________________
ચાર્વાક સિવાય બધાં દર્શને આસ્તિક છે. જેનદર્શન તત્વજ્ઞાન રૂપ છે, અને બીજા દરેક દર્શને એક એક વિજ્ઞાનરૂપ છે.
બૌદ્ધ દશન ૧. (૧) વિજ્ઞાન (૨) વેદના
૫ સંસારી સ્ક=૧ લું દુઃખ તત્વ (૩) સંજ્ઞા (૪) સંસ્કાર
૨. (૧) રાગ (૨) દ્રષ
૫ દુષણો ૨ જું સમુહ્ય તત્વ (૩) મોહ (૪) ઈર્ષ્યા (૫) કષાય | ૩. પાંચ સ્કંધના ક્ષણવિનાશીપણની ભાવના વાસના, ૩ જું
માગ તત્ત્વ. નિર્વિકલ્પ દશા. ૪ થું મોક્ષ તત્ત્વ. બૌદ્ધદર્શન–“મેક્ષ શૂન્યરૂપ છે. દરેક વસ્તુ ક્ષણવિનાશી છે. આત્મા, પરમાણુ, દિશા, કાળ, ઈશ્વર, વગેરે નથી” એમ માને છે. પાંચ સ્કંધ લવિનાશી છે. આ ચાર આર્ય સત્ય કહેવાય છે. ૫ ઈદ્રિય, પ વિષયે, મન અને ૧ ધર્મ એ ૧૨ આયતનને પણ તત્ત્વ માને છે. બૌદ્ધ દર્શનનું વલણ માત્ર વૈરાગ્ય તરફ મુખ્યપણે જણાય છે. છતાં મધ્યમ માર્ગના ઉપદેશને લીધે એ ધર્મ તરફ સરળતા, સગવડ અને કઠોરતા વગરની તપશ્ચર્યાને લીધે જનસમાજ વધારે ખેંચાયું હતું. જેનેની બાર ભાવનાઓમાં આ તને લગભગ સમાવેશ થઇ જાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
