________________
૯ મોક્ષતત્ત્વ
૧૮૭ ૬ અન્યર્જિા સિદ્ગ–અન્યદર્શનીઓના સાધુવેષમાં એટલે તાપસ, પરિવ્રાજક આદિ વેષમાં રહ્યા છતાં મોક્ષે જાય તે અન્યલિંગ સિદ્ધ.
છ સ્ક્રિન સિદ્ધ-શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતે જે સાધુવેષ કહ્યો છે તે સ્વલિંગ કહેવાય, તેવા સાધુવેષમાં મોક્ષે જાય તે સ્વલિંગ સિદ્ધ.
૮ હીટિંગ મિસ્ત્રી મોક્ષે જાય તે.
પુરુષર્જિા સિદ્ધ-પુરુષો મેક્ષે જાય તે. ૨૦ નપુસર્જિા સિદ્ધ- કૃત્રિમ નપુંસક ક્ષે જાય તે. અહિં જન્મ નપુંસકને ચારિત્રની પ્રાપ્તિ ન હોવાથી મોક્ષ પણ હોય નહિ. સત્ય અને અસત્ય, ત્યાગ, અત્યાગ, રાગ અને વૈરાગ્ય એમ બે બે પ્રકારે મેક્ષા માર્ગ ન જ હોય, અને તેવા અહિંસાદિ માર્ગોને સ્વીકાર દઢ રીતે અકસ્માત પ્રાપ્ત થતાં તે તાપસ આદિ તત્વથી જૈનદર્શન પામે છે, અને ઉત્કૃષ્ટ વૈરાગ્યથી કેવળજ્ઞાન પણ પામે છે, પરંતુ આયુષ્ય અન્તમુહૂર્તથી અધિક હોય અને વેષની સામગ્રી મળે છે તે તાપસે શીધ્ર પિતાને વેશ બદલી સાધને વેષ ગ્રહણ કરે છે. તેનું કારણ એજ કે તે વેષ હવે પિતાને જ પ્રરૂપે ગણાય, અન્યથા નિરૂપયેગી થઈ જાય છે, અને જે તે તાપસ આદિ અંતગડ (અન્તર્મહત્તમાં મેક્ષ પામનાર) કેવલિ થયા હોય તે તે વેવમાં રહ્યા છતાં જ મોક્ષે જાય છે, કાળની અલ્પતા એજ વેષની અપરાવૃત્તિમાં મુખ્ય કારણ છે.
જસ્તન આદિ લિંગયુકત તે &િાસ્ત્રી, પુરુષસંગની અભિલાષાવાળી હોય તે જેવી , ત્યાં વેદત્રીને મોક્ષ ન હોય. તેવી જ રીતે દાઢી, મૂછ આદિ લિંગવાળો ઢિ પુષ, અને સ્ત્રીસંગની ઈચ્છાવાળો પુરણ છે. તેમજ સ્ત્રીનાં અને પરષના ચિહ્નની વિષમતાવાળે ટિંગ નપુર તથા પુરુષ તથા સ્ત્રી ઉયની ઈચ્છાવાળો વેદ નપુંસક છે. ત્યાં વેદ પુરુષ અને વેદ નપુંસકને મેક્ષ નથી. અને લિંગપુરુષ તથા લિંગનપુંસકને મોક્ષ છે.
૧ કૃત્રિમ નપુંસકના ૬ ભેદ તે આ પ્રમાણે– ૧ વર્ધિત-ઈદ્રિયના છેદવાળા પાવાઈઆ વિગેરે. ૨ જિલ્લિત-જન્મતાં જ મદનથી ગળાવેલ વૃષણવાળા. ૩ નંગોપત–મંત્રપ્રાગે પુરુષત્વને નાશ થયેલ હોય એવા. ૪ સૌષધો હત-ઔષધિ પ્રયોગથી હણાયેલ પુરુષત્વવાળા. ૫ વિ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
