________________
અજીવતત્ત્વ ( છ દ્રવ્ય વિચાર )
૬૩
એ પ્રમાણે વ્યવહાર કાળ નિશ્ચયથી વર્તમાન ૧ સમયરૂપ અને વ્યવહારથી અનન્ત સમયરૂપ છે. તેમજ તત્ત્વા સૂત્રમાં ૫ દ્રવ્ય સ્વમતે કહીને છદ્રઢુ કાળ દ્રવ્ય અન્ય+આચાર્યાંના મત પ્રમાણે સ્વીકાર્યુ છે. વળી કાળને ઉપચારથી દ્રવ્યપણું તે અસ્તિકાયપણાના અભાવે જાણવુ', વળી વ્યવહારકાળ અજીવ જાણવા અને નિશ્ચયકાળ પાંચેય દ્રવ્યેાની વનારૂપ હાવાથી જીવાજીવ જાણુવે.
છ દ્રવ્ય વિચાર परिणामि जीव मुत्तं, सपएसा एग खित्त किरिया य णिचं कारण कत्ता, सव्वगय इयर अपवेसे ॥१४॥
संस्कृत अनुवाद
',
નિસ્ય
परिणामी जोवो मूर्त:, सप्रदेश एक: क्षेत्र क्रिया च । ક્ષાર તો, સામિતર પ્રવેશ ૫શ્કા
+ ાથત્યેઃ-કેટલાક આચાર્યાં કાળને પણ દ્રવ્ય કહે છે. અધ્યાય ૫ મે સૂત્ર ૩૮ મુ.
सर्वेर्षा द्रव्याणां वत्त'नालक्षणो नवीनजीकरणलक्षणः कालः पर्यायद्रव्यमिध्यते, तत्कालपर्यायेषु अनादिकालीन द्रव्योपचारमनुसृत्य જ્ઞાળ-દ્રવ્યમુખ્યતે, અત एव पर्यायेण द्रव्यभेदात् तस्य कालद्रव्य - સ્થાનત્ત્વમ્ (દ્રવ્યાનુયોગ તના ૨૦ મો અધ્યાય) ત્યાદિ અનેક પાઠમાં ઉપચારથી દ્રવ્ય સિદ્ધ કર્યુ છે, પર ંતુ અસ્તિકાયરૂપ વાસ્તવિક દ્રવ્યત્વ કહ્યું નથી.
૧ ગાથામાં થર શબ્દ અપવેલે સાથે ન જોડવા, કારણ કે અરિણામી આદિ તિર ભેદમાં દ્રવ્યપ્રાપ્તિ છે. પર ંતુ અપ્રવેશીના ઈતર-ભેદ-પ્રવેશીમાં એક પણ દ્રવ્ય નથી, અથવા ડમરુકમણિ ન્યાયથી ચરી પદના સંબધ અપવેલે સાથે પણ કરવા હાય તા થઇ શકે, એટલે, તમાં પ્રવેશ એમ અથ કરી શકાય.
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
