________________
८८
નવતત્વપ્રકરણ સાથઃ
ગાથાર્થ – કાયિકી ક્રિયા, અધિકરણિકી ક્રિયા, પ્રાષિકી ક્રિયા. પરિતાપનિકી કિયા, પ્રાણાતિપાતિકી ક્રિયા, આરંભિકી ક્રિયા, પારિગ્રહિક ક્રિયા, અને માયાપ્રત્યયિકી કિયા. ૨૨ છે
વિશેષાર્થ – ૧–આત્મા જે વ્યાપાર વડે શુભાશુભ કર્મને ગ્રહણ કરે, તે વ્યાપાર ક્રિયા કહેવાય. ત્યાં કાયાને અજયણાએ પ્રવર્તાવવી તે ચિત્રો #િા તે પણ સર્વે અવિરત જીવની સાવદ્ય ક્રિયા અનુપરીિ (ચોથા ગુણસ્થાનક સુધી) અને અશુભ યુગપ્રવૃત્તિ તે દુષ્કયુ રિશી ક્રિયા કહેવાય (તે છઠ્ઠા ગુણસ્થાન સુધી જાણવી).
૨–જેના વડે આત્મા નરકને અધિકારી થાય, તે અધિકરણ કહેવાય. અધિકરણ એટલે ખગ આદિ ઉપઘાતક દ્રવ્ય, તેવાં ઉપઘાતી દ્રો તૈયાર કરવા તે ધિરાણશી ક્રિયા બે પ્રકારની છે. (1) ખડ્યાદિકના અંગ-અવયવે પરસ્પર જોડવા તે નનાધિદી , અને (૨) સર્વથા નવાં શસ્ત્રાદિ બનાવવાં તે નિર્વતનધિનિ ક્રિયા અહિં પિતાનું શરીર પણ અધિકારણ જાણવું. (આ ક્રિયા બાદર કવાદથી જીવને હેવાથી ૯ મા ગુણસ્થાનક સુધી હોય છે.)
૩–જીવ અથવા અજીવ ઉપર દ્વેષ ચિંતવ તે પ્રષિ ક્રિશા બે પ્રકારની છે. ત્યાં જીવ ઉપર દ્વેષ કરવાથી લીવપ્રષિવી અને પિતાને પીડા ઉપજાવનાર કંટક, પત્થર આદિ ઉપર દ્વેષ થાય, તે અવાજ ક્રિયા છે. (આ કિયા કોધના ઉદયવાળી છે. માટે ૯મા ગુણસ્થાને જ્યાં સુધી કોદય વર્તે છે, ત્યાં સુધી હેય છે.)
૪–પિતાને અથવા પરને તાડના- તર્જન વડે સંતાપ ઉપજાવ તે પરિતાનિવ કિયા બે પ્રકારની (પ્રજ્ઞા માં ૩ પ્રકારની ) કહી છે. ત્યાં સ્ત્રી આદિકના વિયેગે પિતાના હાથે પિતાનું શિર કૂટવા વગેરેથી સ્વદુસ્ત સ્વિનિી કિયા. અને બીજાના હાથે તેમ કરાવતાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
