________________
૯ મેક્ષતત્વ
૧૫
૯ દર્શન માગંણુ –ચક્ષુથી થતે સામાન્ય ધર્મને બેધ, તે બ્રહ્મા , ચક્ષુ સિવાયની ૪ ઈન્દ્રિયે અને મન, એ ૫ થી થત સામાન્ય ધર્મને બોધ, તે ૨ ચક્ષુદર્શન, ૩ અવધિજ્ઞાનીને રૂપી પદાર્થ જાણવામાં થતો સામાન્ય ધર્મને બોધ, તે મધન, અને કેવળજ્ઞાનીને સર્વે પદાર્થના સર્વ ભાવ જાણવામાં તે સામાન્ય ધર્મને બોધ, તે ૪ વેવન, અહિં સામાન્ય ધર્મના ઉપયોગનું કારણ તે ન અને વિશેષ ધર્મના ઉપગનું કારણ તે જ્ઞાન.
૧૦ લેડ્યા માર્ગનું ૬—જેરા સ્વભાવનું બંધારણ. દરેક પ્રાણુને જન્મથીજ અમુક પ્રકારની પરિણતિવાળે સ્વભાવ બંધાય છે. તે લેગ્યા છે, તેની અલ્પતા, તીવ્રતા તથા શુભાશુભપણાથી સામાન્ય રીતે છ પ્રકાર પડે છે. સ્વભાવ તે ભાવ લેશ્યા. અને તેમાં નિમિત્તભૂત કૃષ્ણાદિ પુદ્ગલે તે દ્રવ્ય લેશ્યા.
અહિં લેશ્યા પુદ્ગલસ્વરૂપ હેવાથી શુભ વર્ણ, શુભ ગંધ, શુભ રસ અને શુભ સ્પર્શવાળી હોય તે સુમન્તરયા અને અશુભવર્ણાદિ યુક્ત હોય તે કમરચા છે.
તથા પુદ્ગલસ્વરૂપ દ્રવ્યલેશ્યા છે કે વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શ એ ચારે ગુણ યુક્ત છે. તે પણ શાસ્ત્રમાં વર્ણની મુખ્યતાએ વર્ણ ભેદથી વેશ્યાના પણ ૬ ભેદ કહ્યા છે, તે આ પ્રમાણે-કૃષ્ણવર્ણ યુક્ત પુદગલમય ૬ bળહેચા, નીલ ( લીલા ) વર્ણનાં પુદ્ગલવાળી ૨ની૪
ચા, લીલા અને લાલ એ વર્ણની મિશ્રતાવાળી અથવા કબૂતર સરખા વર્ણવાળી રૂ વાપોતજેરા, લાલ વર્ણયુક્ત પુદ્ગલવાળી જ તેનોરથ, પીળા વર્ણવાળી જ વઢેરા, અને શ્વેત વર્ણવાળી ૬ ગુસ્ટન્ટેચા, એ છ લેશ્યાઓમાંની પહેલી રૂ અશુભ પરિણામવાળી હેવાથી અશુભ, બીજી ૩ શુભ પરિણામવાળી લેવાથી શુભલેશ્યા છે, તથા અનકમે છએ લેયાઓ અધિક અધિક વિશુદ્ધ પરિણામવાળી છે, એ ૬ લેશ્યાઓના ૬ પ્રકારના પરિણામને અંગે શાસ્ત્રમાં જ બ્ફળ ખાનાર ૬ વટેમાર્ગનું દૃષ્ટાંત કહ્યું છે. તે આ પ્રમાણે
રંગૂઠ મલવા મુતારનું દષ્ટાન્ત-કઈ નગર તરફ જતાં અરણ્યમાં આવી પડેલા ભૂખ્યા થયેલા ૬ મુસાફરો પાકી ગયેલા જાંબૂઓ થી નમી પડતું એક મહાન જાંબૂવૃક્ષ જોઈને તેઓ પરસ્પર જાંબુ ખાવાને વિચાર કરવા લાગ્યા –તેમાંના પહેલાએ કહ્યું કે ૮૮ આ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
