuSyate rakSaNa thAya te vrutti. tathA =isamantAt=sava AjuthI samyak prakAre sa =sahana karavuM te vi. tathA mAkSamAgamAM je yatna kare, te tti ane tene dharma te tidharma. tathA mAkSamA pratye bhAvanI vRddhi thAya tevu cintavana te mAtranA, tathA vaya eTale ATha kanA sa'caya-saMgraha tene tta=rikta ( khAlI ) kare te stri kahevAya. e sa'varatattvanAdravya ane bhAva bhedanu svarUpa tA vhelI gAthAnA amAM ja kahyuM che. samitio ane guptie iriyA bhAsesaNAdANe, uccAre samiIsu a / maLamuttI, vaguttI, yamuttI taheva ya AraddI 98 saMskRta anuvAda. IrSyA bhASaNAdAnAnyuccAra: samitiSu ca / guptacAguptiH kAyaguptistathaiva ca // 26 // zabdArtha H rUriyA--iryAM. samiti mAttA--bhASA samiti saLA-eSaNA samiti Ane AdAna samiti ujjare uccAra (utsaga ) samiti samidbhu-pAMca samitiomAM -tathA, vaLI maLanuttI-manAguti vacanuttI-vacanagupti jAcakruttI--kAya gupti tadeva temaja ca-vaLI (athavA cha dapUtti mATe) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 saMvaratava (5 sAmati 3 gupti) anvaya sahita padoda samiIsu iriyA bhAsA esaNA AdANe a uccAre / taha eva maNa guttI vaya guttI ya kAya guttI / / 26 / / gAthA - pAMca samitiomAM Iya samiti, bhASA samiti, eSaNa samiti, AdAna (AdAnabhaMDamatta nikUkhevaNuM) samiti, ane uccAra samiti ( eTale utsaga samiti athavA pAriThA nikA samiti) che. tathA managupti, vacanagupti, ane kAyagupti che. 5 26 che vizeSArtha - samyak prakAranA upayoga pUrvaka je pravRtti te samiti ane samyaka prakAre upaga pUrvaka nivRtti tathA pravRtti te juti kahevAya. tyAM samitinA 5 bheda tathA guptinA 3 bheda A pramANe che - 2. rU samitti-IryA eTale mArga, temAM upayoga pUrvaka cAlavuM te zu mitti. ahiM mArgamAM yuga mAtra (3 hAtha) bhUmine daSTithI jotAM ane sajIva bhAgane tyAga karatAM cAlavuM te IryA samiti che. 2 mA mati-samyaka prakAre nirava (nirdoSa) bhASA bolavI te mA mari. ahiM sAmAyika-pisahavALA zrAvaka ane sarvavirativaMta suni mukhe muhapatti rAkhI niravadya vacana bole te bhASA samiti jANavI, ane je muhapatti vinA niravadyavacana bole te paNa bhASA asamiti jANavI. - rU Sa samiti-siddhAntamAM kahelI vidhi pramANe 42 doSa rahita AhAra grahaNa kare te eSaNa samiti mukhya muni mahArAjane ane gauNatAe yathAyogya pauSadhAdi vratadhArI zrAvakane hoya che. AvAna samitti-vastra-pAtra Adi upakaraNane joI pramA (svacha karI) levAM mUkavAM te AdAna samiti. enuM bIjuM nAma yuni kari ahi sama kAre nirava ( Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 navatattvaprakaraNa sAthe AdAnabhaMDamatta nikhevaNa samiti paNa che. vatsa mitti- vaDI nIti laghunIti-azuddha-AhAra vadhela AhAra-nirupayegI thayela upakaraNa ItyAdine vidhi pUrvaka tyAga kare (paraDavavuM) te utsargasamiti, AnuM bIjuM nAma ripanika samiti paNa che. 6 manogi-manane sAvadya mArganA vicAramAMthI rokavuM ( ane samyak vicAramAM pravartAvavuM) te mane gupti 3 prakAre che. tyAM manane ArtadhyAna-raudradhyAna rUpI durthAnamAMthI rokavuM te 1 abuzaru nivRtti, dharmadhyAna-zukladhyAnamAM pravartAvavuM te 2 guraprivrutti, ane kevali bhagavaMtane sarvathA maneyegane nirodha-abhAva thAya te vakhate cAniya rUpa mane gupti heya che. 2 vanati -sAvadha vacana na bolavuM (ane niravagha vacana bolavuM) te vacanagupti, tenA be bheda che. zira kaMpana vagerenA paNa tyAga pUrvaka maunapaNuM rAkhavuM te maunAvezvinI, ane vAcanAdi vakhate mukhe muhapatti rAkhI belavuM te vAniyamine vacanagupti jANavI. prazna-bhASAsamiti ane vacanaguptimAM zuM taphAvata ? uttara-vacanagupti sarvathA vacananiSedha rUpa, ane niravaghavacana balavArUpa be prakAranI che, ane bhASA samiti te niravaghavacana bolavArUpa ekaja prakAranI che. ema navatatvanI avacerImAM kahyuM che.) 3 jAvAta-kAyAne sAvadha mArgamAMthI rokI niravadya kriyAmAM joDavI te kAyagupti be prakAranI che. tyAM upasargAdi prasaMge paNa kAyAne calAyamAna na karavI tathA kevali bhagavaMte karelA kAyogane nirodha te nivRtti kAyagupti, ane siddhAMtamAM kahelI vidhi pramANe ( 1 saMmatta eTale pAtra mAtraka vagerene ( jayaNA pUrvaka) kAna grahaNa karavAM, ane niraNevaUr=mUkavAM te. 2 jhADo 3 siAba 4 varipara eTale parAvavuM-vidhi pUrvaka che DavuM te. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 saMvaratatva (rara parivaha) 101 gamana-Agamana Adi karavuM te yathAsUtraTAniyaminI kAyagupti che. e pramANe pAMca samiti te kuzalamAM (sanmArgamAM) pravRttirUpa che, ane traNa guti te kuzalamAM pravRtti tathA akuzalathI nivRtti rU5 che. e ATha pravacana mAtA gaNAya che. kAraNa ke e AThathI saMvara dharmarUpI putra utpanna thAya che, ane te dharma putranuM pAlana poSaNa thAya che. e ATha pravacana mAtA vratadhArI zrAvakane sAmAyika-pAsa : hamAM ane munine hamezAM heya che. | dura 1 miti rU murita che. pariSahe khuhA pivAsA sI uNhaM, daMsAcelAraithiopanagara, pina cariyA nisIhiyA sijjA, akkosa vaha jAyaNA // 27 // saMskRta anuvAda kSudhA pipAsA zItamuSNa, dazo'celako'ratisstrIkaH caryA naiSedhiko zayyA, Akrozo vo yAcanA // 27 // zabdA :- suhA sudhA pariSaha sthaLo-strI pariSaha upavAsa-pipAsA pariSaha ricA-caryA pariSaha (-tRSA pariSa) nivadi-naidhikI pariSaha sI-zIta pariSaha (sthAna pariSaha) -uSNa pariSaha vijJA-zamyA pariSaha raMta-daMza pariSaha badhora-Akroza pariSaha aDha-alaka pariSaha va-vadha pariSaha araDuM-arati pariSaha nAcaNIyAcanA pariSaha anvaya sahita pada cheda gAthAva-paraMtu te 8 vArU (6) citro, rUti che gAthArtha - sudhA pariSaha-pipAsA (tRSA) pariSaha, zItapariSaha, uSNa pariSaha, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 navatattvaprakaraNa sAtha : deza pariSaha, acalaka, arati, strI, caryA, naidhikI ( sthAna) zayyA, Akeza, vadha, ane yAcanA pariSaha . 27 vizeSArtha - risamasta prakAre (kaSTane) saM-sahana karavuM paNa dharma mArgane tyAga na kare te pariSada kahevAya. te 22 pariSadamAM darzana (samyakatva) pariSaha ane prajJA pariSaha e be pariSaha dhamane tyAga na karavA mATe che, ane 20 pariSaha karmanI nirjarA karavA mATe che, te 22 pariSaha anukrame A pramANe che - 2 sudhI risada-sudhA vedanIya sarva azAtA vedanIyathI adhika che, mATe tevI kSudhAne paNa sahana karavI paratu azuddha AhAra grahaNa na kare, temaja ArtadhyAna na karavuM te sudhA pariSahane vijaya karyo kahevAya. 2 pipAsA parisadu-pipAsA-eTale tRSAne paNa samyak prakAre sahana karavI paraMtu sacitta jaLa athavA mizra jaLa pIvuM nahi, saMpUrNa 3 ukALAvALuM uSNa jaLa Adi ane te paNa siddhAMtamAM kahelI vidhi pramANe nirdoSa prApta thayuM hoya te ja pIvuM. te tRSA pariSaha. rU zIta pariSag-atizaya TADha paDavAthI aMgopAMga akaDAI jatAM heya te paNa sAdhune na kape tevA vastranI IcchA athavA tApaNue, tApavAnI IcchA mAtra paNa na kare, te zata pariSaha. 4 ST pariSada-unhALAnI RtumAM tapelI zilA athavA retI upara cAlatA hoya athavA tApa sAta paDatuM hoya te vakhate maraNAnta kaSTa Abe paNa chatranI chAyA athavA vastranI chAyA athavA vIMjhaNane vAyu, ke snAna-vilepana AdikanI icchA mAtra paNa na kare, te uSNu pariSaha. 6 TUMsA pariSadu-varSA kALamAM DAMsa-macchare-jU-mAMkaDa ItyAdi mudra jaMtuo ghaNA utpanna thAya che, te jaMtuo bANanA prahAra sarakhA DaMkha mAre te paNa tyAMthI khasI anya sthAne javAnI IcchA na kare, Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 savatattva ( rara pariSaha ) 103 teone dhUmra Adi prayAgathI bahAra kADhe nahiM, temaja te jIvA upara dveSa paNa ciMtave nahi, paraMtu peAtAnI dharmonI dehatA upajAvavAmAM nimittabhUta mAne, te daza pariSaddha jItyeA kahevAya. 6 aveja SiH-vajra sarvathA na maLe, athavA jINu prAyaH maLe, tA paNu dInatA na citave, temaja uttama khahu mUlyavAna vastra na icche, parantu alpa mUlyavALuM jINuM vastra dhAraNa kare, te acela pariSahuM ahI acela eTale vastranA savathA abhAva athavA jIrNa vastra ema be atha` che. jINu vastra dhAraNa karavuM, te paNa parigraha che, ema kahenAra asatyavAdI che, kAraNa ke sayamanA nirvAha pUratuM jINu prAyaH vastu mamatvarahita dhAraNa karavAthI parigraha na kahevAya, eja zrI jine dravacananuM rahasya che. 7 ati SiTTa-ati eTale udvegabhAva, sAdhune sacamamAM vicaratAM jyAre aratinAM kAraNa ane, tyAre siddhAntamAM kahelAM dharmasthAnA bhAvavAM, parantu dharma pratye udvegabhAva na karavA, kAraNa ke dharmAM nuSThAna te indriyeAnA sa MteSa mATe nathI, paraMtu indricAnA ane AtmAnA damana mATe che; tethI udvega na pAmave; te ati riDane jaya karyo kahevAya. 8 strISi -srIone sayama mArgamAM vighnakartA jANIne temane sarAga dRSTie na jovI, temaja strI pAte viSayAthe nima traNA kare te paNa strIne AdhIna na thavuM, te strI pariSahanA vijaya kahevAya, temaja sAdhvIne puruSa pariSadgha AmAM aMtaryaMta samajavA, 1 carcA Si-caryA eTale cAlavuM, vihAra karavA, arthAt munie eka sthAne adhika kALa na rahetAM mAsakalpanI maryAdA pramANe (8 zeSakALanA ane 1 varSAkALanA cAmAsAnA e rIte) navakalpI vihAra karavA, paNa temAM ALasa na karavI, te caryA pariSaddhane vijaya kahevAya. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 navatatvaprakaraNa sAtha: 20 dhI pariSada-zUnya gRha, smazAna, sarpabila; siMhaguphA ItyAdi sthAnamAM rahevuM ane tyAM prApta thatA upasargothI calAyamAna na thavuM, athavA strI, pazu, napuMsaka Adi rahita ane saMyamanA nirvAha gya sthAnamAM rahevuM, te naivikI parivaha che. pApa athavA gamanAgamanane niSedha jemAM che, te naithijI eTale sthAna kahevAya. AnuM bIju nAma ni ripaTTa athavA sthAna pariSada paNa kahevAya. 22 rAccA pariSa-uMcI-nIcI ItyAdi pratikULa zayyA maLavAthI uga na kare temaja anukULa zayyA maLavAthI harSa na kare te zayyA pariSaha. 22 munine koI ajJAnI manuSya tiraskAra kare te muni te tiraskAra karanAra pratye dveSa na kare; paraMtu tene upakArI mAne te Akroza pariSaha jI gaNAya. 23 vaya ripadu-sAdhune keI ajJAnI puruSa daMDa, cAbuka AdikathI AkarA prahAra kare, athavA vadha paNa kare, to paNa skaMdhakasUrinA ghANImAM pIlAtA 500 ziSyanI peThe vadha karanAra upara dveSa na karatAM ulaTo mokSamArgamAM mahA upakArI che, ema mAne, ane evI bhAvanA bhAve, ke "keI jIva mane tamArA AtmAne haNa zakatuM nathI, pudagalarUpa zarIrane haNe che ane te rIte mArAthI bhinna che, zarIra te huM nathI. ane huM te zarIra nathI. tathA mane A puruSa je duHkha Ape che, te paNa pUrve bAMdhelA karmane udaya che, je tema na hoya te e puruSa mAne cheDIne bIjAne kema haNata nathI? A haNanAra to kevaLa nimittamAtra che, kharuM kAraNa te mArAM pUrvabhavanAM karma ja che." ItyAdi zubha bhAvanA bhAve, te vadhu pariSaha ja kahevAya. cAranA variSadu-sAdhu kaI paNa vastu (tRNa hemu ityAdi paNa) mAgyA vinA grahaNa na kare, e temane dharma che, tethI huM rAjA chuM, dhanADhaya chuM, te mArAthI bIjA pAse kema mAnI zakAya ? ItyAdi mAna ane lajajA dhAraNa karyA vinA ghera ghera bhikSA mAgavI, te yAcanA pariSaha ja kahevAya. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 saMvatattva ( ra2 pariSa ) alAbha roga taNaphAsA, mala sakAra parIsahA / pannA annANa sammattaM ia bAvIsa parIsahA // 28 // saMskRta anuvAda alAbha rogatRNasparzA, malasatkArapariSahauM // prajJA ajJAna samyaktvamiti dvAviMzatiH pariSahAH || 28 // gAma-alAbha pariSaddha ga-rAga pariSaddha taLAsA-tRNasparza pariSaddha ma-mala pariSaha maLA-satkAra pariSaddha saTTA-pariSa gAyAvat-- pannA-prajJA pariSaddha annALa-ajJAna pariSaddha sammatta -samyaktva pariSaha rUba-e pramANe trAvata-mAvIsa pIsA-pariSaddha anvaya sahita padaccheda. gAthA 105 alAbha--rAga~~tRNaspazamala ane satkAra pariSaha-prajJA ajJAna-ane samyaktva e pramANe 22 pariSaheA che. 5285 vizeSAH * bAma pariSad-mAna ane lajjA choDIne ghera ghera bhikSA mAgavA chatAM paNa vastu na maLe te lAbhAntarAya karmanA udaya che, athavA sheja tapavRddhi thAya che." ema samajIne udvega na karavA, te alAbha pariSahanA jaya kahevAya. 16 rovariSad-javara (tAva) atisAra (jhADe) Adi roga pragaTa thatAM jinapI Adi kalpavALA munie te rAganI cikitsA na karAve, parantu peAtAnA kamanA vipAka ciMtave, ane sthavira kalpI (gacchavAsI) muni heAya, te AgamamAM kahelI vidhi pramANe niravadha Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 navatarvaprakaraNa sAtha: (nirdoSa) cikitsA karAve ane tethI roga zAnta thAya athavA na thAya, te paNa harSa ke uga na kare, paraMtu pUrva karmane vipAka (udaya) ciMtave, te raMga pariSaha cha gaNAya. 27 pApa pariSag-gacchathI nikaLelA jinakalpa Adi kalpa. dhArI munine tRNane (DAbha Adi ghAsane rAA hAtha pramANa) saMthAre hoya che, tethI te tRNanI aNuo zarIramAM vAge te paNa vastranI IcchA na kare, tathA gacachavAsI (sthavirakalpI) munine vastrane paNa saMthAra hoya che, te paNa pratikuLa prApta thaye heya, te dInatA dhAraNa na kare, te tRNasparza pariSahane vijaya gaNAya. 28 pariSadu-sAdhune zRMgAra-viSayanA kAraNarUpa jaLasnAna 1 heya nahi, tethI parasevA vagerethI zarIre mela ghaNe lAgyuM hoya ane durgaMdha AvatI hoya, te paNa zarIranI durgadhI TALavA mATe jaLathI nAna karavAnuM ciMtavana paNa na kare, te mala pariSaha jItyA gaNAya. 21 nArapariSaz-sAdhu pitAne ghaNe mAna-satkAra lekamAM thate dekhIne manamAM harSa na pAme, temaja satkAra na thavAthI udvega na. kare, te satkAra pariSaha ja kahevAya. 2 prajJA variSada-pite bahuzruta (adhika jJAnI) hovAthI aneka lekane praznonA uttara ApI saMtuSTa kare, ane aneka leke te bahu zrutanI buddhinI prazaMsA kare. tethI te bahuzruta pitAnI buddhine garva dharI harSa na kare, paraMtu ema jANe ke, "pUrve mArAthI paNa anaMtaguNa buddhivALA jJAnIo thayA che, huM keNa mAtra chuM??" ItyAdi. ciMtave, te prajJA pariSaha ja kahevAya. 22 zazIna variSaz-sAdhu pitAnI alapabuddhi hevAthI Agama. vagerenAM tattva na jANe, te pitAnI ajJAnatAne saMyamamAM udvega. upaje e kheda na kare, ke "huM AvI ugra tapazcaryAdi saMyamavALo chuM. te paNa Agamatattva jANatA nathI, bahuzrutapaNuM prApta thatuM nathI. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 sa`vatattva ( 22 pariSaha ) 107 ItyAdi khedya-udvega dhAraNa na karatAM matijJAnAvaraNIyanA utkraya vicArI sacamabhAvamAM lIna thAya,te ajJAna pariSaddha jItyeA gaNAya. 22 sacattva Sid----aneka kaSTa ane upasarga prApta thavA chatAM paNa sajJabhASita dharmanI zraddhAthI caLAyamAna na thavuM, zAstrAnA sUkSma artha na samajAya te vyAmeAha na karavA, paradezanamAM camatkAra dekhI mAha na pAmavA, ityAdi samyaktva pariSahane jaya kahevAya. rara pariSaddhamAM kamanA udaya ane guNasthAnakanuM kASTaka. pariSahe kayA karmonA uddayathI ? azAtA vedanI kSudhA-pIpAsA-zIta-uSNuda'za--carcA-zayyAmala vadha- yanA udmayathI roga-tRNapa-e 11 prajJA pariSaha ajJAna pariSaddha samyaktva pariSaddha alAbha Akroza-arati-strI-niSadyA acela-yAcanA-satkAra e 7 jJAnAvaraNIyanA kSayeApazamathI jJAnAvaraNIyanA uddayathI darzanameAhanIyanA udayathI lAbhAntarAyanA uddezyathI cAritramADunIyanA uddayathI kayA guNa sthAna sudhI ? 1 thI 13 1 thI 12 1 thI 12 1 thI 9 1 thI 12 1 thI 9 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 navatavaprakaraNa sAthe : che samakALe 20 pariSaha che zIta ane uSNa, tathA carcA ane niSadyA, e cAra pariSahamAMthI samakALe be avirodhI parivaha hoya, mATe samakALe eka jIvane utkRSTathI - 20 pariSaha hoya che, ane jaghanyathI pUrvokta cAramAMnA avirodhI be pariSaha hoya che. che anukaLa ane pratikULa tathA zIta ane uSNu pariSaha che strI pariSaha, prajJA pariSaha ane satkAra pariSaha e traNa anukULa pariSaha che, ane zeSa pratikULa pariSaha che. tathA strI pariSaha ane satkAra pariSaha e be zItala pariSaha che. ane zeSa 20 uSNu pariSaha che. rUtti 22 pariSada che. daza yati dharma khaMtI maddava ajjava, muttI tava saMjame a bodhavve / saccaM soa AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaDadhammo // 29 // saMskRta anuvAda zAntiArdava Ajage, muktiH tapaH saMyamazca yoddhavyaH satyaM zaucamAkiMcanya ca brahma ca yatidhamaH // 29 // 1 zIta ane caryA. athavA zIta ane niSadyA, athavA uSNa ane caryA athavA uSNa ane nivaDyA ema cAra rIte be be avirodhI pariha samakALe jANavA. - tatvArthamAM samakA 19 pariSahane udaya kahyo che. 2 AtmAne zAtA-sukharUpe vedAya, paraMtu kaSTa na paDe te anukULa pariSaha. 3 AtmAne jemAM azAtA-duHkhane anubhava hoya, te pratikULa parivaha. ja jIvane zAti utpanna karanAra, te zItala pariSaha. pa chavane azAnti utpanna karanAra tei uSNa pariSaha. ahiM prajJA pariSaha anukULa-sukharUpa che, te paNa buddhine gava, cittanI agaMbhIratA vaDe azAnti rUpa (adhIratA rU5) hovAthI uSNa parivaha che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 saMvaratatva (10 yatidharma ). 109 anvaya sahita padoda vaMtI, mada, kAva, muttI, tava sAme satta', ravo, AkiMcaNa ca baMbha ca jaidhammo bodhavve / / 29 / / zabdAtha :vaMta-kSamA sarja-satya ma-namratA toDa-zauca-pavitratA 1stva-saraLatA bALa-akiMcanapaNuM murta-nirALApaNuM vaMe-brahmacarya, gurukuLavAsa ta-tapazcaryA saMva-saMyama -ane, tathA, vaLI dhanve-jANavA narUdhambho-yatidharma, munidharma gAthArtha :- kSamA, namratA, saralatA, nirALApaNuM, tapazcaryA, saMyama, satya, pavitratA, akiMcanapaNuM, ane brahmacarya e yatidharma (munidharma) jANavA. 29 vizeSAtha - vati (kSatti) eTale ke dhano abhAva, te pahelA kSamAdharma, te pAMca prakAre che. tyAM "keIe pitAnuM nukazAna karyA chatAM e kaI vakhate upakArI che" ema jANa sahanazIlatA rAkhavI te upara kSaHT. je hu krodha karIza, te A mArUM nukazAna karaze" ema vicArI kSamA karavI te apara kSamA, "je krodha karIza te karma baMdha thaze ema vicArI kSamA rAkhavI te vividha kSamA. "zAstramAM kSamA rAkhavAnuM kahyuM che, tethI kSamA rAkhavI te vajana kSamA (athavA pravacana kSamA), ane " AtmAne dharma kSamA ja che ema vicArI kSamA rAkhavI te dharma kSamA. e pAMce ya kSamA yathAyogya AdaravA lAyaka che, parantu kodha kara yukta nathI. emAM sarvotkRSTa kSamA dharmakSamAM che. 2 mAra-namratA, nirabhimAnapaNuM. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rU banava-saraLatA niSkapaTapaNuM 4 muktti-nilerbhIpaNuM. navatattvaprakaraNa sAtha : 6 tapa-icchAneA rASTra karave! te tapa, ahiM savara tattvamAM kahyo. ane AgaLa nirjarA tattvamAM paNa kahevAze, mATe tapathI saMvara ane nirA banne thAya che, ema jANavu. kAraNu ke samyag ni rAmAM savaradharma paNa aMtagata hAya cheja. tsu 4 6 sAMcama-ma-samyak prakAranA cama-5 mahAvrata athavA 5 aNuvrata te sacama dharma kahevAya, tyAM muninA sayadhama ahiMsAdi rUpa 5 mahAvrata 5 indriyanigraha, 4 kaSAyanA jaya, ane (mana, vacana kAryonA azubha vyApAra rUpa) 3 kAMDanI nivRtti ema 17 prakAranA che. 7 satya-satya, hitakArI, mApasara, priya-dharmAMnI preraNA ApanArAM vAkayeA khelavAM. 8 zauca-pavitratA, mana, vacana, kAyA ane AtmAnI pavitratA, munie bAhya upAdhi rahita hAvAthI manathI pavitra hoya che, vacanathI samiti-gupti jALavavAne satyavacana khelanArA heAvAyo pavitra hAya che. tapasvi hAvAthI teonA zArIrika meleA maLI javAthI teonI kAyA pavitra hAya che. athavA maLa-mUtrAdi azucionI yathAyeAgya zuddhi karanAra hAya che. ane rAgadveSanA tyAganuM tenuM lakSya hovAthI AtmAne paNa pavitra karatA hAya che, Ama dravyathI ane bhAvathI pavitratA, te zauca. 1 jJA~inya-(pina-kai paNa tra nahi arthAt) kaMI paNa parigraha na rAkhave te akicana dhama, temaja mamatva paNa na rAkhavu te kicana dharma che. (mahi' ddhitanA niyamathI a" ne A thayA che.) 0 dAya-mana-vacana-kAyAthI vaikriyazarIrI (-DhavI) sAthe tathA audyArika zarIrI (-manuSyaNI ane tiya`ciNI, sAthe maithunane ( karavuM karAvavu... ane anumAvuM e 3 karaNathI ) tyAga, te (3Xrax3=) 18 prakAranuM brahmacaryAM jANavuM, athavA gurukuLavAsa-- Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 saMvatarava (12 bhAvanA) 111 eTale gurunI AjJAmAM ane sAdhu samudAyamAM rahI, tenA niyamane anusarI jJAna ane AcAra zikhavA, te paNa brahmacarya kahevAya che. e 10 prakArane yatidharma kahyo. _| rUti 0 thatidharma che bAra bhAvanApddhmmnniccmsrnnN, saMsAro egayA ya annataM / asuittaM Asava saMvaro ya taha NijarA navamI // 30 // saMskRta anuvAda prathama manityamarAja, saMsAra ghavAtA rAkhyatve ! azucitvamAzravaH saMvarazca tathA nijjarA navamI // 30 // zabdAtha - padanaM-pahelI mutta-azucitva bhAvanA -anitya bhAvanA sava-Azrava bhAvanA sara-azaraNa bhAvanA saMva-saMvara bhAvanA saMsAra-saMsAra bhAvanA -vaLI yA-ekatava bhAvanA ta6-tathA ca-vaLI bhinna-nirjarA bhAvanA jannataM-anyatva bhAvanA navamI-navamI anvaya sahita padacheda paDhama aNicca asaraNa saMsAro egayA ya annatta / asuitta Asava ya saMvaro taha navamI NijjarA // 30 // gAthAtha :- pahelI anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azucitva, Azrava, ane saMvara tathA navamI nijajarA 30 vizeSArtha - 2 nitya mAvanA-"lakSmI, kuTumba, yauvana, zarIra, dazya padArtho e sarva vijaLI sarakhA capala-vinAzavaMta che, Aja che ane kAle nathI." ItyAdi rIte vastuonI asthiratA ciMtavavI te. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 navatattvaprakaraNa sAthe : 2 bALa-mAvanA--du:kha ane maraNa vakhate krAi koinu zaraNu nathI." ityAdi citavavu te. saMsAra-mAvanA--cAra gatirUpa A sa'sAramAM niratara bhamavuM paDe che. je aneka du:khAthI bharelA che saMsAramAM-mAtA strI thAya che, ane strI mAtA thAya che. pitA putra thAya che. putra marIne pitA thAya che, mATe nATakanA dRzya sarakhA vilakSaNu A saMsAra sathA tyAga karavA ceAgya che," ityAdi citavavuM te saMsAra bhAvanA. ja tva-mAvanA--'A jIva ekalA Avyo che, ekalA javAne che ane sukha-duHkhAdi paNa ekale ja bhAgave che, koI sahAyakArI thatuM nathI." ItyAdi citavavu te. dhu anyatva-mAtranA-dhana, kuTuMba parivAra, te sa anya che, paNa te rUpa huM nathI, huM AtmA chuM, huM zarIra nathI parantu te mArAthI anya che." ItyAdi citavavuM te. gudA 6 azucitva - bhAvanA - A zarIra rasa-rudhira-mAMsa-meda-asthi-majajA ane zu; e azucimaya sAta dhAtunuM anelu che. puruSanA zarIramAM 9 dvAra 2 cakSu, 2 kAna; 2 nAka, 1 mukha, 1 liMgathI hamezA azuci vahyA kare che, ane strInAM (2 stana, ane ceAnimAM e dvAra) 12 dvArathI hamezAM azuci vahyA kare che. vaLI-jenA saMgathI attara, tela Adi sugaMdhI padArthA paNa durgaM dharUpa ane che, miSTa AhAra paNa azucirUpa thAya che, tevA A zarIranI uparathI dekhAtI suMdara AkRtine avaLI karI dekhIe te, mahA trAsa upajAve evI ati bibhatsa hAya che." ityAdi ciMtavavu' te. 7 bAzraya-mAvanA--kama ne AvavAnA 42 mA te mAraphata karmo niratara AvyA ja kare che. ane utAye ja jAya che. Amane Ama cAlyA kare, te| . AtmAnA uddhAra kayAre thAya ?" ityAdvi ciMtavavuM te, pUrva kahyA che. AtmAne nIceA 8 saMvara-mAvanA-samiti, gupti, pariSaddha, yatidharma, bhAvanA ane cAritra, te saMnA 57 bheDhAnu svarUpa ci'tavadhu', ane te sa'vara Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 saMvata (bAra bhAvanA) 113 tattva karmo rekavAnuM sAruM sAdhana che. te na hoya te jIvane uddhAra ja na thAya, mATe amuka karmo karavA amuka amuka saMvara AcaruM to ThIka." ItyAdi ciMtavavuM. 6 nikarA-mAvA-"AgaLa kahevAtA nirjarA tatvanA 12 tapanA bhedanuM svarUpa ciMtavavuM, ane anAdikALanA gADha karmone nAza nirjarA vinA thaI zake tema nathI. mATe yathAzakti tene Azraya laIza te ja kaIka vakhata paNa mArA AtmAne vistAra thaze, mATe yathAzakti nijarjaranuM sevana karuM te ThIka." ItyAdi ciMtavavuM. logasahAvA bohI, dullahA dhammasta sAhagA arihaa| eAo bhAvaNAo, bhAveavvA payatteNaM // 31 // saMskRta anuvAda lokasvabhAvo bodhidula bhA dhamasya sAdhakA arhanta: / etA bhAvanA, bhAvitavyAH prayatnena / / 31 // zabdArtha :- DhoLAvo-lakasvabhAva bhAvanA gro -e voddhi-badhidurlabha bhAvanA mAvo -bhAvanAo ghamasta-dharmanA mAvezavyA-bhAvavI sahimA-sAdhaka vi-prayatnapUrvaka ri-arihaMte che. anvaya sahita padaccheda. logasahAvo, bohIdullahA, dhammassa sAhagA arihA / eAo bhAvaNAo payatteNaM bhAveavvA / / 31 // gAthArtha :lekasvabhAva, badhi ane dharmanA sAdhaka arihaMtAdika paNa durlabha che, e bhAvanAo prayatna pUrvaka bhAvavI e 31 che ka TulA zabda 11 mI ane 12 mI bane bhAvanAmAM saMbaMdhavALe che. nave.-8 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakaraNa sAthaH vizeSA : 20 jovamAtra mAtranA-keDa upara be hAtha rAkhI, anne paga paheALA karI ubhA rahelA puruSanI AkRti sarakhA A SadbhavyAtmaka leAka che. temAM agAu kahelA cha drabyA bharelA che. athavA te cha dravye rUpaja leAka che, dareka dravyeAmAM anantaparyAyeA che. jye pAtte sthira che. ane paryAceAnI utpatti ane nAza thayA ja kare che. eTale dareka dravyomAM dareka samaye utpatti, nAza ane sthiratA-dhrauvyara, e traNa dhama hAya ja che. je samaye amuka kAi paNa eka paryAya utpanna thAya che, teja samaye amuka koipaNa eka paryAya nAza thayele hAyaja che. ane dravya tA traNeya kALamAM prava-sthira cheja. Ama cha e dravyeAnA parasparanA saMbaMdhathI ekajAtanI vicitra uthala-pAthale|thI bharapUra A lokanuM-jagatanuM addabhuta ane akalita svarUpa vicAratAM vicAratAM paNa kharekhara tanmaya thaI javAthI AtmA rAga-dveSathI mukta thai jAya che. mATe tenuM adbhuta svarUpa syAdvAda dRSTithI vicAravu, 114 uMdhA vALelA sAMkaDA taLIyAnA sapATa kuMDAnA AkAranA adheAleka che, thALInA AkArane tiA~lAka che, ane mRganA AkAranA uSNa tAka che. te leAka dravyathI zAzvata che. ane paryAyathI azAzvata che." ema citalavuDa te. 6 vodhiduSTama-mAvanA--"anAdi kALathI saMsAramAM cakravRt bhramaNa karatA jIvAne samyaktyAdri 3 ratnanI prApti mahAdula bha che. anantavAra cakravati paNu' Adi mahApadavI prApta thaI, parantu sabhyAdi prApta na thayuM. vaLI akAma nirjarADe anukrame manuSyapaNuM, nirogIpaNu, A kSetra, ane dharma zravaNAdi sAmagrI prApta thai; te pazu samyakRtva ratnanI prApti na thaI, mATe samyaktva dharmanI prApti atidula bha che." ityAdi ciMtavavu te edhi dula bha bhAvanA. 1 vastunA svabhAvanI parAvRtti te paryAya, athavA parAvRtti pAmanAro vastudharmAMte paryAya. r tenI te eka ja sthitirUpa. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 saMvatattva (pAMca cAritra ) 12 dharma sAvaja-bar r Tri-Tu ma-dhama nA sAdhaka-utpAdaka-upadezaka evA azmita AdikanI prApti mahAdulabha che, kahyuM che ke titthayara gaNaharo kevalI va patteyabuddha pugvadharo paMcavihAvAdharo, gurumo Ayo'va zA a"--tI kara-gaNudhara-kevali-pratyekabuddha-pUrvI dhara ane pAMca prakAranA AcArane dhAraNa karanAra AcAya paNa A lAkamAM prApta thavA mahAdu bha che 515 ItyAdi citavavuM te adRdula bha bhAvanA athavA dharma mAvA kahevAya. 115 tathA pAMca mahAvratanI darekanI pAMca pAMca maLI 25 bhAvanAe paNa A 12 bhAvanAmAM atargata thAya che. tathA e 12 bhAvanAemAM maitrI-prameAda-kAruNya ane mAdhyastha e cAra bhAvanA meLavatAM 16 2bhAvanA paNa thAya che. tene vicAra anya graMthAthI jANyuve. pAMca cAritra sAmAiattha paDhamaM, cheovaTTAvaNaM bhave bIaM / parihAravisuddhiaM, suhumaM taha saMparAyaM ca // 32 // * 25 bhAvanAonuM svarUpa yogazAstravRtti Adika graMthothI jANavu. 1 sarve jIve| mitra samAna che, te maitrI bhAvanA, para jIvane sukhI dekhI rAjI thavuM te pramAda bhAvanA, du:khI jIve pratye anuka MpA karUNA AvI te kAruNya bhAvanA, ane pApI, adhamI jIvA pratye kheda na karavA. temaja khuzI paNa na thavuM, te mAdhyastha bhAvanA. 2 e khAra bhAvanAone bhAvavA mAtrathI itikattavyatA (katavyanI samApti) na mAnavI, parantu je bhAvanA je AtmasvarUpavALIche, te svarUpa pragaTa karavAne udyama karI, te AtmasvarUpa pragaTa karavuM, eja bhAvanA bhAvavAnA atha* hetu che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navataprakaraNa sAthe ? saMskRta anuvAda sAmAyikamatha prathama chedopasthApana bhaved dvitIyam / parihAravizuddhika sUkSma tathA sAMparAyika ca // 32 // zabdArtha :sAmA-sAmAyika cAritra | ciraviNuddhimaM-parihAravizuddhi tya-atha, have. cAritra paDhamaM-paheluM kudumaM-sUkSma chevadIva-de pasthApana ta-tathA, temaja ma-che saMparya-saMpAya cAritra thI -bIjuM cAritra ja-vaLI anvaya sahita padacacheda atha paDhama sAmAiya, bIaM cheovaThThAvaNaM bhave, parihAravisuddhi, taha ca suhuma saMparAya // 32 // gAthAtha :have paheluM sAmAyika, bIju che pasthAnika cAritra, parihAra vizuddhi temaja vaLI sUkama saM5rAya cAritra che. 3rA. vizeSArtha :have pAMca prakAranA cAritranuM svarUpa A pramANe 1 sAmAyika cAritra sana eTale jJAna-darzana-cAritrane mAtra eTale lAbha, te samaya, ane vyAkaraNanA niyamathI (taddhitana rU pratye lAgatAM) samAdi zabda thAya che. anAdikALanI AtmAnI viSama sthitimAMthI sama sthitimAM lAvavAnuM sAdhana te sAmAyika cAritra. A tenI mukhya vyAkhyA che. sAvadya gone tyAga, ane niravadya genuM=saMvaranirjarAnuM sevana=Atma jAgRti, te samasthitinAM sAdhane che, tenA itvarakathika ane yAvakathika be bheda che. bharatAdi 10 kSetramAM pahelA ane chellA jinezvaranA zAsanamAM prathama laghu dIkSA apAya che, te tathA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. saMvatattva (pAMca cAritra ) 117 zrAvakanuM' zikSAvrata nAmanu' sAmAyika vrata, pauSadha, pratikramaNa vagere kutbara thi sAmAciyAtri. ane madhyanA 22 tI karanA zAsanamAM tathA mahAvidehamAM sadA prathama laghu daukSA ane punaH vaDI dIkSA ema nathI. prathamathI ja niraticAra cAritranu pAlana (=vaDI dIkSA) hAya che, mATe te yAvastathi sAmAcihna cAritra (eTale cAvajIva sudhInu sAmAyika cAritra) kahevAya che. e be cAritramAM ityaki sAmAyika cAritra sAticAra ane utkRSTa 6 mAsanu che, ane yAvatkathika te niraticAra (alpa aticAra) tathA yAvajjIva sudhInu gaNAya che. A sAmAyika cAritrane lAbha thayA vinA zeSa 4 cAritrAne lAbha thAya nahi, mATe sathI prathama sAmAyika cAritra kahyuM che athavA AgaLa kahevAtAM cAreya cAritre kharI rIte sAmAyika cAritranA ja vizeSase rUpa che. tepaNa ahiM prAthamika vizuddhineja sAmAyika cAritra nAma Apelu che. 2 chedApasthApanIya cAritra pUrva cAritraparyAyane (cAritra kALanA) che- karI, punaH mahAvratAnuM upasthApana=AropaNa karavu, te chetoSasthApana caritra. te e prakAre che. 1 munie mULaguNunA (mahAvratanA) ghAta karyo hoya ta pUrve pALelA dIkSA paryAyaneA cheda karIne, punaH cAritra uccarAvavuM, te chaMdaprAyazcittavALuM satiSAra chetoSasthApani. ane laghu dIkSAvALA sunine chaxjIvanikAya adhyayana bhaNyA bAda utkRSTathI 6 mAsa vaDI dIkSA ApavI te, athavA eka tI karanA munine bIjA tIkaranA zAsanamAM praveza karavA hAya tyAre paNa te munine punaH cAritra uccarAvavu paDe che, jema zrI pArzvanAthaprabhunA munie cAra mahAvratavALu zAsana tyajI zrI mahAvIranuM pAMca mahAvratavALu' zAsana aMgIkAra kare, te tIrthAMsa krAnti rUpa. ema e rIte nitiAra che?ovasthApanIya cAritra mAda : cAritraparyAyanA chedanuM prayAjana e che ke-pUrve pALele dIkSA paryAya (dIkSAkALa) doSanA daDa rUpe gaNatrImAMthI rada-bAtala karavA, ethI nAnA--meTAnA vyavahAramAM viSamatA paNa thaI zake che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 navatattvaprakaraNa sAthe : jANavuM. A chedopasthApanIyacAritra bharatAdi 10 kSetramAM pahelA ane chellA jinezvaranA zAsanamAM hoya che. paraMtu madhyanA 22 tIrthaMkaranA zAsanamAM ane mahAvidehamAM sarvathA e chedo pasthApanIya cAritra hetuM nathI.. 3 parihAravizuddhi cAritra parihAra eTale tyAga. arthAt gacchanA tyAgavALe je tapa vizeSa ane tenAthI thatI cAritranI vizuddhi =vizeSa zuddhi, te dvArA vizuddhi cAritra kahevAya, te A pramANe sthavirakalpI munionA gacchamAMthI gurunI AjJA pAmI 9 sAdhu gaccha bahAra nIkaLI, kevali bhagavAna pAse jaIne, athavA zrI gaNadharAdi pAse, athavA pUve parivAra kalpa aMgIkAra karyo hoya tevA sAdhu pAse jaI parihAra ka95 aMgIkAra kare. temAM cAra sAdhu para thAya eTale 6 mAsa tapa kare. bIjA cAra sAdhu te cAra tapasvInI vaiyAvacca karanArA thAya, ane eka sAdhu vAcanAcArya guru thAya, te parihAraka cAra munine 6 mAse tapa jyAre pUrNa thAya tyAre vaiyAvacca karanArA cAra muni 6 mAsa sudhI tapa kare, pUrNa thayelI. tapasyAvALA cAra muni vaiyAvacca karanArA thAya. e pramANe bIje 6 mAsane tapa pUrNa thaye punaH vAcanAcArya pote 6 mAsane tapa kare. ane jaghanyathI 1 tathA utkRSTathI 7 sAdhu vaiyAvacca karanAra thAya, ane 1 vAcanAcArya thAya. e pramANe 18 mAse parihAra ka9pane tapa pUrNa thAya che. parivAra kalpI munionI saMjJA che A kalpamAM tapazcaryA karanAra munie tapazcaryA karatA sudhI 6 mAsa paryanta vari athavA nirvi rAmAnava kahevAya, ane tapazcaryA karI rahyA bAda nirvAcavA kahevAya, tathA vaiyAvacca karanAra munio anuparihAra kahevAya, ane guru tarIke sthApela muni vAranI vArya kahevAya. jethI eka munine utkRSTa e cAreya saMjJA paNa judA judA kALa) hAya che. che parihAra kapanA tapavidhi vagere che rIDamAnDamAM jadhanya tha bhakta (1 upavAsa), madhyama varSobha Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 saMvatattva (pAMca cAritra) 119 4 sUkSma aparAya cAritra sUkSma eTale RkidirUpa (cUrNa rUpa) thayela je ati jaghanya saMpAya eTale lebha kaSAya, tenA kSayarUpa je cAritra te sUmasaMpAya tra kahevAya. krodha, mAna ane mAyA e traNa kaSAya kSaya thayA bAda arthAt 28 mohanIyamAMthI saM. lebha vinA ra7 mehanIya kSaya thayA bAda ane saMjavalana lobhamAM paNa bAdara saMjavalana lebhane udaya (ra upavAsa). ane utkRSTa aSTamabhakta (3 upavAsa), ziziramAM jaghanya ghaSThabhakta, madhyama aSTamabhakta, ane utkRSTa dazamabhakata (4 upavAsa), tathA yakSajAmAM jaghanya aSTamabhakta, madhyama dazamabhakata ane utkRSTa dvAdazabhakata (5 upavAsa) e pramANe cAra parihArI sAdhuonI tapazcaryA jANavI, ane anuparihArI tathA vAcanAcArya te tapapraveza sivAyanA kALamAM savA AcAnsa (AyaMbila) kare che, ane tapa:praveza vakhate pUrvokta tapazcaryA kare che. A parihAra ka95 18 mAse samApta thayA bAda te munie punaH eja parihAra ka5 Adare, athavA jina ka9pI thAya (eTale jinendra bhagavaMtane anusaratI utsarga mArganI utkRSTa kiyAvALo kapa te jinaka95 aMgIkAra kare) athavA vira ka95mAM (apavAda mArganI sAmAcArI vALA ga7mAM) praveza kare. A kepa aMgIkAra karanAra prathama saMghayaNI, pUrvadhara labdhivALA, evA napuMsakavedI athavA puruSavedI (paNa strI vedI nahiM evA) muni hoya che. A munie AMkhamAM paDeluM taNa paNa bahAra kADhe nahi, apavAda mArga Adare nahiM, trIjA prahare bhikSATana kare, bhikSA sivAyanA kALamAM kAvyotsargamAM rahe, keIne dIkSA Ape nahi paratu upadeza Ape, navA siddhAnta na bhaNe paNa prathamanA bhaNelAnuM smaraNa kare, ItyAdi vizeSa sAmAcArI granthAntarathI jANavI. A cAritranI vizuddhi prathamanAM be cAritranI vizuddhithI adhika jANavI, ane pUrvokta be cAritranA adhyavasAyathI upara A cAritranA adhyavasAyo ( AtmAnA vizuddha pariNAmo) asaMkhya lekanA pradeza pramANa bhinna tathA anukrame adhika adhika vizuddha jANavA kidi karinAne vidhi granthAntarathI jANa. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 navatattvaprakarNa sAtha : vinAza pAmyA bAda jyAre kevaLa eka sUkSma leAbhanAja udaya vate che, tyAre 10 mA sUkSmasa'parAya guNusthAnamAM vartatA jIvane sUma sa'parAya cAritra kahevAya che. e cAritranA be bheda che, tyAM upazama zreNithI paDatA jIvane 10 mA guNasthAne patita dazAnA adhyavasAya hovAthI savimAna sUkSmasaMrAca, ane upazama zreNie caDhatA tathA kSepaka zreNie caDhatA jIvane 10 mA gurusthAnake vizuddha-caDhatI dazAnA adhyavasAya hovAthI vizudhdhamAna sUkSma saMpAca cAritra hAya che. tatto a ahavakhAyaM khAyaM savvaMmi jIvalogaMmi / jaM cariUNa suvihiyA, vaccaMti ayarAmaraM ThANaM // 36 // " saMskRta anuvAda tatazca yathAkhyAta, khyAtaM sarvasmin jIvaloke / yaccaritvA suvihitA gacchantyajarAmara sthAnam // 33 // zabdArtha: tatto-tyArabAda avaLI avA-yathAkhyAta cAritra svayaM-prakhyAta sarvAma-sa nIvomAMmi-jIvaleAkamAM, jagatamAM. anvaya sahita padaccheda a tatto ahakkhAya, savvami jIvalog2ammi khAyauM / jaM cariUNa suvihiyA, ayarAmara ThANaM baccati / / 33 / / gAthA: ane te pachI prasiddha cAritra che, f-je (yathAkhyAta cAritra) ne ziLa-AcarIne suvidyiA-suvihita jIvA vaijyaMti-pAme che, jAya che bacarAmAM-ajarAmara, meAkSa DhALa-sthAnane yathAkhyAta-eTale sajIva lekamAM khyAta eTale jene AcarIne suvihitA mAkSa tarapha jAya che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 saMvaratava 11. thAkyAta athavA vatha rahyAta, rathA=jevuM (jaina zAstramAM ahaMta bhagavaMtoe) rata=kahyuM che. tevuM saMpUrNa cAritra, te thAkyAta caritra athavA mathasarva jIva lokamAM hayAta prasiddhaetarata mokSa ApanArUM hovAthI mokSanA khAsa kAraNa tarIke prasiddha=Atha rahyA. te 4 prakAranuM che. upazAnta yathAkhyAta, kSAyika yathA khyAta, chAghasthika yathAkhyAta, kevalika yathAkhyAta. 1. 11 me guNasthAnake mehanIya karma sattAmAM hoya che, paNa tadna zAMta hevAthI tene udaya nathI hote, te vakhatanuM cAritra te upazAnta yathAkhyAta. 2. 12-13-14 guNasthAnake mehanIyane mULathIja taddana kSaya thavAthI je kSAyika bhAvanuM cAritra thAya che, te kSAyika yathAkhyAta. 3. agyArame ane bArame guNasthAnake e banne prakAranuM cAritra chAvasthika yathA khyAta cAritra kahevAya che. 4. ane kevaLajJAnIne terame, caudame guNasthAnake kSAyika bhAvanuM cAritra kaivalika yathAkhyAta cAritra kahevAya che. 1 cAritro viSe. A yathAkhyAta cAritrathIja mekSa prApti hoya che mATe gAthAmAM 1 kharI rIte sAmAyika ekaja cAritra che, paraMtu tenI judI judI avasthAone lIdhe tenAM ja judAM judAM nAmo che. pUrva paryAya che, ane navA paryAyanuM upasthAna karavAthI je sAmAyika cAritra, tenuM nAma chedo pasthApanIya sAmAyika cAritra che, parihAra kalpa karavAthI je vizuddhi thAya tenuM nAma parihAra vizuddhi sAmAyika cAritra, che. mAtra sUkSma ja saMparAya-kapAya udayamAM hoya te vakhate je jAtanuM sAmAyika cAritra teja sUkSma saM5rAya sAmAyika cAritra ane pachI koIpaNa prakAranA aTakAva vagaranuM zuddha kuMdana jevuM yathArtha=kharekharUM yathAkhyAta= prasiddha sAmAyika cAritra te yathAkhyAta sAmAyika cAritra, cAra bhedo judA judA gaNAvavAthI munionI laghu dIkSAne ane zrAvakanA sAmAyika vratanA sAmAyika vagerene ivarakathika sAmAyika nAma ApyuM che, ane madhyama tIrthakare tathA mahAvidehamAM ladhu tathA vaDI dIkSAne bheda na hovAthI prathamathI ja jIMdagI sudhInuM sAmAyika cAritra, te yAvaskathika sAmAyika cAritra che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 navatattva prakaraNa sAthe : "sa" jIvaleAkamAM prasiddha tathA jene AcarIne suvihita sAdhue meAkSapada pAme che" ema e cAritrane mahimA varNavyA che. !! savara tattvanA sAra / / ahiM kama =pu baddha-adhyamAna-ane khaMdhanIya ema 3 prakAranAM che, temAM bhUtakALamAM je khaMdhAI cUkayAM che te pUrvavata vamAna samaye je badhAya che, te vamana, ane have pachI je bhaviSyakALamAM baMdhAze te vazvanIca kahevAya. e pramANe traNa kALanA bheda vaDe 3 prakAranAM karmAthI yama niyamA (trata-pratyAkhyAnA) adhyamAna kA savara eTale rAdha kare che, mATe sa Mvara tattvanA mukhya viSaya abhinava kanA rodha karanAra yama-niyame! (vrata-pratyAkhyAnA) che, te kAraNathI A savara tattvamAM yama-niyamanA svarUpavALAja (57) bheda kahyA che (ane pU addha karmonA nAza karanAra tapazcaryAM che, te nirAtattvamAM gaNAze.) tathA A savara ane nijjarAne paNa saMbaMdha che, kAraNa ke savadhamI na gauNapaNe sakAma nijjarA paNa avazya hAya che. A saMvatattvamAM 5 cAritra kahyAM che, parantu TUMkuM rezavirati cAritra smRti alpa saMvara dharmAMvALuM hAvAthI kahyuM nathI, temaja mA NAbhedomAM kahevAtuM sAtamu vitaritra vAstavika rIte cAritra rUpa nathI, temaja alpa savaradhavALu paNa nathI, mATe A savara tattvamAM gavA cegya nathI. aa savara tattva jANavAnA uddeza ! savara tattvanA pA. bhedanuM svarUpa jANIne AtmA vicAra kare ke--je karmonA saMbaMdhI AtmA saMsArabhramaNa kare che, ane AtmasvarUpathI bhraSTa thAya che, te bhAvIkamanA bandha-rAdha, eja saMvara tattva che, mATe te saMvara tattva mArA AtmAnuM svarUpa hovAthI AdaravA ceAgya che, ema vicArI avirati gRhastha hoya, te sthUla ahiMsA Adi aNuvratarUpa, tathA paiASadha Adi vrata pratyAkhyAna rUpa, dezavirati 1 ahiMsA-satya--asteya-brahmacarya-ane aparigraha e paMcamahAvratA (athavA 5 aNutratA) te cama ane e pa McamahAvratenA (tathA 5 aNuvratAnA poSaka tathA rakSaka je vizeSa-niyameA-abhigrahA te niyama. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM saMvatattva aMgIkAra kare, ane dezavirata gRhastha hAya te saMsArasamudramAM mahApravaheNu samAna sarvavirati cAritra aMgIkAra karavuM, eja saMvaranA 57 bhedonuM yathAsa'bhava pirapAlana che. dezivarita AdaravAthI pa7mAMnA keTalAka bhedonu yathAsa bhava dezathI upAdeyapaNuM thAya che, ane sa`virati aMgIkAra karavAthI sarve 57 bhedonu prathama dezathI, ane ante sava thI (saMpUrNa) upAdeyapaNuM thAya che. e pramANe AtmasvarUpanI sanmukha thayele AtmA savara tattvane yathAsa'bhava dezathI athavA sarvathI upAdeya svarUpe prApta kare, te te AtmA anukrame potAnA sarvAMsa'vararUpa Atmadhama prakaTa karI, ante mekSatattva paNa prApta kare. eja A saMvatattva jANavAnA mukhya uddeza che. mArUti 6 saMvatattva || 1 veza eTale alpa aze vitti eTale vrata-niyamavALu cAritra te DherAvita cAritra kahevAya. enuM bIjuM nAma samAtta yama eTale ke ika aMze sayama-cAritra che, ane ka MIka aMze asayama--acAritra che. kAraNa ke A cAritra 5 aNuvrata-laghutrata rUpa che. ane sAmAyikAdi / cAritrya 5 mahAvrata rUpa che, mATe te sAmAyika Adi cAritranI apekSAe atyaMta laghu hovAthI dezavirati cAritra saMpUrNa cAritra rUpa nathI. A dezavirati cAritra gRhasthAne zrAvakAne jazrunyathI 1 vrata ane utkRSTathI 12 vrata aMgIkAra karanArane hAya che, emAM sthAvara-ekendriya javAnI hiMsAne tyAga nahi paN yatanA heAya che. ane trasavAnI hiMsAne te prAyaH anumati sivAya sarvathA tyAga hoya che. 2 jemAM savathA vrata-niyamane abhAva te avirati cAritra, athavA vrata niyama Adine sadUbhAva hoya, paraMtuM samyaklR zraddhA rahita (mithyAtva yukta) hAya te paNa aviraticAritra kahevAya, emAM vhelA athavALA aviratipaNAne cAritra rAbda joDavAnu kAraNa e ke mANAbhedomAM cAritra mAgaNAne viSe sava sa`sArI vAte samAverA karavAne che. ane bIjA athavALI aviratimAM te ya cAritra athavA bAhya cAritra rUpa kriyA, spaSTa dekhAya che, te kAraNathI cAritra zabda joDI rAkAya che. 123 3 dezaviratimAM gRhasthane paNa aneka Arabha hAvAthI tathA dhamadhyAnanI gauNatA hAvAthI (gRhasthane) saMvaradhama'nI mukhyatA nathI. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 navatatva prakaraNa sAthe H atha saptamaM nirjarAtatvaM - bandhatattvaM ca / nirjarAtanA ane baghatavanA bhedo. bArasa vihaM tavA, NijjarA ya, baMdho cauvigappA a / payai Thii-aNubhAga-ppaesabheehiM nAyavvA // 34 // saMskRta anuvAda : dvAdazavidha tapo nijjarA ca, bandhazcaturvikalpazca prakRtisthityanubhAgapradezamedetivyaH // 34 // zabdArtha - -vAravi-bAra prakArane paz-prakRtibandha to-ta5 di-sthitibaMdha jinA-nirjarAtatva che [mI-anubhAga (rasa) badhe ja-vaLI pUrNa-pradezabaMdha vaMdho-babdhatattva me -e (cAra)bhede-cAra prakAre ravijaLyo-cAra prakAra che nAca-jANa anvaya sahita padaracheda bArasa-viha tavo NijjarA ya, payai Thii aNubhAga ppaesa bheehi baMdho cau vigappo nAyavvA // 34 // saMvaradharmanA adhikArI te mukhyatve parama pUjya muni mahAtmAo ja hoI zake, te paNa A granthamAM vizeSa spaSTatA mATe gRhasthane paNa gauNa sevara bhAva darzAve che. guNasthAnakenA caDatA krama pramANe saMvara vadhavAthI prakRtione kamabaMdha ocho occho thato jAya che. chevaTe saMvaranI saMpUgatA thatAM 14 mA guNasthAnakamAM taddana karmabaMdhanane abhAva thAya che, te uparathI guNasthAnakavAra saMvara ane Azrava keTaluM hoya ? te tAravI zakAya tema che. - Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 nirAtava 125 gAthArtha - bAra prakArane tapasaMvara ane nirja jarA che. ane prakRti, sthiti, rasa ane pradeza bhede karIne baMdha cAra prakAre jANa 34aa. vizeSArthaA gAthAmAM vAravaTuM to nijharaca, eTalA vAkya vaDe nirjarAtatva kahyuM che, ane zeSa vAyavaDe baMdhatattva karyuM che. tyAM nijaja-dravyathI ane bhAvathI ema be prakAranI che. karma pudgalene AtmapradezamAMthI kheravavAM te TreninnA ane jenAthI te karma pudgale khare-nijare tevA AtmAnA tapazcaryAdivALA zuddha pariNAma te mAnirjarA kahevAya. athavA akAma nirjarA ane sakAma nirjarAne artha paNa pahelI gAthAnA arthamAM lakhyuM che, tyAMthI jANa. 12 prakAranA tapanuM svarUpa AgaLanI gAthAomAM kahevAze. zrItattvArthasUtramAM paNa pUjya zrI umAsvAti vAcakavare tapanA sikkA e sUtravaDe tapathI nirjarA kahI che, vaLI tapazcaryAthI nikAcita karmone paNa kSaya kahyo che, tapathI nirjarA ane 2 thI saMvara paNa thAya che. have gAthAnA pUrvArdhamAM kahelA vadho e zabdathI prAraMbhIne badhatattvanA 4 bheda kahyA che. tyAM kSIranIravat athavA agni ane lehagalakavat AtmA ane karmane yogya kAmaNa vagaNane paraspara saMbaMdha te gaMdha kahevAya. tenA cAra bhedanuM svarUpa 37mI gAthAmAM Avaze. 1 nikAcita karma eTale ati gADha rasathI baMdhAyela karma, te paNa anizvita ane nirata (atizaya gADha saMbaMdhavALuM)ema ra prakAre che. temAM tapazcaryAthI amuka hada sudhInAM alpanikAcita karmo kSaya thAya che, ane amaka hada sudhInAM sunikAcita karmo avazya vipAkodayathI-radayathI bhogavavAM paDe che. zrI adhyAtmaparIkSAdi graMthomAM nikAcita karmone kSaya karanArI apUrvakaraNAdi adhyavasAyavALI bhAva tapazcaryA kahI che. te paNa a95 nikAcitakarmonI apekSAe jANavI. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 navatatvaprakaraNa sAthe : cha prakArane bAhya tapa aNasaNamUNoariyA, vittIsaMkhevaNaM rsccaao| kAyakileso saMlI-NayA ya bajjho tavo hoi. // 35 // saMskRta anuvAda anazanamUnaudarikA-vRttisaMkSepaNa rasatyAgaH / kAyaklezaH salInatA ca bAhya tapo bhavati // 35 // | zabdArtha - saM-anazana tapa rIcA-saMlInatA tapa 3LocA-UnaudazikA, tapa ca-ane vittIsaMva-vRttisaMkSepa tapa vo-bAhya rasaravALo-rasatyAga, tapa tavo-tapa jeno-kAyakaleza tapa rU-che anvaya sahita padaccheda aNasaNa', UNoariyA, vittI-saMkhevaNa, rasa-ccAo kAya-kilesA ya salINayA bajjho tavo hoi // 35 // gAthArtha - anazana, UnIdarikA, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakaleza ane saMsInatA bAhya tapa che. rUpA vizeSArtha - 1 2 kanarAna tapa, dhana eTale nahi, na eTale AhAra. arthAta-siddhAnta vidhie AhArane tyAga kare, te vanarAja1 taja ( 1 tenA be bheda che. 1 yAvajIva ane 2 Ivarika. tyAM pAdapapagama ane bhakatapratyAkhyAna e be anazana maraNa payata saMlekhanApUrvaka karAya che, tenA paNa nihArima ane anihArima evA be be bheda che. tyAM anazana aMgIkAra karyA pachI zarIrane niyatasthAnathI bahAra kADhavuM te nihArika, ane teja sthAnake rahevuM te anihArima. e cAreya bheda jAvarA anazananA che, ane tvarita janajAra Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 nija rAtattva 127 kahevAya, paraMtu, vrata pratyAkhyAnanI apekSA rahita bhUkhyA rahevA mAtrathI anazana tapa thatA nathI. e te laghana mAtra kahevAya che. 2 naurijA tapa-jhana eTale nyUna auriyA-udarapUtti karavI te. ahiM upakaraNanI nyUnatA karavI, ane kSudhA karatAM nyUna AhAra karavA te mukhya nauvA tathA rAga vagere alpa karavA te mAtra kauttattA. A tapamAM puruSanA AhAra 32 kavala ane strIne AhAra 28 kavala pramANe gaNIne yathAyeAgya puruSanI UnaurikA 9-12-1624-ane 31 kavala bhakSaNathI pAMca prakAre che, ane strInI UnaurikA 4-8-12-20-27 kavala bhakSaNuvaDe pAMca prakAre che. 2 vRttisaMkSepa-drabyAdika cAra bhede manevRttinA saMkSepa, arthAt dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI bhikSA vagerenA abhigraha dhAraNa karavA te. ? rasatyAga tapa-rasa eTale dUdha-hi-ghI-tela-geALa ane taLelI vastu e 6 laghuvigaI, tathA madirA-mAMsa-mAkhaNa--ane madha e cAra mahAviMgai, tyAM mahAviMgayanA sarvathA tyAga ane laghugiyanA drabyAdi cAra bheDhuM yathAyogya tyAga karavA, te rasatyAga kahevAya, be hAcaherA tapa-vIrAsana Adi AsanAthI (besavAnI vidhiethI) besavuM, kAyAtsaga karavA, ane kezanA leAca karave ityAdi kAyaleza tapa che. ksahInatA tapa-salInatA eTale sa Mvaravu, saMkocavu. tyAM azubhamAge pravatatI indriyAsa...varavI eTale pAchI haThAvavI te rUndriya sa'jJAnatA, kaSAye rAkavA te pAca sahInattA, azubha yeAgathI niva vu' te coga sahInatA, ane srI, pazu, napu sakanA saMsaga vALA sthAnanA savathI ane dezathI ema be prakAre che. tyAM cAre prakAranA AhAranA tyAgavALA (cavihAra) upavAsa- aTTama Adi sarvAMthI kahevAya. ane namukakArasahiya perisI Adi dezathI kahevAya. 2 dravyathI-amuka vastune, kSetrathI amuka sthAnane!, kALathI amuka kALe, ane bhAvathI=rAgadveSa rahitapaNe je (maneAvRttie pAchI haThAvavA rUpa) vRtti saMkSepa te, dravyAdikathI 4 prakArane kahevAya. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 128 navatattvaprakaraNa sAtha: tyAga karI sArA sthAnamAM rahevuM te vivigha saMsTInA kahevAya, e 4 prakArane saMlInatA tapa jANo. e pramANe 6 prakArane bAhya tapa che, ke je tapa mithyAdaSTie paNa kare che, leka paNa je dekhI tapasvI kahe che, ane bAhya dekhAvavALe che, tathA zarIrane tapAve che, mATe e 6 prakArane rAhata kahevAya che. 6 prakArane abhyatara tapa pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sjjhaao| jhANa ussaggo'vi a, abhitarao tavo hoi // 36 // saMskRta anuvAda prAyazcitta vinayo, vaiyAvRtya tathaiva svAdhyAyaH / dhyAna kAyotsagoM'pi cAbhyantara tapo bhavati // 36 // zabdArtha :pacaraM-prAyazcitta tapa karUno-kAryotsarga tapa viza-vinaya tapa vi-paNa vecAri-vaiyAvRtya tapa 34-ane taheva-temaja amita abhyantara so -svAdhyAya tapa tavo-tapa kakSA-dhyAna tapa go-che. anvaya sahita padacacheda gAthAvata-paratu rasto kavi-tti. gAthArtha - prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, temaja svAdhyAya, dhyAna, ane kAryosaga paNa abhyantara tapa che 365 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 nijarAtattva 129 vizeSArthahave 6 prakArane abhyatara tapa kahIe chIe. je taya loka bAdA daSTithI jANI zakatA nathI. je tapathI ke tapa karanArane tapasvI kahetA nathI, jenAthI bAhya zarIra tapatuM nathI, paraMtu abhyantara AtmAne ane manane tapAve che ane vizeSataH je tapa aMtaraMga pravRttivALe hoya che, tevA prAyazcitta Adikane sattA tA kahyo che. tenuM svarUpa A pramANe che ? prAyazcitta tA 20 gharano | thayelA aparAdhanI zuddhi karavI te prAyazcitta tanA 10 bheda A pramANe ? zAstronA prazcitta-karelA pApane guru Adi samakSa prakAza kare te. 2 pratikamaNa kazcitta-thayeluM pApa punaH nahiM karavA mATe micchAmi dukkaDaM (mAruM pApa mithyA thAo ema) kahevuM-devuM te. rU zika prAyazcitta karela pApa guru samakSa kahevuM ane mithyA duSkRta paNa devuM te. 4 ji prazcatta-akalpanIya annapAna vagerene vidhipUrvaka tyAga kare te. zAstrI kAryAzcatta-kAyAne vyApAra baMdha rAkhI dhyAna karavuM te. 6 tAH prAcatta-karela pApanA daMDarUpe navI pramukha tapa karavuM te. 7 cheH prAyazcitta-mahAvratane ghAta thavAthI amuka pramANamAM dakSAkALa cheda ghaTADe . 8 mUruM pAzcatta-mahA-aparAdha thavAthI mULathI punaH cAritra ApavuM te. nava. 9 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 navatatvaprakaraNa sAtha: che anavasthAkya prAyazcitta-karelA aparAdhanuM prAyazcitta na kare tyAM sudhI mahAvrata na uccarAvavAM te. 20 pa zvara prAthazcitta-sAdhvIne zIlabhaMga karavAthI, athavA rAjAnI rANuM ityAdi sAthe anAcAra sevAI javAthI, athavA tevA bIjA zAsananA mahA upaghAtaka pApanA daMDa mATe 12 varSa gaccha bahAra nIkaLI, veSane tyAga karI, mahA-zAsanaprabhAvanA karyA bAda puna: dIkSA laI gacchamAM AvavuM te. ahiM prAyaH eTale vizeSathI, jittanI vizuddhi kare, te prAyazcitta e zabdArtha jANa. // 2 vinaya 7 prakArano / guNavaMtanI bhakita-bahumAn karavuM athavA AzAtanA na karavI te vinaca kahevAya, te jJAna-darzana-cAritra, mana-vacana-kAyA ane upacAra ema 7 prakArane che, athavA mana Adi 3 coga rahita 4 prakArane paNa che. * tyAM prakArano vinaya A pramANe- 2 jJAna vinA-jJAna tathA jJAnInI bAhya sevA karavI te maf, aMtaraMga prIti karavI te yadumAna, jJAna vaDe dekhelA padArthonuM svarUpa bhAvavuM te AvanAvinaya, vidhipUrvaka jJAna grahaNa karavuM te vidhi ghag, ane jJAnano abhyAsa karavo te abhyAsa vinaya ema pAMca prakAre jJAnavinaya che. 2 Trena uttara-deva-gurunI ucita kriyA sAcavavI te sukRpA vinA, ane AzAtanA na karavI te mArAtinA vinaya. ema 2 prakArane darzana vinaya che. puna: zuzraSA vinaya 10 prakAranuM che. te A pramANe-stavana, vaMdanA karavI te sajjara, AsanathI ubhA thaI javuM te apurathAna, vastrAdi ApavuM te jJAna, besavA mATe Asana lAvI " beso " kahevuM te Asana rijha, Asana goThavI ApavuM te mAnavAna, vaMdanA karavI te tivarga, be hAtha joDavA te arighA, Ave tyAre hAmAM javuM te sarva mana, jAya tyAre vaLAvavA javuM te pazcAtma na, ane beThA hoya tyAre vaiyAvacca karavuM te ghaNuMjAranA, e 10 prakAre zuzraSA vinaya jANo. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 nija rAtattva 13 // 3 vaiyAvRtya 10 prakAre / / AcArya-upAdhyAya- tapasvI-sthavira glAna-zaikSa sAdha- mika-kula-gaNa- saMgha-e 10nuM yathAyogya AhAra, vastra, vasati, auSadha, pAtra, AjJApAlana ItyAdithI bhakti-bahumAna karavuM, te 10 prakAre vaiyAvRtya kahevAya. // 4 svAdhyAya 5 prakAre // bhaNavuM, bhaNAvavuM, te vAvanA, saMdeha pUche te rachanA, bhaNelA artha saMbhAra te 12 varjanA, dhArelA arthanuM svarUpa vicAravuM te tathA anAzAtanA vinayanA 45 bheda che. te A pramANe tIrthaMkara-dhamaAcArya-upAdhyAya-sthavira-kula-gaNa-saMgha-sAMgika-(eka maMDalImAM gocarIvALA) tathA samagra sAdhamika (samAna sAmAcArIvALA) e 10 tathA 5 jJAna, e 15 nI AzAtanAno tyAga, temaja e 15 nuM bhakti-bahumAna, ane e 15nI vaNasaMjvalanA (guNaprazaMsA) e pramANe 45 bhede bIje anAzAtanA darzana vinaya jANo. rU cArika vina-pAMca cAritranI sahaNa (zraddhA)(kAyA vaDe) sparzanA Adara-pAlana ane prarUpaNa, te pAMca prakArane cAritra vinaya jANo, 6-6 cA vinA-darzana tathA darzanInuM mana-vacana-kAyAvaDe azubha na karavuM, ane zubhamAM pravRtti karavI, te 3 prakArane yoga vinaya che. ( A 3 prakArane vega vinaya-upacAra vinayamAM antargata gaNavAthI mULa vinaya 4 prakArane thAya che.) 7 vAra vinA-A vinaya 7 prakAra che. 1 gurvAdinI pAse rahevuM, 2 gavadikanI icachAne anusaravuM, 3 gurnAdikane AhAra ANavA vagerethI pratyupakAra karavo, 4 AhArAdi Apa, 5 auSadhAdikathI paricaya karavI 6 avasarane ucita AcaraNa karavuM, ane cha gurnAdikanA kAryamAM tatpara rahevuM. 1 jJAna, dIkSA paryAya ane vaya vaDe adhika. 2 vyAdhigrasta sAdhu. 3 navadIkSita ziSya. 4 eka maMDalImAM gocarInA vyavahAravALA, 1 candrakula, nAgendrakula tyAdi. 6 AcAryane samudAya 7 sarva sAdhu-sAvI-zrAvaka-zrAvikA. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 navatattvaprakaraNa sA: anuprekSA, ane dharmopadeza ApavA te dhA e pAMca prakArane svAdhyAya jANavA, // " dhyAna-gumadhyAna 2 prahAra / / dhyAna eTale yeAganI ekAgratA athavA yAganirodha ema e aya che. tyAM 4 prakAranuM dharmAMdhyAna ane 4 prakAranu zukaladhyAna, te ahiM abhyantara taparUpa nija rAtattvamAM gaNAya che, ane, 4 prakAranuM Akhta dhyAna, tathA 4 prakAranuM raudradhyAna sa`sAravRddhi karanAra hovAthI ahiM nirjarAtattvamAM gaNAya nahi. a * dhama tathA zukala yAnanA 4-4 bheda che. / / 6 vAyosan 2 hAre + tsu jAya eTale kAyA vagerenA vyApArane utta eTale tyAga, te kAyotsarga athavA ( sAmAnya zabdathI, utsa kahevAya. te 1 cAra prakAranuM ArdradhyAna A pramANe-svajanAdi ISTa vastuno viyoga thavAthI, je ciMtA-zoka Adi thAya, te rUTaviyoga prAtta'thAna, aniSTa vastunA sayeAge te vastunA viyeAga kayAre thAya'' ema ciMtA karavI te aniSTasaMcaLa karrAdhyAna, zarIre rAga thavAthI je ciMtA thAya, te ciMtA Atta dhyAna, ane bhaviSyanA sukhanI ciMtA karavI ane karelI tapazcaryAMnu niyANuM karavu te prazo. Atta dhyAna. 2. prANIonI hiMsAnuM ciMtana karavuM, te duttAnudhi, asatya elavAnu ciMtavana te mULanundhi, cArI karavAnuM ciMtavana te sTeyAnunti ane parigrahanA rakSaNa mATe aneka ciMtA karavI, te sa MrakSaLAnudhdhi raudradhyAna. ,, * dharma dhyAna "zrI jinezvaranI AjJA-vacana satya che' evI zraddhApUrvaka ciMtavanA karavI, te jJAviSaya, rAga Aki AzravA A saMsAramAM apAyabhUta-kaTarUpa che. ema citavavuM, te sAviSaya, 'sukha, duHkha te pUrvI kA vipAka (phaLa) che" ema citavavuM, te vivAdaviSaya, ane SadravyAtmaka leAkanu svarUpa vicAravu te saMsthAviSaya dhama dhyAna. e pramANe dhyAnanA 4 bheda che. xsuvadhyAna A dhyAnane vhelA bheda pRthavattva vita vi Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nija rAtattva 133 utsarga dravyotsarga ane bhAvetsarga ema be bhede che. tyAM dratsarga 4 prakAra ane bhavetsarga 3 prakAra che. te A pramANe vAra che. pRthaphatva eTale bhinnatA, te-je dravya, guNa athavA paryAyanuM dhyAna cAlu hoya teja dravya, guNa ke paryAyamAM sthira na rahetAM, te dhyAna anya dravya, guNa, paryAyamAM cAlyuM jAya che. mATe kRtri , tathA zratajJAnIne ja A dhyAna (vizeSataH pUvadhara labdhivatane hovAthI) pUrvagata zratanA upagavALuM hoya che mATe-vita. zataka chati vayanAta-vakkI, ane eka vegathI bIjA vegamAM, eka arthathI bIjA arthamAM ane eka zabdathI bIjA zabdamAM, athavA zabdathI arthamAM ane arthathI zabdamAM, A dhyAnane vicAra eTale saMcAra thAya, mATe (vivArthavyajJanayoriffi:-khaMti vacanAta) vicAra mATe pRthaphatva vitaka savicAra kahevAya che. (A dhyAna zreNivaMtane 8mAthI 11mAM guNasthAna sudhI hoya che.) tathA-pUrvokata pahelA bhedathI viparIta lakSaNavALuM, vAyurahita dIpakavata nizcala ekaja dravyAdikanA ciMtanavALuM hovAthI kRzatva eTale ekavANuM, paraMtu A dhyAna paNa pUrvadharane zrutAnusArI ciMtanavALuM hovAthI pitta sahita, ane artha, vyaMjana ane emanI pUrve kahyA pramANe saMkrAntisaMcaraNa na hovAthI vivAra vALuM che. mATe A bIjuM zukaladhyAna (g ) vita vivAra kahevAya che. A plAnane ane kevaLajJAna thAya che. tathA-teramA guNasthAnane ane mana-vacana-yoga dhyA-rokyA bAda, kAyayoga rUMdhatI vakhate sUkSma kAgI kevalIne sUkSatriyA nivRtti nAme trIjuM guphaladhyAna che arthAta A dhyAnamAM sUkSma kAyAgarUpa kriyA hoya che, ane A dhyAna pAchuM vALanAra (pADanAra) na hovAthI, enuM sUkSma riyA anivRtti nAma che. tathA zo avasthAmAM (14 mAM guNasthAne yogIne) sUmakA kriyAne paNa vinAza thAya che. ane tyAMthI puna: paDavAnuM paNa nathI, mATe te avasthAmAM zujhinna thA atipAtI nAme cothuM zukaladhyAna hoya che. A cothuM Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakaNa sAthe : ja dravyattana --gaNu-gacchanA tyAga karI jinakalpa adi kalpa aMgIkAra karavA. te saTM. (pApApagama Adi bhedavALA ) anazanArdika vrata laIne kAyAnA tyAga karavA, te vAvettA kalpa vizeSanI sAmAcArI pramANe upadhinA tyAga te, upaSi utsA ane adhika athavA azuddha AhAranA tyAga karavA. te, azuddha-mapAnolana . rU mAvolsana kaSAyanA tyAga, te Savelsa . bhavanA kAraNarUpa mithyAtvAdi ba MdhahetunA tyAga karavA, te mavetsanA, jJAnAvaraNa Adi kanA tyAga te jamotsa 134 e pramANe 6 prakAranA abhyantara tapa paramanirjarAnuM kAraNa che, tenu svarUpa kahyu', te sAthe nirAtattva paNa samApta thayuM. nirAtattva jANavAnA uddeza tsu bhUtakALamAM ( anAdikALathI Aja sudhImAM ) saoNMcita karmAMnA khaLathI AtmA sasArabhramaNa karI rahyo che, ane AtmasvarUpathI bhraSTa thayA che, te ka rUpI kASTha samUhone khALI bhasmIbhUta karanAra tapazcaryAM dharma te nija rAtattva che. mATe nirAtattva te AtmAnuM svarUpa che,'" ema vicArI Atmadharma sanmukha thayele AtmA upavAsa, chaThTha, aThThama Adi tapazcaryA kare, cha rasanA AsvAdanA tyAga kare, ityAdirUpe' khAdya tapazcaryAne Adara kare tathA prAyazcitta vidhi vagere abhyantara zukaladhyAna paprayAgathI thAya che, jema daDavaDe cakra pheravI daMDa kADhI lIdhA bAda paNa cakra pharatuM ja rahe che, tema A dhyAna paNa jANavuM. zukaladhyAnanA cAra bhedamAM pahelAM e zukaladhyAna chadmasthane, ane chellAM e dhyAna vali bhagavaMtane heAya che. tathA vhelA traNa dhyAna sayAgIne ane chellu 6 dhyAna ayAgIne hoya che. tathA e cAre dhyAnanA pratyekanA kALa :antama hatta pramANanA hoya che, chAddhasthika dhyAna yoganI ekAgratArUpa che. ane kaivalika dhyAna yAganirodharUpa che. 1 upavAsa, ekAzana, AyaMbila, UnAdarI, vigayatyAga, prayakaleza, ItyAdi aneka prakAranI bAhyatapazcaryAne "A te khAdya tapa che, evI tapazcaryA tA jAnavareza paNa kare che." ityAdi vacanathI khAdya tapazcaryArUpa nijjarAdhama ne. anAdara na karave. kAraNake aneka mahAlabdhinI utpatti paNa bAhya tapazcaryA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 madhatattva 135 kare, ema banne svarUpe prApta tathA nirAtattva prakAranI tapazcaryA kare, tA thAya che, temaja pU`baddha karmo prApta thatAM saMvaratattva te tapazcaryAnA Adara nirAttva upAdeya bhasmIbhUta thAya che. avazya prApta thAya che, kAraNa ke-e banne tattvanA paraspara sakha dha che. ane savara tathA nijja rA prApta thatAM, khIjAM sarva tattvA tapeAtAnA haiyApAdeyAdi svarUpe prApta thAya che, jethI ante meAkSatattva prApta thAya che ane eja A nija rAtattva jANavAnA mukhya uddeza che. / / kRti 7 ni rAtava / / 8 anyatattva. cAra prakAranA anyanA atha. payaI sahAvo vRtto, ThiI kAlAvahAraNaM / aNubhAgo raso o, paraso dalasaMcao // 37 // vinA kevaLa abhyantara tapathI thatI nathI. abhyantara tapa karavAmAM zUrA evA chadmastha arihaMta bhagavaMte paNa cAritra lIdhA bAda chadmastha avasthA panta ghera tapazcaryAe Adare che tyAreja nirAdharma pragaTa thatAM sarvajJapaNuM prApta cAya che. mATe bAhya tapazcaryAM AtmAne kharI kasoTI dharma che eTaluM ja nahi paNa bhAhaya tapazcaryA eja abhya tara tapazcaryAnuM liMga (spaSTa nizAnI) che. AtmA je Atmadhamasanmukha thayA hoya te bAhya tapazcaryA avazya prApta thAya che. vaLI khAdyatapa ane abhyaMtara tapa banne parasparApAdaka che, eTale khAdyatapathI pariNAme abhyaMtara tapa pragaTa thAya che ane abhyantara tapathI khAdyutapa tA avazya pragaTa thAya ja, mATe upavAsa Adi khAdyutapa paNa mAMgalika che, sarva siddhidAyaka che, te paraMparAe muktidAyaka che, ema jANI, hai jijJAsue ! tamA parama pavitra evA khAdyutapanA paNa atihAthI Adara kare, ane bAhyatapane avaNuvAda na mele. abhyantara tapa karatAM khAdyutapa utaratuM chatAM, saMvaranI kriyAo karatAM bAhya tapa dhaNuM ja caDIyAtuM hoya che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 : * jAhAvadhArAma | prakRtiH svabhAva uktaH, anubhAgo raso jJeyaH, pradezo dalasaMcayaH || 36 || zabdA vacarra-prakRti saddAvA-svabhAva vrutto-kahyo che. ndui-sthiti hAjI-kALanA avadAranuM nizcaya navatattvaprakaraNa sAtha saMskRta anuvAda sthiti: * anumA -anubhAga se-rasa nebe -jANavA padeza-pradeza rmaMco--dalikanA samUha. anvaya sahita padaccheda. payaI sahAvo vRtto, kAlAvahAraNa ThiI, aNubhAgo rasA neo, tejasa zo vahI. gAthA: prakRti-svabhAva kahyo che. kALanA nizcaya te sthiti che. anubhAgate rasa jANavA, ane likanA saMgraha athavA samudAya te pradeza. 537aaaa vizeSAtha: ahiM mAikanA dRSTAnta prakRtibandha Adi cAra prakAranA aMdha tattvanuM svarUpa kahevAya che, te A pramANe ? zrRti dha-mAtmA sAthe baMdhAyelI kANu vAte ka kANu vaNA ane AtmAnA saMbaMdha te khadha, koI paNa prakAranA svabhAva nakakI thavA pUrvaka ja madha thAya che. mATe, te prakRtikhaMdha, jema mekamAM suMThanA mAdaka hAya teA vAyu hare, jIrU AdikanA medaka pitta hare, ane kAyahArI dravyanA mAdaka kak hure tema kAika karma jJAnaguNanuM AvaraNa kare, kAI ka da naguNanuM AvaraNa kare, ityAdi rIte Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 adhUtarava 137 - baMdhakALe eka samayamAM judA judA svabhAva niyata thavA, te prakRtibandha kahevAya. ahiM eTale svabhAva, e artha che.' 2 sthiti vadha-je samaye karma baMdhAya che, te ja samaye kaIpaNa karma baMdhAtAM "A kama amuka kALa sudhI Atmapradeze sAthe raheze." - ema vakhata nakakI thaye te sthitibadha kahevAya. jema keI mAdaka 1 mAsa sudhI rahe che, kaI mAdaka 15 divasa rahe che. ane tyArabAda te bagaDI jAya che, tema koI karma utkRSTathI 70 keDAcheDI sAgarepama sudhI ane keI karma 40 kaDAkeDI sAgaropama sudhI jIva sAthe svasvarUpe rahe che, tyArabAda te karmanA svarUpane vinAza thAya che, te sthitibaMdha. rU anumAva--je samaye je karma baMdhAya che, te karmanuM phaLa jIvane AhlAdakArI-zubha, ke duHkhadAyI-azubha prApta thaze? te zubhAzubhatA paNa teja samaye niyata thAya che, temaja te karma jyAre zubhAzubharUpe udayamAM Ave, tyAre tIvra, maMda ke maMdatara udayamAM A Avaze ? te tIvramaMdatA paNa te ja samaye niyata thAya che, mATe zubhAzubhatA ane tIvramaMdatAnuM je niyatapaNuM baMdha samaye thavuM, te anumAna vadha, athavA saMbaMdha kahevAya. jema ke medaka a95 vA ati madhura hoya, athavA alpa vA ati kaDa heya, tema karmamAM paNa kaI karma zubha hoya, ane kaMIka karma azubha haya, temAM paNa kaI kama tIvra anubhava Ape, koI kama maMda anubhava Ape, evuM baMdhAya che. temaja karmanA udaya-phaLa AzrayI paNa tIvramaMdatA vicArarvA. gharadhaMdhajema mAdakamAM ke modaka zera kaNikane + AThe kamanA ATha svabhAva AgaLanI 38 mI gAthAmAM ane ATha karmanA sthitibaMdha 40-41-42 mI gAthAmAM kahevAze. 1 jo ke sthiti, rasa ane pradezane samudAya te prakatibaMdha e artha paNa che, paraMtu ahiM te arthanuM prayojana nathI. temaja prati eTale bheda e paNa artha thAya che. ra ahiM rasabaMdhanuM tathA pradezabaMdhanuM kiMcita vizeSa svarUpa A pramANe - Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 navatattvaprakaraNa sAthaH ( leATanA ) koI medaka tethI vadhAre kaNikanA thAya che, tema khaMdha samaye koi kamanA ghaNA pradeza ane kAi kanA alpa pradeze kharUMdhAya che, parantu dareka karmonA pradezeAnI sarakhI sakhyA baMdhAtI / / rasamadha // rAgadveSa Adi kamabandhanAM kAraNothI jIva abhavya jIvarAziyI ananta guNa ane siddhavanI rAzithI anantamA bhAga jeTalA paramANue vaDe banelA je eka skaMdha, evA ananta kA~skadhA rUpa kANu vaNA prati samaye grahaNa kare che. te ka`skaMdhanA pratyeka paramANumAM, kaSAyanA hetu vaDe sava` jIvarAzithI anantaguNu rasavibhAga (rasAMza) utpanna thAya che, te ka`nA rasa tIvra, tIvratara, tIvratama mantra, mandatara, mandatama, ityAdi aneka prakAre hAya che. tyAM 82 pApa prakRtine tIvra rasa, tIvra saMkalezavaDe baMdhAya che, ane 42 puNyaprakRtinA tItra rasa, tIvra vizuddhi vaDe badhAya che ane maMdarasa tethI viparIta rIte baMdhAya che, te A pramANe zubha prakRtinA mandarasa saMklezavaDe, ane azubha prakRtine mandarasa vizuddhivaDe baMdhAya che. tenI sthApanA. puNya prakRtine mandarasa sa kalezavaDe pApa prakRtinA | mandarasa puNya prakRtinA | tIvrarasa | vizuddhivaDe pApa prakRtine tIvrarasa tathA zubha ane azubha prakRtinA ekasthAnika Adi cAra prakAranA rasabaMdha, 4 prakAranA kaSAyamAMthI je kaSAya vaDe baMdhAya che, tenI sthApanA. puNya prakRtinA pApa prakRtinA kyA kaSAya vaDe? ana tAnuandhi kaSAyavaDe apratyAkhyAnIya kAyava De pratyAkhyAnIya kAyavaDe savalana kaSAyavaDe khristhAnika rasakha`dha tristhAnika rasabaMdha catuHsthAnika rasabaMdha catuHsthAnika rasabaMdha vizuddhivaDe sa' kalezavaDe catuHsthAnika rasabaMdha tristhAnika rasa dha disthAnika rasabaMdha ekasthAnika rasa dha Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 bandhatatva 139 nathI, te A pramANe-AyuSyanA sarvathI alpa, nAma-zetrane tethI vizeSa, paNa paraspara tulya. jJAna-darzana-antarAyanA tethI paNa vizeSa ane paraspara tulya. mehanIyanA tethI paNa vizeSa. ane vedanIyanA sarvathI vizeSa pradeze baMdhAya che. e pradezabaMdha jANa. ahiM zubha prakRtine eka sthAnika rasabaMdha hoya ja nahiM, ane azubhamAM paNa matiAdi 4 jJAnAvaraNIya, 3 darzanAvaraNIya (kevala vinA ), saMjavalana kodhAdi, puruSaveda, ane 5 antarAya e 17 prakRtine ja ekasthAnika rasabaMdha 9 me guNasthAne hoya che, zeSa azubha prakatione jaghanyathI paNa disthAnika rasa baMdhAya che. tathA azubha prakRtine rasa liMbaDAnA rasa sarakhe kaDavo, eTale jIvane pIDAkArI hoya che. ane zubha prakatine rasa zelaDI sarakhe madhura eTale jIvane AhalAdakArI hoya che. te zubhAzubha rasanA je ekasthAnikAdi 4 bheda che, tenuM svarUpa A pramANe- dAkhalA tarIke-liMbaDAne athavA zelaDIne svAbhAvika 3 zera rasa te sthAnika rasa, maMda hoya che. ukALIne 1 zera (adha) rahela, te dilanA rasa, tIvra hoya che. traNa bhAga ( 3 zera) mAMthI ukALIne 1 bhAga ( 1 zera) rahe, te trinija rasa, tIvratara hoya che. ane ukALIne cothA bhAga jeTale mA zera rahe, tevo raMtu rathAnija rasa tIvratama hoya che. e cAra bheda paNa paraspara anantaguNa taratamatAvALA ( taphAvatavALA) hoya che. pradeza baMdha lekane viSe-dArika-vaikiya-AhAraka taijasa-zvAsocchavAsa-bhASA-mana ane kAmaNa e 8 jAtanI pugalavagaNA jIvane grahaNa yogya che, ane 8 agrahaNa yogya vargaNa paNa che. temAM sarakhI saMkhyAvALA paramANuonA banelA aneka skaMdho te eka yA kahevAya, tevI ananta vagaNae jIva eka samayamAM grahaNa kare che. ahiM pradeza bandhanA prasaMgamAM te 8 mI kAmaNa vagaNAnI ja ananta vagaNane eka skaMdha. evA ananta skaMdha jIva pratisamaya grahaNa kare che, ema jANavuM. e ATheya vagaNa anukrame adhika adhika sUkSma che, ane ananta ananta pradeza adhika che, paraMtu kSetrAvagAhana (ekeka skaMdhane rahevAnI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 navatAvaprakaraNa sAtha: pUrvokta cAre prakAranA bandha, bandha samaye samakALe ja baMdhAya che, paraMtu anukrame badhAya nahi tathA prakRtibadha ane pradezabaMdha yegathI thAya che, ane sthitibaMdha, rasabaMdha kaSAyathI thAya che. karmonA svabhAva paDapaDihAra'simajja-haDacittakulAlabhaMDagArINaM / jaha eesi bhAvo, kammANa'vi jANa taha bhAvA // 38 // jagyA) anukrame alpa alpa che. te paNa aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalI jANavI. jema dArikane eka skaMdha jeTalA kSetramAM avagAha (samAya ) tenAthI asaMkhyAtamAM bhAga jeTalA ( nyU ) kSetramAM vakriyane 1 skaMdha avagAhe che (samAya che. ) te vargaNAone pradezamAM A pramANe paramANuthI prAraMbhIne abhavyathI anantaguNa ane siddhanA anata bhAga jeTalA ( niyata saMkhyAvALA ) ananta paramANuonA banelA skaMdhe jIva grahaNa karI zake nahiM. mATe e sarve agrAhatha vagaNa jANavI, tyArabAda 1 paramANu adhika skaMdha chava grahaNa karI dArika zarIra racI zake che, te mATe te audArikanI jadhanya vagaNa, tyArabAda ekeka paramANu vRddhivALI ananta vibhAgo che tyArabAda punaH ekeka paramANuM adhika agrahaNa gya vargaNAo ananta che, tyArabAda dArika paddhatie ekeka paramANu adhika ananta vargaNAo aitriA zarIra zA che. tyArabAda punaH ananta vagaNae agrahaNa yogya che, tyArabAda mArA zarIra thai ananta vagaNa che, e pramANe ATha agrahaNa yogya vargaNAo ane ATha grahaNa yogya vargaNuo eka ekanA AMtarAmAM rahelI che. e ATha vargaNamAMnI pahelI cAra vagaNAo 8 pazavALI che, ane daSTigocara thAya che, mATe bAdara pariNAmI che. ane chellI cAra vagaNuo zAMta uSNu-snigdha-rukSa e cAra spezayukata che, ane dRSTine agecara che mATe suma pariNAmI che, jethI indriyocara thAya nahi, e pramANe pradeza bandhanA prasaMge 8 vargaNa kahI. paraMtu ahiM kamabaMdhane prasaMga hovAthI kAmaNa vagaNane ja upayoga che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 adhUtava 14 saMskRta anuvAda paTapratihArAsimadya-haDicitrakulAlabhANDAgAriNAma yathaiteSAM bhAvAH karmaNAmapi jAnIhi tathA bhAvAH // 39 // zabdArtha -T-pATa haM-jema parihAra-dvArapALa gfe vastuonA asi-taravAra (paga) mauvA-svabhAva che. maka-madirA ma-karmonA -eDI vi-paNa jitta-citAra jJAna-jANavA ' 304-kuMbhAra tada-tevI rIte Tii bhaMDArI mAvA-svabhAva anvaya sahita padaccheda paDa paDihAra asi majja, haDa citta kulAla bhaMDagArINa jaha eesi bhAvA, kammANa avi taha bhAvA jANa // 39 // jAthA-e pATo-dvArapALa-khaDya-madirA-beDI-citAre - kuMbhAra-ane bhaMDArInA jevA svabhAve che. tevA ATha karmonA paNa svabhAve jANavA 3lA vizeSArtha - jJAnAvaraNIya karmane svabhAva jIvane jJAnaguNa AvaravAne che. ane te jJAnAvaraNIya karma cakSunA pATA sarakhuM che eTale cakSue pATo bAMdhyAthI jema ke vastu-dekhI-jANu zakAya nahi, tema jJAnAvaraNaya karmarUpa pATAthI jJAnarUpa cakSuvaDe kaMI jANI zakAya nahiM, A karmathI jIvane ananta jJAnaguNa avarAya che. 2 nAvarIya karmane svabhAva jIvanA darzanaguNane Avare che. jema dvArapALe rokelA manuSyane rAjA joI zakatA nathI, tema jIvarUpI rAjA darzanAvaraNa karmanA udayathI padArtha ane viSayane dekhI zako nathI. A karmathI jIvane ananta darzanaguNa avarAya che. nArANa Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 navatatvaprakaraNa sAthe: - rU vedanIya karmane svabhAva jIvane sukha-duHkha ApavAnuM che. jema madhavaDe lepAyelI taravArane cATatAM prathama mIThAza lAge che, paraMtu, jIbha kapAvAthI pazcAt duHkha bhogavavuM paDe che, tema ahiM zAtA vedanIyane anubhavatAM pariNAme atizaya azAtAdanIyane paNa anubhavavI paDe che. A karma jIvanA avyAbAdha-ananta sukha guNane reke che. 4 moca mane svabhAva jIvanA samyaktvaguNa tathA ananta cAritraguNane sevAne che, e mehanIya karma madirA sarakhuM che. jema madirA pIvAthI jIva bezuddha thAya che, hita-ahita jANatA nathI, tema mohanIyanA udayathI paNa jIva dharma-adharma kaMI paNa jANuM-AdarIpALI zakatuM nathI. A karmathI jIvane darzana ane ananta cAritraguNa rokAya che. 6 bAyuSya mane svabhAva jIvane amuka gatimAM amuka kALa sudhI rekI rAkhavAnuM che, mATe e karma beDI sarakhuM che. jema beTImAM paDele manuSya rAjAe niyamita karelI mudata sudhI baMdIkhAnAmAMthI bahAra nIkaLI zake nahi, tema te te gati saMbaMdhI AyuSya karmanA udayathI jIva te te gatimAMthI nikaLI zaktA nathI. A karmathI jIvane akSayasthiti guNa rakAya che, da nAmakarmane svabhAva citrakAra sarakhe che. nipuNa citAro jema aneka raMgothI aMga upAMga yukta deva, manuSya AdinAM aneka rUpe citare che. tema citArA sarakhuM nAma paNa aneka varNavALAM aMgaupAMga yukta deva, manuSya Adi aneka rUpe banAve che. A kamane svabhAva jIvanA arUpI guNane rokavAne che. 7 jotra kuMbhAra sarakhuM che. jema kuMbhAra cerI, kuMbhasthApanA vagere mATe uttama ghaDA banAve, te mAMgalika tarIke pUjAya che, ane madirAdikanA ghaDA banAve te niMdanIya thAya che. tema jIva paNa ucca getramAM janme te pUjanIka ane nIca getramAM janme te niMdanIka 1 cAlu jamAnAmAM uccakuLanA tathA nokuLanA manuSyonA parasparanA keTalAka vyavahAramAM tathA prakAranI viSamatA joIne keTalAka jane e Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 batAva 143 thAya che. A karmane svabhAva jIvanA agurulaghu guNane rokavAne che, upadeza ApatA saMbhaLAya che ke-manuSyatva sava' manuSyamAM sarakhuM che, mATe keIe koIne ucca-nIca mAna athavA tema mAnIne khAnapAna Adi vyavahAramAM jAtibheda ke varNabheda rAkho te amAnuSI-rAkSasI AcAra che. ucca-nIcapaNane bheda te TuMkI dRSTivALA pUrvajoe matikalpanAthI ubho kare che. mATe A vicAranI udAratAvALA jamAnAmAM te te bheda sarvathA nAbUda karavA jevo che. ItyAdi kaMIka vicitra mAnyatAo ubhI karI sarva manuSya sAthe khAnapAna AdikanA sarva vyavahAra samAna rIte rAkhavAne upadeza Ape che, paraMtu te sarva mAnyatAo AyadharmanI viruddha che. kAraNa ke zrI jinendrazAstronA AdhAthI vicAratAM te A sAtamA gAtrakanA 2 bheda uparathI ucca-nIcapaNane vyavahAra kamajanya hovAthI kudaratI ja samajAya che, paraMtu koI pUrvAcAryoe mana kalpita bheda ubho karyo hoya tema kaI rIte mAnI zakAya nahi. tathA ucca-nIcapaNAne bheda guNakArya-AcAra ane janma (tathA kSetra) upara AdhAra rAkhe che. tathA uccanIcapaNane bheda vacanamAtrathI bhale mAnavAmAM na Ave, parantu kudaratanA kAyadAne tAbe thaIne te teo paNa pravRttithI te bhedane keTalIka rIte svIkAre ja che. punaH zrI mahAvIra svAmI brAhmaNanA bhikSukuLamAM avataryA (garbhamAM AvyA) te kAraNathI sIdhama indra sarakhA devAdhipatinuM siMhAsana paNa calAyamAna thayuM ane Indrane pitAnI Avazyaka pharaja vicArI garbhasaMharaNa jevA parizramamAM utaravuM paDayuM, tethI ucca-nIcapaNane bheda prAcIna ane kudaratI che. ema spaSTa thAya che. nAhaMtara cAlu jamAnAnI uparokta mAnyatA pramANe vicArIe te zrI mahAvIra bhagavAna je devAnaMdA brAhmaNInI kukSIthI janma dhAraNa kare te zuM jJAna-darzana-cAritranI utkRSTa ArAdhanA na karI zake ? athavA mekSapada na pAmI zake zuM brAhmaNanA bhikSukakuLamAM janmelA jIvone zAstramAM mokSapadane niSedha karyo che? zuM brAhmaNInuM ane trizalA kSatriyANInuM manuSya paNuM. sarakhuM na hatuM ! tathA saudhama Indra jevA devAdhipatine be strIonA manuSyatvanI samAnatA vagere dalIle nahiM samajAI hoya ! ke jethI "tIrthakare, cakravatio vAsudevo, balade, bhilukakuLamAM utpanna thAya nahi, ane kadAca anantakALe Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 navataprakaraNa sAthe: 8 sattA meM bhaMDArI sarakhuM che. jema rAja dAna ApavAnA svabhAvavALe (dAtAra) hoya paraMtu rAjyanI tijorIne vahIvaTa karanAra bhaMDArI je pratikULa heya te amuka amuka prakAranI rAjayane Ta-teTo che ItyAdi vAraMvAra samajAvavAthI rAjA pitAnI IcchA mujaba dAna na ApI zake, tema jIvane svabhAva te anaMtadAna, lAbha, bhaga, upalega ane vIrya labdhivALe che, paraMtu A antarAya karmanA udayathI jIvanA te anaMta dAnAdi svabhAva sArthaka-pragaTa thaI zakatA nathI. 8 mULa ane 158 uttara prakRtie. iha nANadaMsaNAvaraNaveyamohAunAmagoyANi / vigdhaM ca paNa nava du aTThavIsa cau tisayadu paNavihaM / 32 // utpanna thavA jevo nahi banavA gya AzcaryabhUta banAva bane (utpanna thAya) te paNa janma to pAmeja nahiM e anAdisiddha niyamano bhaMga thavAnI asara Aje bharatakSetramAM dekhAya che, tethI mAre anAdi siddha AcAra-dhama che--ke-- mAre e niyamane bhaMga na thavA devo." ItyAdi vicAra karI garbhasaMharaNa je vicitra parizrama karavo paDayo. mATe ahiM saMkSipta sArAMza eTale ja samajavo joIe 34 nIra paNAno bheda pUrva joe navIna Ubho karelA nathI parantu anAdikAlanA ane prakRtrima che. jainazAstrane viSe svargamAM paNa kiTibaSika jAtinA de ati nIca gotravALA kahelA che. tathA A bAbatamAM eTaluM lakSya avazya rAkhavuM joIe ke ucca-nIca paNAno bheda svAbhAvika jANIne UMcA darajjAvALA manuSya UtaratA darajajA vALA manuSya pratye tiraskAra vRtti rAkhavI, tenuM apamAna karavuM, ke gALe devI, ItyAdi kSadra vRttithI vartavuM te koI paNa rIte yogya na hoI zake. kAraNa ke IrSyAtiraskAra ItyAdi suda vRttio sajajanatAdarzaka nathI. mATe bhAIcArAnI aMtarthati kAyama rAkhIne paraspara vyavahAra pravRtti te zAstranI tathA mahApuruSonI maryAdAne anusAre rAkhavI ucita che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 bandhatatva 145 saMskRtamAM anuvAda atra jJAnadarzanAvaraNavedyamohAyurnAmagotrANi vighnaM ca paJcanavadvayaSTAviMzaticatustrizatadvipaJcavidham // 38 // zabdArtha - -ahiM pa-pAMca nANa-jJAnAvaraNIya nava-nava raMtaLAvanA-darzanAvaraNIya Tu-be ve-vedanIya avAra-aThAvIsa prakAranuM mo-mehanIya vaDa-cAra -AyuSya tira-ekaso traNa nami-nAma joyAbina-gotra TLa-pAMca ripaM- antarAya vihaM-prakAravALA ra-ane avaya sahita pada cheda rUda ghar-nava-Tu-gvIsa-vara-tira-Tu--vi nANa-dasaNAvaraNa veya moha Au nAma goyANi ca vigdha // ucca-nIcanI kudaratI maryAdAne ane A vyavasthAne anusaravA chatAM bhAIcAra rAkhI zakAya che te beyane paraspara virodha nathI, prAcInakALanA eka vidvAne te bhalAmaNa karI che ke "Arya vyavasthAne lepa thatAM Arya prajAne nAzaja thAya, mATe Arya dharmaguruoe ane Aya rAjAoe tenI barAbara rakSA karavI ja joIe." ucca-nIcanA bheda prANI mAtramAM che. pipaTa ane kAgaDe. gadheDe ane hAthI. anArya jAtiomAM paNa e bheda che, amIra kuTuMba, lorDajha kuTuMba,vagere vyavasthA e bhedanI sUcaka che paraMtu sarva. prANI mAtramAM A jAti jagata zreSTha che. te vAta na samajanArA hAlamAM AgaLa vadhatI prajAnA pracArakAryanA baLathI ApaNA AyakomAM janmelA bhAIo paNa te vAtAvaraNathI yugrAhita thaI samAnatAna bAnA nIce, upara pramANe ekatAnA vicArono pracAra kare che. je Aya prajAne pariNAme atyanta ahita kare che. tema chatAM bheda te nikALamAMye maTanAra nathI, nava. 10 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 navataravaprakaraNa sAthe : gAthArtha - ahIM pAMca, nava, be, aThThAvIza, cAra,ekaso traNa, be ane pAMca prakAravALA [anukrame jJAna ane darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya (karma) che. vizeSArtha - puNyatattvamAM ane pApatatvamAM kahevAyelI 124 prakRtimAM varNavagere 4 zubha ane azubha ema be vAra gaNAyela che, tene badale eka vAra gaNatAM 120 prakRti thAya, paraMtu te 4 nA uttarabheda gaNatAM 136 thAya. nAmakarmamAM pAMca zarIra gaNAvyAM che. tenI sAthe 15 baMdhana ane 5 saMghAtana umeratAM 156 prakRti thAya, temAM samyaktva mehanIya ane mizra mehanIca umeratAM 158 prakRtie thAya, A rIte gaNatAM mehanIyanI 26 ne badale 28 prakRti ane nAmakarmanI 67 ne badale 103 prakRtie thaze. be meDanIya tathA saMghAtana ane baMdhananuM svarUpa pahelA karma graMthamAM samajAze. sthitibaMdha-utkRSTa nANe ya dasaNAvaraNe, veyaNie ceva aMtarAe a / tIsaM koDAkADI, ayarANaM Thii a ukkosA // 40 // saMskRta anuvAda zAne ca darzanAvaraNe, vedanIye caivAntarAye ca triMzatkoTIkoTayo'tarANAM sthitizcotkRSTA // 40 // zabdAtha :nALe-jJAnAvaraNIya tIraM-trIsa ca-ane vAMkATI-kaTAkeTI sAvara-darzanAvaraNIya (kroDa kroDa) veMi-vedanIya kacaTM sAgaropamenI jaiva-nize ripha-sthiti aMtarAIantarAya kona-utkRSTa Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 azvata 147 anvaya sahita padacheda nANe ya dasaNAvaraNe, veyaNie ca eva aMtarAe a ukkosA Thii ayarANa', tIsa koDAkoDI // 40 // gAthAtha :- jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane antarAya (kama)nI utkRSTa sthiti sAgaropamenI trIza keDAcheDI che. vizeSArtha - koDane koDe guNavAthI kaDAkaDI thAya. tevI trIza kAkaDI sAgaropama eTale 30,00000000000000 sittari koDAkoDI, mohaNie vIsa nAma goesu / tittIsa ayarAiM, AudiThaibaMdha ukkosA // 41 // ahiM je kama jeTalA kaDAkaDi sAgaropamanuM baMdhAya te kamanI teTalA 100 varSa' abAdhA (anudaya avasthA) hoya che, jethI jJAnAvaraNIyanI abAdhA 3000 varSanI che mATe 30 kaDAcheDI sAgarepama sthiti baMdhavALuM jJAnAvaraNIya karma 3000 varSa gayA pachI udayamAM Ave ane pratisamaye anukrame vizeSahIna vizeSahIna karma pudgale udayamAM AvI nijaratAM 30 kaDAkoDI sArA kALa pUrNa thaye te karmane eka paNa aNu jIva sAthe vidyamAna hoya nahiM. jema jema sthitibiMdha nyana thAya tema tema abAdhA paNa nyUna-nyUnatara thatAM yAvat antamuhUrtanI jaghanya abAdhA hoya che. e pramANe AyuSya sivAya zeSa sAte kamanI abAdhA sthitine anusAre hInAdhika hoya che, ane AyuSyanI abAdhA aniyamita che. kAraNake utkRSTa sthitibaMdhe jaghanya abAdhA paNa hoya ane jadhanya sthitibadhe utkRSTa abAdhA paNa hoya, jaghanya sthitibaMdhe jaghanya abAdhA, jadhanya sthitibaMdhe utkRSTa abAdhA. ukaSTa sthitibaMdhe jaghanya abAdhA, ane utkRSTa sthitibaMdhe utkRSTa abAdhA, ema AyuSyanI abAdhAnI caturbhagI jANavI, jadhanya abAdhA antamuhUrtA eTale sAdhika 85 AvalikA, ane utkRSTa abAdhA pUvakoDa varSane trIjo bhAga (eTale 2 3para0 00000000000000 000 varSa pramANu) Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 navatavaprakaraNa sAtha : saMskRta anuvAda saptatiH koTIkoTyo mohanIye vizati magotrayoH trayastriMzadatarANyAyuH-sthitibandha utkarSAt // 41 // zabdArtha - siri-sittera (70) nittI-tetrIza #ohIlohI-keTakeTI kacarA-sAgarepama mobig-mehanIya karmane 33-AyuSyane vara-vIsa (20 keDIkeDI) priyaM-sthitibadhdha nAma-nAmakarmane 3osA-utkRSTathI joI-gotra kamane anvaya sahita padaccheda mohaNie sittari nAma gopasu vIsa koDAkoDI, ukkosA Au Tii badha tittIsaM ayarAi // 41 // gAthAtha - mohanIyanI sira, nAma ane getranI vIza keDIkeDI ane AyuSyane utkRSTa sthitibaMdha tetrIza sAgaropama che. vizeSArtha - utkRSTa AyuSya 33 sAgaropamanuM hoya che, ane AyuSyakamane utkRSTa sthitibaMdha pUrva ane trIjo bhAga adhika 33 sAgarepama hoya che. e vizeSa samajavAnuM che, eTale ke utkRSTa abAdhAkALa vadhAre hoya che. jaghanya sthitibaMdha bArasa muhuttaM jahannA, veyaNie adaTha nAma goesu / sesANaMtamuhuttaM, eyaM baMdhaTTiImANaM // 41 // saMskRta anuvAda dvAdaza muhUrtAni jaghanyA, vedanIye'STau nAmagotrayoH koSAgAmanattamuhUra-tatvampasthitimAnam jarA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArasa--mAra (12) muddatta-muhatta nannA-jadhanya sthiti veni--vedanIya kanI gaTTu ATha muhUtta nAma-nAma karmanI 8 anyatattva zabdAH goSNu-gAtra kama nI tettA-zeSa pAMca kamanI a MtamuhuAM- antama hatta chyuM-A caMdui-sthitimadhanuM mALa-mAna, pramANu che anvaya sahita pannuccheda veyaNie jahannA bArasa muhutta nAma gopasu aTTha, setALa aMtamuhutta, yavadha vruiduM mAnuM // 42 // gAthA : vedanIya karmInI jaghanya-12 muhUtta, nAmakarmonI tathA geAtra kanI 8 muhUtta, ane zeSa pAMca pAMca kama nI antarmuhUtta; A sthitimattvanuM pramANu che. 149 vizeSA: sugama che e pramANe prakRtibandha ane sthitima dhanu' svarUpa gAthAthI kahyuM, parantu rasamadha ane pradeza andhanuM svarUpa gAthA dvArA kaheluM nathI, mATe te svarUpa apUrNa na rahevAnA kAraNe 37 mI gAthAnA atha prasaMge lakhyuM che, tyAMthI jANavu, ! andhatattva jANavAnA uddeza pra andhatattvanA 4 bhedanuM svarUpa samajI AtmA vicAra kare ke "mArA AtmA zuddha svaramaNutA rUpa cihvAnaMdamaya che ane akSayasthiti rUpa che. tene badale karmAMnA aMdhane lIdhe ja tene peAtAnA jJAnAdi svabhAveA cheADIne judA judA svarUpe amuka amuka ochA-vadhatA vakhata sudhI nAcavuM paDe che, ane potAnA kharA svarUpane bhUlI jai aneka viparIta prasaMgeAmAMthI pasAra thavuM paDe che, ane aneka kaTai sahuna Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15o navatatvaprakaraNa sAthe karavA paDe che vaLI karmane prakRtibandha te mArA ananta jJAnAdi guNene AvRta karanAre che, ane mahAre te ananta jJAnAdi guNe pragaTa karavAnA che. karmane sthitibandha vadhumAM vadhu 70 kaDAkaDI sAgaropama che, ane hArI sthiti to akSayasthiti che. karmane rasabandha te zubhAzubha tathA ghAti-aghAti che, ane mahAro rasa te akhaMDa cidAnaMdamaya vizuddha svarUpavALe che, karmane pradezaba te ananta pradezI ane jaDa svarUpa che, paraMtu huM to asaMkhya pradezI ane caitanyasvarUpa chuM, e pramANe badhatavanuM svarUpa ane mahAruM svarUpa sarvAze bhinna hovAthI hAre ane karmane saMbaMdha na ghaTeItyAdi vicAra karI kamabanya teDavAne upAya kare, ane AtmAne abandha dharma pragaTa karavA sanmukha thAya. vaLI dhana, kuTuMba, parivAra, zarIra Adi karmabaMdhanAM bAhya nimitta tathA krodha, mAna, mAyA lAbha Adi je karmabaMdhanAM aMtaraMga nimitta che, te sarvane tyAga karI nirjarA tathA saMvara Adi upAdeya tane upAdeya svarUpe prApta kare, ane pApa Adi heya tane heya svarUpe prApta karI pApa Adika vaje, te AtmAnI utkRSTadazA prApta thatAM (14 me guNasthAne) AtmAne abaka dharma pragaTa karI ane te AtmA mokSapadane prApta kare jethI karmabandhano sarvathA vinAza thAya. _ rUti 8 vanyutava . che atha navamuM motaravam | nava anuga dvAra rUpe 9 bhedo saMtapaya-parUvaNayA, davapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo a aMtaraM bhAga bhAva appAbahuM ceva // 43 // 1. karmanA saMjogathI jIve ghaNIja du:khanI para parA bhogavI che. paraMtatomuulaa jIveNa pattA dukkhaparamparA. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta anuvAda satpadaprarUpaNA, dravyapramANaM ca kSetraM sparzanA ca zAstrAntara' mAjo, mAvoseuga lidarUA. zabdArtha - saMtara-satpada (vidyamAna padanI) trio-kAla paraNavAcA-prarUpaNA saMta-antara zvapApadravya pramANa mA-bhAga ja-vaLI, ane mavi-bhAva svitta-kSetra MvaDuM-alpabahutva muLA-sparzanA jaiva-nizcaya anvaya sahita padaraccheda santapaya parUvaNayA, davva pamANaM ca khitta ya phusaNA kAlo a aMtara bhAga bhAva appAbahu ca eva // 43 // gAthArtha :- sAdaprarUpaNu-dravyapramANa-kSetra-sparzanA-kALa-antara-bhAga-bhAvaane a5mahatva che 43 vizeSArtha 1. mokSa athavA siddha sahu vidyamAna che ke nahi? te saMbaMdhI prarUpaNu-pratipAdana karavuM, te satpada prarUpaNa, ane je che te gati Adi 14 mArgaNAmAMthI kaI kaImANamAM te mokSapada che te saMbaMdhI prarUpaNA karavI te paNa 56 prapadAra. 2-siddhanA ja keTalA che ? tenI saMkhyA saMbaMdhI vicAra karo te TUca pramANa. 3-siddhinA cha keTalA kSetrathI avagAhyA che, rahyA che. te nakkI karavuM, te kSetra. 4-siddhanA jIva keTalA AkAzapradezane tathA siddhane spaze che ? eTale kSetrathI ane pura ema 2 prakAre keTalI spazana che? tene vicAra kare te 2 prakAranuM sapanA dvAra che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 navatattvaprakaraNu sA : pa--siddhapaNuM keTalA kALa sudhI rahe ? tenA vicAra karavA te jAhadAra. 6--siddhane aMtara (AMtar') che, ke nahi ? arthAt siddha koI vakhate saMsArI thai punaH siddha thAya evuM ane ke nahi ? te sa'kha'dhI vicAra karavA te jAhalantara dvAra. tathA te paraspara antara che ke nahi, te svara-antara dvAra e e prakAranu antaradvAra che. 7--siddhanA jIvAsa'sArI jIvAthI keTalAmA bhAge che, e vicAravuM te mAnadvAra. 8--upazama Adi 5 bhAvamAM siddha kayA bhAve gaNAya ? e vicAravuM te AvakAra. 9--siddhanA 15 bhemAMthI kayA bhedavALA siddha thatA eka khIjAthI keTalA ochA-vadhatA che ? te saMbaMdhi vicAra karavA te alpa- bahutvadvAra jainazAstrAmAM padAthe)nI vicAraNA mATe jijJAsuonI za kAnA javAba rUpamAM judA-judA mAryAM matAvyA heAya che. tene anuyAga kahe che. evA anuyAga ghaNI jAtanA haiAya che. temAMnA ahI batAvelA - anuyAge vizeSa pracAramAM che. ane sAmAnya rIte dareka padArthonA te anuyAgAthI vicAra calAvI zakAya che, navatattvanI vicAraNA vakhate khAsa karIne meAkSatattvanuM svarUpa e nava anuyogA dvArA samajAvyu che. tethI tene tenA leTTha kahyA che. kharI rIte e 9 mA tattvanA ja 9 bheTTA nathI, darekane lAgu paDe che. sapadaprarUpaNA saMtaM suddhapayattA vijjaMtaM khakusumaMvva na asaMtaM / mukkhatti payaM tassa u, parUvaNA maggaNAIhiM // 44 // saMskRta anuvAda " sat, zuddhapadatvAdviyamAnaM khakusumavat na asat "mokSa" vRtti para tasya te, pravaLA mananAiimaH || 8 || Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSatava 153 saMta-sa-vidyamAna mu-makSa suddha-zuddha-eka tti-iti-e cittA-padapaNuM, padarUpa hovAthI parya-pada, zuddha pada che. vinaM-vidyamAna che. ta-te mekSapadanI (makSa -AkAzanA tavanI) sumaMnna-puSpanI peThe 3-vaLI -nathI pakava-prarUpaNA basaMtta-avidyamAna,achatuM. mALA-14 mArgaPdivaDe asat ( karAya che. ) anvaya sahita padaccheda saMta, suddha payattA vijjata, khakusumavva na asataM, "mukkha" tti paya, u maggaNAIhiM tassa parUvaNA gAthArtha - "mokSa" sat chezuddhapada hovAthI vidyamAna che. AkAzanA kulanI peThe avidyamAna nathI-mekSa e jAtanuM pada che. ane mAgaNa vaDe tenI vicAraNe thAya che. nyAyazAstramAM koI paNa vastu sAbita karI ApavA mATe pAMca avayavavALA vAkyane prAga thAya che. 1 lA avayavamAM-jemAM, ane je sAbita karavAnuM hoya te Ave che, te pratijJA. 2 jAmAM sAbitInuM kAraNa ApavAmAM Ave che, te deta. 3 jAmAM tene anukULa ke viruddha prakArane dAkhalo hoya che. te vAdaLa. 4 thAmAM udAharaNa pramANe ghaTAvavAnuM hoya che, te 3janA. 5 mAmAM pratijJA pramANe sAbitI jAhera karavAnI hoya che. tene namana kahe che. ahIM mekSa - sAbita karavA mATe gAthAmAM saMkSepathI e pAMca avayane prAga karyo che. te A pramANe pratijJA-mekSa, sata che. hetu-zuddha ekalA padanA artharUpa hovAthI vidyamAna che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 navatatvaprakaraNa sAthaS : udAharaNa-je je eka pado hoya, tenA artho hoya ja. jemake - De, gAya, vagere. eka eka pade che, mATe tenA padArtho paNa che. temaja je je zuddha-ekalAM pade nathI, paNa joDAyela pade che-tenA artho hoya ke na paNa hoya. rAjaputra e azuddha pada che. chatAM tene artha che; ane AkAzanuM kula, tene artha nathI. tevuM A asat nathI. AvI viruddha ghaTanAvALuM udAharaNa gAthAmAM ApyuM che. upanaya-makSa" e zuddha pada che. mATe tene artha che. nigamana-te mokSa padanA artharUpa je padArtha teja ekSa. ahIM upanaya ane nigamana ekI sAthe TuMkAmAM kahyA che. e rIte mekSanI hayAtI sAbita thaI cUkyA pachI mArgaNuM vagerethI tenI vicAraNA karavAthI tenA svarUpanI vistArathI sAbitIo maLe che. ane dravyapramANa vagere paNa hayAtI sAbita hoya te ja vicArI zakAya che. prazna-ahiM Ditya, katha, ItyAdi kalipata eka-eka padavALA paNa padArtha nathI. tema eka padavALuM mekSa paNa nathI, ema mAnavAmAM zuM viruddha che ? uttara-je zabdano artha ke vyutpatti thaI zake te paDyuM kahevAya. paNa arthazUnya zabdane pada kahevAya nahi. ane siddha athavA deza e zabda te artha ane vyutpatti yukta che, mATe pada kahevAya che, parantu Ditya, kaltha ItyAdi zabda atha zUnya che, mATe pada na kahevAya mATe te padavALI vastu paNa nathI. paraMtu siddha, mekSa e te pada che. ane tethI tenI vastu paNa che. 14 mULamAgaNIo gai iMdie a kAe, joe vee kasAya nANe a| saMjama daMsaNa lesA, bhava samme sanni AhAre // 55 // saMskRta anuvAda gatirindriya ca kAyaH, yogA vedaH kaSAyo jJAna ca sayamA darzana lezyA, bhavyaH samyaktva saiyAhAraH // 45 // . Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 9 mokSa tatva zabdAtha; -gati saMgama-cAstri phaeNui_indriya sA-darzana vasa-kAyA je-lezyA ne- ga mava-bhavyA veda-veda sa-samyaktva varasAca-kaSAya ni-saMpatti nA-jJAna maAhAra avaya sahita padaccheda gAthAvat gAthArtha : gati, Indriya, kAya, ga, veda, kaSAya, jJAna, cAritra, darzana, lezyA, bhavya, samyakatva, saMjJi ane AhAra. vizeSArtha - mAgaNA eTale zodhana, jaina zAstramAM kaI paNa padArthane vistArathI vicAra samajavAne mATe, eTale ke te padArthanuM UMDuM tatva -rahasya-svarUpa zodhavA mATe A 14 sthAna upara ghaTanA karavAmAM Ave che. te paNa eka rIte eka jAtanA anugaja che. mANuonA peTA pado (3) ra 4 (2) rUca 6 (3) 2 (6) 1 devagati 1 ekendriya jAti 1 pRthvIkAya 2 manuSya gati 2 zrIndriya jAti 2 apUkAya 3 tiyaca gati 3 trIndriya jAti 3 teukAya 4 naraka gati 4 caturindriya jAti 4 vAyukAya 5 paMcendriya jAti 5 vanaspatikAya 6 trasakAya (8) 1 (3) () veH rU (6) vaSarga 4 1 mane yoga 1 strI veda 1 krodha 2 vacanayoga 2 puruSaveda 2 mAna 3 kAyayoga 3 napuMsakaveda 3 mAyA 4 lebha Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 navatavaprakaraNa sAthaH bhavya , abhavya (7) jJAna 8 (3) R 8 1 matijJAna 1 sAmAyika cAritra 1 cakSudarzana 2 zrutajJAna 2 chedo pasthApana cA0 2 acakSudarzana 3 avadhi jJAna 3 pariDAra vizuddhi 3 avadhidarzana 4 mana:paryavajJAna 4 sUkSmasaMparAya cA 4 kevaladarzana 5 kevaLajJAna 5 yathAkhyAta cAritra 6 mati ajJAna 6 dezavirati cAritra 7 zrata ajJAna 7 avirati cAritra 8 vibhaMga jJAna (10) lezyA 6 (11) bhavya 2 (12) samyaktva 6 1 kRSNalezyA 1 upazama 2 nIlalezyA 2 kSayApazama 3 kApatalezyA 3 kSAyika 4 tejezyA 4 mizra 5 padmalezyA sAsvAdana 6 zukalaDyA 6 mithyAtva (zarU) saMjJi 2 (24) ThThara 2 1 saMnni 1 AhAra 2 asaMgni 2 anAhAra e darekamAMnI keIpaNa eka mULa mArgaNAmAM sarva saMsArI jIne samAveza thaI jAya che. e 62 bhedenA saMkSipta artha 1 gatimArgaNa 4-bhavanapati, vyantara, jyotiSI ane vaimAnika e cAra prakAramAMnI keIpaNa devapaNAnI paristhiti te na vari, manuSyapaNuM prApta thayuM te 2 manuSya ti, pRthvI, pANuM, agni, vAyu, vanaspati, kIndriya, trIndriya, caturindriya, pazu, pakSI masya, Adika yoniomAM utpanna thavuM te 3 tirdhara nara ane ratnaprabhAdi sAta pRthvIomAM nArakI paNe upajavuM te taravati. 2 jAti mArgaNa pa-sparzanendriya, rasanendriya, ghrANendriya, cakSurindriya ane zrotrendriya pAMca indrimAMthI anukrame 1-2-3-4-5 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mokSata 1pa7 IndriyavALA jIva, te ekendriya jAti, dviIndriya jAti, ItyAdi-vAvata paMcendriya jAti kahevAya. 3 kAya mAgaNuM 6-pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati rUpa kAya=zarIre ane hAlI cAla-zake tevI kAyA=zarIra dhAraNa kare te lo anubha pRthvIkAya, apkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspati kAya bhane trasakAya. 4 bhega mArgaNuM 3-vicAra vakhate pravartatuM AtmAnuM skUraNa te mana , vacane cAra vakhate pravartatuM AtmAnuM skUraNa te vajanace, kAyAnI sthala-sUkSma ceSTAthI pravartatuM AtmAnuM skUraNa te co( 5 veda mAgaNuM 3-strI jAtane thate puruSa saMgane abhilASa te strI, puruSa jAtane thate strIsaMgane abhilASa te pusa, ane trIjI jAtane strI tathA puruSa e bannenA saMgane abhilASa te napuMsava 6 kaSAya mAgaNuM 4-kheda IrSyA, gussAnI lAgaNuM te , garvanI lAgaNI te mAna, chaLa, kapaTanI lAgaNI te mAyA, ane icchA, tRSNA, mamatAnI lAgaNI te Toma. A cAreya lAgaNIo evI che ke te pragaTa thAya tyAre avazya navAM karmo baMdhAyaja che, karmabaMdhano moTo AdhAra tenI upara che. mATe te kyAre kahevAya che. 8 jJAna mArganuM 8-mana ane IndriyenA padArtha sAthenA saMbaMdhathI je (artha saMjJA rahita hoya te paNa) yathArtha jJAna thAya te matijJAna, tathA mana ane indriyenA saMbaMdhathI zratane anusAre (zAstrAnusArI) arthanI saMjJAvALuM je yathArtha jJAna thAya te zrutajJAna, amuka hada sudhInuM rUpa padArthanuM (pugala dravyanuM) je jJAna indriya ane mananI madada vinA AtmasAkSAt -pratyakSa thAya te rU vadhijJAna, rasA dvIpamAM rahelA saMgni paMcendriya prANIone mane gata vicAra jANI zakAya tevuM jJAna te mana:parvavajJAna che. A mana:paryava jJAnamAM paNa AtmAne Indriya tathA mananI jarUra hotI nathI, mATe e paNa AtmasAkSAt jJAna che. tathA sarva padArthanuM saMpUrNa jJAna te che chevaTajJAni. A jJAna paNa mana ane Indriya vinA AtmasAkSAt thAya che. e 5 prakAranAM jJAna che, ane 3 prakAranAM ajJAna te paNa jJAnanA sedamAM gaNAya che, tethI 8 jJAna kahevAya che. ajJAnamAM za=ulaTuM viparIta athavA utaratA darajajAnuM jJAna te jJAna kahevAya. paraMtu Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 navataravaprakaraNa sArthaka (eTale abhAva evA arthathI) jJAnane abhAva te kazAna ema nahiM, A jJAna mithyAtva yukta hovAthI ajJAna kahevAya che, mATe mithyAdaSTienuM jJAna te ajJAna ane samyagadaSTionuM jJAna te jJAna kahevAya. prazna-samyagadaSTinI peThe mithyASTio paNa "ghaTane ghaTa) paTane paTa" ItyAdi vastunA chatA (vidyamAna) dharma kahe che, paraMtu "braTane paTa tathA "paTane ghaTa" ema viparIta samajatA ane kahetA paNa nathI te paNa ekane jJAna kahevuM ane bIjAne ajJAna kahevuM e pakSapAta kema ? uttaratemAM pakSapAta nathI. kharI vastusthiti che. ghaDe jema eka dRSTithI ghaDo che. tema bIjI dRSTithI tenA bIjA aneka svarUpe che. mithyAdaSTivALAnA dhyAnamAM e bIjA aneka svarUpe hatAM nathI. ane samadaSTi je vakhate ghaDAne ghaDo kahe che. te vakhate tenAM bIjA svarUpa tenA khyAlamAM hoya che, ane mithyAdaSTi ghaDAne ghaDe ja kahe che,-teno artha e ke bIjA svarUpanuM tenuM ajJAna che. eTale ghaDAne je che, te te jANatA nathI. Aja kAraNathI vyavahAramAM ghaNuM sAcI vastune khoTI ane beTIne sAcI mAnI bese che. jethI taparaMparA vadhe che. duTi eTale khyAla-uddeza. khoTA khyAla ke udezavALe mANasa te mithyASTi, ane sAcA khyAla ke udezavALe mANasa te samyagadaSTi. A bheda saheje samajAya teve che. mithyAdaSTinAM mati, zrata ane avadhijJAna. te marnizAna, atta-jJAna ane rimajJAna kahevAya che. vi=viruddha. maMtrabodha jemAM te vimAna khulAse - zratajJAnamAM e samajavAnuM che ke rAmAyaNa-bhArataveda vagere zAnA praNetA mithyASTie chatAM tene je rIte samajavA joIe te rIte samajI lenAra samyagadaSTi, tene zAstronuM samyakazrata gaNAya che ane AcArAMga vagere zAstronA praNetA samyagadaSTio chatAM mithyASTi tene yathArtha rIte na jANI zake te mithyArthione AcArAMgaThikathI thatuM jJAna te mithyAjJAna-zruta ajJAna gaNAya che. mithyAdaSTine chellAM be jJAna na thAya mATe tenAM ajJAna nathI hotAM. 8 saMyama mArgaNuM 7-saMvaratattvanA pAMca cAstrinA arthamAM kahelI che. tyAMthI jANavI. sAmAyika, chedepasthApanIya, parihAra vizuddhi, sUkSma saMparAya, yathAkhyAta, dezavirati, ane avirati Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mekSatatva 15 9 darzana mAgaMNu -cakSuthI thate sAmAnya dharmane bedha, te brahmA , cakSu sivAyanI 4 Indriye ane mana, e 5 thI thata sAmAnya dharmane bodha, te 2 cakSudarzana, 3 avadhijJAnIne rUpI padArtha jANavAmAM thato sAmAnya dharmane bodha, te madhana, ane kevaLajJAnIne sarve padArthanA sarva bhAva jANavAmAM te sAmAnya dharmane bodha, te 4 vevana, ahiM sAmAnya dharmanA upayoganuM kAraNa te na ane vizeSa dharmanA upaganuM kAraNa te jJAna. 10 leDyA mArganuM 6--jerA svabhAvanuM baMdhAraNa. dareka prANune janmathIja amuka prakAranI pariNativALe svabhAva baMdhAya che. te legyA che, tenI alpatA, tIvratA tathA zubhAzubhapaNAthI sAmAnya rIte cha prakAra paDe che. svabhAva te bhAva lezyA. ane temAM nimittabhUta kRSNAdi pudgale te dravya lezyA. ahiM lezyA pudgalasvarUpa hevAthI zubha varNa, zubha gaMdha, zubha rasa ane zubha sparzavALI hoya te sumantarayA ane azubhavarNAdi yukta hoya te kamaracA che. tathA pudgalasvarUpa dravyalezyA che ke varNa, gaMdha, rasa ane sparza e cAre guNa yukta che. te paNa zAstramAM varNanI mukhyatAe varNa bhedathI vezyAnA paNa 6 bheda kahyA che, te A pramANe-kRSNavarNa yukta pudagalamaya 6 bLahecA, nIla ( lIlA ) varNanAM pudgalavALI 2nI4 cA, lIlA ane lAla e varNanI mizratAvALI athavA kabUtara sarakhA varNavALI rU vApotajerA, lAla varNayukta pudgalavALI ja tenoratha, pILA varNavALI ja vaDherA, ane zveta varNavALI 6 gusTanTecA, e cha lezyAomAMnI pahelI rU azubha pariNAmavALI hevAthI azubha, bIjI 3 zubha pariNAmavALI levAthI zubhalezyA che, tathA anakame chae leyAo adhika adhika vizuddha pariNAmavALI che, e 6 lezyAonA 6 prakAranA pariNAmane aMge zAstramAM ja bphaLa khAnAra 6 vaTemArganuM dRSTAMta kahyuM che. te A pramANe raMgUTha malavA mutAranuM daSTAnta-kaI nagara tarapha jatAM araNyamAM AvI paDelA bhUkhyA thayelA 6 musApharo pAkI gayelA jAMbUo thI namI paDatuM eka mahAna jAMbUvRkSa joIne teo paraspara jAMbu khAvAne vicAra karavA lAgyA -temAMnA pahelAe kahyuM ke 88 A Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 navatattvaprakarNa sAtha : cAnA AkhA vRkSaneja mULamAMthI ukheDI nIce pADIe ( e pariNAmI)" bIjAe kahyuM:-mATI moTI zAkhAo teDI nIce pADIe (e nInhecAno pariNAmI)." trIjAe kahyuM-nAnI nAnI zAkhAe nIce pADIe ( e jApohene pariNAmI)," ceAthAe kahyuM--"jA bUnA gucchA nIce pADIe (e tenoocAne pariNAmI) pAMcamAe kahyuM ke gucchAomAMthI pAkAM jA MmUja cuMTI cuMTIne nIce nAMkhIe ( e vADheracAnA pariNAmI )." ane chaThThAe kahyuM ke jAMbu khAine kSudhA maTADavI eja ApaNA uddeza che. te A nIce bhUmi upara svataH kharI paDelAM jA Mbuja vINIne khAIe, ke jethI vRkSachedananu pApa karavAnI jarUra paNa na rahe." (e gujjIyAnA pariNAmavALA jANavA.) e pramANe anukrame vizuddha-vizuddhavezyA pariNAme e dRSTAMtane anusAre vicAravA, ahIM cha cArAnuM paNa dRSTAMta vicAravuM ( 11 bha mANA 2-jagamAM keTalAka jIvA deva-guru-dharmonI sAmagrI maLye kama rahita thaI mekSapada pAmI zake evI ceAgyatAvALA che, te sarve maLye kahevAya ane keTalAka mAga mAM kAMgaDu' jeTalA ane jevA alpa jIve evA paNa che, ke je deva-guru-dharma'nI sa pUrNa sAmagrI maLavA chatAM paNa kamarahita thaI meAkSapada pAmI zake nahi tevA sarva jIvA samanya kahevAya. e bhavyatva tathA abhavyatva jIvanA anAdi svabhAva che. parantu sAmagrInA baLathI navA svabhAva utpanna thatA nathI. tathA abhavya jIvA te ATAmAM lUNa jeTalA alpa ja che ane bhavya 1. abhanya ve! mekSapada nathI pAmatA eTaluM ja nahi, parantu nIce lakhelA uttama bhAvA paNa nathI pAmatA. indrapaNuM, anuttara devapaNu, cakravati'paNuM, vAsudevapaNuM, prativAsudevapaNuM, baLadevapaNu, nAradapaNuM, kevali haste dIkSA, gaNadhara haste dIkSA, sa MvatsarI dAna, zAsana adhiSThAyaka deva-devIpaNu, lokAntika devapaNu, yugalika devAnA adhipatipaNuM, trAyastri zat devapaNuM, paramAdhAmIpaNuM, yugalika manuSyapaNuM, pUrvadhara labdhi, AhAraka labdhi. pulAka labdhi, sabhinnazrotAbdhi, cAraNa labdhi, madhusiya labdhi, kSIrAsava labdhi, akSINu mahAnasI labdhi, jinendra pratimAne upayogI pRthvIkAyAdipaNuM, cakravartinA 14 ratnapaNu, samyag jJAna, darzana, cAritra, zukalapakSIpaNa, jinendranA mAtA-pitApaNuM, yugapradhAnapaNuM", ItyAdi (dhRti abhanyakulakre.) Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mokSatattva 161 che tethI ananta guNa che. punaH bhavya jImAM paNa ghaNA evA jIva che ke jeo kaI kALe tripaNuM pAmavAnA ja nathI, paraMtu sUkSama eke. ndriyamAM ja anAdi anantakALa sudhI janma maraNa karyA karaze, jethI ekSapada pAmavAnA nathI paraMtu svabhAve (gyatA vaDe) te teo bhavya ja che. kahyuM che ke- atthi aNatA jIvA, jehi na patto tasAi pariNAmo uvavajjati caya'ti a, puNovi tattheva tattheva // 1 // artha :-evA anantAnanta jIve che, ke jeoe trasAdi (kIndriyAdi) pariNAma prApta nathI karyo, ane punaH puna (vAraMvAra) tyAMne tyAM ja (sUkama ekendriyapaNamAM ja) jame che, ane maraNa pAme che. AvA 12 samyatve mArgaNuM 6 kAma, ci, coparAmi, mitra, sAvana ane mithyAtva e cha bhAvone A mArgaNamAM samAveza thAya che. 1 upazama samyaktva-anantAnubalvei krodha, mAna, mAyA ane lebha, tathA samyaktva mohanIya, mizramehanIya, ane mithyAtvamehanIya e traNa darzana mehanIya, e sAta karmaprakRtionI aMtarmuhUrta sudhI taddana upazAnti thavAthI je samyagubhAva pragaTa thAya che, te vakhate e sAta karmo AtmA sAthe hoya che, paNa bhArelA agninI mAphaka zAMta paDela hovAthI pitAnI asara batAvI zakatAM nathI. A samyakatva eka bhavamAM 2 vAra ane AkhA saMsAra cakamAM 5 vAra prApta thaI zake che. aMta hartathI vadhAre vakhata A samyaktva na Take. ane lagabhaga niraticAra hoya che. - 2 kSAyika samyapha-upara kahelI sAteya karmaprakRtione taddana kSaya thavAthI A samyaktva pragaTa thAya che, tene kALa sAdi anaMta che. A samyaktva niraticAra hoya che. 3 kSAco pathamika samyaktva-upara kahelI sAta prakRtimAMthI chanI upazAnti hoya, ane phakta samyakatva mehanIya karmane udaya thaI " kSaya thatuM hoya che, tethI tenuM nAma kSaya ane upazama yukta samyakatva kahyuM che. tene vadhAremAM vadhAre sAdhika 66 sAgarepama kALa che. A samyakanvIne zaMkA-AkAMkSA vagere aticArene eTalA purate saMbhava che. nava. 11 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16ra navataravaprakaraNa sAtha 4 mizra samyakatva-upara kahelI sAtamAMnI phakta mizra mahanIya kamanI prakRti udayamAM hoya, bAkInI upazAnta haya, te vakhate je samyagu-miththArUpa bhAva phakta aMtamuhUrta sudhI hoya, te mizra samyakatva, tethI jenadharma upara na rAga na TveSa evI sthiti hoya che. pa sAsvAdana samyakatva-upara jaNAvelA aMtamuhUrtanA vakhatavALA upazama samyaktvathI paDIne mithyAtve pahoMcatAM pahelAM eka samayathI mAMDIne 6 AvalikA sudhI samyaktvanA yatkiMcita-kAMIka svAdarUpa A samyaktva hoya che, pachI turata ja mithyAtva pAme ja che. jema kSIranuM bhojana karIne keIpaNa prakAranA utkalezathI vamana thai jAya, chatAM tene kSIrane jema kAMIka svAda Ave che. te pramANe saM-sahita, AsvA-svAda. svAdasahita hoya te sAsvAdana. 6 mithyAtva-anaMtAnubaMdhIya kaSAya ane mithyAtva mehanIyanA udayathI je mithyAbhAva pragaTe che. te mithyAtva che. samyaktva mArgaNAmAM samyaktva zabda samyagu ane mithyA e bane bhAvane upalakSaNathI saMgraha karanAra che. jema bhavya, saMksi, AhArI nAma chatAM abhavya, asaMzi-aNuhArI vagerene saMgraha thAya che. ema ghaNuM mArgaNuomAM samajavuM. 13 saMjJi mArga ra-manaH paryAtithI athavA dIrghakAlikI saMjJAthI viziSTa mane vijJAnavALA che te saMjJa, ane viziSTa mane vijJAna rahita te karaMjJi. 14 AhArI mArgaNuM 2-bhavadhAraNIya zarIra lAyaka eja AhAra, lema-AhAra, aneskavalAhAra e traNa prakAramAMnA yathAsaM- bhava AhAravALA te 1 jArI, ane e traNeya AhAra rahita te anAhArI. # aparyApta avasthAmAM taijas kA maMNa zarIra vaDe grahaNa karAta AhAra te coranAra, + zarIra paryApti pUrNa thayA bAda tvacA--zarIra dvArA grahaNa karAte AhAra te lomaAhAra. - keLIyAthI mukhadvArA levAto AhAra te veDhamahAra. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 mokSatattva [1 satpada prarUpaNuM] 163 mAgaNuomAM mokSanI prarUpaNa naragai paNidi tasa bhava, sanni ahakkhAya khiasmmce| mukkho'NAhAra kevala-daMsaNanANe, na sesesu // 46 // saMskRta anuvAda naragatipa'cendriyatrasabhavyasaMjJiyathAkhyAtakSAyikasamyaktve mokSo'nAhArakevaladarzanajJAne, na zeSeSu // 43 // zabdAtha - nara-manuSyagati mu -mokSa che naMsi-pacendriya jAti bahAra-anAhAra tapa-trasakAya vaDhuM saMpA-kevaLadarzana mAM bhavya nAkhe-kevaLajJAnamAM sani-saMgni na-(mokSa) nathI kathA-cakAgyAta cAritra | teNu-zeSa mArgaNAomAM phakatta-kSAyika samyaktvamAM anvaya sahita padacacheda nara-ja, gari, tatta, magha, nina, davA , rahe-vAre aNAhAra, kevala-dasaNa-nANe mukkho sesesu na // 46 // gAthA :- manuSyagati, paMcendriya jAti, trasakAya, bhavya, saMsi yathAkhyAta cAritra, kSAyika samyakatva, anAhAra, kevaLadarzana ane kevaLajJAnamAM makSa che, ane zeSamAM nathI medA e 10 thI zeSa rahelI kaSAya-veda-ga-ane legyA e cAra mArgaNAmAM mekSa hoya ja nahiM. kAraNa ke-akaSAyI; avedI; agI, ane alezI avasthAvALA jIvane ja mekSa hoya che. eTale ja mULa 4 zrI abhayadevasUri racita navatattva bhASyamAM 14 mAgaNAmAM mokSapadanI prarUpaNuM judI rIte kahI che. te A pramANe - Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 navatattvaprakarNa sA: ane para uttara bhedomAM meAkSanI mANA karatAM vicAraNA ghaTatI nathI eTale mULa tathA uttara daza mANAmAM ja meAkSanI mANA ghaTe che. ahi sAra e che ke-meAkSamAM javAnI saMsArI jIvanI chelrI (14 mA guNasthAnanI zailezI) avasthAmAM je je mANA vidyamAna hoya te te mANAmAM meAkSa che ema kahevAya, ane zeSa mAgaNuAAmAM meAkSanA abhAva gaNAya. tathA sanipaNuM ane bhavyatva jo ayAgI guNasthAne apekSAbhedathI zAstramAM kahyuM nathI te paNa ahiM sannipaNu' ane bhavyatva raapekSApUrvaka grANa karyuM che ema jANavuM. !! ? kRtti sattvaTjharavA dvAra dravya pramANa ane kSetra anuye gadvAra davvapamANe siddhA-NaM jIvadavvANi huMti'NatANi / logassa asaMkhijje, bhAge iko ya savveva // 47 // tattha ya siddhA paMcamagaie nANe ya daMsaNe samme sa Mtitti sesaesu, parasu siddhe nisehijjA // 112 // tyAM siddo pa Mcama gatimAM (siddhigatimAM), tathA kevaLa jJAna, kevaLa na ane kSAyika samyakatva e cAra mANAmAM sat-vidyamAna che, ane tethI zeSa 10 mULa mAgaNuAomAM (ane 58 uttara mA`NAmAM) siddhapaNAno niSedha jANavA. A satpada prarUpaNA paNa apekSAbhedathI yathA che, kAraNa ke ahiM siddhatva avasthA AzrayIne mANAonI prarUpaNA e pramANe ja saMbhave che. 1-2 "bhavyapaNuM eTale mekSagatine yeAgya pheraphAra pAmavApaNuM" e atha vALu bhavyatva nizcayathI meAkSapada pAmavAnI avasthAvALA vila bhagavaMtane nathI, kAraNa ke jIva kevaLajJAna pAmyA tyArathI mekSapada pAmI cUkayA, ema jANavAnuM che.. te pharIthI meAkSa pAmavAnA saMbhava kayAM che ? e apekSAe kevalI bhagava Mtane temaja siddha bhagavaMtane paNa bhavyatva nathI paNa abhavyatva che, bhavya sa sArI jIvaja kevaLajJAna pAmI mekSe jai zake. e apekSAe bhavya mANA sa'bhave che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mokSatattva 165 saMskRta anuvAda dravyapramANe siddhAnAM jIvadravyANi bhavantyanantAni lokasyAsaMkhyeyabhAge, ekazca sarve'pi // 47 / / zabdArtha - lUpamANe-dravya pramANa dvAramAM sonA-lekanA siddhA-siddhanA asaMnnei -asaMkhyAtamA nIvaDyAji-jIvadravya mA-bhAge, bhAgamAM anaMtA-ananta pho-eka siddha hRti che. ravi-save siddha anvaya sahita padacheda gAthAvat - tAni hUMti taLe vi gAthArtha :siddhonA dravya pramANa dvAramAM-ananta jIvadravya che; lekanA asaMkhyAtamA bhAgamAM eka ane sarve siddho heya che. 47 | vizeSArtha :-- siddhanA che ananta che, kAraNa ke jaghanyathI 1 samayane antare ane utkRSTathI 6 mAsane antare avazya kaI jIva mese jAya e niyama che, temaja eka samayamAM jaghanya 1 tathA utkRSTathI 108 jIve mokSe jAya, e paNa niyama che, ane e pramANe ananta kALa vyatIta thaI gayA che. mATe siddha che ananta che. (anyadarzAnIo je sadAkALa Izvara eka ja che ema kahe che. te A bIjA dvAranI prarUpaNAthI asatya che ema jANavuM) rUtti 2 dravya kamAI dvAra | tathA saMkSipaNuM mane jJAnavALA jIvane hoya che. ane kevali bhagavaMtane tathA siddhane (matijJAnAvaraNIya kSaya thavAthI) manojJAnane abhAva che. tethI saMsi paNa nathI. saMsI chavaja kevaLajJAna pAmI mele jaI zake e apekSAe saMjJImArgaNuM che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 navatattvapakaraNa sAthe tathA kSetradvAra vicAratAM-siddhanA jI lekanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetramAM rahyA che, kAraNa ke eka siddhanI avagAhanA jaghanyathI 1 hAtha 8 aMgula hoya, ane utkRSTathI 1 gAune chaThTho bhAga eTale 333 dhanuSa 32 aMgula arthAt 1333 hAtha ane 8 aMgula eTalI uMcI avagAhanA hoya che. ane e kSetra lekanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM ja che, mATe ekeka siddha paNa lekanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahyA che. tathA sarva siddha AzrayI vicArIe te 45 lAkha janavALI siddhazilA pRthvI upara eka janane anate 45 lAkha jana tiryapha ( ADA ) vistAravALA 16 ( eka SaSThamAMza ) gAu UrvapramANu jeTalA AkAzakSetramAM siddha jIve alakanI Adi ane lekanA aMtane spazIne rahyA che te sarva kSetra paNa lekanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTaluM che, mATe sarva siddha paNa lekanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahyA che, e pramANe be rIte kSetra dvAra kahyuM (anya darzanIo je kahe che ke Izvara eka ja che ane te paNa A sacarAcara (trIsa-sthAvara tathA jaDa-cetanamaya) jagatamAM sarva sthAne vyApI rahyo che. te A trIjA dvAranI prarUpaNAthI asatya che, ema jANavuM ) rUti rU kSetra dvAra | sparzanA, kALa ane antara anuga dvAre. phusaNA ahiyA kAlo, iga siddha paDucca saaionnNto| paDivAyAbhAvAo; siddhANaM aMtaraM natthi // 48 // saMskRta anuvAda spazanAdhikA kAlaH ekasiddha pratItya sAdhanantaH pratipAtA'bhAvataH siddhAnAmantara nAsti // 48 / / anvaya sahita padada phusaNA ahiyA kAlo iga siddha paDucca sAioNa to paDivAya abhAvAo siddhANa aMtara natthi // 48 / / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mokSatatva zabdArtha :pusa-sparzanA parivAra-pratipAtanA, paDavAnA hiyA-adhika che. (punaHsaMsAramAM AvavAnA) vo-kALa kamAvALo-abhAvathI rUpa siddha-eka siddhanI siddha-siddhine ghapura-AzrayI, apekSAe uta-antara sAta-sAdi ananta che. na0i-nathI gAthAthasparzanA adhika che, eka siddhane AzrayIne sAdi anaMtakALa che, paDavAno abhAva hovAthI siddhomAM aMtara nathI. jema eka paramANu eka AkAzapradezamAM samAI rahyo che te 1 AkAza pradezanI avani kahevAya. ane te paramANune cAre dizAe ja tathA Urdhva ane adhaH ekeka AkAza pradeza maLI spezelA 6 pradeza ane pUrvokta avagAhanAne 1 pradeza maLI 7 AkAzapradezanI spanA kahevAya. tema pratyeka siddhine avagAhanAkSetrathI sparzanAkSetra adhika hoya che, te kevaLa siddhane ja nahiM paraMtu paramANu Adi dareka dravya mAtrane sparzanA adhika hoya che. e kSetra sparzInA ( AkAza pradeza AzrayI sparzanA ) kahI, have siddhane siddhanI paraspara sparzanA paNa adhika che, te A pramANe- eka vivakSita siddha je AkAzapradezamAM avagAhI rahela che, te dareka AkAzapradezamAM ekeka pradezanI hAni-vRddhie ananta ananta bIjA siddha che paNa te siddhanA Atmapradezane hInAdhika AkamIne avagAhyA che. te viSama vahI siddha kahevAya. temaja te siddhanI avagAhanAmAM te ane teTalA ja AkAzapradezamAM saMpUrNa anyUnAtiriktapaNe-(hInAviktA rahita) bIjA anata siddha che (te siddhane ) saMpUrNa AkamIne (spazane-pravezIne) avagAhyA che, te tulya avagAhanA vALA siddho samAvahI kahevAya. te vivakSita siddhane samAvagAhI Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 navataprakaraNa sAtha : siddhonI sparzanA ananta guNa che, ane viSamAvagI siddhonI sparzanA tethI paNa asaMkhyAta guNa che. kAraNa ke avagAhanA pradeza asaMkhyAta che. e pramANe paraspaSa nA adhika (eTale ananta guNa) che. e rIte banne prakAranI sparU nA adhika kahI. che rUtti ka AnA dvAra che. have kALadrAra-eka siddha AzrayI vicAratAM te jIva athavA siddha amuka vakhate mokSe gayela che. mATe sAdi (Adi sahita) ane siddhapaNAne anna nathI, mATe ananta. e pramANe eka jIva AzrayI saddhi anana kALa jANa, tathA save siddha AzrayI vicAratAM pahele kaNa siddha thaye tenI Adi nathI, temaja jagatamAM siddhane abhAva kyAre thaze, te paNa nathI. mATe sarva siddha AzrayI banI zanatta kALa | rati 1 jha dvAra che. tathA siddhane paDavAno abhAva che, eTale punaH saMsAramAM AvavAnuM nathI, mATe (paheluM siddhatva, tyArabAda vacce saMsAritva, tyArabAda punaH siddhatva, e pramANe saMsAranA) AMtarAvALuM siddhatva hetuM nathI. ahiM vacce bIjo bhAva pAma te AMtarra-aMtara kahevAya, tevuM antara vADha attara siddhane nathI. athavA jyAM eka siddha rahela che, tyAMja pUrvokta rIte samAvagAhanAe tathA viSamAvagAhanAe sparzanA dvAramAM kahyA pramANe ananta ananta siddho rahyA che, mATe siddhone eka bIjAnI vacce atara (khAlI jagyA) nathI. e rIte kSetra AzrayI paraspara antara (kSetra kAntara) paNa nathI. e 1 baoNra dvAra kahyuM. ahiM anya darzanakAre kahe che ke Izvara, potAnA bhaktone uddhAra karavAne ane pApIone zAsana karavA mATe anekavAra avatAra dhAraNa kare che te A dvArathI sarvathA asatya ane ajJAnamULaka che, ema jANavuM _o 6 rati nara dvAra . 1 navatatva bhASyanI vRttimAM siddha jIvone Atmapradeze ghana hovAthI antara-chidra nathI, ema kahyuM che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 meAkSatattva bhAga ane bhAva anuyAga dvAra. savvajiyANamaNaMte bhAge te, tesi daMsaNaM nANaM / khaie bhAve, pariNAmie a puNa hoi jIvattaM // 49 // saMskRta anuvAda sarvajIvAnAmanante bhAge te, teSAM darzanaM jJAnam / kSAyike bhAve, pAriNAmike ca punarbhavati jIvatvam // 49 // zabdA : savva-sa niyALa-jIvAnA anaMte-anantame mane bhAge che, te-te siddha jIvA sesi-te siddhonu haMsaLa-dana (kevaLa dana) nALa--(kevaLajJAna) anvaya sahita padaccheda te savva jiyANaM anaMte bhAge, tesiM daMsaNaM nANaM vALa mATe, A puna nIvatta parimit doD // 41 || gAthAtha: vajJa--kSAyika mAve-bhAvanu che parigAmi-pAriNAmika bhAvanu -(cha pUrti mATe) puna-vaLI, ane, parantu doDa-che nIvatta -jIvatva, jIvita 169 tee (siddho) sarva jIvAne anantame bhAge che. teonuM jJAna ane darzana kSAyika bhAve che. ane jIvapaNu pAriAmika bhAve che. vizeSA : siddha jIvA je ke abhavyathI ananta guNa che. te paNa sava sa'sArI jIvAnA anantamA bhAga jeTalA ja che, eTalu' ja nahi, parantu-nigeAdanA je asaMkhya geALA ane ekeka gALAmAM asa khya nigeAda ane ekeka nigeADhamAM je ananta ananta jIva che. tevI eka Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 navatattvaprakaraNa sAtha : ja nigedanA paNa anantamA bhAga jeTalA traNe kALanA sarva siddho che. kahyu` che ke jaiA ya hoi pucchA jiNANa maggami, uttara taiA ikkassa nigoyassavi, anaMtabhAgo u siddhigao // 1 // artha: jinezvaranA mArgamAM--zAsanamAM jyAre jyAre jinezvarane prazna karIe tyAre tyAre eja uttara hAya che ke-eka nigodanA paNa anatamA bhAgaja mAkSe gayA che. / / kRtti 7 mAnadvAra, ? aupanija mAtra--rAkhamAM DhAMkelA agni sarakhI kama nI (mAhanIya karmAMnI) upazAnta avasthA (anudaya avasthA) te upazama ane tethI utpanna thayele AtmapariNAma te aupamika bhAva. 2 kSAcitra mAtra--jaLathI mujhAi gayelA agni sarakhA karmInA sathA kSaya thavA te kSaya, ane tethI utpanna thayelA AtmapariNAma te kSAyika bhAva. rUkSAyopamanta mAtra-udayamAM prApta thatA karmonA kSaya, tathA udayamAM nahi prApta thayelA (thatAM) karmanA udayanA abhAvarUpa upazama te kSaceApazama, ane tethI utpanna thayele AtmapariNAma te kSAyeApazasika bhAva. 4 gaucitra mAtra--kamarainA udaya te uDDaya ane karmanA unnayathI utpanna thayele gati, lezyA, kaSAya, Adi jIva pariNAma (jIvanI avasthAe) te auyika bhAva. 1 gimija Ava--vastunA anAdi svabhAva (akRtrima svabhAva athavA svAbhAvika svarUpa) te pAriNAmika bhAva. e 5 bhAvamAM aupazamika bhAva phakta mehanIya kamanA ja hAya, kSAyika bhAva AThe kama nA hAya, kSayeApazama bhAva jJAnA-6nA0-mAha. anta. e 4 kanA hAya, auyika bhAva AThe kamane| (tathA jIva racita audvArikAdi pudgala skAne paNa) hoya, ane pAriNAmika bhAva sarva dravyanA hAya, Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke mokSatava - * 171 aupazamika | samyaktva-1 cAritrala dayika 26. gati-4 kyAya-4 liMga-3 mithyAtva-1 ajJAna-1 asaMyama-1 saMsAripaNuM-1 lezyA-6 kSAyika dAna labdhi lAbha ? bhAga 5 upalega vIrya , kevaLa jJAna kevaLa darzana samyaktva cAritra jJAna mati jJAna zrata >> avadhi ? mana:paryava , mati ajJAna jIva zrata , pAriNamika | bhavyatva vibhaMga jJAna 3 abhavyatva cakSardazana acakSurdazana kSApazamika avadhidarzana dAnAdilabdhi ...5 samyaktva cAritra dezavirati Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 navatattvaprakaraNa sAtha : prazna-siddha paramAtmAne je kSAyika bhAva che, to kSAyika bhAvanA 9 bheda hevAne badale ahiM kevaLajJAna ane kevaLadarzana e be ja kSAyika bhAva kema kahyA? tathA bhavyatva (rU5 pAriNamika bhAva siddhane kema nahi? uttara-mULa gAthAmAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana e be ja kSAyika bhAva siddha paramAtmAne kahyA. te AtmAnA jJAna darzana guNanI mukhyatAe kahyA che, tathA darzanane artha samyaktva paNa che tethI kSAyika samya kRtva paNa grahaNa karatAM zrI siddhamAM 3 kSAyikabhAva A gAthAmAM kahyA che, te paNa bIjA 6 kSAyika bhAvene sarvathA niSedha na jANave. zAmAM e 6 kSAyika bhAva mATe amuka amukane niSedha ane grahaNa bane che, te paNa ekaMdara dRSTie vicAratAM te ja zAstromAM samyakatva mATe darzana zabda prasiddha che ane ghaNuM zAstrakAroe zrI siddhamAM 3 bhAva kahyA che tethI ahiM gAthAmAM kahelA saMta padanA 2 artha karavAmAM virodha nathI. 1 navatattvanI prAcIna AcArya kRta avasUri tathA sAdhuratnasUrikRta avasUri ityAdi graMthamAM siddha paramAtmAne zAyika jJAna ane kSAyika dazana e 2 bhAva ja kahyA che, temAM paNa prAcIna avacUrimAM to 7 bhAvone spaSTa akSarothI niSedha kahyo che, tathA navAgavRttikAra zrI abhayadevasUrita navatattvabhASyamAM, e ja bhASyanI yadevaupAdhyAyata vRttimAM, zrI tatvArthasUtramAM, zrI AcArAMga niryuktimAM ane mahAbhASyamAM kSA, jJAna, kSAtra darzana ane kSA, samyaktva e bhAva kahyA che, zeSa 6 bhAvane spaSTa niSedha kahyo che. digaMbara saMpradAyanA tattvAtha vAtika tathA rAjavArtikamAM kSA, vIrya 4 labdhi sivAya 5 bhAva kahyA che. paraMtu dAnAdi 4 labdhine spaSTa niSedha nathI) kAla lokaprakAzamAM mahAbhASya pramANe 3 bhAva grahaNa karyA che. ane keTalAka AcAryonA mate nave kSAyika bhAva grahaNa karyA che. e dareka visaMvAda apekSA rahita nathI, to paNa saMkSepamAM eTaluM ja samajavuM ke kaI bhAva savyapadezapaNunA (upacaritapaNAnA) kAraNathI, keI bhAva kAryabhAvanA kAraNathI ane keI bhAva saMsArI jIvana aMge guNasthAnavRttinA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 meAkSatattva 173 sarve apekSAbheda hAvAthI siddha paramAtmAmAM naveya kSAyika bhAva hAya ema kahevAmAM paNa sarvathA virAdha nathI, mATe apekSAe siddhamAM traNa athavA naveya kSAyika bhAva paNa mAnavA. tathA mekSe javAne ceAgya hAya te manya kahevAya ane siddha kAraNathI ityAdi kAraNathI niSedhelA che, ane AtmAnA muLa guNurUpa jJAna, darzIna apekSAthI paNa niSedhAya nahIM. grahaNa dhAraNa yAgya bAdara pariNAmI pudgala skaMdhonA viSayavALI dAnAdika 4 labdhie kama prakRti Adi graMthAmAM kahI che, pudgalAnA grahaNa-dhAraNanA abhAva hovAthI dAnAdi kAya'nA abhAvanI apekSAe 4 labdhie zrI siddha paramAtmAmAM nathI ema kahI zakAya, tathA vi vizeSathI je krUti jheti--preraNA kare te hoya e vyutpatti lakSaNa zrI siddha paramAtmAmAM preraNA vRttinA abhAve ghaTatu nathI. athavA vInuM lakSaNa kriyApravRtti te zrI siddhamAM nathI, tethI siddha paramAtmAmAM vIya nathI. ema kahI zakAya ane tethI ja zrI bhagavatI sUtranA pahelA zatakanA 8 mA uddezamAM "siddhA Na aviriyA " e sUtranI vRttimAM sarayogamA vIryAM: siddhA: (yoga pravruttirUpa karavI*nA abhAvathI siddo vIya rahita che.) ema kahyuM che tathA te yaMte baMnena nivRttau tivRtrima eTale jenAvaDe meAkSamAM javAya te cAritra athavA avidharma revatI raLAva pAztrima eTale ATha prakAranA kamasa grahane (ka`samahanA) nAza karanAra hAvAthI cAritra kahevAya, ItyAdi cAritranAM vyutpattilakSaNomAMnuM kAipaNa vyutpattilakSaNa zrI siddhamAM ghaTatuM nathI. temaja cAritranAM 5 bhemAM koi paNa bheda (arthAta kSAyika yathAkhyAta cAritra paNa) zrI siddhomAM che nahi te kAraNathI zrI siddhamAM cAritrane abhAva che, mATe ja siddhAMtamAM "siddhane no carittI no arittI eTale siddha cAritrI che ema paNa nathI, temaja siddhamAM cAritra nathI ema paNa nathI" e vacana kahyuM che tathA jo ke kSAyika samyakatva to lagabhaga sarva zAstrane sammata che. tA paNa kAI sthAne samyakatvane niSedha paNa upara TippaNImAM kahyA pramANe hAya te! te samyaktvanA a"zrI vItarAganA vacana upara pratItirUpa zraddA ema jANavA, jethI zrI siddha te pote vItarAga che, te emane khIjA kayA vItarAganA vacananI zraddhA ghaTI zake ? te kAraNathI jJAyika bhAvanA zraddhAnA abhAve zrI siddhane kSAyika samyaktva paNa dhaTI zakatuM nathI ema jANavu, e pramANe '' Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 navatatvaprakaraNa sAthe: e paNa) nakhya paNa najare jo A paramAtmA te mokSamAM gayelA ja che. te mokSanI have yogyatA zI rIte ghaTI zake ? e apekSAe zAstramAM "siddhane no maLyA no kamaLyA eTale siddha paramAtmA bhavya paNa nathI tema bhavya nahi ema paNa (arthAt abhavya paNa) nathI" e vacana yuktithI saheje samajAya tevuM che. alpabadutva anuga. thovA napuMsasiddhA, thI nara siddhA kameNa sNkhgunnaa| ia mukkhatattameaM, navatattA lesao bhnniyaa||50|| saMskRta anuvAda, stokA napusakrasiddhAH strInarasiddhAH krameNa saMkhyaguNAH iti mokSatatvameta-nnavatattvAni lezato bhaNitAni // 50 // zabdArtha : thavA-DA,-apa saMvALA-saMkhyAta guNa che, navuM-napuMsaka liMge phula-e, e pramANe siddha-siddha thayelA muvatatta-kSatatva thI-strI liMge -e, e pramANe nara-puruSa liMge navatatta-nava ta siddhA-siddha thayelA jeso-lezathI, saMkSepathI meLa-anukrame maLiyA-kahyA anvaya ane padaccheda napasa siddhA thovA, thI nara siddhA kameNa saMkha guNA ia mukkha tatta eka nava tattA lesao bhaNiyA // 50 // banatAM sudhI zAstranA visaMvAda paNa apekSAvAdathI samajavA eja zrIjinendravacananI parama pavitra ArAdhanA che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mekSitatva 175 napuMsaka liMge siddha thaDA che, strIlige siddha ane puruSa liMge siddha anukrame saMkhyAta guNa che. e pramANe A mekSitatva che. navata dukAmAM kahyA che. te pa0 che napuMsaka liMgavALA jI eka samayamAM utkRSTa 10 mokSe jAya mATe napuMsaka siddha alpa, strIo eka samayamAM utkRSTathI 20 kSe jAya, mATe dviguNa thavAthI strIliMga siddha saMkhyAta guNa kahyA che, ane puruSo eka samayamAM 108 mokSe jAya che mATe strIthI paNa puruSa siddha saMkhyAta guNa jANavA. [ dviguNathI nyUna te vizeSAdhika, ane dviguNa, triguNu vagere te saMkhyAta guNa kahevAya ] napusakAdine mokSa kaho te napuMsakAdi veda Azraya nahiM paNa napuMsakAdi liMga Azraya mekSa jANave, kAraNa ke savedIne mekSa na hoya. tathA ahiM 10 prakAranA janma napuMsakane cAritrane ja abhAva hovAthI mekSe jaI zakatA nathI, paraMtu jamyA bAda kRtrima rIte thayelA 6 prakAranA napuMsakene cAritrane lAbha hovAthI mokSe jAya che. mATe napuMsaka siddha te kRtrima napuMsakanI apekSAe jANavA. e pramANe vedanI apekSAe paNa veda rahita liMgabhede zAvahUrva dara kahyuM. jinasiddhAdi bhedamAM alpabadutva A pramANe siddhanA zeSa bhedanuM alpabadutva. . *10 prakAranA janma napuMsakanuM svarUpa zrI dhamabiMdu vRtti Adika graMthothI jANavuM, tenuM svarUpa saMkSepamAM paNa ahiM kahevuM yogya dhAyu nathI, ane 6 prakAranA kRtrimanapuMsakanA svarUpa mATe juo 55 mI gAthAnuM TippaNa. 1 siddhonA alpabadutvane viSaya ghaNA vistAravALe che, ane aneka prakAranuM che. te vistArAthIe zAstrAntarathI jANavA yogya che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 navatatvaprakaraNa sAthe 1-jinasiddha a5, ane ajina siddha tethI asaMkhyaguNA, 2-atIrthasiddha alpa, ane tIrthasiddha tethI asaMkhyaguNA. 3-gRhasthaliMgasiddha apa, tethI anyaliMga siddha (a) saMkhyAta guNA, ane tethI svaliMga siddha (a) saMkhyAtaguNA. 4-svayaMbuddha siddha alpa tethI pratyekabuddha siddha saMkhyAta guNa, tethI buddhibadhita siddha saMkhyaguNA. pa--aneka siddha alpa, ane eka siddha tethI (a) saMkhyAta guNA.. jANavA lAyaka navatara jANavAnuM phaLa. jIvAinavapayatthe, jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahaMto ayANamANe'vi sammattaM // 59 // saMskRta anuvAda jIvAdinavapadArthAn yo jAnAti tasya bhavati samyaktvam / bhAvena zradadhato'jJAnavato'pi samyaktvam // 59 // navA-jIva vagere samatta-samyakatva nava-nava mA -bhAvapUrvaka cilya-padArthone tane sadaMto-zraddhA karatA jIvane -je jIva layAmA-ajJAna hete chate -jANe vi-paNa tarUM-te jIvane samatta-sabhyatva phorU thAya che, heya che. anvaya sahita padaraccheda gAthAvat parantu tarata samatta rU Iti vizeSa: Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 9 mokSa tatva gAthArtha - jIvAdi nava padArthone je jANe tene samyaktva hoya, bodha vinA paNa bhAvathI zraddhA rAkhanArane paNa samyakatva hoya che. vizeSAtha- jIva, ajIva, Adi nava tanuM svarUpa jJAnAvaraNIya karmanA kSapazamavaDe samajAya che, ane te samajanAra AtmAne satyAsatyane viveka thAya che, dhama-adharma, hita-ahita (navatatvane jJAtA) jANe che, tethI tene sarvajJabhASita vacana ja satya lAge che, ane tema thatAM nizcaya samyakatva (yathArtha vastutatvanI zraddhA) pragaTa thAya che. paraMtu je jJAnAvaraNayane te tIvra kSapazama na hoya ane jIva ajIva Adi tatvenuM jJAna na hoya te paNa "zi ipattatta tame savaM-zrI jinezvare je kahyuM che teja satya" evA ati daDha saMskAravALA jIvane paNa (navatatvanuM jJAna na hovA chatAM) samyaktva avazya hoya che. samyaktva che ke nahi tene sarvathA nizcaya prAyaH asarvajJa jIva jANe zake nahiM, paraMtu samyaktvanAM je 67 lakSaNe kahyAM che te lakSaNane anusare anumAna vaDe jIva pUla daSTie (eTale vyavahAra mAtrathI) pitAnA AtmAmAM temaja paramAM vyavahAra samyakatvane sadubhAva ke abhAva anumAnathI vicArI zake athavA jANuM zake. samyaktva eTale zuM ? savvAiM jiNesara-bhAsiyAI vayaNAiM nannahA huMti / ii buddhI jassa maNe, sammattaM nicalaM tassa // 52 // saMskRta anuvAda sarvANi jinezvarabhASitAni vacanAni nAnyathA bhavanti // iti buddhiyasya manasi, samyaktvaM nizcala tasya // 52 // avaya sahita padaccheda. jiNesara bhAsiAi savvAiM vayaNAI annahA na huti // jassa maNe ii buddhI tassa sammatta niccalaM // 52 // nava-12 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 navatattvaprakaraNa sAthe zabdAtha :savvANuM-sarve (vacano) rU-evA prakAranI nisara-jinezvaranAM yuddha-buddhi mAsicAruM-kahelAM -jenA vacArUM-vacane mane-hudayamAM, manamAM samatta -samyakatva anna-anyathA, asatya nivRDha-nizcala, draDha hRti-hAya tasi-tene gAthArtha - zrI jinezvare kahelAM sarve (koIpaNa) vacane asatya na hAya" (eTale sarve vacane satyaja hoya) jenA hRdayamAM evI buddhi heya tenu samyaktva draDha che. parA vizeSArtha - asatya vacana belavAmAM krodha-labha-bhaya-hAsya e ja mULa kAraNa che, tathA lajajA-dAkSiNyatA-IrSyA ItyAdi bIjA vizeSa kAraNe paNa aneka che, paraMtu te sarva e 4 mULa kAraNamAM antargata che. zrI jinezvara bhagavaMta rAga, dveSa, krodha, lobha, bhaya, hAsya ItyAdi sarva dUSaNothI sarvathA rahita che. eka aMzamAtra paNa rAga-dveSa Adi deSa rahyo hoya te vItarAga na kahevAya, te evA zrI vItarAga bhagavata sarvane asatya balavAnuM zuM prajana hoya ? mATe zrI vItarAga bhagavaMta je je vacana kahe che te saMpUrNa satya ja heya, eka paNa vacana asatya na heya evI daDha khAtrI jenA hRdayamAM saMskAra pAmI gaI che tevA jIvane samyaktva (eTale samyapha zraddhA) hoya che ane te paNa ati nizcala (IMdrajALa Adi koIpaNa kapaTapragothI calAyamAna na thAya tevuM) samyakatva hoya che. anya darzananA aneka camatkAra dekhIne paNa "A darzana-dharma paNa zreSTha che." e meha kadI na thAya, kaI paNa darzana vItarAga bhagavaMtanA dharmathI caDhiyAtuM nathI ema jANe, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mekSatatva 179 vItarAga bhagavaMtanA kahelA dharma je duniyAmAM kaI paNa anya dharma thaye nathI, che nahi ane thaze paNa nahi, sarve dharmomAM je je kaMI sAra-tattva haze athavA keTalAka satya padArtho haze te te sarva vItarAganA vacana-dharmarUpI samudranA jaLanA uDIne gayelA chAMTA sarakhAja che. jIvanuM svarUpa, karmanuM svarUpa, tathA deva-guru-dharmanuM svarUpa je vItarAga bhagavaMte kahyuM che te kaI paNa dharmamAM nathI e spaSTa che, tathA anekAntavAda ane saMpUrNa ahiMsAdika dharmo jevA vItarAga bhagavaMte kahyA che, tevA kaI paNa dharmamAM nathI, evI daDha khAtrI eja samyakraya kahevAya. A samyakatva pote padArtha nathI, paraMtu jIvane guNa che. punaH mULa gAthAmAM sAduM vaDuM pada hevAthI ema jANavuM ke jinevaraprarUpita sarve vacane satya che evI pratItinuM nAma ja samyaktva che, paraMtu potAnI buddhimAM jeTalAM yuktivALAM teTalAM satya ane bIjA vacana asatya evI pratItivALAne samyaktva na hoya, eTaluM ja nahi paraMtu eka ja vacana athavA pada athavA akSara na mAne, ane zeSa sarva vacanene svIkAra kare te paNa mithyASTi jIva jANa. zAstramAM kahyuM che ke-pacavi to micchAdiThThI lo maLazo je kAraNathI sarve vacane sahate (satya mAnata) hoya, ane eka pada mAtrane paNa asadahata (asatya mAnata) heya, te te mithyAdaDiTa kahyo che. tathA zrI jinezvara bhagavaMtanA dhamane zreSTha mAnate hoya, te sAthe bIjA dharmo paNa sArA che, bIjA dharmomAM paNa ahiMsAdika mAga kahelA che, ityAdi mAnate hoya ane madhyastha-taTasthapaNuM darzAvatuM hoya to te paNa mithyAbiTa jANa, kAraNa ke te vivekazUnya che. chAza ane dudha bane ujajavala dekhIne bannene ujajavalatA mAtrathI zreSTha mAnanAra vivekazUnya ja kahevAya. madhyasthatA ane taTasthatA te te kahevAya ke "sarve darzane (1) evI madhyastha mAnyatAvALAne keTalAka mitrasamyagadaSTi kahe che, samaje che, paraMtu te mizradaSTi na hoI zake, kAraNa ke zAstramAM e mAnyatAvALAne anamahi mihira kahyuM che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 navatatvaprakaraNa sAtha : kadI satya na hoya, te kaI paNa eka darzana ja satya haze" ema mAnate heya, kayuM darzana satya te bhale spaSTa na jANu hoya, paraMtu evI mAnyatA hoya te madhyastha kahevAya, evA madhyasthane zAstramAM uttama guNavaMta bhadrapariNAmI kahyo che evI madhyasthatAvALe punaH "saMpUrNa ahiMsAdika mArga eja dharma che, sAMsArika mehanI ceSTArahita sarvajJa eja deva hoI zake, ane te devanA vacanamArge cAlanAra sAMsArika upAdhiothI mukta thayela ane te devanA vacanane anusarI upadeza ApanAra sAdhu teja guru hoI zake " ItyAdi mokSamArgane anukULa saMskAravALo hoya te (te madhyastha paNa) samyagadaSTi hoI zake che. A gAthAne atha saMpUrNa navatatva prakaraNanA sArarUpa che, jethI saMkSepamAM eTale bhAva te avazya samaja joIe. samyakatva maLavAthI thatA lAbha. aMtomuhuttamittapi, phAsiyaM hujja jehi sammattaM / tesiM avaDDhapuggala-pariyaTTo ceva saMsAro // 53 // saMskRta anuvAda. antamuhUtamAtramapi, spRSTa bhaved yaiH samyaktvam / teSAmapAddha pudgalaparAvarttazcaiva saMsAra: / / 53 // zabdArtha :santomutta-antarmuhUrta sanmatta -samyakatva mitta-mAtra siM-te jene -paNa lavaDhaapardha (chelle ardha) #niyaM-spezya* putro -pudgala parAvartA du-hAya va-nizcaya reDuiM-je jIe saMsAra-saMsAra (bAkI rahe che) anvaya ane padoda jehi aMtomuhuttamitta api sammatta phAsiya hujja / tesi saMsAro ceva avaDDhapuggala pariyaTTo / 56 / / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mokSatatva 18 gAthAtha:je jIvee antamuhUrta mAtra paNa samyakatva sparyuM hoya, te ane saMsAra mAtra ardha pudgalaparAvarta jeTaleja bAkI rahe che. parA vizeSArtha9 samayanuM jaghanya antamuhUrta tathA be ghaDImAM 1 samaya nyUna kALa te utkRSTa antamuhUrta, ane 10-11 ItyAdi samayathI yAvat utkRSTa antarmuhUrtathI atyantaranA madhyanA sarve kALabheda (teTalA bheTavALAM-asaMkhyAta) madhyama antarmuhUrta che, ahiM madhyama akhtamuhUrta asaMkhya samayanuM grahaNa karavuM. tevA (madhyama) antarmuhUrta mAtra eTale kALa paNa samyaktvane lAbha thayo hoya te aneka mahA-AzAtanAe Adika pApanAM kAraNathI kadAca trA pudgalaparAvarta jeTalo anantakALa rakhaDe te paNa punaH samyakatva pAmI cAritra laI jIva mokSe jaI zake che. ahiM samyakatva prApta karatAM je granthibheda thAya che, te granthibheda eka vAra thayA bAda punaH tevI granthi [nibiDa rAga-Sa rUpa gAMTha) jIvane prApta thatI nathI.1 mATe te graMthibhedanA prabhAve ardha pudagalaparAvate paNa avazya mokSa thAya che. je punaH tevI aneka mahA-AzAtanA Adika na kare te keIka jIva te ja bhave athavA trIje sAtame ane AThame bhave, paNa mekSa pAme che. ahiM gAthAmAM aTTI zabda kahyo te ja eTale vyatIta thayela che pahele ardha bhAga jene e chelle kaI bhAga te pardha, athavA Apa eTale kiMcit nyUna e ardha pudgalaparAvartA te apardha pudgalaparAvartA" ema be artha che. vaLI dravyAdi cAra prakAranA pudgalaparAvartAmAMthI ahiM sUkSama kSetra pudagalaparAvane ardha bhAga jANu, parantu dravyAdi traNane nahiM. * pudgala parAvartAnuM svarUpa AgaLa pa4mI gAthAnA arthamAM kahevAze. 1 arthAta evo tIvra rAgadveSarUpa pariNAma AtmAne puna: prApta thatuM nathI. 2 athavA AzAtanAonI paraMparAne anusarIne tethI adhika saMkhyAta bhave paNa mokSa pAme che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 navatatvaprakaraNa sAthaH pudgala parAvartana eTale ? ussa ppiNI aNaMtA, puggalapariyaTTao muNeyavvo / te'NaMtA'tIaddhA, aNAgayaddhA aNaMtaguNA // 54 // saMskRta anuvAda utsapiNyo'nantAH pudagalaparAvarta ko jJAtavyaH / te'nantA atItAddhA, anAgatAddhAnantaguNAH // 54 // zabdArtha - kapila-utsarpiNIo maLatA-anaMtA JutA-ananta atIba-atIta, vyatIta, bhUta puchapariyo -pudgala para drA-kALa varta kALa bAya-anAgata, bhaviSya muLavyo-jANa aThThA-kALa te-te pudgala parAvatto baLatA-anantaguNa avaya sahita pariccheda aNaMtA ussappiNI puggalapariyaDao muNeyavyo / te aNatA atIa addhA, aNata guNA aNAgaya addhA // 54 // gAthAthI - ananta utsarpiNI tathA avasarpiNIne 1 pudagala parAvartAkALa jANave. tevA ananta pudagalaparAvane atItakALa, ane tethI ananta-- guNe anAgatakALa che. e 54 vizeSArtha : sugama che, te paNa A sthAne ati upAgI hevAthI pudgalaparAvartanuM saMkSipta svarUpa kahevAya che. ahiM ATha prakAranA pudgalaparAvarta che, paraMtu samyaktvanA 1 pudgalaparAvarta dravyathI-kSetrathI-kALathI ane bhAvathI ema 4 prakAre che. te paNa pratyeka sUkSma ane bAdara bhedathI be be prakArano hevAthI Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mokSatatva 183 saMbaMdhamAM 1 pudgalaparAvarta saMsAra bAkI rahevAne kahyuM che te sUma kSetra pudgala parAvarte che. tenuM kiMcit svarUpa A pramANe che sukSma kSetra pudgala parAvartAnuM svarUpa che vartamAna samaye koI jIva lekAkAzanA amuka niyata AkAzapradezamAM rahI maraNa pAme. punaH keTaleka kALa vItyA bAda te jIva svAbhAvika rIte te niyata AkAzapradezanI paMktimAM rahelA sAthenA AkAzapradezamAM maraNa pAmyA, tyArabAda punaH keTaleka kALe teja jIva teja paMktimAM niyata AkAzapradezanI sAthenA trIjA AkAzapradezamAM maraNa pAmyo. e pramANe vAraMvAra maraNa pAmavA vaDe te asaMkhya AkAzapradezanI saMpUrNa (jyAMthI gaNatrInI zarUAta karI che, tyAMthI AgaLanI saMpUrNa) zreNi-paMkti pUrNa kare, tyArabAda te paMktinI sAthe rahelI bIjI trIjI yAvat AkAzanA te prataramAM rahelI sAthe sAthenI asaMkhya zreNie pahelI paMkitanI mAphaka maraNa vaDe anukrame 8 prakArane pudgala parAvata che, temAMthI ahiM samyaktvanA saMbaMdhamAM je bA pudgala parAvatta saMsAra bAkI rahevAnuM kahyuM che. te sUkSma kSetra pudgala parAvartA jANo. ahiM puSTi eTale caudarAja lakamAM rahelA sava pugalane eka jIva audArikAdi koI paNa vargaNApaNe (AhAraka vinA) grahaNa karIne mUke temAM jeTale kALa lAge te dravya rAvata, kAkAzanA pradezane eka jIva maraNa vaDe spazI sparzIne make temAM jeTaluM kALa lAge teTalA kALanuM nAma kSetra putrarAvarta, utsarpiNI tathA avasarpiNInA samaye eka jIva vAraMvAra maraNavaDe spazI spezIne mUke temAM jeTaluM kALa thAya te ja pustravAta, ane rasabaMdhanA adhyavasAyo eka jIva pUrvokta rIte maraNavaDe spazI--spazIne cheDe temAM je kALa lAge te mAtra pupiravatta, kahevAya. emAM kaMI paNa anukrama vinA pudugalAdine jema tema spazI - spazIne mUkavAthI (pUrNa karavAthI) cAra bAdara pudgalaparAvatta thAya che, ane anukrame spazI-spazIne mUkvAthI cAra sUmapula. parAvarta thAya che. cAreya pugalaparAvartAmAM ananta ananta kALacakra vyatIta thAya che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 navatattvamakaraNa sAya : pU kare, tyArabAda bIjA AkAzaprataranI asaMkhya zreNi maraNuvaDe pUrNa kare, ane te pramANe yAvat leAkAkAzanA asabhya pratare| kramavAra pUrNa kare, ane leAkAkAzanA eka pradeza paNa maraNu vaDe (hipUrAyele) bAkI na rahe, evI rIte vikSita eka jIvanA maraNu vadhu saMpUrNa leAkAkAza kramavAra pUrAtAM jeTale kALa (je anantakALa) lAge te anantakALanuM nAma 1 sUkSma kSetrapuAjaparAvatta kahevAya. evA ananta pudgala parAvatta eka jIve vyatIta karyo che. ane bhaviSyamAM karaze, parantu jo antarmuhUtta kALa mAtra paNa jIvane samyaktva prApta thAya teA utkRSTathI (sU. kSe. pudgalaparA. rUpa) te eka ananta kALamAMnA ardha ananta kALa ja bAkI rahe ke je kALa vyartIta thayelA kALarUpa mahAsamudranA eka biMdu jeTale paNa nathI. ane jo sabhyakRtyu na pAme te hajI bhaviSyamAM te jIvane A sa'sAramAM tethI paNa ghaNA ananta sUkSma kSetra pudgala parAvatta rajhaLavAnu che ja. vaLI bhaviSyakALa te bhUtakALa jeTalA ja tulya nathI, paraMtu ananta guNa che, mATe ja mULa gAthAmAM kahyuM che ke bhUtakALamAM ananta pudgala parAvartta vyatIta thayA che, ane bhaviSyakALamAM tethI paNa anantaguNA sUkSmakSetra pu. parA0 vyatIta thavAnA che. eTale te vyatIta thayelA ananta sU. kSe. pu. parAthI paNa anantaguNu sU. kSe.pu. parA0 jeTale bhaviSya kALa che. prasage siddhanA 15 bhedo : jiNa ajiNa titthas titthA, gihi anna saliMga thI nara napuMsA / patteya sayaMbuddhA, buddhavohiya ikkaNikA ya // 55 // saMskRta anuvAda jinAjinatIrthAtIrthA, gRhyanyasvaliGgastrInaranapuMsakAH / pratyeva'nau, muddoSitAnevAya // 1 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 maphatava 185 rAkhanAtha: nikha-jinasiddha nara-puruSaliMga siddha ni-ajina siddha napuMsA-napusakaliMga siddha tirthI-tIrtha siddha -pratyekabuddha siddha tisthA-atIrtha siddha sacavuddhA-svayaM buddha siddha zidi-gRhasthaliMga siddha yuvediya-buddhabodhita siddha anna-anyaliMga siddha rU-eka siddha saddhiA-svaliMga siddha gaLa-aneka siddha thI-strIliMga siddha ca-ane anvaya sahita padaccheda jiNa ajiNa tittha atitthA, gihi anna saliMga thI nara napuMsA patteya sayabuddhA buddhabohiya ikka ya aNikkA // 55 // gAthAthajinasiddha-ajinasiddha-tIrthasiddha-atIrthasiddha-gRhasthaliMga siddhaanyaliMgasiddha-svaliMgasiddha-strIsiddha-puruSasiddha-napuMsakasiddha-pratyekabuddha siddha-svayaM buddha siddha-buddhabedhita siddha-eka siddha ane aneka siddha e siddhanA 15 bheda che. papA. vizeSArtha - A kahevAtA 15 prakAranA siddha re ke sarvathA bhinna bhinna nathI paratu eka bIjAmAM antagata che. te paNa vizeSa bodha thavA mATe 15 bheda judA judA kahyA che. tyAM prathama e 15 bhedanuM svarUpa saMkSepamAM A pramANe che- 2 jinasiddha-tIrthakarapadavI pAmIne mekSe jAya che, arthAta tIrthakara bhagavaMta jinasiddha kahevAya. 2 zaninasiddha-tIrthaMkarapadavI pAmyA vinA sAmAnya kevali thaIne mekSe jAya te. rU tIrthasiddha-zrI tIrthakara bhagavaMta pitAne kevaLajJAna utpanna thayA bAda turta dezanA samaye maLelI pahelI je pariSadumAM gaNadharanI tathA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-ane zrAvikA rUpa caturvidha saMghanI sthApanA kare che, te zrI gaNadhara tathA caturvidha saMgha tIrtha kahevAya che, te tArthanA sthApanA thayA bAda je jIva mekSe jAya, te tIrthasiddha kahevAya. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 navataravaprakaraNa sAtha 4 tIrthasiddha-pUrve kahyA pramANe tIrthanI sthApanA thayA pahelAM mekSe jAya te. 6 gRdusthaSThiA siddha-gRhasthanA veSamAM ja mokSe jAya te. 1 A be bhedane aMge keTalAka ja ajJAnathI ema kahe che ke "gRhasthanA veSamAM paNa mokSa che, ane tApasa AdinA sAdhuveSamAM paNa mokSa kahyo che, mATe saMsAra choDIne sAdhu banavAthI ja mekSa maLe evo nizcaya nathI, gharamAM rahyA chatAM mokSa maLe" A kahevuM sarvathA ajJAnamUlaka che, kAraNake e rIte gRhasthAdi veSavALA mokSe na jAya, parantu kadAcita gRhasthAdine tIvra vairAgya utpanna thaye kevaLajJAna pAmyA bAda mekSe javAna alpa kALa rahyo hoya to teo muniSa dhAraNa karyA vinA mokSe jAya, ane kALa dIdhuM hoya te avazya muni veSa dhAraNa kare che, e zAstrapATha che. mATe gRhastha hoya athavA tApasAdi hoya ke sAdhu hoya paraMtu jinendra bhagavaMtanAM vacanane anAdara karIne koIpaNa kSe jaI zake ja nahi, sAdhuveSanuM zuM prayojana che ? ema kahenAra ane mAnanArane samyakatva paNa na hoya te mokSanI vAta ja zI ? vaLI ahiM bIjI vAta e che ke anyadarzanIya bAvA tApasa vagere dareka darzanavALAnA veSamAM ekSaprApti kahI tethI zrI jinendradharmanuM niSpakSapAtapaNuM atyaMta spaSTa thAya che. zrI jinezvaroe kevaLa jainadazanA vepavALA sAdhuone athavA zrAvakane ja mela hoya e pakSapAta Agraha rAkhyo nathI, paraMtu seya baro ya Asabaro buddho, ya ahava anno vA / samabhAvabhAviappA, lahai mukkha na saMdeho // 1 // artha :-vetAmbara jana hoya athavA AzAbara (digaMbara) jaina hoya, athavA bauddhadarzanane heya athavA bIjA keIpaNa darzanavALo cAhe musalamAna, pArasI, khrIstI, yahudI ItyAdimAMnA keI paNa hoya te paNa samabhAva (samyaga darzana-jJAna-cAritra rUpa AtmasvabhAva) vaDe bhAvita-vAsitayukta thayela AtmAjIva mokSa pAme emAM koIpaNa saMdeha nathI, mATe eTaluM te avazya jANavuM joIe ke mokSamArga to haMmezA eka ja prakArane hoya, paraMtu hiMsA ane ahiMsA, Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mokSatattva 187 6 anyarjiA sidga-anyadarzanIonA sAdhuveSamAM eTale tApasa, parivrAjaka Adi veSamAM rahyA chatAM mokSe jAya te anyaliMga siddha. cha skrina siddha-zrI jinezvara bhagavaMte je sAdhuveSa kahyo che te svaliMga kahevAya, tevA sAdhuveSamAM mokSe jAya te svaliMga siddha. 8 hITiMga mistrI mokSe jAya te. puruSarjiA siddha-puruSo mekSe jAya te. 20 napusarjiA siddha- kRtrima napuMsaka kSe jAya te. ahiM janma napuMsakane cAritranI prApti na hovAthI mokSa paNa hoya nahi. satya ane asatya, tyAga, atyAga, rAga ane vairAgya ema be be prakAre mekSA mArga na ja hoya, ane tevA ahiMsAdi mArgone svIkAra daDha rIte akasmAta prApta thatAM te tApasa Adi tatvathI jainadarzana pAme che, ane utkRSTa vairAgyathI kevaLajJAna paNa pAme che, paraMtu AyuSya antamuhUrtathI adhika hoya ane veSanI sAmagrI maLe che te tApase zIdhra pitAne veza badalI sAdhane veSa grahaNa kare che. tenuM kAraNa eja ke te veSa have pitAne ja prarUpe gaNAya, anyathA nirUpayegI thaI jAya che, ane je te tApasa Adi aMtagaDa (antarmahattamAM mekSa pAmanAra) kevali thayA hoya te te vevamAM rahyA chatAM ja mokSe jAya che, kALanI alpatA eja veSanI aparAvRttimAM mukhya kAraNa che. jastana Adi liMgayukata te &iAstrI, puruSasaMganI abhilASAvALI hoya te jevI , tyAM vedatrIne mokSa na hoya. tevI ja rIte dADhI, mUcha Adi liMgavALo Dhi puSa, ane strIsaMganI IcchAvALo puraNa che. temaja strInAM ane paraSanA cihnanI viSamatAvALe TiMga napura tathA puruSa tathA strI uyanI IcchAvALo veda napuMsaka che. tyAM veda puruSa ane veda napuMsakane mekSa nathI. ane liMgapuruSa tathA liMganapuMsakane mokSa che. 1 kRtrima napuMsakanA 6 bheda te A pramANe- 1 vardhita-IdriyanA chedavALA pAvAIA vigere. 2 jillita-janmatAM ja madanathI gaLAvela vRSaNavALA. 3 naMgopata-maMtraprAge puruSatvane nAza thayela hoya evA. 4 sauSadho hata-auSadhi prayogathI haNAyela puruSatvavALA. 5 vi Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 navataravaprakaraNa sAthe 22 1pratyevRddha siddha-saMdhyAnA palaTAtA kSaNika raMga Adi nimittathI vairAgya pAmI mekSe jAya te. 22 svayaMghu siddha-saMdhyAraMga Adi nimitta vinA tathA guru AdikanA upadeza vinA ( jAtismaraNAdikathI paNa ) pitAnI meLe vairAgya pAmI kSe jAya te. zarU yuvati siddha-vRddha gurunA vayita upadezathI baMdha (vairAgya ) pAmIne mokSe jAya te. 24 siddha-eka samayamAM 1 mekSe jAya te. siddha-eka samayamAM aneka kSe jAya che. ahiM jaghanyathI 1 samayamAM 1chava mekSe jAya, ane ukRSTathI 1 samayamAM 108 jIva - mekSe jAya che, temAM paNa nIcenA koSTaka pramANe niyama jANa. jIva saMkhyA nirantara kSe jAya 1 thI 32 8 samaya sudhI tyAra bAda avazya antara 5De. 33 thI 48 7 samaya sudhI 49 thI 60 6 samaya sudhI 61 thI 72 5 samaya sudhI 73 thI 84 4 samaya sudhI 85 thI 96 3 samaya sudhI 97 thI 102 2 samaya sudhI 103 thI 108 1 samaya sudhI ,, zara muninA zApathI haNAyelA puruSatvavALA, ane 6 sevAnna devanA zApathI haNAyelA puruSatvavALA. A prakAranA napusake vedanI maMdatAvALA hovAthI cAritra ArAdhI mokSa pAmI zake che. 1-2 ahiM pratyekabuddha ane svayaM buddhamAM bodhi-upAdhi-sutajJAna-veSa ane liMgane taphAvata graMthAMtarathI jANa. e koSTaka aMka mAtrathI samajI rAkhavuM ThIka che, kAraNa ke e aMkane samayanI gaNatrI sAthe 3-4 prakArane artha che, te prAthamika abhyAsIone samajavAmAM kaThina che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mekSatatva 189 e pramANe aneka siddhine niyama che. vaLI siddhonuM jaghanya antara 1 samaya ane utkRSTa antara 6 mAsanuM che. arthAt 6 mAsa sudhI paNa keI jIva mokSamAM na jAya ema bane che, tyArabAda keIka jIva avazya mekSe jAya. tathA upara kahelA 15 bhedamAM mULa bheda vicArIe to siddhanA traNa rIte 2 bheda ane traNa rIte 3 bheda hoya che. te A pramANe 1 jinasiddha-ajinasiddha | 1 gRhIliMga-a liMga-svaliMga 2 strIliMga-puruSaliMga -napuMsaka liMga 2 tIrthasiddha-atIrthasiddha 3 svayaM buddha-pratyekabuddha-buddha baMdhita 3 ekasiddha-anekasiddha e pramANe 6 mULa bhedanI paraspara saMkrAMti (eka bIjAmAM antargatapaNuM) ravabuddhithI yathArtha vicAravI. jemake je ajinasiddha te zeSa 13 bhede siddha thAya, ane svaliMgasiddha te zeSa 12 bhede siddha thAya, e pramANe be be mULa bhedamAMne pratyeka bheda zeSa 13 bhede, ane traNa traNa bhedamAMne pratyeka bheda zeSa 12 bheTe siddha thAya, paraMtu jinasiddha to sAmAnyathI zeSa 7 bhede mokSa pAme che. athavA eka jIva eka samaye siddhanA 15 bhedamAMthI 6 bheda- vALa hoya che, kAraNa ke te pUrvokta 6 vikalpamAMthI ekeka vikalpa yukta hoya che jema zrI mahAvIrasvAmI mekSe gayA te te jina siddha-tIrthasiddha-ekAkI javAthI ekasiddha-svaliMgasiddha-puliMgasiddha ane svayaMbuddha siddha ema 6 bhedayukta siddha thayA. 15 denA daSTA te jiNasiddhA arihaMtA, ajiNasiddhA ya puNddriapmuhaa| gaNahAri titthasiddhA atitthasiddhA ya marudevA // 56 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattvaprakaraNa sAtha saMskRta anuvAda jinasiddhA aha'ntA, ajinasiddhAzca puNDarikapramukhAH gaNadhAriNastIrthasiddhA, atIrtha siddhA ca marudevI // 56 // zabdArtha :jiLasiddhA-jinasiddha jaLAri-gaNadhare ridaM tA-tIrthakara bhagavaMte sthisiddhA-tIrtha siddha nikhasiddhA-ajinasiddha tisthasiddhA-atIrthasiddha purijha-puMDarika gaNadhara -ane 5muM-vagere vA-marudevI mAtA anvaya sahita padaccheda gAthAvatuM sugama che gAthArtha - jinasiddha te tIrthakara bhagavate, ajinasiddha te puMDarika gaNadhara vagere, gaNadhara bhagavate tIrthasiddha ane marudevA mAtA atIrthasiddha che pa6 che tIrthakara bhagavaMta mokSe jAya te nisiddha kahevAya, zrI Sabhadeva svAmInA prathama gaNadhara puMDarika svAmI vagere gaNadhare tathA bIjA paNa muni vagere tIrthaMkara padavI rahita sAmAnya kevahi hoIne mekSe gayA ane jAya che mATe te sarva niphiTTa kahevAya, tathA tIrthasthApana vakhate gaNadharanI sthApanA sahuthI prathama hoya che, ane tyArabAda ja teo mokSe jAya che, mATe gaNadhara te avazya tIrthasiddha kahevAya ane te sivAyanA bIjA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka zrAvikA tIrthasthApanA bAda mokSe jAya to te paNa tIrthasita kahevAya tathA A avasarpiNamAM pahelA bhagavaMta zrI RSabhadevane kevaLajJAna thayA bAda samavasaraNamAM dezanA cAlu hatI, ane tIrtha sthApanA hajI thaI na hatI, teTalAmAM putravirahathI aMdha thayelAM zrI marudevI mAtA hasti upara besI pitAnA putranI ddhi dekhavA jatA mArgamAMja utkRSTa zairAgyathI kevaLajJAna pAmI A vIzImAM Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mokSatatva 191 sarvathI pahelAM mekSe gayAM, mATe A avasarpiNImAM sarvathI prathama tIrtha siddha marU devA mAtA che. tevI ja rIte pUrva tIrthaMkaranuM tIrthazAsana viccheda pAmyA bAda ane navuM tIrtha hajI sthapAyuM na hoya te pahelAM aMtarAla kALamAM je kaI ja jAtismaraNAdi vaDe vairAgya pAmI mekSe jAya, te sarve batIrtha siddha kahevAya, (ema zrA panavaNAjInI vRttimAM kahyuM che.) gihiliMga siddha bharaho, vakkalacIrI ya annaliMgammi / sAhU saligasiddhA, thIsiddhA caMdaNApamuhA // 57 // . saMskRta anuvAda gRhiligasiddho bharato, valkalacIrI cAnyaline / sAdhavaH svaliGgasiddhAH strIsiddhAzcandanApramukhAH / / 57 // zabdArtha - iisiMsiddha gRhasthaliMgasiddha | sa-sAdhuo mAho-bharata cakravatI jhiMddhi-svaliMgasiddha vIrata-vakalacIrI tApasa thisiddhA-strIsiddha ja-ane veLA-caMdanabALA a4ima-anyaliMga pamu-vagere avaya sahita padaccheda gAthAvat sugama che- mAthAtha :- gRhasthaliMge siddha te bharata cakravati, tathA valkalacIrI anyaliMge siddha, sAdhuo svaliMgasiddha, ane strIliMge siddha te caMdanabALA vagere 5 57 che vizeSArtha:cha khaMDanA adhipati bharata cakavati- zrI RSabhadevanA putra A avasarpiNamAM pahelA cakavatI thayA, teo ArilAbhavanamAM eka vIMTI paDI jatAM aMguli zobhA rahita dekhI vairAgya pAmyA ke A Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 navatattvaprakaraNa sA aMga paravastu vaDe ja zebhituM che, ityAdi tIvra bhAvanAthI kevaLajJAna pAmyA, ane indre ApelA sAdhuveSa grahaNa karI pRthvItala para vihAra karI anukrame nirvANa pAmyA. ahiM bharata cakravatine ArisAbhavanamAM gRhasthaveSamAM ja kevaLajJAna thayu. tethI nRiiddhasiddha kathA che. tathA prasannacaMdra rASinA bhAI valkalacIrInA janma mAtapitAe tApasI dIkSA lIdhA khAda vanamAM thayA hatA ane varu vRkSanI chAlanuM cIra-vastra paheratA hAthAthI vakkalacIrI nAma thayuM hatu. te eka divasa potAnA pitAnI tu baDI vagere DhekhIne jAtismaraNa jJAna thatAM pAte pUrva bhavamAM cAritra pALyuM hatuM ema smaraNa thayuM, ane te vairAgya vRddhithI kevaLajJAna pAmyA, tethI valkalacIrI ahinda siddha che. temaja zrI gautamasvAmIe aSTApada parvata upara 1500 tApasane pratibaMdha pamADayo ane sane kevaLajJAna thayu tethI te save paNa anyali gasiddha kahevAya. tathA zrI jinezvara bhagavaMte jevo sAdhuveSa kahyo che tevA sAdhu veSa aMgIkAra karI je sAdhue meAkSe jAya te svarjina siddha kahevAya. tathA mahAvIra prabhunA cha mAsika abhigrahane aDadanA bAkaLA vhArAvI pUrNa karanAra caMpAnagaranA dadhivAhana rAjAnI putrI vasumatI, enu` khIjuM nAma caMdanamALA teNe dIkSA lIdhI ane tItha sthApanAmAM prabhue mukhya sAdhvI sthApo. te caMdanabALAne peAtAnI ziSyA mRgA vatInA nimittathI kevaLajJAna thayu. tethI caMdanabALA strIsiddha kahevAya, temaja marudevA mAtA vagere sarve strI 1 liMgasiddha kahevAya. puMsiddhA goyamAi, gAMgeyAi napuMsayA siddhA / nidrA / poya--samainudrA, LiyA taMtu vijArUM kA 1 aMhi digaMbara saMpradAyavALA strIne meAkSa mAnatA nathI, te sa`jJa vacanane anusAre nathI. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mokSatattva siddhanA 15 bheda) 193' saMskRta anuvAda. puruSasiddhA gautamAdayo, gAGgeyAdayo napusakAH siddhAH / pratyekasvayaM yuddhAH bhaNitAH karakaNDukapilAdayaH / zabdArtha :pusiddhA-puruSa siddha -pratyekabuddha siddha mArU-gautama vagere sacavuddhA-svayaMbuddha siddha joyA-gAMgeya vagere bhaNiyA-dyA napusaMcA-napuMsaka vahu-karakaMDu muni uddhA-siddha vidyA-kapilamuni vagere anvaya sahita padacheda goyama Ai puMsiddhA, gAMgeya Ai napuMsayA siddhA / karakaMDu Ai pattaya (buddha) kavila Ai saya buddhA bhaNiyA // 58 // gAthArtha - gautama gaNadhara vagere puruSasiddha, gAMgeya vagere napuMsaka siddha, karakaMDa muni ane kapila vagere pratyekabuddha ane svayaM buddha siddha kahyA che. che 58 * vizeSArtha :gautama gaNadhara zrI mahAvIrasvAmInA mukhya gaNadhara hatA. temane zrI mahAvIra svAmI upara atyaMta gururAga hatuM. prabhue pitAnA nirvANa samaye gautama gaNadharane kAraNasara bIje gAma javAnI AjJA karI hatI, tyAM bIje gAma jaIne AvatAM mArgamAM ja zrI mahAvIra prabhunuM nirvANa thayuM sAMbhaLI ati zekAtura thatAM punaH anitya bhAvanA pragaTa thaI ane kevaLajJAna pAmyA. te zrI gautamasvAmI (puruSa hovAthI) puSTisiddha che. tathA gAMgeyamuni napuMsaka thaI kevaLajJAna pAmyA che mATe nasavarTAsiddha che. 1 A gAMgeyamuni te bhISmapitA nahi hoya, kAraNa ke bhISmapitA to 12 mAM devaloke gayA che, ema pAMDavacaritramAM kahyuM che. tema ja zrI bhagavatI sUtramAM sAta narakamAM janAra cha saMbaMdhi aneka bhAMgA pUchanAra gAMgeya aNagAra paNa nahiM hoya, kAraNa ke tyAM napuMsaka tarIke kahyA nathI, mATe saMbhava che ke A gAMgeyamuni bIjI kaI haze. nava 13 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 navatattvaprakaraNa sAtha : tathA dhivAhana rAjAnA putra karakaDu eka vRddha baLadanI duHkhI avasthA joi vairAgya pAmI leca karI svayaM dIkSA tathA suniveSa grahaNa karI kevaLajJAna pAmI mekSe gayA mATe karakaDu Adi pratyenuddhasiddha jANavA. ahiM sadhyArga Adi koi nimittathI vairAgya pAme te pratyekabuddha kahevAya. strI pratyekamuddha hAya nahi, parantu puruSa athavA napuMsaka (pratyekabuddha) heAya che. prabhAte ema tathA kauzAmbI nagarInA jItazatru rAjAnA kazyapa pureAhitanA putra kapila brAhmaNa zrAvasti nagarImAM guru pAse abhyAsa karatAM koI dAsInA snehamAM paDelA hatA, tyAM dhanazreSThi sauthI prathama jagADanAra brAhmaNane be mAsA suvarNa Ape che sAMbhaLI rAtre vahelA jatAM cAkIdAree pakaDI rAjA samakSa ubhe karatAM satya lavAthI rAjAe icchA pramANe mAgavA kahyuM. tyAre AgamAM esI vicAra karI e mAsA suvarNa thI caDhatAM caDhatAM yAvat sarva rAjya mAgavAnI icchA thatAM zIghra vicAra badalAye ane vairAgya pragaTa thaye dIkSA grahaNa karI kevaLajJAna pAmI meAkSe gayA mATe kapila vagere svayaM yuddha siddha kahevAya. taha buddhabohi guruvo - hiyA ya igasamaye igasiddhA ya / igasamaye'vi aNegA, siddhA te'NegasiddhA ya // 59 // saMskRta anuvAda tathA buddhabodhitA gurubodhitA ekasamaye eka siddhAzca / ekasamaye'pyanekAH, siddhAste'nekasiddhAzca // 59 // anvaya sahita padaccheda taha buddha - bohi ya gurubohiyA ya iga samaye iga siddhA / ya iga samae avi aNegA siddhA te aga siddhA // 59 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadda-tathA meAkSa tattva jANavAnA uddeza zabdA :- yuddhayodaya-buddhamedhita siddha guyodiyA-guruthI edha pAmelA phAsamaye eka samayamAM (eka siddha thAya te) rUziddhA-eka siddha phaeNsima-eka samayamAM vi-paNa baLe-aneka ziddhA-siddha thAya te-te baLasiddhA-aneka siddha ca-ane gAthA :-- tathA guruthI medha pAmelA te buddhAdhita siddha. vaLI eka samayamAM eka ja siddha thayelA te eka siddha ane eka samayamAM aneka siddha thAya te aneka siddha ! 59 5 vizeSAtha : pUrva gAthAomAM kahyA pramANe A gAthAmAM siddhanA bheDhAnA udAharaNa darzAvyAM nathI; parantu atha` kahyo che, te atha spaSTa che, ane udAharaNa A pramANe zrIgautamasvAmI zrI mahAvIraprabhuthI edha pAmI mekSe gayA; mATe zrI gautama gaNadhara yuddhopita siddha, tathA zro mahAvIraprabhu ekAkImAkSe gayA che, mATe zrI mahAvIra svAmI siddha tathA zrI RSabhadeva prabhu, temanA 99 putra ane (temanA) putra bharata cakravatinA 8 putra maLI eka samayamAM 108 jIva mekSe gayA che, mATe zrI RSabhaprabhu vagere anettiddha kahevAya. // mekSitattva jANavAno uddeza / / 195 A meAkSatattvamAM zrI siddha paramAtmAnuM svarUpa samajIne AtmA evA vicAra kare ke-akhaDa cidAnaMdamaya zuddha svarUpI siddha paramAtmA ane huM ane svabhAvadazAmAM sattAe sarakhA chIe. e siddha paramAtmA paNa prathama mhArA jevI vibhAvadazAmAM vattanArA sa`sArI jIva ja hatA, parantu e paramAtmAe sa'sArI avasthAmAM (eTale kevaLa gRhasthapaNAmAM nahi paNa gRhasthAvAsa Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 navatattvaprakaraNa sAthe .. tathA zramaNuavasthAmAM) paNa peAtAnu AtmabaLa pragaTa karI, kanA anyana tADI, vibhAvadazA dUra karI, AtmAne sahaja svabhAva pragaTa karI nirvANa pAmI caudarAja lAkanA ante akSayasthiti prApta karI, Aje AvI paramivazuddhadazArUpa siddha paramAtmapada prApta karyu che, ane huM hajI vibhAvadazAmAM ramI rahyo chuM, mATe huM paNa evu AtmabaLa pragaTa karUM teA siddha paramAtmA thaI zakuM, ema samajI AtmA peAtAnI sidghardezA pragaTa karavA sanmukha thAya. dhana, kuTu Mba, zarIra Adi khAdya anyanA tathA kAma-krodhAdi abhyantara anyanA tADe ane peAtAnA sahaja svabhAva pragaTa kare te mukta thai paramAtmadazA prApta kare, eja A meAkSatattva jANavAne mukhya uddeza che. / / ti z mokSatattvam // A navatattva prakaraNanA vizeSA samApta thayeA. bhavya jIveAe A navatattvanA abhyAsa karI zrI jinezvara bhagavaMtanI AjJAnuM samyak zraddhAna karI, samyak AcAra-vicAra rUpa samyak cAritranuM paripAlana karI muktipada prApta karavuM, eja A navatattva jANavAne sAra che. matidoSathI athavA lekhadveSathI athavA presadeSathI thayelI bhUlacUkane mATe niSpAduSkRta daie chIe, te gaMbhIra hRdayavALA sajjane mArA sarakhA kRpApAtra alekhaka pratye kSamA ApI sudhArI vAMcaze. zrI jainazreyaskaramaNDalAkhyasaMsthAntarga tAnekadhArmikavyavahRtisaMcAlakasya zrImahisAnAkhyanagaranivAsizreSThivarya zrIyutaveNIcandrasuracandrasya satpreraNAto bhRgukacchanivAsi zreSThavarya zrIyutAnupacandrasya vidyArthi - caMdulAlena viracitaH saMsthayA ca saMzodhitaH saMvardhitazcArya zrI navatattvaprakaraNavizeSArtha : samAptaH. W Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI navatattva prakaraNa " jIvAjIvA puNNa, pAvAsssava saMvaro ya nijjaraNA 1 candho mukkho ya tahA, navatattA huti nAyavvA // 1 // caudasa caudasa bAyA - lIsAvAsI a huti bAyAlA 1 sattAvannaM vArasa, cau nava bheyA kameNesiM // 2 // egaviha duviha tivihA, cauvvihA paMca chavvihA jIvA / ceyaNa - tasaiyarehi, veya-gaI - karaNa - kAehi // 3 // egiMdiya muhumiyarA, sanniyara parNidiyA ya saviticau / apajjattA pajjattA, kameNa caudasa jiyaTThANA // 4 // nANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM ca tavo tahA / 1 vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIassa lakkhaNaM // 5 // AhArasarI riMdiya- pajjettI ANapANabhAsamaNe cau paMca paMca chapi ya igavigalAssannIsannINaM // 6 // parNidiatibalUsA - sAU dasa pANa cau cha saga aTTha / iga-du-ti- cauriMdINaM, asanni sannINa nava dasa ya // 7 // dhamAdhammAgAsA, tiya-tiya bheyA taheva addhA ya / khaMdhA desa paesA, paramANu ajIva caudasahA dhammA'dhammA puggala, naha kAlo paMca huti ajjIvA / calaNasahAvo dhammo, thirasaMThANo ahammo ya // / 9 // // 8 // avagAho AgAsaM, puggalajIvANa puggalA caUhA / khadhA desa pasA, paramANu caiva nAyavvA / / 10 / / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 sadhayAra ujjoa, pabhA chAyAtavehi a(iy)| vana gaMdha rasA phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 11 // egA koDi sattasahi, lakkhA sattahuttarI sahassA ya / do ya sayA sola hiyA, AvaliyA igamuhuttammi // 12 // samayAvalI muhuttA, dIhA pakkhA ya mAsa varisA ya / bhaNio paliyA sAgara, ussappiNisappiNI kAlo // 13 // pariNAmi jIva mutta, sapaesA ega khitta kiriyA ya / NiccaM kAraNa kattA, savvagaya iyara appavese // 14 // sA uccagoa maNuduga, suraduga paMciMdijAi paNadehA / AititaNuNuvaMgA, AimasaMghayaNasaMThANA // 15|| vannacaukkAgurulahu, paradhA ussAsa AyavujjoaM / subhakhagainimiNatasadasa, suranaratiriAu titthayaraM / / 16 / / tasa bAyara pajjataM, patteja thiraM subhaM ca subhagaM ca / sussara Aijja jasaM, tasAidasagaM imaM hoi // 17 // nANaMtarAyadasagaM, nava bIe nIasAya micchatta / thAvaradasa-nirayatigaM, kasAya paNavIsa tiriyadugaM / / 18 / / igabiticaujAIo, kukhagai uvadhAya huMti pAvassa apasatthaM vannacaU, apaDhamasaMghayaNasaMThANA // 19 // thAvara suhuma apajja, sAhAraNamathiramasubha-dubhagANi / dussaraNAijjajasaM, thAvara-dasagaM vivajjatthaM // 20 // iMdia kasAya avyaya, jogA paMca cau paMca tinni kamA / kiriyAo paNavIsa, imA u tAo aNukamasA / / 21 // kAiya ahigaraNiA, pAusiyA pAritAvaNI kiriyA / pANAivAyAraMbhiya, pariggahiA mAyavattI a / / 22 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ micchAdasaNavattI, apaccakkhANA ya dihi puTTi ya / pADucciya sAmaMto-vaNIa nesatthi sAhatthI // 23 // ANavaNi viAraNiyA, aNabhogA aNavakaMkhapaccaiyA / . . annA paoga samudANa pijja doseriyAvahiyA // 24 // samiI guttI parisaha, jaidhammo bhAvaNA carittANi / paNa ti duvIsa dasa bAra, paMcabheehiM sagavannA / / 25 / / iriyA bhAsesaNAdANe, uccAre samiIsu a / maNamuttI vayaguttI, kAyaguttI taheva ya // 26 // khuhA pivAsA sI uNhaM, daMsAcelAraithio / cariyA nisIhiyA sijjA, akosa vaha jAyaNA / / 27 / / alAbha roga taNaphAsA, mala-sakAra-parIsahA / pannA annANa sammattaM, ia bAvIsa parIsahA // 28 / / khaMtI maddava ajjava, muttI tava saMjame a bodhavve / saccaM soaM AkiM-caNaM ca baMbhaM ca jaidhammo // 29 // paDhamamaNiccamasaraNaM, saMsAro egayA ya annattaM / asuittaM Asava saM-varoya taha NijjarA navamI // 30 // logasahAvo bohI-dulahA dhammassa sAhagA arihA / eAo bhAvaNAo, bhAveavvA payatteNaM // 31 // sAmAiattha paDhama, cheovaTThAvaNaM bhave cIaM / parihAravisuddhiaM suhuma taha saMparAya ca // 32 // tatto a ahakkhAyaM, khAya sabami jIvalogami / jaM cariUNa suvihiyA, vaccaMti ayarAmaraM ThANaM // 33 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 bArasavihaM tavo NijjarA ya, baMdho caudhigappo a / payai-TThii-aNubhAga-ppaesabheehiM nAyavyo / / 34 / / aNasaNamaNoariyA, vittIsaMkhevaNaM rsccaao| . kAyakileso saMlI-NayA ya bajjho tavo hoi // 35 // pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggo'vi a, ambhitarao tavo hoi / / 36 // payaI sahAvo vutto, ThiI kAlAvahAraNa / aNubhAgo raso Neo, paeso dalasaMcao // 37 / / paDapaDihAra'simajja-haDacittakulAlabhaMDagArINaM / jaha eesiM bhAvA, kammANavi jANa taha bhAvA / / 38 // iha nANadaMsaNAvaraNa-veyamohAunAmagoANi / vigdhaM ca paNa nava du aTThavIsa cau tisaya du paNavihaM // 39 / / nANe a dasaNAvaraNe, veyaNie ceva aMtarAe a / tIsa koDAkoDI, ayarANaM ThiI a ukkosA // 40 // sittari koDAkoDI, mohaNie vIsa nAma-goesu / tittIsaM ayarAI Audviibadha ukkosA / / 41 / / bArasa muhutta jahannA, veyaNie aTTha nAma goesu / sesANaMtamuhuttaM, eyaM baMdhaTTiImANa // 42 // saMtapayaparUvaNayA, davvapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo a aMtaraM bhA-ga bhAva appAbahu ceva / / 43 // saMta suddhapayattA, vijaMta khakusumaMca na asaMtaM / mukkhatti payaM tassa u, parUvaNA maggaNAI hiM // 44 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 mai iMdie a kAe joe vee kasAya nANe a| saMjama daMsaNa lesA, bhava samme sanni AhAre // 45 // naragai paNiditasa bhava, sanni ahakkhAya khaiasammatte / mukkho'NAhAra kevala-daMsaNanANe na sesesu // 46 // davvapamANe siddhANa, jIvadavvANi huMti'NatANi / logassa asaMkhijje, bhAge iko ya savvevi // 47 // phusagA ahiyA kAlo, iga-siddha-paDucca sAioNato / paDivAyA'bhAvAo, siddhANaM aMtaraM natthi // 48 // sabajiyANamaNate, bhAge te tesiM daMsaNaM nANaM / khaie bhAve pariNA-mie a puNa hoi jIvattaM // 49 // thovA napusasiddhA, thI nara siddhA kameNa saMkhaguNA / ia mukkhatattameaM navatattA lesao bhaNiA // 50 // jIvAi nava payatthe, jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahato, ayANamANe'vi sammattaM // 51 // saccAI jiNesara-bhAsiyAI vayaNAI nannahA huti / ii buddhi jassa maNe, sammattaM niccalaM tassa // 52 // aMtomuhuttamitta-pi phAsiya hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDhapuggala-pariaTTo ceva saMsAro // 53 // ussappiNI aNaMtA, puggalapariyaTTao muNeyavyo / te'NaMtA'tIaddhA, aNAgayaddhA aNaMtaguNA // 54 // jiNaajiNatittha'titthA, gihi annasaliMga thI nara napusA / patteya sayaMbuddhA, buddhabAhiya ikkaNikA ya // 55 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 jiNasiddhA arihaMtA, ajiNasiddhA ya puMDariapamuhA / gaNahAri titthasiddhA, atitthasiddhA ya marudevA // 56 // gihiliMgasiddha bharaho, vakalacIrI ya annaliMgammi / sAhu saliMgasiddhA, thIsiddhA caMdaNApamuhA // 57 // . pusiddhA goyamAI, gAMgeyAI napusayA siddhA / patteya-sayabuddhA, bhaNiyA karakaMDu-kavilAI // 58 // .. taha buddhabohi guruSo-hiyA ya igasamaye igasiddhA ya / igasamaye'vi aNegA, siddhA te'NegasiddhA ya // 59 / / // iti zrI navatattvamUlam // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 6 12 13 13 * * * * * ge 80 83 Thare 112 120 126 127 128 128 130 paMkti 29 1 3 16 24 pa 29 10 16 21 16 " cha ma 10 4~7 14 16 11 zuddhi patraka azuddha karyuM sAtha kameNa savara indriya yAro. Tc zarIra jAti zanA vhelA pahelA savara saMsAra 36 dArikA pAyacchatta afcca mAn zuddha (ka) sA krameNa saMvara Indriya 4 dhAro. gU jAti zarIra zanA pahelA pahelA savara 3 saMsAra 33 darikA pAyacchitta vacce mAna Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha pRSTha paMkti 12 19 135 3 135 16 azuddha varSa bandhi rAtatva rItva dharma dharma 136 37. saMkhyA 140 saMkhyA 141 39 144 32 38 39 aMto 180 anto 180 51 mukkha mukkhaM Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CTS sAmAyika sUtra sAtha e prati. mULa (guja.) 00-60 2-00 3-00 5-00 paMca prati. mULa (guja.) 6-00 pa`ca prati. hindI 7-00 e prati. hindI e prati. sA 5ca prati, sA jIva vicAra sA daMDaka-ladhusaMgrahaNI dhArmika pustakAnI yAdI tattvArthaM bhUmikA 205 AnaMdaghana ceAvIzI sAthe 6-00 "" 10-00 5-00 bhASyatrayama sAtha kagrantha bhA.1lA(1-2) 4-50 ,, bhA.rajo(3-4) 8-00 bhA.3jo(5-6) 9-00 tattvA bhA. 2 jo 10-50 ( prabhudAsabhAI ) tattvArthAdhigama sUtra (munizrI rAjazekhara vi.ma.) $-00 11-00 17-00 zrI jaina zreyaskara maMDaLa mahesANA ( u. gujarAta ) Pin. : 384001 dravyaguNa paryAya rAsa 1-00 jinaguNa padyAvartI 5-50 samakita 67 mela sajajhAya0-75 Atmahitakara AdhyAtmika vastu saMgraha abhakSya anatakAya vicAra gujarAtI Let' samAsa sumeAdhikA siddhahema rahasyavRtti che kagrantha sAtha prazamati pahelI cApaDI dharmapadeza tattvajJAna nava tattva sA muktirka patha para --: prAptisthAna :-- 1-00 grAhakone sUcanA :- (1) pustakA agAuthI nANAM maLyA pachI ke vI. pI. thI meAkalI zakAya che. (2) posTeja pekIMga vagere kharca alaga samajavAnuM che. 3000 4-00 6-00 4100 2-25 2-00 0-25 8-00 1-00 * zrI jaina zreyaskara maMDaLa pAlItANuA ( saurASTra ) Pin. : 364270 ===== ----