Book Title: Karmvipak Pratham Karmgranth
Author(s): Rasiklal Shantilal Mehta
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023040/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavuiM prathama graMtha lIka che. lIkAntA (c) siddha thasanADI thasajIvI , kamara nA na karI na bhagavatI 000thInI eka raNali ]i ayuta @ 09 -MIDI - sarakArI garika GHdais 0 urvaloka-devI vaimAnika detIka ke habIbeka | | Graka hatI-dANI ja GL navI - STisa lIka sanatakumAra B mahenaE thI rAjalIka 8i ) nicchalika manuSya-pI.tici adhalIka-naraka nI lIjha dizA jItI lIII dizAmAM pa dvavyAtmaka anItA anItA jaLa kAma ? pa davA manamAM Allbhakata wii 000000dlI jA mAma dvatIEURENI jI ELPHE PLP lokanI nIce anaMta aloka che. kA zA- artha hoinI poLAI7 rAja pramANa che lokAloka jyanItI sIpAdaka mahedi rasIkalAla zAMtilAla (sUIgAmavALA) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAthAya namaH. zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nama: pU. AcArya devendrasUrIzvarajI mahArAjA viracita AvipAkanAmAM prathama karmagraMtha : divyAzISadAtA : yugadivAkara pa. pU. AcArya bhagavaMta zrI dharmasUrIzvarajI mahArajA : prerikA : pa.pU. sA. zrI snehalattAzrIjI ma.sA. pa.pU. sA. zrI yazodharmAzrIjI ma.sA. : AlekhikA : 5.pU. sA. zrI jinayazAzrIjI ma.sA. : mukhya dravya sahAyaka : zrI saMbhavanAtha jaina zve. mUrtipUjaka saMgha jAmalIgalI, borIvalI (vesTa), muMbaI. : saMpAdaka : paM. rasikalAla zAMtilAla mahetA (sUIgAmavALA) : prakAzaka : zrI AgamoddhAraka pratiSThAna (surata) C/o zreyasa ke. marcanTa, nizA-1, pahelA mALe, kAjInuM medAna, tInabattI, gopIpurA, surata-1. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAnA zrI AgamoddhAraka pratiSThAna C/o zreyasa ke. marcanTa, nizA-1, pahelA mALe, kAjInuM medAna, tInabattI, gopIpurA, surata-1. 5. rasikalAla zAntilAla 301, kumudacaMdrakRpA, sonI phaLIyA, hindumilana maMdira sAme, surata-1. zrI saMbhavanAtha jaina peDhI jAmalIgalI, borIvalI (vesTa) muMbaI-92. : vikrama saMvata : 2062 prakAzana varSa : vIra saMvata : 2532 2006 prathama AvRtti phAgaNa vada-1, tA. 15-3-2006, kiMmata rUA. 45-00 ( pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtane adhyayanArthe bheTa ) : mudraka : | bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1. phona : (079) 22134176, 22124723 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zatruMjaya tIrthapati zrI AdIzvara paramAtmAne namaH AdimaM pRthvInAthAya mAdimaM niSparigrahaM / AdimaM tIrtha nAthaM ca, RSabhasvAmInaM stumaH / / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit ) darbhAvatItIrthamaNDana zrI loDhaNA pArzvanAthAya namo namaH pravacana prabhAvakAcAryadeva zrI mohana-pratApa-dharmasUrIzvarebhyo namaH ! duniyAnA dareka dezomAM yAvat rAjyomAM astitva dharAvatI korTa (nyAyAlaya) nuM kAryakSetra eTaluM prabaLa ane sabaLa hoya che ke e bhalabhalA camarabaMdhI prAstAvikama gunegArone paNa kAyadAnA dora-jore sakhata | sajA karI daIne sIdhAdora karI de che. eTale ja sajAnA DarathI ya kaMI keTalAya mAnavo gunAkhorI karatA aTakI jAya che. paNa... sabUra ! A dunyavI korTane ya Takkara mAre tevI eka sanAtana korTa samagra sRSTimAM patharAyelI che. enuM nAma che karma. A karmanI korTa evI to pracaMDa zaktizALI che ke enA sakaMjAmAM sapaDAyela jIvanA e kSaNavAramAM bUrA hAlahavAla karI zake che. dunyavI korTa karatAM A karmanI korTanI prathama vizeSatA e che ke dunyavI korTa mAtra te ja gunAnI zikSA-sajA karI zake che ke jenA koI akAdya purAvA sAkSI vagere hoya. jenA koI tevA purAvA Adi na hoya tevA gunAnI sajA karavAnI enI hesiyata nathI. jayAre karmanI korTa to evI apratima che ke jIva ekAMtamAM guno kare ke purAvA vinAno guno kare to ! ya ene tenI e pravRttinA aMjAmarUpe acUka sajA-zikSA ApI zake !!) // | dunyavI korTanI bIjI maryAdA e che ke tyAM lAMca-rUzvata vagere dvArA paNa gunAnI sajAmAMthI chaTakI zakAya che. jyAre A karmanI korTamAM koI ja lAgavaga ke lAMca cAlI zakatI nathI. ahIM to bhalabhalA narendro ne devendro paNa sajAmAMthI bAkAta rahI zakatA nathI. na tyAM emanI zakti asara kare, ke na tyAM emano prabhAva asara kare... dunyavI korTanI trIjI maryAdA e che ke te sajAno kyAreka pUrepUro amala karAvI zakatI nathI. udAharaNa rUpe, eka vyaktine judA judA bhayAnaka gunAonI sajArUpe dareka gunAdITha 50-50 varSanI sajA thaI hoya to enI kula sajA 500 varSanI thAya. gunegArane pUrI jiMdagI kedamAM rakhAya to ya A sajAno amala zakya ja nathI. jyAre karmanI korTane A maryAdA kadI naDatI nathI. e evI jabarajasta korTa che ke e eka nahi, aneka janmoparyata paNa sajAno amala karAvI teno pUrepUro bhogavaTo karAvI zake che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A to mAtra jhalakarUpa traNeka bAbatono nirdeza che. AvI AvI to kaika bAbato che ke jemAM dunyavI korTa karatAM A karmanI korTe vadhu sakSama ane samartha puravAra thAya. ane... eTale ja dunyavI korTanA kAyadA-kAnUna karatA ya A karmanI korTanA siddhAMto-niyamo para vizeSa lakSya ApavuM Avazyaka che. jainadarzanamAM e karmasiddhAMtane samajAvatuM aDhaLaka nirUpaNa che jene ApaNe 'karmasAhitya' zabdathI oLakhI zakIe. karmagrantho-karmaprakRti-paMcasaMgraha vagere grantho A karma-sAhityanA vibhAgamAM gaNAya. te paikI karmagrantho pratyeka karmasAhityanA jijJAsuo mATe prathama sopAnanI bhUmikA adA kare tema che. bIjA zabdomAM kahIe agAdha samudratulya karmasAhityamAM pravezavA karmagrantho nAvatulya che. A karmagrantho paNa be rItanI che : prAcIna ane navya. vartamAnamAM jaina saMghamAM te paikInA navya karmagranthonuM adhyayana-adhyApana pracUra pramANamAM pravarte che ke jemAnA ekathI pAMca karmagrantho pUjya pravara AcAryadeva zrImAna devendra sUrIzvarajI mahArAja dvArA viracita che. A karmagrantho karmonA mukhya bhedo, peTA prakRtio, te te karmonI jIva para thatI sArI yA narasI asaro, te te karmanA baMdhahetuo, te te guNasthAnake karmonI baMdha-udaya-udIraNAsattA, jIvasthAnakomAM vividha mArgaNAonI prarUpaNA, karmonI dhruvabaMdhIadhuvabaMdhI Adi prakRtio, sthitibaMdha casabaMdha Adi anekavidha viSayonI evI paddhatisaranI prarUpaNA kare che ke je jijJAsuone suspaSTapaNe bodha karAvI zake. ) e karmagrantho prAkRta bhASAmAM ne gAthAbaddha zailImAM hovAthI temaja tenI svopajJa TIkAo saMskRtamAM hovAthI, mahesANA pAThazALAdi dvArA gAthArthazabdArtha ne jarUrI samajaNa sAthenA karmagranthonA pAThyapustako gurjarabhASAmAM prakAzita thayA che jeno pracura lAbha abhyAsu varga dvArA niyamita levAya che. prathama 'karmavipAka' karmagranthanuM A prastuta pustaka paNa A ja zailInuM pAThyapustaka che. paraMtu emAM Thera Thera te te viSayono bodha vadhu saMgIna thAya tevI sarasa-sarala vivecanA che je A pustakane abhyAsuvargamAM AdaraNIya banAvaze te niHzaMka che. A paMDitajI zrI rasikabhAIe abhyAsu vargane adhyayana karAvatI veLAe je rajUAto karI che lagabhaga enuM zabdasvarUpa A vivecanA che ane ene zabdasvarUpa ApanAra che amArA samudAyanA sA. zrI snehalatAzrIjI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yazodharmAzrIjInA ziSyA abhyAsarata sA. zrI jinayazAzrIjI. teoe khUba khaMta ane athAgU utsAhapUrvaka e rajUAtone kalama dvArA kaMDArIne A vivecanA AlekhI to che ja. sAthosAtha keTalAya sthAne potAnA kSayopazamavAMcana Adino upayoga karIne e vivecanAne navI samRddhi paNa bakSI che. ApaNe emaNe bakSelI e samRddhinI keTalIka jhalako nihALIe : prathama gAthAnA vivecanamAM 'karmanuM svarUpa' A zIrSaka sAthe, vartamAna jagatanI dRSTie karma-jaina siddhAMtanI dRSTie karma-karmaviSayaka praznottarI vagere vividha bAbato temaNe potAnA kSayopazama-vAMcana Adi dvArA prarUpI che je atyaMta bodhaka ane rasaprada che... . gAthA-4 thI 9 mAM pAMcajJAnanI nirUpaNA che. temAM keTalAya sthaLe temaNe suMdara puravaNI karI che. udAharaNa rUpe, azrutanizrita matijJAnanI otpAtikI buddhi Adi cAra bhedanA cAra sarasa daSTAMto sAdhvIjIe 'loka prakAza' granthamAM je vAMcela te ahIM e cAra bhedanA nirUpaNa prasaMge ucita rIte upayogamAM levAyela che. AvA anya paNa umeraNo A pAMcajJAna nirUpaNamAM che. ' gAthA naM. 13 thI je mohanIyakarmanuM nirUpaNa granthakAra maharSidvArA thayuM che tenA vivecanamAM paNa sAdhvIjIe potAnI kSamatAno upayoga karIne abhyAsu vargane saralatApUrvaka vizeSa viSayabodha karAvyo che. gothA naM. 16 nA aMte darzAvAyela Atmika vikAsakrama (aupathamika samyaktva sudhIno), gAthA naM. 17 mAM darzAvAyela 4 kaSAyonA 64 avAMtara bheda, cAritre mohanIya karmanuM svarUpadarzana vagerene AnAM udAharaNa gaNI zakAya. ) gAthA naM. 54 thI ATheya karmanA baMdhanA hetuonI je prarUpaNA granthakAra bhagavaMta dvArA thaI che tenuM vivecanamAM vizeSa vibhAgIkaraNa ahIM nihALavA maLe che. je pratyanIkapaNe upaghAta Adi karmabaMdhahetunuM vivecana jotAM samajAya che. AvuM vibhAgIkaraNa granthakAra maharSinI svopanna saMskRta TIkAmAM maLe che. tene sAdhvIjIe ahIM abhyAsu varga samakSa dharavAno anumodanIya prayAsa karyo che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vizeSa vAta. vivecananuM zabdAMkana ane saMvardhana karanAra sA. zrI jinayazAzrIjI abhyAsanI sAthe sAthe zraddhAnA kSetre Age kadama karI cUkyA che. enI pratIti karAve tevI eka ghaTanA e che ke A lekhanamAM mohanIyakarmanAM nirUpaNano adhikAra AvyA bAda koI viSama saMyoge temane evo ahesAsa thavA mAMDyo ke have AgaLanuM lekhana mArAthI zakya nahi bane. eka tabakke emaNe teno puruSArtha paNa thaMbhAvI dIdho. kiMtu zatruMjaya tIrthAdhinAyaka paramakRpALu paramAtmA zrI AdIzvaradAdAnI samakSa emaNe zraddhAbhInI prArthanA karI ke "prabhu ! A kArya mArI gujAyezanuM pariNAma nahi hoya, tArI kRpAnuM ja pariNAma haze." ane te pachI teo A vivecananuM pUrNa zabdAMkana karavA bhAgyazAlI banI zakyA. emane amArAM agaNita aMtara-AziSa che ke teo zraddhA-jJAna ane cAritranA triveNIsaMgamamAM snAna karIne AvAM AvAM anya paNa abhyAsopayogI kAryo karavA khuzanasIba bane. aMte, A sarala ane sarasa grantharatnanAM paThana-pAThana dvArA sahu jIvo aSTavidha karmathI mukta thaIne sukhanidhAna samA zAzvata siddhasthAnamAM supratiSThita thavAnAM paMthe prasthAna kare e ja aMtara-abhilASA. mahAzudi paMcamI, vi.saM. 2062, tA. 2-2-2006 zAzvata siddhagiri nizrAvartI, pAlitANA 44 A. zrI sUryodayasUrIzvara caraNa saMrojacaMcarIka vijayarAjaratnasUri Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - saMpAdakIya nivedana anAdi saMsArasAgaramAM jIvonA paribhramaNanA kAraNarUpa karmanuM svarUpa akaLa ane agamya che. chatAM sarvajJa bhagavaMtoe kevalajJAna dvArA joyela ane varNavela te karmonuM vizada varNana gaNadhara bhagavaMtoe Agama graMthomAM guMcyuM che. A agAdhajJAnanA samudrarUpa zAstromAM alpabuddhivALA, alpa AyuSyavALA jIvo avagAhI zake nahI. jANI zake nahI. tethI te svarUpane jANavAnI IcchAvALA, jIjJAsAvALA jIvonA upakAra mATe pUrvAcAryo-pUrva maharSioe karmaviSayaka aneka graMtho banAvyA che. A pUrvAcAryomAMnA tapasvIhIralA pUjya AcArya bhagavaMtazrI jagacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya pU. A. bha. zrI devendrasUrIzvarajI mahArAjAe navya pAMca karmagraMtha banAvyA che. jo ke prAcIna karmagraMtho paNa pUrvAcAryonA banAvelA che. te hamaNAM gAthArtha sAthe prakAzita thayela che. temaja navya karmagraMtho paNa vivecana sAthe mahesANA jaina zreyaskara maMDaLa, paM. bhagavAnadAsabhAI taraphathI, paM. amRtalAla puruSottamadAsa taraphathI prakAzita thayela che. vaLI A navya karmagraMtha vistRta varNana sAthe paM. dhIrUbhAInA ane pU. ramyaguNAzrIjI ma.sA. nA upadezathI paNa prakAzita thayela che. A karmagraMthomAM saptatikAkarmagraMtha mahesANA saMsthA sivAya koInA prakAzita nahI hovAthI ane te graMthamAM bhAMgAnI bhinna bhinna saMkhyA tathA tenA uparanA sattAsthAno abhyAsaka vargane saraLatAthI samajAya to adhyayana karavAmAM sugamatA rahe, te udezathI meM prathama saptatikAkarmagraMthanuM saMpAdana karyuM ane prakAzita karavAmAM Avyo. tyArabAda adhyayana karatAM pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonI vAraMvAra mAgaNIthI "zatakanAmA paMcama karmagraMtha" karmastava ane baMdhasvAmitvanAmA dvitIya, tRtIya karmagraMtha temaja SaDazItinAmA caturtha karmagraMthane te te viSayone mUkhapATha karI zake ane saraLatAthI saMkSepamAM samajI zakAya te Azaya rAkhI te graMthonuM saMpAdana ane prakAzana karyuM. have zrAvaka-zrAvika varga tathA pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMta Adine bhaNavAmAM ane adhyayana karAvavAmAM paNa upayogI vivecana sAthe karmavipAka karmagraMtha lakhavA vicAryuM. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu be varSa pUrve suratamAM adhyayanAthe cAturmAsa rahela pU. dharmasUri mahArAja sAhebanAM samudAyamAM pU. snehalatAzrIjI ma.sA. tathA pU. yazodharmAzrIjI ma.sA. nAM sAdhvIjI bhagavaMtoe abhyAsa karatI vakhate samajAvavAmAM Avela viSayo pramANe lakhANa karI noTo banAvI. te lakhANane joI-tapAsI vyavasthita karI prakAzita karavA vicAryuM. A lakhANa taiyAra karavAmAM pU. zrI jinayazAzrIjI ma.sA. nI ghaNuM ja mahenata che ane te anumodanIya che. taiyAra karela te lakhANane pU. A. bha. zrI rAmasUri ma.sA. (DahelAvALA) nA ziSya pU. A. bha. zrI jagacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. nA ziSya pU. zrI vinItacaMdravijayajI mahArAja sAhebe vAMcI yogya sudhArA-vadhArA karI ApyA. | chatAM paNa abhyAsaka vargane saraLatAthI samajAya te AzayathI karmagraMthanA uMDANathI abhyAsa karanAra pU. zrI rAjaratnavijayajI mahArAja sAhebane paNa vAMcavA-avalokana karavA ApyuM. teozrIe keTalAka sudhArA vadhArA sUcavyA temaja keTalIka jagyAe bhASAne alaMkRta karavA paNa batAvyuM. A te banne munirAja bhagavaMtonI sUcanA mujaba sudhArA vadhArA karI meTara taiyAra karI presa kopI karAvI. presakopI karavAmAM pU. zrI snehalatAzrIjI ma.sA. nI bhalAmaNathI jinezabhAI zazIkAntabhAI maNiyAra (moTubhAI) pAlItANAe karI ApI. A graMthanuM lakhANa taiyAra karavAmAM ane prakAzita karavAmAM pU. sA. ma. zrI snehalatAzrIjI ma.sA., pU. zrI yazodharmAzrIjI ma. nI preraNA tathA upadezathI dravya sahAyatA prApta thatAM turata prakAzita karI zakAyela che. te badala te pUjyono upakAra bhUlAya tema nathI. A graMtha lakhavAmAM muMbaI goregAMvasthita paMDitavaryazrI punamacaMdabhAInuM suMdara mArgadarzana maLela che. A rIte A graMthanuM lakhANa taiyAra karavAmAM ane prakAzita karavAmAM anekano lAgaNIbharyo sahakAra maLela che. te badala te sarvano antaHkaraNa pUrvaka AbhAra mAnavAmAM Ave che. A graMthano abhyAsa karatAM kyAMya paNa kSati jaNAya to jaNAvavA kRpA karazo. ajJAnatAthI jinAjJA viruddha kaMIpaNa lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDam mahetA rasikalAla zAntilAla (suIgAmavALA) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIMToImaMDana zrI muharI pArzvanAtha prabhu he jagatanA jagadIza, jagaciMtAmaNimAM tAharI stavanA karI gautama prabhue, araja suNajo mAharI, duHkha duritanuM khaMDana karIne, mokSa dejo moha harI, zrI muharI prabhu pArzvane'' bhAve karuM huM vaMdanA saujanyaH zrI muharI pArzvanAtha jaina zve. mUrtipUjaka saMgha, TIMToI (sAbarakAMThA). Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zAsananA jvalaMta jyotirdhara yugadivAkara pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAjA jenI vacanalabdhi thakI jinamaMdiro zatazaH thayA, abhuta zAsana kArya jenA puNya upadeze thayA; banI saMghamAM sUraja samA je "yugadivAkara' pada varyA, te dharmasUrIzvara-caraNamAM bhAvathI karuM. vandanA. ? saujanya : zrI saMbhavanAtha jaina zve. mUrtipUjaka saMgha jAmalIgalI, borIvalI, muMbaI. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya kalAratna, rASTrasaMta, pracaMDa prabhAvaka, pUjyapAda AcArya bha. zrI vijayayazodevasUrIzvarajI mahArAjA ajJAna timirAMdhAnAM jJAnAMjana zalAkyA netronmilitaM yena tara" zrI gurave namaH saujanyaH maNibahena dharamacaMda dIpacaMda vorA parivAra - TIMToIvALA ho - occhavabhAI, vADIbhAI, jayaMtibhAI, kIrtibhAI, hasamukhabhAI, DaoN. zIrISabhAI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrthasaMyamI, saraLa svabhAvI, prazAntamUrti pa.pU. sAdhvIjI zrI kamalAthIjI ma.sA. saumyatA, sugaMbhIratA, jenA mukhe sadA suprasannatA, pUrNimAnA caMdrasama, jenI vase sadA zItalatA, mamatA bhulAve mAtanI, evI dIse vAtsalyatA, upakArI guru zrI kamala caraNe, bhAvathI karuM vaMdanA saujanyaH caMdanabahena hirAlAla zAha parivAra (DabhoIvALA) haste - bAbubhAI, hasamukhabhAI, suMdarabhAI, kezarIbhAI, navinabhAI, punamabhAI. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa jeozrIe prakaraNo-karmagrantho -saMskRtaprAkRta - nyAya grantho - tattvajJAnanA granthonA adhyayanane satata svAdhyAya dvArA jIvanane zrutathI sajAvyuM hatuM. sadAya prabhubhaktimAM masta rahIne ane aMtima divase ne aMtima kalAke siddha girirAjanA dAdAnuM ja smaraNa karatA rahIne jeozrIe jIvanane zraddhAthI sajAvyuM hatuM. ane 96 varSanA jIvanapathamAM satata 76 varSa prabhuno anagAradharma apanAvIne jeozrIe jIvanane saMyamathI sajAvyuM hatuM. te amArA tAraNahAra-pAlanahAra ane prANAdhAra gurudevazrI parama pUjya sAdhvIjI zrI kamaLAzrIjI ma. sA.nA karakamalamAM pavitra puNya smRti svarUpa graMthAMjalI sAdara samarpaNa... - caraNopAsikA sA. maMjulAzrI sA. snehalattAzrI Adi samasta ziSya-praziSyAvRMda Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama pUjya sAdhvI zrI kamaLAzrIjI ma.sA. nuM jIvana jharamara maLe che deha mATImAM, paNa gurudeva nAmathI amara che, cira vidAya to le sahu koI, paNa tenA kAma amara bane che, keTaluM nahi paNa kevuM jIvyA ? te harapala yAda Ave che emanA mRtyunA karyA mahotsava vadhAmaNA te paNa yAda Ave che. dharma ane saMskRtinA jAjaramAna mUlyothI dedipyamAna evI gujarAtanI sohAmaNI dharatI. cha bhavya zikharabaMdhI jinAlayothI guMjatI. bhakta kavi dayArAmanI janmabhUmi, saMyamaratnonI uttama mahAmohI khANa, pa.pU. mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI ma.sA. nI aMtimabhUmi hIrAkaDiyA racita bhavya killAothI zobhatI jainazAsananA kAzmIranI upamAne dhAraNa karatI, chellA dAyakAmAM to A dharatIe ghaNA mahAna nararatnonI bheTa ApI che evA pU. A. bha. zrI mohanasUrIzvarajI ma.sA. pU. A. zrI pratApasUrIzvarajI ma.sA., pU. A. bha. zrI dharmasUrIzvarajI ma.sA. nA samudAyomAM pU. A. bha. zrI yazodevasUrIzvarajI ma.sA. pU. A. bha. zrI mahAnaMdasUrIzvarajI ma.sA., pU. A. bha. zrI sUryodayasUrIzvarajI ma.sA., pU. A. bha. zrI mahAbalasUrIzvarajI ma.sA., pU. paM. zrI vAcaspativijayajI ma.sA. vagere AcArya, zataka sAdhu-sAdhvIjI vagere bhagavaMtonI bheTa ApI gauravavaMtI banI che. evA dharma saMskAra ane jainatva prabhAvathI jhaLahaLatA darbhAvatInI tIrthabhUmimAM khuzAlacaMdabhAI ane suzrAvikA jhekorabenane 4 putro ane 4 putrIo paikImAM sauthI prathama putrI kamalAbena hatA. bALapaNamAM dhArmika vAtAvaraNamAM gurudevanA sAnnidhyamAM pAMdaDA para paDela pANInA parapoTAne svAti nakSatranA sUryanA kiraNano sparza thatAM motI bane tevI ja rItanAM temano vairAgya-vAsita bhAva dRDha banyo. saMsAranI asAratA jANI muni jIvananI mastI mANavA parimala thanaganI uThyo. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane bhagavAna mahAvIranA mArge makkamatApUrvaka mahAbhiniSkramaNa karI pU. mohanasUrIzvarajI ma.sA. nA varad haste vikrama saMvata 1985 nA mAgasara suda bIjanA maMgala divase mahAmaMgalakArI kalyANakArI pravrajayA mahAmahotsava sAthe haiyAnA vIryollAsa pUrvaka grahaNa karI pU. kaMcanazrIjI ma.sA. nA ziSyA pa.pU. sA. zrI kamalAzrIjI ma.sA. tarIke oLakhAvA lAgyA. tapasvI, tyAgI, vairAgI, jJAnI gurunA saMgamAM ne AtmAnA raMgamAM raMgAtA aNagAra jIvanamAM AdaraNIya AjJAnuM Acamana, AcAronuM Avartana, prakaraNa-vyAkaraNa-nyAya-saMskRta-prAkRtAdi svAdhyAyanuM satata sevana, vinaya-vaiyAvacca-tapa-tyAganA saMvardhana dvArA svajIvana alaMkRta karyuM. potAnI kuzAgra buddhithI jJAna, dhyAna, tapa, tyAgamAM AgaLa vadhyA. komaLa milanasAra svabhAvanA kAraNe samudAyamAM sahunA priyapAtra banyA. teozrI mRdutA, saraLatA ane namratAnA pratika hatA. sahiSNutA-vidvattAne karUNAnI ajoDa mUrti hatA. yaza-AdeyanAmI ane vairAgya dezanAnA pariNAme 13 ziSyA-praziSyAnA jIvana jahAjanA niryAmaka, saMyama jIvananA saphaLa sukAnIne jIvanodyAnane khIlavavA mATe kuzaLa mALI banyA. jema vAMsaLInA susvaro sAMbhaLIne mRgalA ekatAna bane tema guru ma. nA guNorUpI vAMsaLIthI prerAIne pU. sA. zrI maMjulAzrIjI ma.sA. (saMsA2I pakSe bena) pU. sA. zrI arUNaprabhAzrIjI ma.sA. (saMsA2I pakSe bhatrIjI) pU. sA. zrI snehalattAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI kIrtilattAzrIjI ma.sA. (saMsArI pakSe bhANI), pU. sA. zrI ajItasenAzrIjI ma.sA. tapasvI pU. sA. zrI harSapUrNAzrIjI ma.sA., pU. A. zrI yazodharmAzrIjI ma.sA., pU. A. zrI zAzvatayazAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI zAzvatadharmAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI jinayazAzrIjI ma.sA., pU. sA. zrI prazAMtapUrNAzrIjI ma.sA. Adi ziSyApraziSyAonAM vizALa parivArathI yukta evA teozrI vaDalAnI chAyA samAna saMyama sAdhanAmAM teo khUba ja protsAhaka banyA. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAravADa, mahArASTra, mAlavA, saurASTra, sAbarakAMThA, gujarAta Adi pradezomAM vicaraNa dvArA anekonA jIvana jAgRta karyA. anarAdhAra varasatI gurukRpAthI gauravazALI, giramAzALI zAsana prabhAvanAnA sukRtonI hAramALA sarjI pAThazALA, AyaMbila bhavana, upAzrayo, ujamaNA AdithI saMghane puraskRta karyA, zAsana samarpitatA, saMgha sAthe sahRdayatA, svabhAvamAM saumyatA, vANImAM vinamratA, vicAramAM vizadatA keLavI dIrgha saMyamI banI zAsanamAM nAma rozana karyuM. 1918 svAdhyAya ane dhyAna temanA kavaca, navakAravALI temanI sAhelI, paramAtmabhakti temano prANa hato. paropakAritA, prasannatA, karUNAzIlatA, saraLatAnA guNothI saunA lADIlA banyA. mauna, samatA ane maraka maraka hasavuM e to emanI sahaja vizeSatA hatI. guNAnurAgI ane guNagrAhI hatA. jemaNe janmathI potAnA mAtA-pitAne dhanya banAvyA. dIkSA laIne gurune samarpita banyA, saMyama ApI ziSyA-praziSyAone, sAdhanAmaya jIvana jIvI AtmAne, ArAdhanAno mArga batAvI anekane dhanya banAvyA. "dhanya ho gurudeva dhanya ho !!'' siddhakSetranI pavitrabhUmimAM zrI AdIzvaradAdAnI chatrachAyAmAM satata 20 varSa AjIvana ArAdhanA karI AtmAne mokSa tarapha urdhvagAmI banAvavA sajAga banyA. ziSyAo gurujIne vAraMvAra pUchatA ke tame ArAdhanAmAM cho ne ? eka ja javAba ke 'dAdA mAro evo hoMzIlo, mane bolAve ghaDI ghaDI, mane bolAve ghaDI ghaDI, saune bolAve ghaDI ghaDI !!''. ane dAdAnA dhAmamAM, dAdAnA dhyAnamAM, jApa karatAM karatAM vikrama saMvata 2061 nA kArataka vada dazamanA divase samAdhipUrvaka nazvaradehano tyAga karI samAdhi maraNa prApta karyuM. "gurudevanA guNa gAvA mATe karI talAza, maLyo nahIM zabdakoSa, na thayo saMtoSa.'' 'phUla eka gulAbanuM karamAI cAlyuM bAgathI, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhI gayuM phorama jagatane, tyAganA anurAgathI, moralo uDI gayo, paNa madhura kekArava thayo, gIta pUruM thaI gayuM, paNa madhura guMjArava rahyo. kalpanA na hatI ke ekAeka paMkhI mALo choDIne cAlyo jaze upAzraya sUno, zrI saMgha sUno banyo, saunA haiyA sUnA banyA. vizALa parivAra chatrachAyA vinAno banyo. nAvika vinAno no dhAro banyo. zAsanano eka sitAro kharI paDyo. 96 varSanI jiMdagImAM 77 varSano dIrgha saMyama paryAya pALI jIvana saphaLa banAvyuM. "mukhaDuM sadA hasatuM hatuM, vAtsalya nItaratuM hatuM, ja karUNAbharI AMkho thakI, amRta sadA jharatuM hatuM, svAdhyAyamaya jIvana hatuM, samatAbharyuM je zobhatuM, aMte samAdhimaraNa paNa, mAMgalya mahotsavanuM hatuM." o gurudeva ! ApazrI jyAM birAjatA ho tyAMthI parivAra para sadA AzIrvAda varasAvazo. amIdraSTithI jozo. ane ArAdhanAmAM sahAya karazo. zAsanadeva ApazrInA AtmAne samAdhi ape, sadgatibhAjaka banI paraMparAe mokSa sukhanA bhoktA bano e ja abhyarthanA...! gurudevazrInA jIvana jharamarane vAMcI harakoI AtmA saMyama dharmane pAmI janma, jIvana ane maraNanI ghaTanAne aTakAvanAra bane ane paramasukhanA bhoktA bane e ja aMtarabhAvanA saha..!! lI. snehayaza parivAra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 A graMtha prakAzanamAM dravya sahAyaka mahAnubhAvonI nAmAvali yuga divAkara, dravyAnuyoganA ajoDajJAtA, saMghanAyaka pa.pU. A. bha. zrI dharmasUrIzvarajI ma.sA. nA paTTaprabhAvaka sAhityakalAratna pa.pU. AcAryadevazrI yazodevasUrIzvarajI ma.sA. nA AjJAvartinI dIrghasaMyamI pa.pU. sA. zrI kamaLAzrIjI ma.sA. nA ziSyaratnA pa.pU. sA. zrI snehalattAzrIjI ma.sA., pU.pU. sA. zrI yazodharmAzrIjI ma.sA., pa.pU. sA. zrI zAzvatayazAzrIjI ma.sA., pa.pU. sA. zrI zAzvatadharmAzrIjI ma.sA., pa.pa. sA. zrI jinayazAzrIjI ma.sA. AdinI preraNAthI. zrI saMbhavanAtha jaina zve. mUrtipUjaka saMgha, jAmalIgalI, borIvalI, muMbaI. * 5.pU. A. bha. zrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma.sA. nA vinayI ziSyaratna pa. pU. paMnyAsa pravara zrI harSasAgarajI ma.sA. nA AcAryapada pradAna nimitte a.sau. DAhIbena vADIlAla dharamacaMda vorA - TIMToI haste - prakAzabhAI, jAgRtibena, DaoN. kamalezabhAI * zrIprakAzabhAI bI. zAha, malADa, muMbaI. pa.pU. AcAryadeva zrI mahAbalasUrIzvarajI ma.sA. nI upakAranI smRtimAM a.sau. sudhAbena occhavabhAI zAha, * zrI RSabha jina mahilA maMDaLanI baheno taraphathI-vAlakezvara, muMbaI. * a.sau. bhAratIbena saMpatarAya - borIvalI. * pannAbena vinodabhAI zAha - amadAvAda. * pAdaralIbhavana dharmazALAnI ArAdhaka baheno taraphathI - pAlItANA. * kRtibena satISabhAI - jAmalIgalI, borIvalI. * a.sau. rekhAbena mahendrabhAI gAMdhI - dahiMsara * a.sau. jyotibena yazvinabhAI kApaDI, haste - hArdika,vizAla, prAcI. * a.sau. kalpanAbena virendrabhAI zAha - vAlakezvara, muMbaI. a.sau. bhAratIbena praviNacaMdra zAha - saMghANI esTeTa, ghATakopara. * a.sau. zobhAbena pramodabhAI zAha - borIvalI. * a.sau. jAgRtibena anilakumAra zAha - khAnapura, amadAvAda. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 mukhya TAITalanA citrano paricaya (1) lokAlokarUpa anaMta goLAkAra jagata (2) goLAkAravALA jagatmAM biMdutulya caudarAja loka (3) caudarAjalokamAM cha dravyo che. (4) anaMtA jIvorUpa cetanavALu dravya che. (5) te jIvo (1) karmasahita (2) karmarahita be prakAranA che. (6) kamarahita jIvo caudarAjalokanA agrabhAge 45 lAkha yojana laMbAI pahoLAIvALI jagyAmAM rahelA che. A (7) karmasahita jIvo-caudarAjamAM sarvatra anaMtA che. (8) A karmanuM varNana jANavA A graMtha vAMcavo. (9) karma e pudgala dravya che. te saMsArI jIvone pradeza pradeza anaMta anaMta lAgela che. (10) te karmano kALa pAke tyAre jIvane udayamAM Ave che. (11) te karmanA udayavALo jIva saMsArI kahevAya che. citra paricaya (pAchaLanuM TAITala pRSTa) Aroha ( pAchaLanA TAITala pRSTa upara Apela citramAM Aroha (caDavA)no krama batAvela che. te A pramANe.... (1) 1lA guNasthAnakanI upazamasamyakatva pAmI sAdho 4thuM, pamuM, 6ThuM athavA 7muM guNasthAnaka pAmI zake che te kALI lITIthI batAvela (2) 1lA guNasthAnakanI mohanIyanI 28 athavA 27 prakRtinI sattAvALo 3juM guNasthAnaka pAme te paNa kALI lITIthI batAvela che. (3) 1lA guNasthAnakanI moha. 28nI sattAvALo kSAyopazama samyatva pAmI 4thuM guNasthAnaka pAmI zake che. pachI 4thA guNasthAnakathI anukrame ane sIdho pamuM, 6ThuM ane 7muM guNasthAnaka pAme te lAla lITIthI batAvela che. (4) 3jA guNasthAnakathI mohanIyanI 28nI sattAvALo 4thuM guNasthAnaka pAmI zake che te bla lITIthI batAvela che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 (5) pamA guNa. thI sIdho 7muM pAme te kALI lITIthI batAvela che. (6) sAtamA guNasthAnakathI upazamazreNi ane kSapakazreNivAlo anukrame 8muM, 9muM ane 10muM guNasthAnaka pAme. te lAla lITIthI batAvela che. (7) 10mAM guNasthAnakathI upazamazreNivAlo 11muM guNasthAnaka pAme te bla lITIthI batAvela che. (8) 10mA guNasthAnakathI kSapakazreNivALo anukrame 12-13-14muM | guNasthAnaka pAmI mokSa pAme te lAla lITIthI batAvela che. citra paricaya (pAchaLanuM pRSTa) avaroha (1) 12-13-14mA guNasthAnakathI paDe nahIM tethI citramAM avarohanI lITI batAvela nathI. ) (2) 11mA guNasthAnakathI kALakSaye paDIne anukrame 10me-9me-8me ane 7me ane 6ke guNasthAnake Ave che. ane patita pariNAmI hoya to pame ane 4the guNasthAnake Ave che. te lAla lITIthI batAvela che. (3) jo bhavakSaye paDe to 11-10-9-8-7-6mAMnA koIpaNa guNa0 thI paDI sIdho 4thuM guNasthAnaka devalokamAM pAme che te kALI lITIthI batAvela che. (4) upazamasamyakatvI 4thA guNasthAnakathI 2 je AvI zake che te T kALI lITIthI batAvela che. (5) 4thA guNasthAnakathI sIdho upa. ke kSAyo. samya0thI 1luM guNasthAnaka | paNa pAmI zake che te paNa kALI lITIthI batAvela che. 3jA guNa0 thI 1le paNa AvI zake che te kALI lITIthI batAvela che. (6) 4thA guNasthAnakathI 3je AvI zake che te bla lITIthI batAvela che. (7) 6ThThA-pamA-4thA tathA 2jA guNasthAnakathI 1lA guNasthAnakane sIdho pAme che. te bla lITIthI batAvela che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatruMjayatIrthamaMDana zrI AdInAthAya namaH OM hrI~ zrIcaMdravighnaharA pArzvanAthAya namaH OM hrA zrIdharazeMdrapadmAvatIparipUjitAya zrIzaMkhezvara pArzvanAthAya namaH OMOM hrIM zrIloDhaNapArzvanAthAya namaH OM hrI~ zrImuharIpArzvanAthAya namaH OM hrI~ zrImahAvIrasvAmine namaH OM hrI~ zrIarihaMtauvajjhAya zrIgautamasvAmine namaH karmavipAka prathama karmagraMtha siri-vIra - jiNaM vaMdia, kammavivAgaM samAsao vucchaM / jIrU nII dehiM, neLa to managhu 'maM" / / / / zabdArtha :- sirivIni=zrI vIra jinezvara prabhune, samAso-saMkSepamAM, vu N= kahIza, ne--je kAraNathI, jIdda nIkSNa=jIva vaDe je karAya che, mannaNa =kahevAya che, maM=karma gAthArtha :- zrI mahAvIra prabhune namaskAra karIne karmanA phaLa vizeSa (karmavipAka) ne TUMkamAM (saMkSepathI) huM kahIza. jIvathI mithyAtva vigere hetuo dvArA je karAya che te kAraNathI te karma kahevAya che. 1 vivecana :- karmanA vipAka eTale karmanuM phaLa, karmanA viSayamAM karmanuM phaLa samajavuM vizeSa jarUrI hovAthI A prathama karmagraMthamAM graMthakArazrI TUMkamAM kayA karmanuM zuM phaLa che, arthAt kayA karmanA udayathI jIvane zuM thAya, te A graMthamAM kahe che. jo ke Agama graMthomAM karmasaMbaMdhI varNana ghaNuM che temAMthI sArarUpe ahIM saMkSepathI kahevAya che. jagatamAM aneka prakAranA phaLo che, paraMtu ahIM jIva pote je kaMI kriyAo kare che ane tenA dvArA je kaMI pariNAma pAme che tene 'karmavipAka' eTale ke karmanuM phaLa kahevAmAM Ave che ane te ja viSaya graMthakArazrI A graMthamAM batAve che. 1 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha jIva eTale AtmA, tenA dvArA, hetu eTale mithyAtva vigere AMtarika kAraNo vaDe ane pratyanika vigere bAhya kAraNothI je karAya che tene "karma' kahevAmAM Ave che. ahIM prathama gAthAmAM maMgalAcaraNa vigere cAra anubaMdha catuSTaya kahevAmAM Ave che te A pramANe- prathama maMgalAcaraNa kahe che. ahIM cAra atizayovALA Asanna upakArI prabhu mahAvIrane namaskAra karavAmAM Avyo che te cAra atizayo gAthAmAM batAvela cAra padothI A pramANe che. siri - aSTapratihAryAdi 34 atizayarUpa bAhyalakSmI ane jJAnAtizaya rUpa atyaMtara lakSmIvALA. vIra - saghaLA karma para vijaya meLavanAra karmavIra hovAthI apAyApagamAtizayavALA. nina - vacanAtizayavALA vaMtiya - traNe lokane pUjavA yogya hovAthI pUjAtizayavALA. (1) apAyApagamAtiya - mithyAtvAdi aMtaraMga duHkho-mahAduHkho ane zArIrika-mAnasika-Arthika-kauTuMbika duHkho-dunyavI rIte Adhi-vyAdhiupAdhirUpa kahevAtA duHkho tIrthaMkara paramAtmAnA prabhAve zIgha kSaya pAme che tethI tIrthaMkara paramAtmA apAyApagamAtizayavALA kahevAya che. eTale tIrthaMkara paramAtmA jyAM vicaratA hoya tyAMthI cAre dizAmAM 125 yojana sudhI mArI marakI vigere upadravo na hoya. (2) jJAnAtizaya - sAmAnya kevalI bhagavAnane kevaLajJAna hoya che ane tIrthaMkara paramAtmAne paNa kevaLajJAna che. paNa tIrthakara bhagavaMtonuM kevaLajJAna jagatane vizeSa upakAraka ane bhAva pedA karanAruM hovAthI tIrthaMkara paramAtmA jJAnAtizayavALA che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNAdi (3) vacanAtizaya :- tIrthakara bhagavaMtanuM vacana jagatane hitakara, vizeSa lAbhadAyI ane vizeSa bodhaprada 35 guNavALu hovAthI tIrthakara paramAtmA vacanAtizayavALA che. (4) pUjAtizaya :- tIrthaMkara paramAtmA traNe lokamAM asurendro, narendro ane devendrothI vizeSa karIne pUjAtA hovAthI tIrthaMkara paramAtmA pUjAtizayavALA che. tIrthaMkara paramAtmAne A cAra atizaya hoya che. A rIte graMthakArazrIe Asanna UpakArI cAra atizayavALA vIra paramAtmAne vaMdana karavArUpa maMgalAcaraNa karyuM che. (1) maMgalAcaraNa :- maMgala e uttamakAryamAM vidgonA nAza karavAmAM zreSTha kAraNarUpa che ane jJAnaprApti e jagatamAM sarvazreSTha vastu che. tethI tenA viSayamAM koIpaNa vighna AtmAnA vikAsane na avarodhe te hetuthI maMgala karavuM joIe. temaja A paraMparA jaina jagatamAM ArSa purUSothI AvelI hovAthI siddha-prasiddha che. temaja graMtha banAvanArane graMtha racavAmAM ane paraMparAe karmano nAza karI mokSa meLavavAmAM vighna na Ave temaja A graMthane bhaNanArane bhaNavAmAM ane paraMparAe karmanirjarA karI mokSa meLavavAmAM vighna na Ave te mATe graMthanI zarUAtamAM maMgalAcaraNa karavAmAM Ave che. tathA ArSapurUSo koIpaNa kAryanI zarUAtamAM maMgalAcaraNa kare che, e mArga ziSya paraMparAmAM paNa cAlu rahe ane ziSTapuruSone graMthamAM praveza karAvavA te mATe graMthanI zarUAtamAM spaSTapaNe maMgalAcaraNa karavAmAM Avela che. (2) viSaya - karmano vipAka, karmanuM phaLa, joke karmanA bheda vAstavika vicArIe to asaMkhyAtA thAya. tethI phaLa paNa asaMkhya prakAre hoya. topaNa bALajIvo asaMkhya bhedo na samajI zake mATe graMthakAre mULa ATha karma ane tenA uttarabheda 158mAM te badhA bhedono samAveza karyo che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha (3) saMbaMdha :- tIrthaMkarabhagavaMto gaNadharabhagavaMtone tripadI Ape che. te tripadI vaDe gaNadharabhagavaMtone evo kSayopazama thAya che jenA dvArA teo dvAdazAMgI (bAra aMga) nI racanA kare che. 4 e samyajJAnane pUrvadhara mahApurUSo Adi paraMparAe sUtra porisi ane artha porisi dvArA vAcanA ApI ziSya paraMparAmAM mukhapATha dvArA prasarAve che. tyArapachI avasarpiNInA kALaprabhAve smaraNa zakti ochI thatAM te jJAna pustakArUDha thayuM. pustakArUDha thayelA te AgamagraMthonA AdhAre pUrvAcAryoe A yuganA alpAyuSya ane alpa buddhivALA jIvo samajI zake, vicArI zake tevA aneka graMtho, prakaraNo, bhASyo vigere banAvyA che. temAM teramAM saikAmAM thayela 'tapasvI hIralA'' A. jagacaMdrasUrijInA ziSya A. devendrasUrIzvarajI ma. sA.e bIjA pUrvamAMthI uddharIne A karmaviSayaka graMtho (karmagraMtho) banAvyA che tethI A graMthano saMbaMdha bIjA pUrvanI sAthe che. (4) prayojana :- 'samAsao' padathI prayojana jaNAve che. karmanuM varNana AgamagraMthomAM hovA chatAM A graMtha banAvyo che tenuM kAraNa- A yuganA alpabuddhi ane alpAyuSyavALA jIvo AgamagraMthone bhaNI na zake, jANI na zake te mATe saMkSepathI A graMtha banAvavAmAM Avyo che. (ba) prayojana ahIM be prakAre kahevAyuM che. (1) sva-prayojana ane (2) para-prayojana. jemAM bannenA anaMtara ane paraMpara evA be bhedo che. (1) sva-prayojana :- graMthakAranuM anaMtara prayojana- svAdhyAya ane bAlajIvono upakAra Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNAdi paraMpara prayojana - A prakAranI racanA dvArA paraMparAe karmakSaya karI mokSapadane pAmI zakAya mATe (2) para prayojana :- bhaNanAranuM prayojana anaMtara prayojana - jJAna meLavIne-bhaNIne potAnA AtmAnA anaMta jJAna paranA AvaraNane dUra karavA. paraMpara prayojana - jJAna bhaNavA dvArA, samajavA dvArA karmarahita thaI paraMparAe mokSa sukhane pAmavuM. A graMthano saMkSipta paricaya viSaya : karmavipAka saMbaMdha : Agama paraMparA, vAcya-vAcakabhAva. prayojana anaMtara bhavya jIvonA bodha mATe,paraMpara-mokSaprApti mATe.... graMtharacanA : pU. devendrasUrIzvarajI ma. sA. TabAnA vivecanakAra : pU. jIvavijayajI ma. sA. prabhuvIra paramAtmA jema koI paNa karmanI sAme jhajhUmyA nathI. vIranI vIratAnA vakhANa karavA joIe. temaNe 12 varSa sudhI lagAtAra karmanI sAme laDAI karI che, karmasattAnI sAme vijaya meLavavA mATe. tethI ja mahAvIra svAmI bhagavAnane vaMdanA karavAmAM AvI che. jagatuM AkhuM karmathI parAdhIna che. phakta siddha paramAtmA svAdhIna che. karma vipAka" e viSaya che. karma ane karmano vipAka A baMne zabdane samajavA jarUrI che. jyAre jIva koIpaNa kriyA kare tenA dvArA je kArmaNavargaNA AtmA sAthe coMTe che tene karma kahe che ane jyAre te anubhavamAM AvIne bhogavAya che tene karmano vipAka kahevAya che. tethI A graMthano viSaya "karma vipAka che. eTale kayA karmathI AtmAne Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha zuM phaLa prApta thAya teno vicAra karavo te karmavipAka kahevAya. 'F vivAI'' padathI batAvela che. karmanuM svarUpa H (1) vartamAna jagatanI dRSTie karma - vartamAna jagatamAM karmanI vAta tarka ane yuktithI samajavI ke jethI A yugamAM paNa ApaNane A karmaviSayaka zAstranI hakIkata spaSTa rIte samajAya ane siddha thAya. A jagatamAM mAnavI paNa jIvanamAM na kalpI zake tevA, na samajAya tevA avanavA prasaMgono anubhava karato hoya che ane vicArato hoya che ke A zuM...? A kevI rIte...? te viSayamAM jyAre AtmA tenA UMDANamAM utarato jAya che ane vicArato jAya che tyAre te vAta spaSTa na samajAya ke na dekhAya to paNa e vAtamAM guDalaka ane beDalaka tarIke svIkAra kare che. koI tene bhAgya-nasIba kahe che. koI tene grahadazA kahe che. ApaNe tene karma kahIe chIe. A rIte jagatanA sarva dharmo ane darzano karmane judA-judA zabdorUpe - judA judA nimittarUpe mAne che e vAta vidita che. jaina siddhAMta pramANe karma viSe vizeSa vicAraNA A pramANe che. (2) jaina siddhAMtanI dRSTie karma : jagatamAM je koI jIva je koIpaNa kriyA-pravRtti-ceSTA kare che enuM kAraNa, ghaNI vakhata A kevI rIte thAya che ? te ApaNane samajAtuM nathI paNa tenuM paNa kAraNa hoya che ja. e vAta bhale ApaNA vicAra ke buddhimAM na samajAya paNa jJAnI purUSo kahe che ke koIpaNa kArya kAraNa vinA banatuM nathI. je kAMI bane che tenuM kAraNa hoya ja che. A sUkSma vAta jJAnIo samajAve che. niyama evo che ke 'vyArAvuM vinA jAryuM na mavatti / ' tethI spaSTa ke aspaSTa, dRzya ke adRzya, kAraNano vicAra karavo paDe. ane samajAya Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanA hetu ke na samajAya to paNa kAraNa zodhavuM paDe. kAraNa ke mANasanuM mana je kAMI bane che tenI pAchaLa vicAra karatuM hoya che ke "A kema banyuM? zA mATe banyuM ?" enI muMjhavaNamAM mana muMjhAtuM hoya che. kAraNa ke jIvane na samajAya tyAM sudhI mananI sthiti caMcaLa-DAmADoLa rahetI hoya che. tethI tenuM samAdhAna zodhavuM jarUrI che. paNa jyAre tenuM rahasya samajAya che tyAre mAnavInuM mana zAMta thAya che. te mATe jJAnI purUSo A sUkSma ane adazya kriyAnI pAchaLa rahelAM kAraNone "karma" kahe che. ane A karma AtmAnI sAthe lAgavAmAM eTale A karmabaMdha thavAmAM bAhya ane atyaMtara be prakAranAM kAraNa che. temAM mukhya kAraNa atyaMtara hetuo che tenuM varNana A pramANe che. - karmabaMdhanA bAhya ane atyaMtara hetuono vicAra : (1) mithyAtva : je vastunuM svarUpa je rIte hoya te rIte na mAnavuM na svIkAravuM. eTale ke jJAnInA jJAnamAM je vastu je rIte jaNAI hoya te rIte na mAnavI te mithyAtva. TUMkamAM yathA-tadhyapaNuM (yathArthapaNuM) na svIkAravuM te mithyAtva. (2) avirata : azubha pravRttio tathA azuddha bhAvothI na aTakavuM te avirati. (3) kaSAya ? kaSa-saMsAra, Aya-vRddhi kare che. saMsAranI zubhAzubha pravRttione vadhAranArI vRttione kaSAya kahevAya che. eTale saMsArane vadhAranAra tene kaSAya kahela che. (4) yoga mana-vacana-kAyAnI zubhAzubha kriyAo te yoga kahevAya che. (5) pramAda : alanavALI pravRtti eTale ke bhula bharelI pravRttione pramAda kahevAmAM Ave che. udyamarahita avasthAne paNa pramAda kahe che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Oii che. karmavipAka : prathama karmagraMtha karmaviSayaka saMkSipta praznottarI pra. 1. karmarUpI ke arUpI ? ja. karmarUpI che. kAraNa ke te pudgala svarUpa che. pra. 2. jIvarUpI ke arUpI ? ja. jIva arUpI che. kAraNa ke te varNAdithI rahita che. pra. 3. jIva ane karmano saMbaMdha keTalA kALathI che ? ja. jIva karma saMbaMdha anAdikALathI che. pra.4. anAdinA saMbaMdhavALA karma chUTAM kema paDe ? ja. jema sonuM ane mATI ghaNA kALathI saMbaMdhavALA hovA chatAM mazInathI chUTAM paDe. jema dUdha-pANI ekAkAra hovA chatAM haMsa tene chUTAM pADe eTale haMsa dUdha pIve ane pANI rahI jAya tema anubhavajJAna dvArA karma chUTAM pADI zakAya. pra. 5. karma na mAnIe to zuM vAMdho Ave ? ja. A jagatamAM jIvomAM je vicitratA dekhAya che tenuM kAraNa kaMIka to mAnavuM ja paDe. kAraNa ke kAraNa vinA kArya na thAya. pra. 6. jagatanI vicitratAnuM kAraNa Izvara mAnIe to ? ja. Izvara to niraMjana nirAkAra hoya, rAga-dveSathI rahita hoya, te AvI pravRtti kare nahIM ane kare to Izvara kahevAya nahIM. arthAt Izvara jagatkartA nathI, paraMtu jagadaSTA che. pra. 7. Izvare jagata banAvyuM ema mAnavAmAM bIjo zuM doSa Ave? ja. Izvare jagata banAvyuM ema mAnIe to Izvarane koNe banAvyA. Izvare jagata zAmAMthI banAvyuM, arthAt te to hatA ja. A rIte Izvarane anAdi mAnIne tenA badale jIva ane karmano saMbaMdha anAdi mAnavAthI vAstavikatA samajAya. tethI karma anAdithI che ema mAnavuM. mATe jIva Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma aMge praznottarI ane karma anAdithI che. jIva ane karmano saMbaMdha anAdithI che ema mAnavuM e vadhAre tarkasaMgata che. jema bI ane vRkSa, maraghI ane IDu emAM paheluM koNa teno javAba nathI. tema karma anAdi che. abhavyanI apekSAe karma anAdi anaMta che. eTale pravAhanI apekSAe nadInA pravAhanI jema te anAdithI che ane anaMtakALa rahevAnuM che. paraMtu koI eka karma (eTale vyaktigata karma) sAdi sAnta che. bhavyajIvanI apekSAe karma anAdi sAtta che. prazna : rUpI pudgalo arUpI evAM AtmAne kevI rIte duHkha ApI zake ? javAba : ApaNA badhAmAM buddhi che. jJAna che te arUpI che te buddhi arUpI hovA chatAe dArU pIvAthI buddhi bagaDI jAya. dArU e pudgala che, rUpI che. jema dArU jIvanA jJAnAdi guNomAM vipAka dekhADI zake tevI rIte rUpIkarma arUpI evA AtmAne potAno pAvara dekhADI zake che. tene anugraha ane upaghAta kahevAya che. jema arUpI buddhi brAhmI Adi guTIkA vAparavAthI vadhe che. madirAthI buddhi haNAya che tema rUpI evuM karma arUpI AtmA upara upaghAta-anugraha kare che. AtmAnI zarUAta paNa nathI ane aMta paNa nathI mATe AtmA anAdi anaMta che. karma anAdithI che paNa bhavyane teno aMta paNa che tethI karma bhavyane anAdi sAta che. phulamAM rahelI sugaMdha dekhI zakAtI nathI, vAyu paNa dekhI zakAto nathI paNa vAyu sugaMdhane lAve che te phakta anubhavathI jaNAya che. tema badhAM rUpI padArtha dekhI zakAya tevuM nahi samajavAnuM. sthUlarUpamAM hoya to dekhI zakAya, sUkSmarUpamAM hoya to dekhI na zakAya. kAmaNavargaNA sUkSma che Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha mATe dekhI zakAtI nathI. A jagatamAM vividhatA ane vicitratA je dekhAya che te badhI karmanA kAraNe ja che. mATe karma paNa che. 10 zarIra dvArA AtmAe bAMdhyuM mATe keTalAMka karma zarIra vaDe bhogavavA paDe che. zubha ane azubha karma baMne sAthe ja baMdhAya. 8 karma paNa sAthe ja baMdhAya. temAM pradhAnapaNuM kyAreka zubhanuM hoya kyAreka azubhanuM hoya. karmabaMdhanA atyaMtara hetu 4 che. (1) mithyAtva (2) avirati (3) kaSAya (4) yoga. karma bAMdhavAmAM atyaMtara hetu sAthe bAhya hetu paNa hoya, je 54mI vigere gAthAomAM batAvela che. keTalAka karmamAM atyaMtara hetu samAna hovA chatAM bAhya hetu bhinna hoya che. eTale bAhya hetunA lIdhe karmanA baMdhamAM ane udayamAM taphAvata paDe che. nahi. karmagraMthakAroe karmabaMdhanA atyaMtara 4 hetu kahelA che. 1lA guNasthAnake cAra hetuthI karma baMdhAya 2 thI 5 guNasthAnake traNa hetuthI karma baMdhAya 5 thI 10 guNasthAnake be hetuthI karma baMdhAya 11 thI 13 guNasthAnake phakta eka yoga hetuthI karma baMdhAya. 14mAM guNasthAnake ekapaNa hetu hoya nahi mATe karmabaMdha thAya tattvArtha AdimAM karmabaMdhanA 5 hetu kahyA che. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga...te guNamAM A pramANe 1lA guNasthAnake 5 hetuthI karma baMdhAya. 2 thI 5 guNasthAnake 4 hetuthI karma baMdhAya. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1. karmabaMdhanuM varNana 6 guNasthAnake 3 hetuthI karma baMdhAya. 7 thI 10 guNasthAnake 2 hetuthI karma baMdhAya. 11 thI 13 guNasthAnake 1 hetuthI karma baMdhAya. A baMdhAyela karmane bhogavavAmAM eTale karmano udaya thavAmAM ane kSayopazamamAM 5 hetu hoya che. dravya, kSetra, kALa, bhAva, bhava.. (1) dravyahetu : koI karmano dravyanA lIdhe udaya ane kSayopazama thAya dA.ta. badAma khAvAthI buddhi khIle ane jJAnAvaraNIyano kSayopazama vadhu thAya. madirAthI mUDhatA-jJAnAvaraNIyano udaya thAya. (2) kSetra hetu : koI karma amuka kSetramAM jAya eTale udayamAM Ave. dA.ta. suratamAM jherI melerIyA thAya. muMbaImAM tabIyata bagaDe. AsAtAno udaya thAya, svavatana rUpa dezamAM rogAdi ochA thAya. kALahetu : amuka karma kALa pramANe udayamAM Ave. dA.ta. ziyALAmAM sAMdhAnA duHkhAvA thAya, zaradI lAge, unALAmAM zarIramAM garamI phuTe. (4) bhAvahetuH pariNAma. dA.ta. cAlatAM cAlatAM UThatA-besatAM, hasatAM hasatAM je karma udayamAM Ave che. (5) bhava hetu : amuka karma amuka bhavamAM udayamAM Ave. dA.ta. gati, AnupUrvInAmakarmano udaya potAnA bhavamAM ja thAya. Apano udaya tiryaMca gatinI eke. jAti rUpa bhavamAM hoya. AhAraka zarIra nAmakarmano udaya manuSya bhavamAM ja hoya. A rIte karma hetuthI baMdhAya ane hetuthI udayamAM Ave. paDDa-phi-sa-pAsa, te veThThA mogA hiEtA | mUna-56-32-pArU-vanasAmeya | 2 || zabdArtha : momAsa = modakanA, DhiMtA = dRSTAMtathI, mUtrapaTTi = mULa ATha prakRti, gavarnameyaM = 158 bhedovALuM. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 karmavipAka : prathama karmagraMtha gAthArtha te karma prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha ane pradezabaMdhanA bhedathI modakanA daSTAMte cAra prakAranuM che. te karma mULa prakRtirUpe ATha prakAre ane uttara prakRtirUpe ekaso aDhAvana prakAravALuM che. / 2 // vivecana : kAzmaNa vargaNA AtmAnI sAthe coMTe-ekAkAra bane tyAre te karma phaLa ApavAnA svabhAvarUpe bane te prakRtibaMdha. tenA prakRtibaMdhanA mULa karmanA ATha bheda che ane tenA uttarabheda ekaso aThThAvana che. A dareka karma baMdhAya tyAre cAra svarUpe baMdhAya che te ahIM lADavAnA dRSTAMtathI jaNAve che. (1) prakRtibaMdha : prakRtinA 3 artha che. (1) prakRti eTale karmanA svabhAvanuM nakkI thayuM. (2) prakRti eTale prakAra athavA bheda. (3) prakRti eTale sthiti, rasa ane pradezono samuha te prakRtibaMdha. ahIM prakRti eTale "svabhAva" artha mukhya jANavo. kayA karmano kevo svabhAva che. eka gharamAM rahetI badhI vyaktionA svabhAva jema sarakhA hoya nahIM, bhinna-bhinna hoya che tema eka AtmAmAM rahela dareka karmanA svabhAva paNa judA-judA hoya che. eTale ATheya karmanA svabhAva judA-judA che. mULa prakRti svabhAvathI bhinna hoya tema uttaraprakRti paNa svabhAvathI alaga hoya che. - prakRti eTale zubhAzubha phaLa ApavAno svabhAva. kayA karmano kevo svabhAva che te lADavAnA daSTAMtathI samajAve che. jema sUMThano lADu vAyune dUra kare che. jIrU Adino lADu pittane hare, kaphA hArI dravyathI banAvela lADu kaphane hare, tema koI karma jJAna guNane roke, koI karma darzanaguNane roke. Ama dareka karma alaga-alaga guNane roke che. Ama alaga-alaga guNane rokavAno svabhAva baMdha Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabaMdhanuM varNana 13 vakhate nakkI thAya. A rIte karmanA daliyAno bhinna-bhinna svabhAva nakkI thavo te prakRtibaMdha kahevAya. A karmagraMthamAM mukhyatayA prakRtibaMdhanuM varNana karavAmAM AvyuM che. sthitibaMdha ane rasabaMdhanuM varNana pAMcamA karmagraMthamAM vistArathI Avaze. (2) sthitibaMdha : sthitibaMdha eTale kALanuM avadhAraNa. karma bAMdhyA pachI te karma AtmA sAthe keTalo samaya raheze te kALanuM nakkI thavuM te sthitibaMdha. karma bAMdhyA pachI sattAmAM keTalo vakhata raheze te sthitibaMdha. jemake goLanA lADuM ekAda-be divasa sudhI rahe. buMdInA lADu ATha-dasa divasa rahe ane methInA lADu ekAda mAsa paNa rahe, tema koI karma aMtarmuhUrta sudhI rahe, koI karma 8 muhurta sudhI rahe, koI karma palyopama, sAgaropama sudhI rahe, koI karma 20 koDAkoDI sAgaropama sudhI rahe, koI karma 30 koDAkoDI sAgaropama sudhI AtmA sAthe rahe. A rIte bhinna-bhinna kALa nakkI thavo te sthitibaMdha che. (3) rasabaMdha (anubhAgabaMdha) : rasabaMdhanuM bIjuM nAma anubhAgabaMdha che. rasabaMdha eTale zubhAzubha phaLarUpe, tIvra maMda Adi rUpe anubhava karAvavAnI je zakti tene rasabaMdha kahevAya che. karma bAMdhyA pachI udayamAM Avaze tyAre kevuM phaLa Apaze...? zubha ke azubha? tIvra ke maMda? evuM je nakkI thAya te rasabaMdha. jemake koI lADavAmAM goLa vadhAre hoya to te vadhAre gaLyo lAge. ochA goLavALo ocho gaLyo. vaLI methInA lADumAM methI vadhAre hoya to vadhAre kaDavAzavALo, ochI methIvALo hoya to ochI kaDavAzavALo. ema koI karma tIvrarUpe udayamAM Ave, koI karma naMdarUpe udayamAM Ave Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 karmavipAka : prathama karmagraMtha tene kArmagraMthIka bhASAmAM eka sthAnIya-ddhisthAnIya-tristhAnIya ane catuHsthAnIya rasarUpe, puNya (zubha), pApa (azubha), ghAtI, aghAtI vigere rasa svarUpe nakkI thAya te rasabaMdha. kevuM bhogavAya che tevuM nakkI thavuM te rasabaMdha. (4) pradezabaMdha : pradezabaMdha eTale karmalikono ochA-vadhatA svarUpe pramANano jaththo, te pradezabaMdha. jeTalo yogano vyApAra vadhAre e pramANe karmanA daLIyAno jaththo vadhAre grahaNa kare. jeTalo yoga ocho eTalo karmanA daLIyAno jaththo ocho grahaNa kare. ochA baMdhAya to paNa anaMtA karmaskaMdhane to grahaNa kare ja. jemake koIka lADu nAno hoya to temAM kaNiyA ochA hoya ane moTo lADu hoya temAM kaNiyA vadhAre hoya. koIka 100 grAmano lADu, koIka 200 grAmano lADuM ema koIka karmanA ochA daLIyA hoya, koIka karmanA vadhAre daLIyA hoya te pradeza baMdha. prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yogathI thAya. sthitibaMdha ane rasabaMdha kaSAyathI thAya. puNya (zubha) ke pApa (azubha) koIpaNa karmano utkRSTa sthitibaMdha apekSAe sAro nahI paraMtu puNyakarmano rasabaMdha vadhAre thAya tema sAro. pApakarmano rasabaMdha ocho thAya tema sAruM. kAraNa ke puNyano vadhAre rasa sArA (zubha) pariNAmathI baMdhAya. ane pApano vadhAre rasa kharAba (azubha) pariNAmathI baMdhAya. mATe jenuM kAraNa sAruM tenuM kArya paNa sAruM tema pApamAM paNa vicAravuM. prakRti - baMdha, udaya, udIraNA, sattA sthiti - baMdha, udaya, udIraNA, sattA rasa - baMdha, udaya, udIraNA, sattA pradeza - baMdha, udaya, udIraNA, sattA 444=16 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 karmane modakanI upamA uparAMta temAM dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhava sahIta 16+5 =21 vastu nakkI thAya. rasoI banAvavI te baMdha. rasoI khAvI te udaya. bhukha karatAM vadhAre khAvuM ane jaldI khAvuM te udIraNA. jyAM sudhI rasoI banAvyA pachI puruM vaparAya nahIM tyAM sudhI rasoInI sattA. jyAM sudhI rasoI banAvyA pachI khAvAnI zarUAta na karIe tyAM sudhIno kALa te abAdhAkALa. lADavAnuM daSTAMta - 2 prakAranA lADuM. (mITho ane kaDavo) buMdInA lADu methInA lADu prakRtibaMdha 1. puNya prakRtirUpa pApa prakRtirUpa mIThAza ApavAno svabhAva | kaDavAza ApavAno svabhAva sthitibaMdha 2. 10-12 divasa rahevAvALo 30 divasa rahevAvALo rasabaMdha 3. zubhaphaLa tIvrarUpe azubhaphaLa tIvratamarUpe pradezabaMdha 4. buMdInA lADavAnI jema methInA lADavAnI jema. karmadalikano nAno-moTo jaththo nAno-moTo karmadalikano jaththo iha nANa-dasaNAvaraNa-veya-mohAu-nAma goANi / virSa 2 5-nava-Tu-zradbhavIsa-3-tisava-Tu-paUvi6 | 3 || zabdArtha H phUTa = ahIM, virSa = aMtarAya, huM = be, pavi6 = pAMca prakAre. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha gAthArtha : te karma jJAnAvaraNIya karma, darzanAvaraNIya karma, vedanIya karma, mohanIya karma, AyuSya karma, nAma karma, gotrakarma ane aMtarAya karma ema ATha bhedavALu che. tenA anukrame pAMca, nava, be, aThThAvIza, cAra, ekaso traNa, be ane pAMca uttara bhedo che. // 3 // 16 vivecana : A graMthamAM kahevAnA viSayarUpa prakRtibaMdhanuM have varNana karavAmAM Ave che. dareka saMsArI jIva-yoga vyApAravALo AtmA pratyeka samaye karmabaMdha kare che. te karmanA mULa ATha bheda che ane mULa ATha bhedanA uttarabhedo ekaso aThThAvana che. jemAM AtmAne AyuSyakarma chellA bhava vinA eka bhavamAM ekavAra baMdhAya che ane bAkInA sAta karma A AtmAne navamA guNaThANA sudhI pratyeka samaye baMdhAya che. AtmA anaMta guNavALo che. tenA mukhya 8 guNanI apekSAe tene rokanAra karma paNa 8 prakAre che. te ATha karmanA nAma anukrame kema? tenI vicAraNA karavI te upanyAsakrama kahevAya. ahIM karmano upanyAsakrama jaNAve che. jJAnAvaraNIyakarma paheluM kema...? cetanA lakSaNo jIvaH 1 cetanA lakSaNavALo jIva kahevAya che. jIva jJAna-darzananA upayogavALo che. jJAna-darzananA upayoga vinAnAne ajIva kahevAya. eTale cetanA e jIvanuM lakSaNa che. te dareka jIvamAM ochA vadhatA aMze hoya ja. cetanA eTale jJAna ane darzana. temAM jJAna mukhya che kAraNa ke1. labdhinI prApti vakhate jJAnopayoga hoya. 2. kevalIne prathama jJAnopayoga hoya ane pachI darzanopayoga hoya. 3. mokSa prApti vakhate paNa jJAnopayoga hoya tethI jJAnanI mukhyatA hovAthI sarvaguNomAM jJAna mukhya che. tethI jJAnane AvanAra karma mukhya mATe jJAnAvaraNIya karma paNa paheluM. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha karmano upanyAsa krama 17 joke chadmastha jIvane prathama darzanopayoga hoya che. pachI jJAnopayoga hoya, paraMtu koIpaNa labdhinI prApti samaye, kevaLajJAna prApti samaye, mokSaprApti samaye jIvane prathama jJAnopayoga-vizeSapayoga-sAkAropayoga hovAthI sarvaguNomAM jJAnaguNa mukhya che. mATe tenuM AvaraNa karanAruM karma paNa prathama mukyuM. mATe paheluM "jJAnAvaraNIya karma che. kevaLI bhagavaMtane bIje samaye darzanopayoga-sAmAjopayogaanAkAropayoga hoya tethI jJAnaguNa pachI bIjo darzanaguNa che. mATe te guNane AvaraNa karanAruM karma paNa bIjuM kahyuM. tethI bIjuM "darzanAvaraNIya karma che. A baMne jJAnAvaraNIya karma ane darzanAvaraNIya karma vipAka dekhADatAM baMne karmanA kSayopazama vakhate jIvane sukha thAya ane baMne karmanA AvaraNanA udaya vakhate jIvane duHkha thAya. Ama, te baMne karmathI jIvane sukha-duHkhano vipAka anubhavAya che. mATe jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya pachI trIjuM vedanIya karma kahyuM. sukhanA anubhavamAM jIvane zAtA prApta thavAthI sukhanA sAdhanarUpa pudgala-padArtho pratye rAga thAya ane duHkhanA anubhavamAM jIvane azAtA prApta thavAthI pudgala-padArtho pratye dveSa thAya. A rIte sukha-duHkhanA anubhavathI jIvane rAga-dveSa thAya tathA rAga ane dveSa e moha che tethI "mohanIya karma cothuM kahyuM. mohanIya vaDe muMjhAto jIva rAga-dveSane vaza thaIne bahu AraMbhAdika pravRttio kare, te dvArA naraka tiryaMcAdinuM ane mohanIyanA kSayopazamathI devAdinuM AyuSya bAMdhe tethI mohanIya pachI "AyuSya karma pAMcamuM kahyuM. A AyuSyakarma jIvane bhavAMtaramAM jatA udayamAM Ave. yadyapi karma to badhA udayamAM Ave ja, paNa zeSa 7 karma te bhava-bhavAMtara ke ghaNAM bhave paNa udayamAM Ave paNa AyuH je bhavamAM bAMdhyuM hoya te bhavamAM Ave ja nahIM. bhavAMtaramAM-bIjA bhavamAM udaye Ave e vizeSa che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 karmavipAka : prathama karmagraMtha eTale ke bAMdhyA pachI anantara bhavamAM ja udayamAM avazya Ave tema jANavuM. AyuSyakarmano udaya thatAM jIvane gati-jAti-zarIra vigerenI paNa prApti thAya che tethI Ayukarma pachI "nAmakarma" kahyuM che. nAmakarma chaa kahyuM che. nAmakarmanA udayathI gatiAdika prApta thatAM uttama kakSAnA saMskAro prApta thAya to uccagotra ane nimnakakSAnA saMskAro prApta thAya to nIcagotra kahevAya tethI gotrakarma kahyuM. arthAt zarIradhArI jIva ucca ke nIcapaNe avazya bolAvAya. mATe nAmakarma pachI gotra karma kahyuM. uccagotra prApta thatAM dAnAntarAya, lAbhAntarAyano vizeSa kSayopazama ane nIca kulamAM janmelAne dAnAntarAyAdino prAyaH udaya vizeSa hoya tethI gotrakarma pachI aMtarAya karma kahyuM. "aMtarAya karma" AThamuM che. A rIte ATha karmano upanyAsakrama jaNAvyo temAM jJAnAvaraNIya karmanA 5 bheda che. darzanAvaraNIyakarmanA 9 bheda che. vedanIya karmanA 2 bheda che. mohanIya karmanA 28 bheda che. AyuSya karmane 4 bheda che. nAmakarmanA 103 bheda che. gotra karmanA 2 bheda che. aMtarAya karmanA 5 bheda che. ATha karmanA kula 158 bheda che. A saMkhyA sattAnI apekSAe jaNAvela che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanuM varNana dareka AtmAnA Atmapradezo 14 rAjaloka pramANanA che. eka eka eka pradeze anaMta jJAna che ane tenI 52 kevalajJAnAvaraNIya rUpa anaMtA AvaraNo rahelA che, to paNa thoDA khullA rahelA jJAnanA aMzone matijJAnAdi nAma kahevAya che. jema, sUryano prakAza eka ja che, paNa gharamAM paDatA prakAzane judA judA AvaraNa AvavAthI judA judA nAme - bArIno, bAraNAno, chatano prakAza vige2e oLakhAya che. tema, kharekhara jJAna eka ja che paraMtu matijJAnAdi bhedo, jJAnanI upara rahelA judA judA AvaraNonI taratamatAthI kahevAmAM AvyA che. te jJAnanuM varNana A pramANe che 19 mapha-putra-ohI-maLa-vanALi, nALA itattva maphanALuM / vaMgaLavAda-paDahA, maLa-nayA-viniMdriyavaDA / / 4 / / zabdArtha : nALAni = pAMca jJAna che, tatva = vyaMjanAvagraha, viLA vinA. tyAM, baMnAvAda = = gAthArtha : matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaHparyavajJAna ane kevaLajJAna ema pAMca jJAna che. temAM prathama matijJAnano mana ane cakSu vinA bAkInI IndriyonA bhedathI vyaMjanAvagraha cAra prakAre che. 4 vivecana : graMthakArazrI kramavAra ATha karma ane uttara prakRtio samajAve che temAM prathama jJAnAvaraNIya karmanuM varNana A pramANe - jJAnane AvaranAruM je karma te jJAnAvaraNIya karma che. te jJAna pAMca prakAre che. tethI jJAnAvaraNIyanA paNa pAMca bheda kahyA che. jJAnanA pAMca prakAra temAM sarvaprathama 'matijJAna' che. (1) matijJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) mana:paryavajJAna ane (5) kevaLajJAna. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 karmavipAka : prathama karmagraMtha matijJAna - "pAMca Indriya ane mana vaDe padArthone vizeSa dharmasahIta jANavA." jema goLa jIbha upara mUkavAthI A goLa che, gaLyo che, sAro che vigere. zrutajJAna - "zabda uparathI padArthanuM ane padArtha uparathI zabdanuM jJAna thAya te." jema sAkara zabda sAMbhaLavAthI sAkarano svAda-kalara vigereno khyAla Ave che athavA sAkarano gAMgaDo jotAM sAkara nAma yAda Ave, Ane sAkara kahevAya evuM jJAna thAya te. avadhijJAna - pAMca Indriya ane mana vinA rUpIpadArtho ( pula)nuM AtmasAkSAt jJAna, dUra rahela padArtha paNa pratyakSa dekhAya. A jJAnathI jeTalA kSetranuM thayuM hoya ane jevo kSayopazama hoya teTalA kSetranuM tevA padArthonuM jJAna (bodha) thAya. mana:paryavajJAna - aDhI dvIpamAM rahelA saMjJI paMcendriya jIvonA manarUpe pariNAma pAmela manobhAvanuM AtmasAkSAt jJAna te. kevalajJAna - eka samayamAM sarva dravyonA traNe kALanA sarva bhAvone vizeSa dharmasahita jANavA. A pAMca jJAnanuM vistArathI varNana AgaLa ApavAmAM Avela che. jJAnanA be bheda paNa kahela che. (1) parokSa jJAna (2) pratyakSa jJAna parokSa jJAna - AtmA Indriyo dvArA padArthono bodha kare te. te be jJAna che. (1) matijJAna (2) zrutajJAna. pratyakSa jJAna - IndriyonA AlaMbana vinA AtmA sAkSAt padArthonuM jJAna kare che. tenA traNa prakAra che. (1) avadhijJAna (2) mana:paryavajJAna (3) kevalajJAna. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 1 matijJAnanuM varNana parokSa jJAnanuM varNana : matijJAna - man dhAtumAMthI mati zabda banyo che. (1) mananam jANavuM te matijJAna. (2) pAMca Indriya ane mana vaDe jANavuM te matijJAna. (3) maryAdAmAM rahelA viSayane pAMca Indriya ane mana vaDe vizeSa karIne (vizeSa dharmasahita) jANavA te matijJAna matijJAnanuM bIjuM nAma Abhinibodhika jJAna che. matijJAnanA 2, 4, 5, 6, 12, 28, 335, 340 ema aneka rIte bhedo batAvyA che. be bheda - (1) zrutanizrita (2) azrutanizrita. (1) kRtanizrita - zrutanA abhyAsathI thAya che. eTale pahelA zrutajJAnathI jANyuM hoya te padArthane Indriya dvArA jANe che. eTale hamaNAM jJAna prApta karatI vakhate zrutano abhyAsa nathI. paraMtu prathama zrutajJAna dvArA buddhi saMskAravALI thaI hoya ane vartamAnakALe mRtanA abhyAsa vinA IndriyAdi vaDe grahaNa karAtA padArthonuM jJAna te dhRtanizcita matijJAna. (2) azrutanizrita - pUrve je padArthono zrutajJAna dvArA abhyAsa na karyo hoya-te padArthane na jANyo hoya-na joyo hoya paraMtu svAbhAvika kSayopazamanI vizeSatAthI jJAnazakti-padArthanI bodhazakti pragaTa thAya. zrutanA abhyAsa vinA sahaja rIte padArthano bodha thAya te. A azrutanizcita matijJAnanA cAra bheda che. te cAra buddhirUpe kahevAya che te A pramANe che. (1) tyAtikI buddhi - 1. praznano yogya javAba ApavAnI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha jJAnazakti, 2. sahaja rIte utpanna thatuM jJAna, abhayakumAra, birabala ane rohakanI jema praznane anurUpa javAba ApavAnI jJAnazakti pragaTa thAya te. jema rohakane nagaranA rAjAnA AdezathI gAmano kuvo kevI rIte mokalavo ema gAma lokoe pUchyuM tyAre rohake javAba Apyo ke - rAjAne kaho ke amAro kuve zaheranA rastAthI ajANa che tethI tamArA kuvAne levA mokalo. A rIte praznanA yogya javAba ApavAnI jJAnazakti abhyAsa vinA sahaja utpanna thAya te. (2) vainayikI buddhi - "jJAna, jJAnI ane jJAnanA sAdhanono vinayAdi karavAthI je jJAnazakti utpanna thAya che." jema ghaNAM samayathI paradeza gayelA putranI ciMtA karatAM vRddha mAtA nadIthI pANIno ghaDo bharIne AvatAM hatAM tyAre sAme joSI jevA lAgatA be brAhmaNa vidyArthI mitra maLyA. vRddha mAe joSIone pUchyuM - he mahArAja ! mAro dIkaro ghaNA samayathI paradeza gayo che tenA kaMI samAcAra nathI. ApanA joSa (jyotiSamAM) zuM jaNAya che ? ema bolatA-bolatAM mAthA uparathI ghaDo paDI gayo ane phuTI gayo. avinIta brAhmaNa vidyArthI bolyo - mA ! tamAro putra marI gayo che. DozImA gusse thaI gALo bhAMDavA lAgyAM. tyAre vinIta vidyArthI bolyo - mAjI ! tamAro putra atyAre ghera Avela che ane hamaNAM tamane maLaze. DozImA khuzakhuza thatAM ghera gayA ane ghera putrane Avela joI AnaMdIta thaI gayA. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matijJAnanuM varNana putranA ghera AvavAnA samAcAra ApanAra jyotiSa (joSI) mahArAjane dakSiNA ApavA temanA gurunI zALA zodhatAM zodhatAM AvyA ane prathama to putranA marI gayAnA samAcAra bolanAra brAhmaNa vidyArthIne AvuM khoTuM joSa jaNAvyuM che ema Thapako (upAlaMbha) ApavA lAgyA. tyAre gurue baMne vidyArthIone kevA saMyogomAM javAba Apyo. ema pUchatAM prathama avinIta vidyArthIne puchayuM tyAre temaNe kahyuM ke - gurujI DozImA pUchatAM hatAM tyAre dhrujatAM-dhrujatAM bolatA hovAthI mAthA uparathI pANIno ghaDo paDI gayo, phuTI gayo tethI "tamAro putra marI gayo" ema meM kahyuM. vinIta vidyArthIne puchatAM teNe javAba Apyo ke - DozImAM jyAre puchatAM hatA tyAre (1) graho ucca sthAne hatA. (2) ghaDo phUTI javAthI mATIno ghaDo mATIne maLyo. (3) ghaDAnuM pANI nadInA pANIne maLyuM. mATe A praznanuM uttama phaLa sUcave che. mATe mAjIno putra mAjIne maLavo joIe. e uttama grahonA saMyogonA kAraNe e pramANe javAba Apyo. A rIte vinita vidyArthIne gaMbhIratApUrvaka vicAra karI javAba ApavAnI buddhi prApta thaI che. guruno vinayAdi karavAthI vainayikI buddhi kahevAya. (3) pAriNAmikI buddhi - vaya-uMmaranA pariNAmathI-uMmaranI paripakvatAe "anubhavajJAnanA kAraNe je buddhi-vizeSa-jJAnazakti utpanna thAya te pariNAmikI buddhi kahevAya." te mATenI kahevato - - jyAM na pahoMce ravi, tyAM pahoMce kavi jyAM na pahoMce kavi, tyAM pahoMce anubhavI. - gharaDAM gADAM vALe. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 karmavipAka : prathama karmagraMtha A viSayamAM eka vArtA - ekavAra eka rAjAe yuvAna maMtrIo ane vRddha maMtrIomAM vadhAre hoMziyAra koNa ? tenI parIkSA karavA ane maMtrIone bolAvyA ane kahyuM ke, mArA mastaka upara paga mUke tene zuM daMDa karAya ? tyAre yuvAna maMtrIo bolyA ke - tene dehAnta daMDa karAya. tenA zarIranA TUkaDe TUkaDA karAya. pachI vRddha maMtrIoe kahyuM ke tenI phulathI pUjA karAya. kAraNa ke tamArA mastaka upara paga mUkavAnI konI tAkAta che ? paraMtu tamAro putra ja tamArA mastaka upara ramatA ramADatAM paga mUke, mATe tenI pUjA karAya. A sAMbhaLI rAjA khuza thayo. A vayanI paripakvatAthI je buddhi thAya te pariNAmikI che. (4) kArmikI buddhi : "kAma (kAryo karatAM kuzaLatA Ave." jema suthAra, luhAra, kuMbhAra, citrakAra vigere potAnA kAryamAM kuzaLa bane te. anubhava vinAno citrakAra suMdara ane Abehuba citra na banAvI zake ane vAraMvAra prekTIzathI Abehuba banAve jema - mallinAtha bhagavAnanA vakhatamAM kuMbharAjAnI citrazALAmAM mallikumArInuM banAvela citra joI kuMbharAjAe puchyuM ke A citrazALAmAM mArI dIkarI kema AvyA che ? tyAre citrakAre kahyuM ke, rAjana! e ApanI dIkarI nathI, temanuM citra che. sArAMza ke rAjAne citra paNa sAkSAt jevuM lAgyuM. AvI citra banAvavAnI kaLA te kArmikI buddhi. A cAra buddhi te azrutanizrita matijJAna kahevAya. have kRtanizritamatijJAnanA bheda Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matijJAnanuM varNana zrutanizrita matijJAnanA vistArathI 336 bheda che. te samajavA prathama tenA cAra-pAMca-cha-bAra-aThyAvIza vigere bhedanuM varNana A pramANe che : cAra bheda : (1) avagraha (2) IhA (3) apAya (4) dhAraNA pAMca bheda : (1) vyaMjanAvagraha (2) arthAvagraha (3) IhA (4) apAya (5) dhAraNA. 25 cha bheda : (1) sparzendriya matijJAna vigere pAMca Indriyo tathA (6) mana matijJAna ema cha bheda thAya. bAra bheda : (1) bahu (2) abahu (3) bahuvidha (4) abahuvidha (5) kSipra (6) akSipra (7) nizrita (8) anizrita (9) saMdigdha (10) asaMdigdha (11) dhruvagrAhI (12) avagrAhI. aThyAvIsa ane 336 bhedanuM varNana AgaLa ApavAmAM Avela che. avagraha Indriyo vaDe viSayane jANavo-Indriyo vaDe viSayane grahaNa karavo te. - -- avagrahanA be bheda che (1) vyaMjanAvagraha (2) arthAvagraha vyaMjanAvagraha - (1) vyaMkhyate-praTIyite anena artha:, DIpena ghaTaH iva iti vyaJjanam / (2) viSaya jenA vaDe spaSTa karAya te vyaMjanAvagraha. (3) vyaMjana vaDe (Indriyo vaDe) viSaya (vyAna) grahaNa karAya te, ahIM ekazeSa samAsa thavAthI eka vyaMjana zabdano lopa thayo. (4) Indriyo vaDe viSayane avyaktapaNe jANavo te, eTale ke Indriya ane viSayano saMntikarSa (joDANa-saMbaMdha) thAya, paraMtu vyakta jJAna na thAya eTale sparzendriyane kaMIka aDake to Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 karmavipAka : prathama karmagraMtha paNa khyAla na Ave te-te pramANe bIjI IndriyomAM paNa jANavuM. prazna : vyaMjanAvagrahamAM kaMI jJAna thatuM nathI, to jJAnanA bhedamAM kema grahaNa karyo ? javAba : paraMtu vyakta jJAna thavAmAM satata athavA vAraMvAra saknikarSa e kAraNa bane mATe jJAnanuM kAraNa thAya che. mATe "kAraNamAM kAryano upacAra karavAthI te paNa jJAna kahevAya. te vyaMjanAvagraha mana ane cakSu: Indriya vinA cAra Indriyo dvArA thAya che tethI tenA cAra bheda che. cA potAnA viSayane prApta (saMnikarSa) thayA vinA ja jANe che, paraMtu saMknikarSa thayelAne jANatI nathI. jema AMkhamAM AMjela kAjaLa, AMkhamAM paDela taNakhaluM, AMkhamAM nAMkhela suramo, davA vigere padArthone AMkha (cakSu) sAthe joDANa thavAthI jANI zakAtAM nathI tethI teno vyaMjanAvagraha na hoya. vaLI manano paNa vyaMjanAvagraha na hoya. kAraNa ke, ghaNAM dUra rahela athavA vyatita thayela prasaMgane paNa mana vaDe grahaNa karyA vinA jaNAya che. eTale manane te padArtha sparzato nathI chatAM vicAra dvArA te padArthanuM jJAna thAya che - yAda Ave che. A rIte vyaMjanAvagrahanA cAra bheda jANavA. arthAvagraha - Indriya vaDe viSayane sAmAnyapaNe jANavuM. (1) mane kaMIka aDakyuM. (2) mane kaMIka svAda Avyo. (3) mane kaMIka sugaMdha-durgadha AvI, (4) mane kaMIka dekhAyuM. (5) kaMIka avAja Avyo. (6) mAre kaMIka pUchavAnuM che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matijJAnanuM varNana AvuM sAmAnya jJAna te arthAvagraha. AmAM Indriya ane viSayano saknikarSa (saMbaMdha) thAya che paNa kaMIka ? evuM jJAna thAya te arthAvagraha. naizcayika arthAvagraha eka samayano jANavo. kAraNa ke, bIjA samayathI "te zuM haze" tevo vicAra thAya ane te IhA kahevAya. ' arthAvagraha pAMca Indriya ane mana dvArA thAya tethI che bheda che. tema IhA vigeremAM paNa cha bheda jANavA. IhA - Indriya vaDe grahaNa karela padArthanuM "te zuM haze tevuM vicAravuM te IhA jJAna. Im = vicAravuM. apAya - Indriya vaDe grahaNa karela viSayano nizcaya (nakkI) karavo. arthAt Ano sparza thayo, Ano svAda che, AnI gaMdha che vigere apAyajJAna kahevAya. dhAraNA - Indriya vaDe grahaNa karela viSayane dhArI rAkhavo-satata yAda rAkhavo, pharI yAda Avavo te dhAraNA matijJAna. dhAraNA matijJAnanA avAjora (peTA) bheda traNa che. (1) avismRtidhAraNA - Indriya vaDe prathamavAra jANela padArtha satata yAda rahevo te. (2) vAsanA - jANela, joyela, samajela padArtho pharI yAda Ave tenA kAraNarUpa AtmAmAM tenA saMskAro rahevA te. kALa saMkhyAto athavA asaMkhyAto kALa. saMkhyAto kALa - saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSya-tiryaMcane pahelAM nAnI vayamAM joela-jANela padArtha pAchalI vayamAM yAda Ave te apekSAe. asaMkhyAto kALa - deva, nAraka, yugalika, manuSya, tiryaMcone te Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 karmavipAka : prathama karmagraMtha bhavanuM athavA anya bhavanuM asaMkhya varSa pahelAnuM yAda Ave athavA saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSya tiryaMcone pUrvanA asaMkhyakALa pahelAMnA bhavo yAda AvavA te apekSA asaMkhya kALa. (3) smRtidhAraNA- prathama anubhavela jANela padArtha pharI yAda Avavo te jJAna. A jJAnane jAtismaraNa jJAna kahevAya che. A rIte matijJAnanA 28 bheda che. tenA nAma be rIte bolI zakAya : bIjI rIte prathama rIte. (1) sparzendriya vyaMjanAvagraha (1) sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (2) rasanendriya vyaMjanAvagraha (2) sparzendriya arthAvagraha matijJAna (3) ghrANendriya vyaMjanAvagraha (3) sparzendriya IhA matijJAna (4) zrotendriya vyaMjanAvagraha (4) sparzendriya apAya matijJAna (5) sparzendriya arthAvagraha (5) sparzendriya dhAraNA matijJAna ||(6) rasanendriya arthAvagraha (6) rasanendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (7) dhrANendriya arthAvagraha (7) rasanendriya arthAvagraha matijJAna (8) cakSurindriya arthAvagraha (8) rasanendriya IhA matijJAna [(9) zrotendriya arthAvagraha (9) rasanendriya apAya matijJAna (10) mana arthAvagraha (10) rasanendriya dhAraNA matijJAna (11) sparzendriya IhA (11) dhrANendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (12) rasanendriya IhA (12) ghrANendriya arthAvagraha matijJAna (13) dhrANendriya IhA (13) dhrANendriya IhA matijJAna (14) cakSurindriya IhA (14) dhrANendriya apAya matijJAna (15) zrotendriya IhA (15) ghrANendriya dhAraNA matijJAna |(16) mana IhA A rIte apAyacakSu-zrotendriya ane mananA paNa bolavA.|dhAraNAnA bheda samajavA. A rIte zeSa bheda jANavA. te bhedano guNAkAra karavAthI bane rIte A pramANe bheda samajavA. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 matijJAnanuM varNana matijJAnanA 28 bheda sparzendriyanA 5 bheda vyaMjanAvagrahanAne 4 rasanendriyanA 5 bheda arthAvagrahanAne 6 dhrANendriyanA5 bheda IhAnA - 6 zrotendriyanA- 5 bheda apAyanA - 6 cakSurindriyanA- 4 bheda dhAraNAnA - 6 mananA - 4 bheda 28 bheda 28 A pramANe banne rIte 28 bheda jANavA. jyAre jJAnanA 51 khamAsamaNa devA hoya tyAre A matijJAnanA 28mAMthI eka eka bheda duhA sAthe bolavA ane khamAsamaNa devuM jema : (1) sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAnAya namaH (2) rasanendriya vyaMjanAvagraha matijJAnAya namaH matijJAnanA 12 bheda (1) bahujJAna-Indriya vaDe grahaNa karelA viSayamAM ghaNA padArthanuM jJAna. jema - dALa-zAka vAparatAM temAM jIru, maracuM, haLadara, goLa, lIMbu AdinI khaTAza vigere ghaNA padArthano khyAla Ave che. A rIte dareka vyAkhyAmAM samajavuM. (2) abahu - keTalAka padArthanuM jJAna. zrotendriya dvArA grahaNa karela vAjiMtronA avAjamAM keTalAka vAjiMtrono avAja samajAya. ghaNA badhAno nahIM te. (3) bahuvidha - tIvra-maMda-maMdatara dharmasahita jJAna. dhrANendriya dvArA grahaNa karAyela bagIcAnA puSponI sugaMdhamAM amuka phulanI sugaMdha ghaNI ane sArI che. keTalAkanI maMda (ochI) che evo khyAla Ave che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 karmavipAka : prathama karmagraMtha (4) abahuvidha - keTalAka padArthanA guNadharma tIvra maMdAdi bheda samajAya, ghaNA padArtho nahi te. - keTalAka puSpanI sugaMdha khyAla Ave che. (5) kSipra - Indriya vaDe grahaNa karela viSaya ekavAra grahaNa karavA mAtrathI zidhra jANe. (6) akSipra - vAraMvAra grahaNa karavA vaDe viSayane jANe. (7) nizrita - cihna dvArA jANe, jema dUrathI dekhela sukA, chedAyela jhADane halatuM nathI mATe mANasa nathI paraMtu ThANuM (ThuMThuM) che. (8) anizrita - kSayopazamanI paTutAthI nIzAnI (cihna) vinA padArthano bodha thAya. (9) saMdigdha - saMzayasahita bodha. jema prAya, ghaNu karIne 99% TakA haTha che. paNa 100% nahIM. AvuM saMzayavALuM jJAna te. (10) asaMdigdha - saMzaya vinA 100% ThANuM ja che tema nizcaya kahevo. (11) dhruvagrAhI - ekavAra Indriya vaDe grahaNa karela padArtha pharIvAra grahaNa karavAmAM Ave to bhUlAya nahIM. pharI te padArthanuM jJAna karavAmAM koIne puchavuM na paDe. (12) adhUvagrAhI - ekavAra grahaNa karela bhUlAI jAya. pharI te padArthane jANavAmAM anyanI sahAya levI paDe. jIvomAM kSayopazamanI vicitratAthI uparanA bheda padArthanA jJAna karavAmAM samajavA. kALa : A 28 bhedano kALa A pramANe : jaghanya kALa utkRSTa kALa vyaMjanAvagraha-AvalikAno asaM bhAga - zvAsozvAsa pRthakatva arthAvagraha - eka samaya - aMtarmuhUrta Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 matijJAnanuM varNana IhA - aMtarmuhUrta - aMtarmuhUrta apAya - aMtarmuhUrta - aMtarmuhUrta dhAraNA - aMtarmuhUrta - asaMkhyAto kALa uparanA 28 bhedane bahu vigere 12 bhedathI guNatAM 336 bheda thAya. temAM 4 azrutanizritanA bheda umeratAM 340 bheda thAya. bahu vigerenA 12-12 bheda A rIte lakhAya-bolAya : (1) bahu sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (2) abahu sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (3) bahuvidha sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (4) abahuvidha sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (5) kSipra sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (6) alipra sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (7) nizrita sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (8) anizrita sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (9) saMdigdha sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (10) asaMdigdha sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (11) dhruvagrAhI sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (12) adhuvagrAhI sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna A rIte 28 bhedanA 12-12 bheda bolavA-jANavA. A rIte matijJAnanA bhedonuM varNana karyuM. pAMca IndriyanI viSayane grahaNa karavAnI utkRSTa maryAdA : (1) sparzendriyano viSaya utkRSTathI 9 yojana dUrathI (2) rasanendriyano viSaya utkRSTathI 9 yojana dUrathI (3) ghrANendriyano viSaya utkRSTathI 9 yojana dUrathI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha (4) cakSurindriyano viSaya utkRSTathI (aprakAzita) 1 lAkha yojana dUrathI (5) zrotrendriyano viSaya utkRSTathI 12 yojana dUrathI viziSTa kSayopazama hoya to utkRSTathI AlaMbana vinA A pramANe viSaya jANavAnI zakti hoya. dravya - matijJAnI utkRSTathI sarvadravyo jANe, paraMtu sarvaparyAyo nahIM. kSetra - sarvalokAloka kSetrane jANe, paraMtu tenA sarva paryAyo nahIM. kALa - bhUta, bhAvi ane vartamAnakALane jANe, paraMtu tenA sarva paryAyo nahIM. bhAva - dharmAstikAyanA ane audayika bhAvAdinA keTalAka paryAyo jANe sarvaparyAyone nahIM. arthAt matijJAnI AtmA pUrve Agama-zAstrAdithI jANela dravyakSetra-kALa ane bhAvane potAnA kSayopazamanA anusAra jANe. zrutajJAna - (1) zrute ti zrutam | (2) sAMbhaLavA vaDe je jJAna thAya te zrutajJAna. (3) zabda uparathI arthanuM ane artha uparathI zabdanuM jJAna thAya te zrutajJAna. (4) zabdollekhavALuM jJAna te zrutajJAna. (5) zAstronuM jJAna te zrutajJAna. jo ke nigodAdi ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurindriya jIvone zrotrendriya nathI. tethI A vyAkhyAo ghaTe nahIM. eTale teone dravya zruta hoya nahIM. paraMtu bhAva zruta teone hoya, tethI nigoda Adi jIvone jaghanyathI akSaranA anaMtamA bhAganuM jJAna hovAthI be jJAna kahyAM che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAnanuM varNana mane eTale ISTa ke aniSTa AhAra-sthAna Adi prApta thavAthI A anukULa che" 'A pratikULa che" evuM bhAvapradhAna zrutajJAna hoya. vaLI ekendriyamAM keTalIka vanaspati AdinA jIvone dravya ane bhAvazruta hoya tevo kSayopazama hoya che. jema - 33 lajjAmaNI-vela-tene aDakavAthI te saMkocAya che eTale sparzendriya dvArA sparzanuM jJAna thAya che. kudumbara vRkSa kuMvArI kanyA pAnanI pIcakArI mAre to phaLe eTale rasanendriyanA kSayopazamathI pAnano svAda Ave tyAre phaLe. cakSurindriyanA kSayopazamathI kuvAmAM rahela pAro kumArikAnA mukhane jovAthI uchaLI bahAra Ave che. zrutajJAnanA 14 athavA 20 bheda che. temAM prathama 14 bheda batAve che. = avara-sani-samAM, sALaM hatu sapannavasiyaM ca / gamiaM aMgapaviTTaM, sattavi ee sapaDivakkhA / / 6 / / zabdArtha : sAdaM sAdi, sapatnatigaM = A, savizrvA = pratipakSa sahita. gAthArtha : akSarazruta, saMjJIzruta, sabhyazruta, sAdizruta, saparyavasita zruta, gamikazruta, aMgapraviSTa zruta A sAte paNa bheda pratipakSa sahita zrutajJAnanA cauda bheda che. // 6 // - saparyavasita, CC vivecana : jJAnanA 51 bhedanI vivakSA karAya tyAre zrutajJAnanA 14 bheda gaNyA che. te A pramANe (1) akSarazruta : akSaro vaDe abhilApya bhAvonuM pratipAdana karavuM te akSarazruta. akSaro-varNo lakhavA ke bolavAthI je bodha thAya te. A akSarazrutanA traNa peTAbheda che. 3 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha (1) saMjJAkSara (2) vyaMjanAkSara (3) labbakSara (labdhi akSara). saMjJAkSara ane vyaMjanAkSa2 e aupacArika zrutajJAna hovAthI dravyazruta che, jyAre ladhyakSara e vAstavika zrutajJAna hovAthI bhAvazruta che. 34 saMjJAkSara : (1) akSarano AkAra vizeSa te eTale (2) judIjudI lIpInuM jJAna eTale bhinna-bhinna lipInA bolelA akSaro lakhI zakAya te arthAt lakhatAM AvaDe te saMzAkSara. jemake, ka-kha-A-B-a-Avigere uccArela akSaro lakhatAM AvaDe te. zAstromAM 18 prakAranI lipI kahI che te lIpInuM jJAna te saMjJAkSara 18 lipI A pramANe che. (1) haMsalipI (2) bhUtalipI (3) yakSalipI (4) rAkSasI lipI (5) uDDIlipI (6) yavanI lipI (7) turkI lipI (8) kIrI lipI (9) drAviDa lipI (10) siMdhI lipI (11) mAlavI lipI (12) naTI lipI (13) nAgarI lipI (14) lATa lipI (15) pArasI lipI (16) animittaka lipI (17) cANakya lipI (18) mULadevI lipI. gujarAtI lipI te lATa lIpI ane hiMdI lIpI te nAgarI lIpI hoya tema jaNAya che. A uparAMta Igliza-urdU lipI vigere lipIo paNa che. vyaMjanAkSara : lakhela-chApela akSarono uccAra AvaDe te vyaMjanAkSara jema A A kahevAya B kahevAya ka kahevAya. ema akSaro-varNone oLakhatAM AvaDe te. labdhi akSara : lakhelA athavA uccArelA-bolelA akSaro athavA zabdono garbhita bhAva samajavo te. jema '"takra" zabdathI chAzanuM, '"epala" zabdathI sapharajananuM jJAna thAya te. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAnanuM varNana 35 jo ke - saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara te pudgala svarUpa che ane jJAna te AtmAno guNa che. paraMtu te saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara labdhiakSara jJAnanuM kAraNa banatA hovAthI te paNa jJAna kahevAya. athavA akSarovarSo bolavA ane lakhavA te dravyazruta ane te varsono bhAva jANavosamajavo te bhAvathuta che. (2) anakSara zrata : zabdoccAra vinA hAtha-mukha-AMkha-mastaka AdinA IzArAthI je potAno bhAva jaNAvavo. athavA bIjAno bhAva jANavo te anakSara zrata. chIMka... vi. dvArA ceSTAo/kriyAo karavI e dravya anakSaragruta tathA tenA vaDe anya vyaktine bodha thAya te bhAva anakSaragruta kahevAya. chIMka, oDakAra, khoMkhArA, Udharasa, capaTIno avAja, ghaMTaDIno avAja vigere spaSTa zabdarUpa nathI tethI te paNa anara zruta kahevAya. jo ke te avAjarUpa hovAthI ane zrotendriyathI grAhya hovAthI keTalAka AcAryo tene paNa akSara zruta kahe che. mAtra zirakaMpana, hAtha-mukha-AMkhanI ceSTA dvArA je bhAva kahevojANavo te anakSaradyuta ema kahe che. (3) saMjJIzruta : "saMjJI jIvonuM jJAna te saMjJIzruta". ahIM saMjJA traNa prakAre che. (1) hetuvAdopadezikI (2) dIrghakAlikI (3) draSTivAdopadezikI. temAM dIrghakAlikI saMjJAvALA jIvone saMzI kahyA che. teonuM jJAna te saMjJIzruta. traNa saMjJAno artha : hetuvAdopadezikI saMjJA : vartamAna hetu dvArA te samayanuM ISTaaniSTanuM vartamAnakALanuM jJAna. AmAM pUrvAparanA ISTa-aniSTano vicAra hoya nahIM. dIrghakAlikI saMjJA : vartamAna nimittAdithI pUrvAparanA lAbhAlAbhanA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 karmavipAka : prathama karmagraMtha vicArapUrvakanuM jJAna, vartamAna sukha-dukhAdimAM, bhUtakALa ane bhaviSyakALanA nimittonuM paryAlocana te. A saMjJA garbhaja manuSya, tiryaMca, sarva deva, nArakIne hoya. DAuna magajavALA athavA gAMDA manuSyane paNa A saMjJA hoya. tene kSayopazama maMda hovAthI asaMjJI jevo jaNAya, paraMtu garbhaja hovAthI tene paNa dIrghakAlikI saMjJA hoya. dRSTivAdopadezikI saMjJA : dRSTivAda (bAramuM aMga) sUtra pratye zraddhAvALA viziSTa kRtajJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI heya-upAdeyanA ucita vivekavALA samyagdaSTi jIvono bodha te dRSTivAdopadezikI saMjJA kahevAya. jo ke A saMjJAvALAne dIrghakAlikI saMjJA paNa hoya tethI te paNa saMjJI kahevAya. teonuM jJAna paNa saMjJIzruta kahevAya. (4) asaMjJI dIrghakAlikI saMjJA jeone na hoya tevA ekendriyavikalendriya-asaMzI manuSya tiryaMcanuM jJAna te asaMzI zruta. (5) samyakazruta : "samyagdaSTi jIvonuM jJAna te." ahIM samyakatva traNa prakAre che. (1) upazama (2) lAyopazama (3) kSAyika. A traNe samyakatva cAre gatimAM saMjJI jIvone hoI zake che. tethI samyagdaSTi jIva mithyAzAstro bhaNe-vAMce-jANe to paNa te samyakakRta kahevAya. kAraNa ke heyane heya ane upAdeyane upAdeyarUpe svIkAre che. vaLI jene kSayopazamanA kAraNe alpajJAna hoya jaghanyathI aSTapravacana mAtAnuM jJAna hoya to te paNa samyagUThuta kahevAya. kAraNa ke heya-upAdeya, sAra-asArane yathArthapaNe grahaNa kare che. samyagdaSTinA banAvela je graMtho hoya te samyakazruta. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAnanA 14 bheda 37 eTale ke samyagdaSTi zrAvaka athavA muni bhagavaMta mahAbhAratarAmAyaNa-kurAna-bAIbala vAMce athavA aMgrejI AdibhASAnuM jJAna meLave, dainika pepara Adi vAMce to paNa te samyakruta kahevAya. te ja rIte mithyAdaSTi AcArAMgAdi Agamo vAMce-bhaNe, kalpasUtra vAMce to paNa tenuM jJAna mithyAjJAna-mithyAzruta kahevAya. mATe ja abhavya 9ii pUrva sudhInuM jJAna meLave to paNa te mithyAzruta kahevAya. (6) mithyAzruta : "mithyAdRSTinuM jJAna te mithyAzruta." vItarAga bhagavAnanA vacana uparanI zraddhA vinAnA jIvanuM thoDuM ke ghaNuM jJAna te mithyAzruta kahevAya. (7) sAdikRta : "je zrutajJAnanI Adi hoya te sAdiSNuta." jo ke jIvamAM anAdikALathI be jJAna to hoya ja, tethI Adi na ghaTe, paraMtu samyakatva pAme tyAre zruta ajJAnamAMthI zrutajJAna thAya, te zrutajJAna kahevAya te apekSAe sAdi. (8) anAdi : anAdikALathI jagatanA jIvone je jJAna hoya te anAdi, "je zrutajJAnanI Adi-zarUAta nathI te anAdiThuta" (9) saparyavasita : "je zrutajJAnano aMta Ave, cheDo, paryavasAna hoya te saparyavasita." jyAre AtmA samyakatva vamI mithyAtvamAM jAya tyAre, athavA jyAre AtmA kevalajJAna pAme tyAre zrutajJAna saparyavasita kahevAya. (10) aparyavasita : "je zrutajJAnano aMta na hoya, cheDo na Ave te aparyavasita." je zrutajJAna anaMtakALa sudhI rahevAnuM ja che te aparyavasita zruta kahevAya. tene "anaMtazruta" paNa kahI zakAya che. A cAra bhedane samajavA dravya-kSetra-kALa ane bhAvanI apekSAe vicAravA te A pramANe Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha dravya : eka vyaktinI apekSAe sAdi eTale eka AtmA jyAre samyaktva pAme tyAre tenuM jJAna te zrutaajJAna hatuM te have zrutajJAna kahevAya. mATe te samyajJAnanI apekSAe sAdi ane kevalajJAna pAme athavA pharI mithyAtve jAya tyAre kevalajJAna pAmavAthI temAM samAveza thaI jAya tethI zrutajJAnano aMta Ave athavA mithyAtvanA kAraNe zrutaajJAna thaI jAya mATe saparyavasita kahevAya ane aneka jIvonI vivakSAe jagatamAM samyagdaSTi haMmezA hoya ja tethI anAdi ane aparyavasita. 38 sArAMza : eka vyaktinI apekSAe sAdi saparyavasita. aneka vyaktinI apekSAe anAdi aparyavasita. kSetra : bharata-airAvata kSetranI apekSAe yugalikakALamAM ane chaThThA ArAmAM haMmeza samyagdaSTi hoya evuM nathI tethI sAdi ane saparyavasita. mahAvidehamAM haMmezA samyagdaSTi hoya tethI te kSetranI apekSAe anAdi aparyavAsita. kALa : utsarpiNI-avasarpiNI kALanI apekSAe sAdi ane saparyavasita. ahIM utsarpiNI - prANIonA AyuSya-zarIranI UMcAI-baLabuddhi je kALamAM vadhatAM jAya te, ane avasarpiNI - prANionAM AyuSyAdi ghaTatAM jAya te. A banne kALa bharata-airAvatakSetramAM hoya che tethI A kSetromAM kALanI apekSAe samyaktva hoya ane samyaktvano abhAva paNa hoya mATe sAdi ane saparyavasita ane noutsarpiNI noavasarpiNI kALa jyAM che, te mahAvideha kSetramAM kALanI apekSAe samyaktvI haMmezA hovAthI anAdi ane aparyavasita 12211 ta Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAnanA 20 bheda | 39 bhAva : bhavasiddhiyA (bhavya) nI apekSAe samyakatvAdi guNa pAme tyAre zrutajJAna Ave ane kevalajJAna pAme athavA mithyAtvabhAva pAme tyAre cAlyuM jAya tethI sAdi saparyavasita ane abhavasiddhiyA (abhavya) nI apekSAe kSAyopathamika bhAvathI zrata (jJAna ke ajJAnanI vivaphA vinA) anAdithI che ane te kyAreya kevalajJAna pAmavAno nathI. haMmezA zrutaajJAna rahevAnuM tethI anAdi aparyavasita jANavuM. (11) gamika zruta : daSTivAda sUtrAdimAM je eka sarakhA AlAvA hoya phakta amuka bhAva batAvanAra keTalAka zabdomAM taphAvata hoya evA "ekasarakhA AlAvAvALA zAstronuM jJAna te gamikazruta." (12) agamika zruta : "ekasarakhA AlAvA na hoya tevAM (kAlikAdi) sUtronuM jJAna te agamika zruta." (13) aMgapraviSTa vyuta : bAra aMganuM jJAna eTale atyAre dRSTivAda viccheda hovAthI agyAra aMganuM jJAna te aMgapraviNa zrata. agyAra aMga : (1) AcArAMga (2) sUyagaDAMga (3) ThANAMga (4) samavAyAMga (5) bhagavatI sUtra (6) jJAtAdharmakathA (7) upAsaka dasAMga (8) aMtakRtadasA (9) anuttaropapAtika (10) praznavyAkaraNa (11) vipAkasUtra ane (12) dRSTivAdasUtra je atyAre viccheda pAmela che. A 12 aMganuM jJAna te aMgapraviSTa zruta. (14) aMgabAhya zruta : gaNadhara bhagavaMto pachI thayela sthavira gItArtha AcAryonA banAvela zrI dazavaikAlika, uttarAdhyayana, nizItha sUtrAdinuM jJAna te aMgabAhya. pajjaya-akkhara-paya-saMghAyA, paDivattI taha ya aNuogo / pAdu -pAduI-pAduI, valtha pULyA ya -samAsA | 7 | zabdArtha : =padadbhuta, saMdhAyA=saMghAtazruta, pUbI=pUrvazruta, samAsA=samAsasahita. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 karmavipAka : prathama karmagraMtha gAthArtha : paryAyazruta, akSarazruta, padadbhuta, saMghAtazruta, pratipattizruta, anuyogazruta, prAkRtaprAbhRtazruta, prAbhRtazruta, vastuzruta ane pUrvazruta. A 10 bhedo samAsa sahita jANavA. || 7 | vivecana : pUrvanI gAthAmAM pratipakSa (viruddha) bheda sahita zrutajJAnanA 14 bheda kahyA. have vIza bheda batAve che. (1) paryAyazruta : "eka paryAya (nirvibhAjya jJAnano aMza)nuM jJAna che." jo ke eka paryAya (aMza)nuM jJAna koI jIvane hoya nahIM paraMtu sarvathI alpajJAnavALA nigodanA jIvane paNa aneka paryAya (aMza)nuM jJAna hoya tethI vyAkhyA A pramANe : sUkSma nigoda labdhi aparyAptA jIvane utpattinA prathama samaye jene sarvathI ochuM jJAna hoya tenA karatAM eka paryAyanuM adhikajJAna te paryAyazruta kahevAya. (2) paryAvasamAsa zruta : sarvathI alpajJAnavALA sU. nigoda labdhi apa. nA jJAna karatAM be-traNa-cAra-saMkhyAta-asaMkhyAta ke anaMta paryAyanuM vadhAre jJAna hoya tevA jIvonuM jJAna paryAyasamAsazruta kahevAya. (3) akSaradyuta : a vigere svaro ane 4 vigere vyaMjanomAMnA "eka akSaranuM jJAna te akSaradyuta." (4) akSarasamAsa zruta : ekathI vadhAre akSaro eTale svaro ane vyaMjano rUpa vargonuM jJAna eTale "akSaromAM rahela garbhita bhAvanuM jJAna che." (5) padadhRta eka padanuM jJAna te padadhRta. padanI traNa vyAkhyA che. (1) vibhakti lAgela hoya te zabda ke dhAtu tene pada kahevAya. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAnanA 20 bheda 41 (2) arthanI samAptivALuM hoya te pada eTale vivakSita arthanI pUrNatA jyAM thAya tyAM sudhInA pado te paNa pada kahevAya. (3) AcArAMgAdi sUtronA pada te pada kahevAya. eTale AcArAMga sUtramAM 18000 pado che. sUyagaDAMga sUtramAM 36000 pado che. ahIM trIjo artha te padabhRtanI vyAkhyA jANavI eTale AcArAMgAdi sUtronA padomAMthI "eka padanuM jJAna te padabhRta jANavuM." ahIM zrutajJAnanA bhedamAM te pramANe padanI vyAkhyA karela che. (6) padasamAsa zrutaH upara jaNAvela AcArAMgAdi sUtromAMnA eka karatAM vadhAre padonuM jJAna te padasamAsa zruta." (7) saMghAta zruta : koIpaNa padArthonuM svarUpa ciMtavavA eTale tatva-ciMtavana karavA je mukhya dvAra batAvyA tene mArgaNA nAma Apela che. mArgaNA-zodhavAnA sthAna te mULa cauda bhede che ane tenA uttarabheda 62 bheda che. temAM eka uttaramArgaNAbheda upara koIpaNa satpada athavA jIvAdi eka anuyoga dvArathI vicAravuM-ghaTAvavuM te saMghAtazruta. (8) saMghAtasamAsaH ekathI vadhAre (paraMtu eka mULa mArgaNAnA badhA bheda nahIM) uttara mArgaNA upara satpadAdi-jIvAdi eka anuyoga dvAra ghaTAvavuM te saMghAta samAsa. (9) pratipattizruta : gati Adi cauda mULa mArgaNAmAMthI koIpaNa eka mArgaNA upara eka athavA jIvAdi eka anuyoga dvAra samajavuM-jANavuM-ghaTAvavuM te. (10) pratipattisamAsa zruta : eka karatAM vadhAre mULa mArgaNAnuM (paraMtu 14 pUrNa mArgaNA nahIM) jANavuM te pratipattisamAsa. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 karmavipAka : prathama karmagraMtha (11) anuyoga zrata : mULa 14 ane uttara 62 mArgaNA upara (1) satpada prarUpaNA (2) dravya pramANa (3) kSetra (4) sparzanA (5) kAla (6) aMtara (7) bhAga (8) bhAva (9) alpabadutva e nava athavA 24 anuyoga dvAramAMthI koIpaNa eka anuyogadvAranuM jJAna te. (12) anuyoga samAsa zruta : eka karatAM vadhAre anuyoga dvAranuM jJAna. ahIM prAbhRta prAbhRta vigerenuM svarUpa samajavA A pramANe jANavuM. paramAtmA pAsethI "upUomti vA vipati vA yuveti vA'' A tripadIne pAmIne gaNadhara bhagavaMto aMga Adi sUtronI racanA kare. temAM bAramuM dRSTivAdasUtra (je hAla viccheda pAmela che) che. temAM pAMca vibhAga che. (1) parikarma (2) sUtra (3) pUrvAnuyoga (4) pUrvagata (5) cUlikA. temAM pUrvagata nAmano cotho vibhAga temAM cauda pUrvanI racanA karI che te cauda pUrve A pramANe - (1) utpAda pUrva (2) agrAyaNI (3) vIryapravAda (4) astipravAda (5) jJAnapravAda (6) satyapravAda pUrva (7) AtmapravAda (8) karmapravAda (9) pratyAkhyAna pravAda (10) vidyApravAda (11) kalyANapravAda (12) prANapravAda (13) kriyA vizAla (14) loka biMdusAra. ahIM cauda pUrvemAM mukhya-mukhya viSayanA vibhAgane vastu kahevAya che. tenI saMkhyA A pramANe che. temaja te vastumAM prAbhRta (viSayanA peTA vibhAga) nI saMkhyA paNa ahIM sAthe batAvavAmAM Avela che. vastu prAbhRta pUrva vastu prAbhRta saMkhyA saMkhyA saMkhyA saMkhyA 1 utpAda pUrva daza 200 4 astinAstipra0 aDhAra 300 2 agrAyaNI cauda 280 5 jJAnapravAda bAra 240 3 vIryapravAda ATha 100 6 satyapravAda be 40. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAnanA 20 bheda 43 7 AtmapravAda soLa 320 11 kalyANapravAda bAra 200 8 karmapravAda trIza 400 12 prANapravAda tera 200 9 pratyAkhyAnapravAda vIza 600 13 kriyAvizAla trIza 200 10 vidyApravAda paMdara 300 14 loka biMdusAra paccIsa 200 A rIte pUrvanA aMtargata vibhAga te vastu kahevAya. vastuno vibhAga te prAbhRta kahevAya. prAbhRtanA vibhAga te prAbhRta prAbhRta kahevAya. eTale eka prAbhRtanA peTA vibhAga 20 hoya tene prAbhRta prAbhRta kahevAya. (13) prAbhRta prAbhRta zruta : prAbhRtanA eka antarvartI adhikAranuM jJAna te prAbhRta prAbhRta zrata. (14) prAbhRta prAbhRta samAsa zruta : eka karatAM vadhAre prAbhRta prAbhUtanuM jJAna te. (15) prAbhRtazruta : vastunA eka antarvartI adhikAranuM jJAna te. (16) prAbhRtasamAsazruta : eka karatAM vadhAre prAbhUtanuM jJAna te. (17) vastuzruta : pUrvanA eka antarvartI adhikAranuM jJAna te. (18) vastu samAsa zruta : pUrvanA eka karatAM vadhAre antarvartI adhikAranuM jJAna. (19) pUrva zruta : 14 pUrvamAMthI eka pUrvanuM jJAna te. (20) pUrva samAsa zruta : eka karatAM vadhAre pUrvanuM jJAna te. A rIte kSayopazamanA kAraNe zrutajJAnanA 20 bheda batAvyA che. have dravyAdinI apekSAe zrutajJAnanuM varNana A pramANe-ahIM AgamamAM kahela svarUpa zrutajJAnI samajI zake e vivakSAthI A pramANe dravya - zAstranA AdhAre sarva dravyane jANe. kSetra - zAstranA AdhAre lokAloka rUpa sarvakSetrane jANe. kALa -- zAstranA AdhAre bhUta-bhaviSya ane vartamAna kALane jANe. bhAva - keTalAka paryAyasahita sarvabhAvane jANe. eTale audayikaAdi sarvabhAvane jANe paraMtu sarvadravyanA sarvaparyAya rUpa bhAvane na jANe. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 karmavipAka : prathama karmagraMtha aNugAmi-vaDDamANAya-paDivAIyaravihA chahA ohI / riumai-viulamaI, maNanANaM kevalamigavihANaM // 8 // zabdArtha H modI = avadhijJAna, = cha prakAre, zyaravidyA = viparIta bhede, rUAvihAI = eka prakAre gAthArtha : anugAmI, vardhamAna ane pratipAti ane teothI viruddha-viparIta bhedo (ananugAmI, hIyamAna, apratipAti) sahita avadhijJAna cha prakAre che. jumati ane vipulamati ema mana:paryavajJAna be prakAre che ane kevalajJAna eka prakAre che. dA. vivecana : have pratyakSa jJAnanuM varNana A pramANe che. pratyakSa jJAna, mana ane IndriyonA AlaMbana vinA AtmasAkSAt jJAna te. tenA traNa bheda che. (1) avadhijJAna (2) mana:paryavajJAna (3) kevalajJAna. temAM prathama avadhijJAnanuM varNana. avadhijJAna : (1) sava-nIce, nIce, udha-bodha, nIce nIce rUpI padArthono vistRta bodha athavA (2) vaya-maryAdA, jJAna-jANavuM eTale maryAdAmAM rahelAM rUpI padArthano AtmasAkSAt vizeSa bodha. avadhijJAna-devonI apekSAe nIce nIce vistRta bodha eTale pahelA-bIjA devalokanA devo avadhijJAnathI pahelI nArakI sudhI jue, trIjA ane cothA devalokanA devo nIce bIjI naraka sudhI jue. pa-6 devaloka- 3jI naraka sudhI. navaraiveyaka-6ThThI naraka sudhI. 7-8 devaloka- 4 naraka sudhI. anuttara - 7mI sudhI 9 thI 12/5 naraka sudhI. paraMtu vaimAnika devo urdhvamAM potAnI vimAnanI dhvajA sudhI uMce Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 avadhijJAnanuM varNana joI zake. A rIte jema-jema uparanA devo hoya te nIce nIce vadhAre vistAra sudhI joI zake eTale anuttaranA devo sAtamI nArakI sudhI avadhijJAnathI joI zake. phakta potAnA vimAnanI dhvajA upara 12 yojana lokanA pramANane na joI zake. eTale anuttaranA vimAna pachI 3yojana khAlI jagyA + 8 yojana siddhazilA pachI 1 yojananA aMte lokano cheDo che. tethI te vimAnanI upara 12 yojana mAtra lokane joI na zake. avadhijJAnanA mukhya be bheda che. (1) bhavapratyayika, (2) guNapratyayika (1) bhava pratyayika : "bhavanA nimittathI je kSayopazama thAya te." A avadhijJAna devo ane nArakIne janmatAMnI sAthe ja hoya che. (2) guNa pratyayika : tapazcaryA-dhyAna, svAdhyAya AdithI thAya te. A avadhijJAnanA cha prakAra che te A pramANe (1) anugAmI : je kSetramAM jJAna thayuM hoya te kSetrathI bIjA kSetramAM jAya to paNa rahe, dA.ta. beTarI-phAnasanA dipakanI jema sAthe anusare, sAthe rahe che. (2) ananugAmI : je kSetramAM avadhijJAna thayuM hoya te kSetrathI bIje jAya to sAthe na rahe che. athavA sAMkaLe bAMdhela dIpakanA prakAzanI jema jyAM thayuM hoya tyAM ja upayoga mUkI zake, bIje nahIM. (3) vardhamAna : je avadhijJAna prAraMbhamAM thoDuM hoya ane pachI vizuddhinA kAraNe vadhatuM jAya. eTale zarUAtamAM aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTaluM hoya ane pachI vadhatuM vadhatuM saMpUrNaloka ane tethI paNa adhika eTale alokamAM paNa loka jevaDA asaMkhya khaMDuka jovAnI zakti thAya te. (4) hIyamAna : je avadhijJAnathI prAraMbhamAM saMkhyAta asaMkhyAta yojana sudhI joI zake ane dhIme dhIme kSayopazama ghaTato jAya che. chelle Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 karmavipAka : prathama karmagraMtha aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganuM rahe ane pachI cAlyuM paNa jAya. te koDIyAnA dIpaka jevuM che. (5) pratipAti H je avadhijJAna utpanna thayA pachI ekI sAthe cAlyuM jAya te. A avadhijJAnathI lokAvadhi sudhI ja jJAna thAya. keTaloka TAIma rahe, pachI kSayopazamanA abhAve cAlyuM jAya che. tattvArthamAM pratipAtine anavasthita kahela che. pavananA jhapATAthI olavAI jatA dIpaka jevuM. (6) apratipAti : "je avadhijJAna utpanna thayA pachI jAya nahIM." bhavaparyanta athavA kevalajJAna thAya tyAM sudhI rahe che. tenuM bIjuM nAma avasthita kahevAya. A avadhijJAna cauda rAjaloka karatAM vadhAre joI zakavAnI zaktivALuM hoya. utkRSTathI asaMkhya khaMDuka jovAnI zaktivALuM jo ke alokamAM avadhijJAnathI jANI zakAya-joI zakAya tevAM padArtho nathI chatAM jovAnI zaktinI apekSAe A varNana che. eTale alokamAM jovAnI zakti hovA chatAM padArthanA abhAve jue nahIM, paraMtu lokamAM rahela padArtho vadhAre cokkasa ane sArI rIte ghaNA dharmasahita ane spaSTapaNe jANI zake. prazna : pratipAtI ane hiyamAna avadhijJAnamAM zuM taphAvata ? javAba : pratipAti ekI sAthe cAlyuM jAya ane hiyamAna dhImedhIme ochI zaktivALuM thAya eTale dhIme dhIme jAya te hiyamAna kahevAya. avadhijJAnanA dravyAdinI apekSAe bhedo A pramANe che. dravya : jaghanyathI anaMtArUpI dravyone jANe. kAraNa ke kSetrathI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 avadhijJAnanuM varNana jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANamAM rahelA anaMtArUpI dravya hoya tene jANe mATe. utkRSTathI sarvarUpI dravyone jANe eTale cauda rAjalokamAM rahelAM sarvarUpI dravyo (pudgala) anaMtA che tene joI zake che. mATe anaMtArUpI dravyone jANe. kSetra : jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTathI cauda rAjaloka ane alokamAM paNa cauda rAjaloka jevaDA asaMkhya khaMDuka jANe. kSetra arUpI hoya tethI te kSetramAM rahela pudgala dravyane jANe ema jANavuM. tema kALamAM paNa samajavuM. kALa : jaghanyathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA thayelA ane thanArA pudgalanA bhAvone jANe ane utkRSTathI asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNInA thayelA ane thanArA bhAvone jANe. bhAva : jaghanyathI keTalAka rUpI dravyonA anaMtA paryAyane jANe ane utkRSTathI ghaNA anaMtA paryAyone jANe paraMtu sarvaparyAyone na jANe. A avadhijJAna karaNa a50 50 saMjJIjIvone hoya che. temaja manuSyane guNa pratyayikanA chae bheda hoI zake. deva ane nArakIne anugAmI avadhijJAna hoya ane bhavaparyata rahenArU apratipAtI hoya to paNa te bhava pratyayikanI ja vivakSA karI che. tiryaMcone apratipAtI vinA pAMca bheda hoI zake. matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna mithyAdRSTi jIvone paNa hoya te matiajJAna, zrutajJAna ane virbhAgajJAnarUpe kahevAya. ahIM ajJAna eTale zraddhA vinAnuM jJAna ema samajavuM. arthAt sarvajJanA vacano upara vizvAsa-zraddhA na hoya tethI teonuM jJAna te ajJAna kahevAya. paraMtu ajJAna eTale jJAnano abhAva evo artha na karavo. eTale zraddhA (vizvAsa) vinAnuM jJAna te ajJAna. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 karmavipAka : prathama karmagraMtha avadhijJAnanA joya dravya ane paryAyanI apekSAe anaMtabheda jANavA. kSetra ane kALanI apekSAe asaMkhyAtA bheda jANavA. ' arthAt avadhijJAnathI anaMtA pudgalanA skaMdhone joI zake che. tethI ja te dravyonA paryAyo paNa anaMtA che. temAMnA keTalAka anaMtA paryAyone jANe mATe anaMta bhedavALuM kahyuM che. mana:paryavajJAna : mana:paryava, mana:paryAya (1) mananA bhAvone cAre bAjuthI jANavA eTale "mana-mananA bhAvone "pari-cAre bAjuthI "mava' jANavuM te. (2) mana paryayajJAna eTale "manaH-mananA bhAvone "paricArebAjuthI "ti' jANavuM te manaH paryayajJAna. (3) mAMsi pati pari + rU nI vRddhi mAya thAya tethI mananA paryAyo-dharmone jANavA te, A rIte zabda pramANe traNa vyAkhyA che. sArAMza - aDhI dvIpamAM rahelA saMjJI paMcendriya jIvonA manarUpe pariNAma pAmelAM mananA bhAvone AtmasAkSAt vizeSa dharma sahIta jANavA. te mana:paryavajJAnanA be bheda che. (1) Rjumati mana:paryavajJAna (2) vipulamati mana:paryavajJAna, teno artha A pramANe - (1) Rjumatima paryavajJAna : aDhI dvIpamAM rahelAM saMjJI paMcendriya jIvonA manarUpe pariNAma pAmelA mananA bhAvone keTalAka (thoDA) dharmasahita jANavA. (2) vipulamati mana:paryavajJAna : aDhI dvIpamAM rahelAM saMjJI paMcendriya jIvonA manarUpe pariNAma pAmela mananA bhAvone vizeSa (ghaNA) dharmasahita jANavA te. prazna : Rjumati ane vipulamati mana:paryavajJAnamAM taphAvata zuM? Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanuM varNana 49 javAba : te bannemAM be bAbatamAM taphAvata che. (1) vizuddhinI apekSAe (2) apratipAtipaNAnI apekSAe (1) vizuddhi : Rjumati mananA bhAvone avizuddhapaNe jANe eTale bahu nirmaLatAthI cokkasapaNe na jANe. (1) apratipAti vipulamati mananA bhAvone vizuddhapaNe nirmaLatAthI-cokkasapaNe jANe. (2) Rjumati : Avela cAlyuM paNa jAya, bhavaparyata rahe evuM nahIM. pratipAti che. (2) vipulamati bhavaparyata athavA kevalajJAna thAya tyAM sudhI rahe tethI te apratipAti che. mana:paryavajJAna apramatta saMyamIne ja thAya ane te paNa keTalAka saMyamIne ja thAya, badhAne thAya tevo niyama nathI. tIrthaMkara paramAtmA karemi sAmAIya" ema vrata uccare te vakhate thAya. eTale dravya ane bhAva banne saMyama hoya tevA keTalAka saMyamIne thAya. apramatta avasthAmAM thayA pachI pramatta saMyata avasthA pAme to paNa rahe. tethI mAtra dravya saMyama hoya, saMyamanA guNasthAnakane na pAmela hoya eTale bhAva saMyama na hoya tevA AtmAne paNa na thAya ane koI AtmA pariNAmathI-bhAvathI saMyamI hoya, paraMtu saMyamavezane na prApta karela hoya temane paNa na thAya. have dravyAdithI vicAraNA karavAmAM Ave che. dravya : Rjumati aDhI dvIpanA saMzI jIvonA mana rUpe pariNAma pAmela anaMtAnaMta pradezavALA skaMdhone jANe. vipulamati vizeSa adhika te skaMdhone vizuddhapaNe spaSTapaNe jANe. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 karmavipAka : prathama karmagraMtha kSetra : aDhI dvIpa eTale adholokamAM adhogrAma sudhI, urdhvamAM jyotiSacakranA tala sudhI ane tIrjI-ardhA puSparAvarta sudhInA dvIpa samudromAM rahelAM saMjJI paMce.nA manarUpe pariNAma pAmelA bhAvone Rjumati jANe ane vipulamati te ja kSetrathI aDhI aMgula adhika jANe ane vizuddhapaNe jANe. (juo lokaprakAza sarga-3 zloka 930) koI jagyAe Rjumati aDhI aMgula nyuna aDhI kIpa jue. vipulamati saMpUrNa aDhIdvIpa jANe. (pravacana sAroddhAra tathA aupapAtikavRtti) kALa : palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM thanArA mana vaDe ciMtavelA manogata bhAvone Rjumati jANe ane vipulamati te bhAvone vizuddhapaNe jANe. bhAva : manarUpe pariNAma pAmela manodravyanA anaMtA bhAvone Rjumati aspaSTapaNe jANe ane vipulamati te mananA bhAvone vizuddhapaNe jANe. matijJAnAdi cAra jJAna chadmastha jIvone hoya. temAM mana:paryavajJAna 6 guNa. thI 12 guNa. sudhI hoya ane mati Adi traNa jJAna 1lA thI 12 guNa. sudhI hoya. temAM paNa mati Adi traNa ajJAna 1 thI 3 guNa sudhI ane traNa jJAna cothA guNa. thI 12 guNa. sudhI hoya. prazna : avadhijJAna ane mana:paryavajJAna ane pratyakSa che. to bannemAM zuM taphAvata ? javAba : tattvArtha sUtramAM cAra bAbatamAM taphAvata kahela che. te A pramANe - (1) vizuddhi : avadhijJAnI sarvarUpI dravyone jANavA chatAM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana:paryavajJAnanuM varNana 51 mana:paryavajJAnanI jema vizuddhapaNe jANato nathI, spaSTapaNe jANato nathI ane te apekSAe mana:paryavajJAnI manarUpe pariNAma pAmela manovargaNAne vadhAre vizuddhapaNe jANe che. (2) kSetra : avadhijJAnIne loka ane alokamAM paNa asaMkhya khaMDuka jovAnI zakti che, jyAre mana:paryavajJAnI mAtra aDhIdvIpanA ja saMjJI paMce nA manobhAvane jANe. (3) svAmI : avadhijJAnanA svAmI cAre gatinA labdhi 50 saMjJI jIvo che. eTale asaMjJIne na thAya ane mana:paryavajJAnanA svAmI keTalAka saMyamI AtmAo ja che. (4) viSaya : avadhijJAnano viSaya sarvarUpI dravyono che. utkRSTathI sarva pudgalarUpa rUpI padArthone jANe, jyAre mana:paryavajJAnI aDhIdviIpamAM rahela hoya tevA saMjJI paMce. nA mana rUpe pariNAma pAmela evA manovaNAnA pulone joI zake. prazna : avadhijJAna karatAM mana:paryavajJAnano viSaya ocho che chatAM teno naMbara caDhIyAto kema ? javAba : jo ke mana:paryavajJAnano viSaya ocho che chatAM vizuddhinI apekSAe ane svAmInI apekSAe te caDhIyAtuM che. eTale avadhijJAnathI sarvarUpI dravyone jovA chatAM mana:paryavajJAnI manovaNA ane te paNa manarUpe pariNAma pAmelI jue che chatAM vadhAre vizuddhapaNe ane cokkasapaNe jANe che. jema hAIskUlano TIcara AThe viSayane bhaNAve che ane kolejano prophesara eka viSayane ja samajAve to paNa te potAnA viSayamAM ghaNo nipuNa hovAthI tenuM greDesana UMcuM gaNAya che tema svAmInI apekSAe paNa avadhijJAna na hoya to paNa narakAdine paNa utpanna thatAM ja thAya che, jyAre mana:paryavajJAna ati vizuddhivALA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 karmavipAka : prathama karmagraMtha keTalAka saMyamIne ja thAya. A rIte svAmInI apekSAe paNa uMcA adhyavasAyavALAne ja thAya. tethI paNa caDIyAtuM che. mATe mana:paryava jJAnano krama upara batAvyo che. kevalajJAna : eka samayamAM jagatanA sarvadravyo (chae dravyo) nA traNe kALanA sarva paryAyanuM saMpUrNa jJAna te. jema pradarzana holamAM athavA lAIbrerI holamAM gayelAne sAme rahelA sarva padArtho eka sAthe dekhAya, tema jagatanA sarva dravyanA sarva bhAvo ekI sAthe dekhAya-jaNAya. chatAM sAme rahelA sarva padArtho dekhAvA chatAM varNana anukrame karI zakAya. kAraNa ke "vALI kramAnusAraNI" nA nyAye kevalI bhagavAna paNa keTalAka abhilAkha bhAvonuM varNana kare. vaLI kevalajJAnathI joya bhAvo anaMtA che. temAMnA keTalAMka bhAvo evA che je kevalajJAnathI jANI zakAya, paraMtu jagatamAM upamArahita hovAthI tenuM varNana kare nahi te anabhilApya bhAvo kahevAya. jema goLa ane khAMDanI miThAza samajI zakAya che. kaMIka bhinna che chatAM kahI zakAtI nathI. tema padArthanA abhilApya ane anabhilAkha ema be prakAranA bhAvo-zaiya bhAvo anaMtA che. temAM abhilApyabhAvo karatAM anabhilApyabhAvo anaMtaguNA che. te abhilApya kahI zakAya tevA paNa anaMtA che. teno anaMtamo bhAga ja kevalI bhagavAna kahe che. kevalajJAnanAM paryAyavAcI nAma ane teno artha A pramANe che. (1) zuddhaH sarva AvaraNa cAlyA javAthI jarApaNa malinatA nathI tethI zuddha. (2) sakala : ekI sAthe pUrNa jJAna utpanna thAya che eTale prathama thoDuM thAya ane dhIme dhIme vadhatuM jAya evuM nathI tethI sakala. (3) asAdhAraNa ? jagatamAM upamA rahita eTale tenA samAna bIjuM koI jJAna nathI mATe asAdhAraNa. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalajJAnanuM varNana pa3 (4) anaMta : kevalajJAnathI joya bhAvo anaMtA che. temaja aparyavasita anaMtakALa rahenAruM che mATe. eTale aMta vinA anaMtakALa rahenAruM che. (5) nirvAghAta : loka-alokanA padArthonuM jJAna karavAmAM koI padArtha vyAghAta-smalanA karI zakatuM nathI. ' (6) eka : kevalajJAna hoya tyAre bIjA chApasthika jJAna temAM attabhUta thAya che. eTale te hoya tyAre bIjA jJAna na hoya mATe eka. keTalAkanA mate - mati Adi jJAno hovA chatAM vivakSA karI nathI. jema sUryanA prakAzamAM graha-nakSatra-tArA ane caMdrano prakAza antabhUta thAya che tethI hovA chatAM divase nathI ema kahevAya che. tema mati Adi AMzika jJAno nirupayogI hovAthI hovA chatAM nathI ema kahevAya che. kahyuM che ke, anne AbhiNibohiyaNANAINi jiNassa vijaMti / aphalAni ya sUrudae jaheva nakkhattantamAINi / / (1) AtmAno jJAnaguNa eka che. tenA upara AvaraNa AvavA chatAM khullAM rahelA aMzarUpa jJAnane mati Adi nAma ApavAmAM AvyA che. AvaraNa cAlyA javAthI AMzika jJAna mULa jJAnamAM bhaLI jAya che. tethI bhinna rahetAM nathI mATe kevalajJAna hoya to mati Adi jJAno hoya nahIM. mATe keTalAka kahevAya che. (2) bAra guNa. sudhI AvaraNa karmano kSayopazama thAya eTale AMzika jJAno kSayopazamanA anusAre hoya. have pAMca jJAnAvaraNa karma 12mA guNa. nA aMte kSaya thAya tethI 13mAM guNa0mAM pAMca jJAna paripUrNa thAya. paraMtu kevalajJAna rUpI sUryanA prakAzamAM aMtabhUta thavAthI upayogI na hovAthI pAMca jJAna hovA chatAM Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 karmavipAka : prathama karmagraMtha - - vivakSA karavAmAM Avela nathI. jema divase sUryanA prakAzamAM amAsanA divase caMdra-nakSatra-graha-tArAdino prakAza hovA chatAM upayogI na hovAthI vivakSA thatI nathI tema ahIM jANavuM. A rIte pAMca jJAnanuM varNana karyuM. eka jIvane (zaktinI) labdhinI apekSAe ekI sAthe eka, be, traNa athavA cAra jJAna hoya. eka jJAna : kevalajJAna athavA matijJAna ahIM sAMbhaLavA vaDe jJAna thAya te zruta athavA zAstronuM jJAna te zrutajJAna e artha pramANe ekendriyAdimAM zrotendriya na hovAthI zruta na hoya. eka matijJAnanI vivakSA karI che. eTale ekaluM matijJAna vivakSAthI jANavuM. paraMtu narthI manA tI sucanAnuM, nastha sucanA taltha marUnA e zAstrapAThanA niyamathI ekaluM matijJAna na hoya. be jJAna : matijJAna, zrutajJAna ema be jJAna athavA be ajJAna paNa hoya. traNa jJAna : mati-zruta-avadhijJAna athavA mati ajJAnazrutaajJAna-virbhAgajJAna athavA mati-zrutajJAna-mana:paryavajJAna ema traNa rIte traNa jJAna hoya. eTale avadhijJAna na hoya ane mana:paryavajJAna thAya tevuM paNa bane, tethI A traNa paNa hoya. cAra jJAna : mati-zruta-avadhi-mana:paryavajJAna ema cAra hoya. cAra jJAna manuSyamAM ja hoya. temaja pAMca jJAna sAthe hoya nahIM. tatvArthamAM kahyuM che ke - ekAdIni bhAjyAni yugapadekasminnA caturthyaH (1-31) eka jIvamAM-eka vigere cAra sudhInAM jJAna bhajanAe hoya. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnAvaraNIyanuM varNana vizeSopayoge kRpAnI : parokSa pratyakSa matijJAna zrutajJAna avadhijJAna mana:paryava kevalajJAna 28 14 6 2 1 kula jJAnanA pa1 bheda che. jJAnAvaraNIyakarma, darzanAvaraNIyakarmanuM varNana esiM jaM AvaraNaM, paDuvva cakkhussa taM tayAvaraNaM / daMsaNa cau paNa niddA, vittisamaM daMsaNAvaraNaM // 9 // zabdArtha : kiM = e pAMca jJAnonuM, paDutra = pATA jevuM, paNa = pAMca, vitti = dvArapALa. gAthArtha A pAMca jJAnonuM AvaraNa karanAra karma te jJAnAvaraNa karma che. te cakSunA pATA jevuM che. cAra darzanAvaraNa ane pAMcanidrA ema dvArapALa-poLIyA jevuM darzanAvaraNa karma che. / 9 / vivecana : jJAnanA pAMca bheda che. tethI tene AcchAdana karanAra karma paNa pAMca prakAre che. (1) matijJAnAvaraNIya karma pAMca Indriya ane mananI sahAya dvArA maryAdAmAM rahelAM rUpI padArthanA thatA vizeSa bodhane roke, cAra prakAranI buddhi utpanna na thavA de, joyeluM-sAMbhaLeluM-anubhaveluM bhUlI jAya ke kiMcit paNa yAda na rahe te, eTale matijJAnane Avare te. arthAt maMda-tIvra-gADha vigere AvaraNa pramANe jJAnaguNa avarAya. zeSaguNa layopazamathI khullo rahe. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha (2) zrutajJAnAvaraNIya karma : pAMca Indriya ane mananI sahAya vaDe zabda parathI arthano ane artha parathI zabdanA thatA vizeSa bodhane roke, bhaNavuM na game, bhaNeluM bhUlI jAya, bhaNAvatAM na AvaDe te, gokhavA chatAM yAda na rahe, bIjA vaDe samajAvatA chatAM padArtho samajAya nahIM te eTale te zrutajJAnane Avare te zrutajJAnAvaraNIya. (3) avadhijJAnAvaraNIya karma : pAMca Indriyo ane mananI sahAya vinA cauda rAjaloka athavA tenA aMzarUpa-maryAdAmAM rahelAM rUpI padArthonA AtmasAkSAt vizeSa bodhane na thavA de te eTale avadhijJAnane Avare te avadhijJAnAvaraNIya. (4) mana:paryava jJAnAvaraNIya karma aDhI lIpamAM rahelA saMzI paMcendriya jIvonA manarUpe pariNAma pAmelAM manovargaNAnA pudgalonA vizeSa paryAyo te AtmasAkSAtu. jANI na zake te eTale mana:paryavajJAnane Avare te mana:paryavajJAnAvaraNIya. (5) kevaLajJAnAvaraNIya karma: eka samayamAM sarva lokAlokanA, sarva dravyonA traNe kALanA sarva paryAyone je karmanA udayathI jIva ekIsAthe jANI na zake te eTale kevaLajJAnane Avare te kevaLajJAnAvaraNIya. Ama pAMca prakAre jJAnAvaraNIyakarma che ane te cakSu upara bAMdhelA pATA jevuM che. jema nirmaLa AMkha dUranI vastu sArI rIte joI zake che paNa AMkha upara patalA paDavALo pATo lagAvela hoya to keTaluMka joI zake ane keTaluMka nahIM ane jADA paDavALo pATo hoya to kaMIka joI zake ane gADha pATo hoya to jarAka joI zake. tema jJAnAvaraNIkarmano jeTalo kSayopazama vadhAre teTaluM jJAna vadhAre ane jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama ocho teTaluM jJAna ochuM thAya che. Ama jJAnane AvaraNa karanAra karmano svabhAva AMkhe bAMdhelA pATA jevo kahyo che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanAvaraNIyakarma pa7 jJAna zabda jJA dhAtu parathI banelo che. jJA = jANavuM. jJA + mana (na) bhAvavAcaka pratyaya. jANavuM te jJAna. sarauggayasasinimmalatarassa jIvassa chAyaNaM jamiha nANAvara naM paDavamaM doDuM parva tu (bRhatkarmavipAka gA. 10) darzanAvaraNIya karma : darzana eTale padArthano sAmAnya bodha.. darzana eTale jovuM, jANavuM. pAMca Indriyo ane mananI sahAya dvArA thato padArthano sAmAnya bodha te darzana. ene AvaraNa karanAruM je karma tene darzanAvaraNIyakarma kahevAya che. te cAra darzanAvaraNIya ane pAMca niMdrA ema kula 9 prakAre che. darzanAvaraNIya karma dvArapALa jevuM che. jema bahArathI AvanArane rAjAnA darzana karavA che paNa dvArapALa jo aMdara na javA de to rAjAnA darzana karI zakato nathI. tema A karma IndriyothI thatAM sAmAnya bodhane Avare, bodha na thavA de. darzana zabda das dhAtu parathI banelo che. das eTale jovuM-dekhavuM. TUlsa + mana (mana) = harzana = jovuM te - jANavuM te. bRhatkarmavipAkamAM kahyuM che ke - dasaNasIle jIve daMsaNaghAyaM karei jaM kamma taM paDihArasamANaM daMsaNavaraNaM bhave kammaM / / 19 / / bRha. dravyasaMgrahamAM paNa kahyuM che ke - jaM sAmannaggahaNaM bhAvANaM, neva kaTTa AgAraM avisesiuNa atthe, daMsaNamiya vuccae samaye / / 43 / / darzanAvaraNIyakarmanA bheda : cakkhu-diTThi-acakkhu-sesiMdiya-ohi-kevalehiM ya / daMsaNamiha sAmannaM, tassAvaraNaM tayaM cauhA / / 10 / / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 karmavipAka : prathama karmagraMtha = sAmAnya bodha, = zabdArtha : ha ahIM, 6 = ane, sAmanaM tajJa = tenuM, vahA = cAra prakAre che, tayaM = te karma. gAthArtha : cakSu dvArA jovuM te cakSudarzana ane cakSu sivAyanI Indriyo tathA mana vaDe jANavuM te acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzana ema darzana cAra prakAre che. ahIM darzana eTale sAmAnya bodha. tenuM AcchAdana karanAruM karma paNa cAra prakAre che. 10 vivecana : (1) cakSudarzanAvaraNIyakarma darzana eTale jovuM. sAmAnya rIte jANavuM. sAmAnya bodha. padArthanA sAmAnya dharmane jANavo. temAM cakSurindriya dvArA thato je sAmAnya bodha te cakSudarzana. tene AcchAdana karanAra karma te cakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya che. dareka vastumAM sAmAnya ane vizeSa dharmo hoya che. temAM vastunuM sAmAnya svarUpa jANavuM te 'darzana' ane vastunuM vizeSa svarUpa jANavuM te 'jJAna' kahevAya che. vastuno sAmAnya bodha te darzana ane vastuno vizeSa bodha te 'jJAna' che. prazna : cakSunuM darzana juduM kema batAvyuM ane cakSu sivAyanI Indriyo dvArA thatA bodhane eka darzanamAM kema kahyuM ? javAba : cakSunI pradhAnatA che. jovAnuM kAma AMkha kare che. sAmAnya rIte padArthane jovuM eTale jANavuM. te cakSu dvArA thAya che. mATe tenuM darzana juduM kahyuM. bahu vistAra na thAya, mATe bAkInI IndriyonuM darzana eka kahyuM. chadmasthane prathama aMtarmuhUrta sAmAnyopayoga-darzana hoya ane pachI aMtarmuhUrta vizeSopayoga-jJAna hoya ane kevalIne prathama samaye vizeSopayoga-kevaLajJAna pachInA samaye sAmAnyopayoga-kevaLadarzana hoya. kevalIne samaye samaye upayoga badalAya. chadmasthane aMtarmuhUrta-aMta. upayoga badalAya. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanAvaraNIyakarma (2) acakSudarzanAvaraNIya karma : cakSu sivAyanI cAra Indriya ane mana vaDe padArthone sAmAnya rIte jANavuM te acakSudarzana. tene AvaraNa karanAruM je karma te acakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya che. A karmanA udayathI jIvane baherApaNuM, bobaDApaNuM, khoDakhAMpaNa, lakavo vagere thAya che. acakSudarzanAvaraNIya karmanA judI judI IndriyonI zaktinA phaLanI apekSAe kula pAMca bheda che. paraMtu te sarva bhedo acakSudarzanAvaraNIyamAM ja gaNyA che. (1) sparza acakSudarzanAvaraNIya karma H jIvane lakavo vigere cAmaDInA dardo thavAthI sparzendriya dvArA padArthanA guNo-zIta-uSNa-cIkaNuMlukhkha-haLavuM-bhAre AdinuM jJAna sAmAnya bodha paNa maMdapaNAne pAme te sparza acakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya che. . (2) rasana acakSudarzanAvaraNIya karma : A karmanA udayathI jIvane rasanA (jIbha) maLe nahi ane maLe to maMda kSayopazamane kAraNe mIThuM, khATuM, tIkhuM Adi svAda karAvanArI rasazakti alpa pAme temaja spaSTa uccAra na karI zake vaLI bobaDApaNuM maLe tene rasanaacakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya. ekendriya jIvone jIbha maLatI nathI. beIndriyAdi jIvone jIbha maLe to paNa kSayopazamAnusAra rasanazakti maLe che. (3) ghANa acakSudarzanAvaraNIya karma : A karmanA vipAkathI jIvane nAka maLe nahi ane dhrANendriya (nAka) maLe to sAmAnya bodharUpa gaMdhazakti maMda maLe. tene ghANa acakSudarzanAvaraNIya karma kahe che. ekendriya, beIndriya jIvane dhrANendriya hoya nahi. teIndriya jIvane Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 karmavipAka : prathama karmagraMtha dhrANendriya che tethI gaMdha pArakhavAno kSayopazama pAme che. eTale kIDI, maMkoDA, goLa-khAMDane dhrANendriya dvArA jANI te sthAna tarapha jAya che. macchara-mAMkaDa mANasanA lohInI gaMdhathI tenI pAse jAya che. cakSurindriya ane zrotrendriya na hovAthI prANendriyanI zakti kaMIka tIvra paNa maLe. (4) zrotra acakSudarzanAvaraNIya karma : jIvane kAna na maLe ane kAna maLe to paNa baherApaNuM - ochuM saMbhaLAya, tethI zabdaavAjano sAmAnya bodha karAvanArI zakti maMda-maMdatara thAya tene zrotra acakSudarzanAvaraNIya karma kahe che. ekendriya ane vikalendriyane kAna (zrotrendriya) maLatAM ja nathI ane paMcendriyane karNa maLe che to kSayopazama maMda-utkaTa maLe eTale ke baherApaNuM vigere maLe. (5) mana acakSudarzanAvaraNIya karma : A karmathI jIvane manazakti maLatI nathI ane maLe che to sAmAnya bodha karAvanArI vicAra zakti kuMThita thaI jAya eTale maMda maLe tene mana acakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya. ekendriyathI laIne asaMjJI paMcendriya sudhInA jIvone mana nathI maLatuM. saMjJI jIvone mana maLe to maMdabuddhi athavA maMda vicAra zakti maLe ane kSayopazama vadhAre hoya to tattvaciMtanAdinI sArI zakti maLe. A rIte acakSudarzanAvaraNIya karmanA pAMca peTAbheda che. chatAM bahu vistAra na thAya tethI te pAMca prakArano eka acakSudarzanAvaraNIyamAM samAveza karyo che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanAvaraNIyakarma (3) avadhidarzanAvaraNIya karma : pAMca Indriya ane mana vinA maryAdAmAM rahelA rUpI dravyono AtmasAkSAtkAre thato sAmAnya bodha je karmanA udayathI na thAya tene avadhidarzanAvaraNIya karma kahevAya. arthAt AtmasAkSAt rUpI padArthanA sAmAnya bodhane Avare te. ahIM karmagraMthakAra avirata samyagdaSTiguNathI kSayopazama hoI zake ema mAne che. eTale avadhijJAnIne ja avadhidarzanAvaraNano kSayopazama hoya ema mAne che. siddhAMtakAra vibhaMgajJAnI mithyAtvIne paNa avadhidarzana hoya ema mAne che eTale 1 thI 12 guNa. sudhI hoya. (4) kevaLadarzanAvaraNIya karma : 61 eka samayamAM traNe lokanA traNe kALanA sarva dravyonA sarvaparyAyonA ekI sAthe thatA sAmAnya avabodhane aTakAvanAra karmane kevaLadarzanAvaraNIya karma kahe che. A karmano udaya 1 thI 12 guNa. sudhI hoya. darzananA uttarabhedanuM yaMtra Indriyadarzana cakSudarzana acakSudarzana avadhidarzana kevaLadarzana sparzadarzana rasanadarzana prANadarzana zrotradarzana manodarzana Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 karmavipAka : prathama karmagraMtha 23 A pAMca IndriyanA 23 viSayo che te A pramANe - viSayanuM grahaNa - jANavuM te utkRSTathI (1) sparzendriyano viSaya -8 sparzane utkRSTathI 9 yojana dUrathI (2) rasanendriyano viSaya - 5 rasane utkRSTathI 9 yojana dUrathI (3) ghrANendriyano viSaya - 2 gaMdhane utkRSTathI 9 yojana dUrathI (4) cakSurindriyano viSaya-5 varNane aprakAzita eka lAkha yojanathI (5) zrotendriyano viSaya -3 zabdane (sacita, acita, mizra) 12 yojana dUrathI A viSayone batAvela yojana dUrathI Indriya dvArA bodha karavAnI zakti che tene Avara-maMda kare te darzanAvaraNIya kahevAya. suhapaDibohA niddA, nihAniddA ya dukkhapaDibohA / payalA ThiovaviTThassa, payalapayalA u caMkamao // 11 // zabdArtha : kima = ubhelAne, 3vadi = beThelA, 3 = vaLI, vaMmo = cAlatA. gAthArtha : sukhapUrvaka jAgI zakAya tevI alpanidrA hoya te nidrA, duHkhe karIne jAgRta thAya tevI gADha nidrA hoya te nidrA nidrA, UbhA rahelAne ke beThelAne je nidrA Ave te pracalA ane cAlatAMne je nidrA Ave te pracalA pracalA kahevAya che. 11 / vivecana : darzanAvaraNIya karma be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. (1) darzanAvaraNIya catuSka (2) nidrApaMcaka. have ahIM nidrApaMcakanuM varNana jaNAve che. (1) nidrA : caitanyane aspaSTa kare te nidrA. nidrAMti kutsitavaM gacchati caitanyaM yAsu tA nidrAH / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanAvaraNIyakarma-nidrApaMcaka je avasthAmAM caitanya kutsitapaNAne-aspaSTapaNAne pAme te nidrA, capaTI mAtrathI jANI zakAya tevI UMgha te nidrA. je nidrA sukhapUrvaka tyAga karI zakAya, sahelAIthI jAgI javAya. te arthAt nidrA choDatAM kaSTa na lAge te. (2) nidrA nidrA : nidrAta: gatizayinI yA nidrA sA nidrAnidrA (1) je karmanA udayathI jIva khUba ja muzkelIthI jAgI zake evI gADha nidrA Ave te nidrAnidrA. (2) duHkhapurvaka choDI zakAya tevI nidrA te nidrAnidrA. (3) nidrAthI je atizaya caDIyAtI uMgha te nidrA-nidrA. (4) DhaMDhoLavA mAtrathI jANI zakAya tevI gADha nidrA. (3) pracalA : pravati-vidhUte yAM vApIvAya sI (1) je jIvane beThAM beThAM ke UbhA UbhA paNa nidrA Ave te nidrAne pracalA darzanAvaraNIya karma kahevAya che. (2) pravati svIpAvasthAyAM - je nidrAvasthAmAM cAle-dhUNe-DolebeThAM beThAM DolAM-jhokAM Ave che. (4) pracalApracalA H je karmanA udayathI jIvane cAlatAM cAlatAM paNa nidrA Ave te pracalapracalA darzanAvaraNIya karma kahevAya che. AvI nidrA gAya, baLada, pADA, ghoDA vagere pazuone vadhu saMbhave che. kAraNa ke jeo gADA vageremAM joDAyA chatAM cAlatAM cAlatAM nidrA le che. sAMbhaLavA pramANe eka pU. sAdhvIjI ma. vihAramAM bIjA sAdhvIjI athavA bahena pakaDIne cAle to cAlatA cAlatA rastAmAM paNa UMdhe. pracalAtaH atizAyinI yA sA pracalApracalA prazna : nidrA-nidrAnidrA AdinA udayamAM jIvanI jJAnazakti ane darzanazakti bane avarAya che. to nidrA-5 jJAnAvaraNIya kema na kahevAya, darzanAvaraNIya kema kahevAya ? Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 karmavipAka : prathama karmagraMtha javAba : chadmastha jIvone prathama darzanopayoga hoya pachI jJAnopayoga thAya tethI nidrAno udaya Ave tyAre prathama darzanazakti avarAI jAya che tethI darzanAvaraNIya kahI. prazna : nidrA vigerethI darzanAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI pragaTa thayela deza darzanaguNa haNAya che. chatAM pAMcamAM karmagraMthamAM sarvaghAtI kema kahI ? javAbaH jo ke nidrAnA udayamAM (kSayopazamathI thayela) dezaguNa ne Avare che. chatAM te guNa saMpUrNapaNe avarAya che. mATe sarvaghAtI kahI che. prazna : cakSuIndriya vaDe sAmAnyapaNe jANavuM te cakSudarzana ane zeSa Indriyo vaDe sAmAnya bodha te acakSudarzana. Ama cakSuIndriyanuM darzana juduM kahyuM ane bAkInI IndriyonuM darzana eka ja kahyuM Ama kema ? eTale ke badhI IndriyonuM eka ja darzana kahevuM joIe athavA dareka IndriyanuM darzana bhinna bhinna kahevuM joIe. javAba : prazna tamAro barAbara che, paraMtu lokamAM jovAnuM cakSu vaDe thAya che. darzana eTale jovuM temAM cakSu mukhya che. tethI tenuM darzana bhinna kahyuM ane vadhAre vistAra na thAya mATe bAkInI IndriyonuM darzana eka kahyuM. ahIM darzana-sAmAnya bodha. prazna : mati-zruta jJAna pUrve cakSudarzana ane acakSudarzana hoya. avadhijJAnIne pUrve avadhidarzana thAya pachI avadhijJAna thAya. to mana:paryavajJAnIne darzana kema nahIM. arthAt mana:paryavadarzana kahevuM joIe ne. javAba : jo ke chadmasthane darzanapUrvaka jJAna thAya che. paraMtu mana:paryavajJAnIne tevA prakAranA kSayopazamanI paTutAthI prathamathI ja Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanAvaraNIyakarma 65 mananA bhAvo AtmasAkSAt vizeSa dharmasahita ja jANe che. mATe tenuM darzana kahyuM nathI. vedanIyakarmanuM varNana : vina-ciMtiarthe raLI, sthiddhi, a-vazI-a-vatA / mahu-tijJa-ghuLa-dhArA, bhijJaLa va tunhADa nemaLImaM / / 2 / / artha-kAma, divase ciMtaveluM, astya = zabdArtha : viciMti addhavalI = ardhacakravartIthI-vAsudevathI, admavattA = aDadhA baLavALI che, mahu madhathI, ttitta - lepAyelI, luhA be prakAre, hiLa cATavA jevuM = = = 5 gAthArtha : divase ciMtavelA kAryane uMghamAM karavAvALI je nidrA te thiNaddhi che. te ardha cakravartI (vAsudeva) nA aDadhA baLavALI che. madhathI lepAyelI talavAranI dhArane cATavA jevuM be prakAre vedanIya karma che. // 12 // = vivecana : divase kaMIka karavAnI IcchA thaI ane zaktinA abhAve karI zake nahi. te vicAromAM-vicAromAM vartato rAtre UMghI jAya ane rAtre divase vicArela te kArya UMghamAM-UMghamAM rahelo beTho thaIne cAlavA mAMDe ane te kArya karavAnuM baLa Ave tethI te kArya kare tevI gADha nidrA te thiNaddhi nidrA kahevAya, thiNaddhi ardhamAgadhi bhASAno zabda che. saMskRtamAM styAddhi, tyAnavRddhi che. teno artha A pramANe styAnardhiH styAnA piNDIbhUtA, Rddhi-zaktiH yasyAm sA styAnagRddhi : - styAnA piNDIbhUtA, gRddhi: - AsaktiH yasyAM sA == ekaThI thayela che Atmika zakti je nidramAM te sthAnaddhi ekaThI thayela che kAryamAM Asakti je nidrAmAM te. thiNaddhi nidrAnA udayamAM aneka draSTAMto che. temAM - Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 karmavipAka : prathama karmagraMtha eka sAdhu mahAtmA divase caMDIla bhUmie gayA. rastAmAM hAthIe temane herAna-parezAna karyA. tethI hAthI upara cittamAM TheSa pravezI gayo, paraMtu hAthI sAme laDI zakAya nahIM ane te vicAra rAtre nidrAmAM Avyo. thiNaddhi nidrAnA udayamAM rAtre upAzrayathI bahAra jaI hAthI sAthe yuddha karyuM, tenA daMtazULa toDI nAMkhyA ane UpAzrayamAM AvI sUI gayA. savAre lohI kharaDAyelAM kapaDAM joI gurue pUchatAM khyAla Avyo ke nidrAnA gADha udayamAM A akArya karyuM che. A rIte thiNaddhinA udayamAM hAthI sAme yuddha karavAnuM baLa AvI gayuM tema jANavuM. eka rajapUta jJAtinA bhAIe jinezvara bhagavAnanA dharmane pAmI dIkSA lIdhI. pUrve temaNe pADA vigerenA mAMsano mAMsAhAra karela. ekavAra caMDIla bhUmie jatAM eka rASTa-puSTa pADAne joyo. pUrve karela mAMsAhAra yAda Avyo ane rAtre uMghamAM pADAne jovA mAtrathI thiNaddhino udaya Avyo. upAzrayanI bahAra jaIne pADAne mArI, mAMsanA TUkaDA upAzrayanA dhAbA upara nAkhI sUI gayA. A rIte gADha nidrAmAM akArya thaI jAya. mATe thiNaddhi nidrAnA udayavALA jIvane dIkSA ApavAne ayogya kahela che. svAnagRddhi A nidrAmAM zArIrika baLa ane tIvra Asakti ekaThI thaIne duSkArya karAve che. A nidrAnA udaya vakhate jIva jo prathama vajaRSabhanArAcA saMghayaNavALo hoya to tene ardhacakravartI (vAsudeva)nA baLa karatAM ardhA baLavALo thAya che ane anya saMghayaNavALAne paNa vadhumAM vadhu sAtaATha gaNuM baLa prApta thAya che. te jIva marIne avazya narakamAM jAya che. eTale thiNaddhi nidrAmAM narakanuM AyuSya baMdhAya che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 vedanIyakarma vedanIya karma : sukha, duHkha, kheda, AphlAda-AnaMda Adi rUpe je vedAya te vedanIyakarma kahevAya che. prazna : joke vedAya te vedanIya ema vyutpatti karIe to badhAM karmo jIvane vedAya che to sukha-duHkha Adi rUpe vedAya te vedanIya ema kema ? javAba : joke dareka karma vedAya-bhogavAya che. ahIM karmanA udayamAM sukha-duHkha mukhya hovAthI ruDha artha tarIke vedanIya nAma Apela che. jema paMkaja-kAdavamAM utpanna thAya che. teno artha hovA chatAM kAdavamAM kIDA-ghAsa vigere ghaNuM utpanna thAya chatAM amuka prakAranA phulane ja paMkaja-kamaLa kahevAya. tema ahIM samajavuM. vedanIya karma be prakAre che : (1) zAtA vedanIya (2) azAtA vedanIya. (1) zAtAvedanIya karma H jenA udayathI Arogya, viSaya, upabhoga AdithI utpanna thatAM AphlAda (AnaMda) lakSaNa sukhane vedAya-bhogavAya tene zAtAvedanIya karma kahevAya che. (2) azAtA vedanIya karma H jenA udayathI Arogya, viSayaupabhoga AdinI pratikULa sAmagrI maLavAthI utpanna thatAM duHkhano anubhava karAya tene azAtAvedanIya karma kahe che. vedanIya karmano svabhAva madhathI lepAyelI talavAranI dhArane cATavA jevuM che. jema madhathI lepAyelI talavAranI dhArane cATatAM svAda AvavAthI prathama sukhano anubhava thAya che ane pachI AsaktithI upayoga na rahe to jIbha kapAya che tyAre duHkhano anubhava thAya che. upayoga rahe to jIbha na kapAya tema viSayo Adi padArthanI anukULa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 karmavipAka : prathama karmagraMtha sAmagrI prApta thatAM sukhano anubhava thAya che ane padArtho Adino viyoga ke pratikULa sAmagrIo maLavAthI duHkhano anubhava thAya che. arthAt sukhamAM Asakti thavAthI azAtA vedanIya baMdhAya jethI pachI azAtA baMdhAyela udayamAM Ave tethI azAtA Ave. paraMtu zrIpALa mahArAjAnI jema Asakti na thAya to satata sukha paNa rahe, zAtA rahe ane sukhamAM Asakti-tanmayatA thAya te azAtA baMdhAvAthI satata azAtA udayamAM Ave. mohanIyakarmanuM varNana: osannaM suramaNue, sAyamasAyaM tu tiriyanaraesu / majaM va mohaNIyaM, duvihaM daMsaNacaraNamohA // 13 // | zabdArtha H mosanna = ghaNuM karIne, maiva = madirA jevuM, duvirda = be prakAre, vaMsana = darzana mohanIya gAthArtha deva ane manuSyagatine vize prAyaH karIne zAtAno ane tiryaMca tathA narakagatine vize ghaNuM karIne azAtAno udaya hoya che. madirA jevuM mohanIya karma darzana mohanIya ane cAritra mohanIya ema be prakAre che. te 13 | vivecana : deva ane manuSyagatimAM tatkAyogya (ghaNuM karIne) zAtAvedanIyano udaya hoya che. tenA kAraNe sukhano anubhava kare che. tiryaMca ane narakagatimAM (prAyaH) ta~Ayogya azAtAvedanIyano udaya hoya che. tenA kAraNe duHkhano anubhava kare che. ahIM prAyaH kahevAnuM kAraNa devomAM paNa keTalAka devone cyavanAdikALe, devInA apaharaNakALe, paraspara laDAI temaja paraspara apaharaNAdi kALe IrSA, lobha Adi doSonA kAraNe azAtAno udaya paNa hoya che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanIyakarma 69 vaLI manuSyane paNa cothA vigere ArAmAM garbhAvasthAmAM, ThaMDI, garamI vagere pratikULa saMyogomAM, rogAdikaSTa tathA maraNa, ISTa viyoga, aniSTa saMyoga vakhate azAtAno udaya hoya che. tiryaMcomAM azAtA hovA chatAM keTalAka paTTahasti, azva, videzI kutarAM, popaTAdinuM pAlana poSaNa sArI rIte thatuM hovAthI ta~Ayogya zAtAno udaya paNa hoya che. nArakone jinezvara bhagavaMtonA janmAdi kalyANakAdi prasaMge zAtAno udaya hoya che. devone vadhAre zAtA hoya, manuSyane te apekSAe ochI zAtA hoya. nArakone tIvra azAtA, tiryaMcone te apekSAe ochI azAtA hoya che. mohanIyakarma : have cothuM mohanIyakarma kahe che. (1) muMjhave - mohati vat - AtmAne muMjhave. (2) sad (sAruM), asat (kharAba) nA vivekathI rahita kare. (3) zraddhA ane AcaraNamAM muMjhave eTale sAcI zraddhA ane sAruM AcaraNa na karavA de te. badhA karmamAM mohanIya karma mukhya che. e jAya to bIjA karma paNa kramazaH tarata jAya che. tethI te karmane barAbara jANavuM joIe. ane te jAya tevo prayatna karavo joIe. mATe svarUpa barAbara samajavA jevuM che. mohanIyanA mukhya bheda be (1) darzana mohanIya (2) cAritra mohanIya. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9O jIvakarmavipAka : prathama karmagraMtha darzanamohanIya : (1) darzana-yathArthapaNe jovuM-jANavuM temAM muMjhave eTale (2) jIvAdi navatatvanI zraddhAmAM muMjhave. zraddhA na thAya. (3) jinezvara paramAtmAnA vacanomAM zraddhA na thavA de. athavA ATha tatvanI zraddhA thAya paraMtu mokSatatvanI zraddhA na thAya. (4) je padArtha je svarUpe hoya te padArthane te svarUpe na mAnavA de - zraddhA na thAya. darzanamohanIyakarmanA uttarabheda : daMsaNamohaM tivihaM, sammaM mIsaM taheva micchattaM / suddhaM addhavisuddhaM, avisuddhaM taM havai kamaso // 13 // zabdArtha H taheva = tathA, vizuddha = azuddha, taMtra te karma, ruva = hoya che, marI = anukrame. gAthArtha darzanamohanIyakarma traNa prakAre che. (1) samyakatvamohanIya, (2) mizramohanIya, (3) mithyAtvamohanIyakarma anukrame zuddha, ardhazuddha ane azuddha puMjarUpe hoya che. 14 vivecana : darzanamohanIyakarma traNa prakAre che. zuddhapuMjarUpa samyakatvamohanIya che, ardhazuddhapuMjarUpa mizramohanIya ane azuddhapuMjarUpa te mithyAtvamohanIya che. (1) samyakvamohanIya H samyakatvamAM muMjhave, samyakatvane-zraddhA pragaTa thavA de paNa temAM zaMkA vigere aticAro utpanna thAya, tethI pachI vitigicchA Adi doSo paNa thAya eTale A samyakvamohanIyanA udayathI sarvajJanA vacanonI zraddhAmAM zaMkA Adi aticAra thAya. A daliko mithyAtva saMbaMdhI hovAthI samyakvamohanIya evuM nAma che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvano vikAsakrama 71 (2) mizra mohanIya : mizrabhAva vaDe je muMjhave. jinezvara bhagavaMtanA vacana upara zraddhA (rAga) paNa na thAya ane azraddhA dvaSa) paNa na thavA de evo sAcA-khoTAno anirNayAtmaka pariNAma svarUpabhAva te, A mizramohanIyano udaya aMtarmuhUrta rahe. pachI mithyAtva ke kSAyo. samyakatva pAme. Avo je mizrabhAva tene mizra mohanIya karma kahe che. (3) mithyAtva mohanIya H jinakathika tattvonI zraddhA na thavA de te mithyAtva mohanIya. (1) padravyanA jJAnanA viparItANAvaDe muMjhave. (2) je padArtha je svarUpe hoya te rUpe zraddhA na thavA de. (3) jagat navatattvarUpa che. te navatattvane na mAne - zraddhA na thAya. jagata je svarUpe che te rUpe jinezvara bhagavaMtoe batAvela che chatAM te sarvajJanA vacanono vizvAsa na thAya.' (4) sarvajJa bhagavaMto atyAre nathI tethI temaNe batAvela jagatane jIvAditattvone Agama pramANe kahenArA gurubhagavaMtonA vacana upara zraddhA na thAya - zraddhA karavAmAM mujhAya - zraddhA na kare te mithyAtva mohanIya kahevAya. jIvano vikAsakrama : bhavya jIva-anAdi mithyAtvI jIva sUkSmanigodamAMthI bahAra nIkaLI vyavahAra rAzimAM Ave che. tyAMthI A jIva caramAvartamAM praveza kare che ane anekavAra yathApravRttakaraNa kare che. ema prayatna karatAM karatAM carama yathApravRttakaraNa sudhI A jIva pahoMcI jAya che. (1) yathApravRttakaraNa : anAdikALathI saMsAramAM paribhramaNa karatAM pUrvokta prakAranA jIvane tathAbhavyatvanA paripAkathI anAyAse sArA pariNAma prApta thAya te yathApravRttakaraNa kahevAya. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 karmavipAka : prathama karmagraMtha nadI pASANanA goLaghola nyAye saMsAramAM aneka yAtanAone bhogavatAM sahaja rIte pariNAmanI vizuddhi thAya che. tene yathApravRttakaraNa kahevAya che. tyAra pachI apUrvakaraNa kare che. (2) apUrvakaraNa : pUrve kyAreya na Avyo hoya tevo apUrva vizuddha adhyavasAya te apUrvakaraNa kahevAya che. A apUrvakaraNamAM AsanabhavI jIva sthitighAta, rasaghAta, guNazreNi, apUrva sthitibaMdha kare che, graMthibheda kare che. graMthibheda apUrvakaraNanI vizuddhithI graMthibheda thAya che. graMthi eTale tIvra evo rAga-dveSa rUpa pariNAma. A graMthi cirakALathI utpanna thayelI, kaThaNa vAMsanA mULanI jema durbhedya hoya che. (3) anivRttikaraNaH A karaNamAM prati (dareka) samaye trikALavata jIvonA adhyavasAya paraspara sarakhA hoya, a = nahi, nivRttikaraNa = vizuddhi-paraspara adhyavasAyamAM pheraphAra, (na) hoya te anivRttikaraNa. anivRttikaraNanI vizuddhithI jIva aMtarakaraNa kare che. aMtara eTale vacamAM, karaNa-khAlI karavuM. aMtarmuhUrtanI jagyAnA dalikone khAlI karavA te aMtarakaraNa kahevAya che. A khAlI jagyAmAM praveza karatAM jIva upazama samyakatva prApta kare che. samyakatvamohanIya - samyakatvajIvAdi tattvonI athavA sarvajJanA vacananI yathArtha zraddhA te samyakatva. temAM zraddhAmAM muMjhave, zraddhAmAM doSa lagADe, zaMkA vigere aticAra lagADe te. samyakatvanuM varNana: nIya-manIya-puu-pAvADaDasarva-saMvara-vaMtha-mukSa-nijhara IT I ne salphara taye, sAme vaphA-vahu-me | 2 | Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvano vikAsakrama 73 | zabdArtha : nevi = jenA vaDe, saddadarR = zraddhA karAya, taya = te, rAThuM = kSAyikAdi, vaghumeguM = ghaNAM bhedavALuM che. gAthArtha ? jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, baMdha, mokSa ane nirjarA A nava tattvonI jenA vaDe zraddhA karAya te samyakatva kSAyikAdi ghaNA bhedavALuM che. 15 vivecana : jIvAdi navatatvanI TUMkI samaja A pramANejIva H (1) je caitanya lakSaNayukta hoya te jIva, (2) dravya ane bhAva prANone dhAraNa kare te jIva, (3) je jIve te jIva, nIti ti nI ajIva : (1) je caitanya rahIta te ajIva, (2) je prANone dhAraNa na kare te ajIva, (3) jIvathI viparIta hoya te ajIva. puNya : (1) jIvane je karmanA udayathI anukULa sAdhana maLe te puNya, (2) jinapUjA Adi puNyanI kriyA te puNya, (3) zubhakarmano baMdha te puNya, (4) zubha adhyavasAya - pariNAma te puNya. pApa : (1) jIvane je karmanA udayathI pratikULa sAmagrI maLe te pApa, (2) hiMsA-corI Adi pApanI kriyA te, (3) azubha karmano baMdha te pApa. (4) azubha pariNAma-adhyavasAya te pApa. Azrava H (1) zubhAzubha karmanuM AvavuM te, (2) zubhAzubha karma AvavAmAM kAraNabhUta Indriya-kaSAya avatayoga-kriyAo te Azrava. (3) zubhAzubha karmane AvavAmAM kAraNabhUta hiMsAdirUpa jIvano Azravano pariNAma te. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 karmavipAka : prathama karmagraMtha saMvara : (1) AvatA zubhAzubha karmone rokavA te saMvara kahevAya che. (2) zubhAzubha karmane rokavAmAM kAraNabhUta samiti-gupti pariSadasahana Adi kriyA-pravRtti te. (3) hiMsAdi na thAya tevo upayogarUpa saMvarano pariNAma che. baMdha : (1) kArmaNa vargaNAno Atmapradezo sAthe kSIranIravatu-dUdha pANInI jema ekAkAra saMbaMdha (2) kArmaNa vargaNAno AtmAnI sAthe ekAkAra thavAmAM kAraNabhUta rAgAdi pariNAma. nirjarA : (1) karmonuM AtmAmAMthI chUTAM paDavuM te. (2) karmonuM AtmAthI chUTA thavAnA kAraNabhUta anazanAdi tathA prAyazcitAdi tapazcaryA te. (3) nirjarAnA kAraNabhUta tyAga ane pazcAtApAdi rUpa pariNAma. mokSa : (1) sarva karmono kSaya, (2) sarva saMvarabhAva te mokSa. samyakatva : A nava tattvo paranI je zraddhA eTale je tattvo je svarUpamAM che te svarUpamAM mAnavAM tene samyakatva kahevAya che. jinezvara bhagavaMtoe jagatanuM ja svarUpa kahyuM che te ja svarUpe svIkAravuM kAraNa ke teo sarvajJa hatA. rAgadveSa rahita hatA. tethI temanA kahelA vacana upara zraddhA karavAnI hoya. emAM aMzamAtra paNa zaMkA na karavI te samyakatva kahevAya che. samyaktvanA kSAyikasamyakatva, kSayopazamasamyakatva, upazamasamyakatva, sAsvAdana, mizra, vedaka Adi bhedo che. (1) kSAyika samyatva : anaMtAnubaMdhI catuSka ane darzanamohanIyatrika (darzanasaptaka)no Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakatvamohanIyakarma 75 sarvathA kSaya thavAthI je samyakatva prApta thAya che te kSAyika samyakatva kahevAya che. A samyakatvamAM darzanasaptakano kSaya thavAthI teno baMdhaudaya-sattA hotI ja nathI ane A kSAyika samyakatva 4 thI 14 guNasthAnaka sudhI hoya che. sAyika samyakta pAmela AtmA abaddhAyu hoya to eka bhave (te ja bhave) ane baddhAyu hoya to 3-4-5 bhavamAM mokSe jAya. kSAyika samyakatvano kALa sAdi anaMta che. (2) kSayopazamasamyakatva : jyAM anaMtAnubaMdhI 4 kaSAya, mithyAtva mohanIya ane mizra mohanIya A 6 prakRtiono pradezodaya hoya athavA kSaya hoya ane samyakatva mohanIyano rasodaya hoya tene kSayopazama ke kSAyopathamika samyakatva kahevAya che. A samyakatva eka bhavamAM hajArovAra ane saMsAracakramAM asaMkhyavAra pAmI zakAya che. 4 thI 7 guNaThANA sudhI hoya che. kALa-jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI sAdhika 66 sAgaropama hoya che. (3) upazama samyakatva : darzana saptakano upazama (sarvopazama) karavAthI je guNa utpanna thAya te upazama samyakta kahevAya. A samyakatvamAM zraddhAne AvanAra eka paNa karma udayamAM na hovAthI apaudgalika samyakta kahevAya. A samyatve be prakAranuM che (1) mithyAtva guNa. thI pamAya te (2) upazama zreNI caDatI vakhate 4 thI 7 guNa. mAM pamAya te. kALa = jaghanya - aMtarmuhUrta utkRSTa-aMtarmuhUrta Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 karmavipAka : prathama karmagraMtha (4) mizraNamyatva : mizra mohanIya karmanA udayathI jIvane sarvajJa kathita vacana upara zraddhA paNa na hoya ane azraddhA paNa na hoya evo AtmAno pariNAma mizra samyakatva kahevAya che. A samyakatva trIjA guNa. mAM ja hoya. kALa - jaghanya-aMtarmuhUrta u. aMtarmuhUrta (5) vedakasamyakatva : anaMtAnubaMdhI catuSka ane mizra-mithyAtva mohanIyano saMpUrNa kSaya karyo hoya ane samyakatva mohanIyanA kSaya vakhate chellI eka avalikAmAM phakta udaya-vedana hoya che tene vedaka samyakta kahevAya che. ahIM kSaya ke upazama karavAnuM hoya nahIM. paraMtu mAtra samyakatva moha. no bhogavavA (davA) vaDe kSaya kare che. mATe te vedaka kahevAya. A samyakatva kSAyika pAmatA pUrve 4 thI 7 guNa. mAM ane cAre gatimAM hoya. (6) sAsvAdana samyakatva : upazamasamyakatva prApta karyA pachI mithyAtve janAra koI mahAbhIrU jIvane mithyAtvanA udayanI pahelAM upa. samya. no kAla jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI 6 AvalikA bAkI hoya tyAre anaMtAnubaMdhIno udaya thAya te vakhate vartatuM je sabhyatva tene sAsvAdanasamyakatva kahe che. ahIM samyakatva vamatI vakhate samyakatvano AsvAda hoya tethI jema kSIranuM bhojana karelAne tarata vamana thAya tyAre jema khIrano AsvAda Ave tema samyakatva vamatI vakhate samyakatvanA kaMIka AsvAda vakhatanuM samyakatva te, sa-sahita gAya upa. samyakatvano lAbha savananAza, eTale upazama samyatvanA lAbhanA nAza vakhatanuM samyakatva te. ahIM upazama samyakatva cAlyuM jatuM hovAthI tenA lAbhano nAza kahyo che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mizramohanIyakarma 77 A sAsvAdana samyakatvavALo niyamA mithyAtve ja jAya. joke samyakatva mukhya traNa kahevAya ane vedaka te kSayopazamano paryata bhAga che tethI temAM samAveza thAya. sAsvAdana ane mizra samyakatvamAM spaSTa samyakatva nathI, paraMtu A banne guNa ekavAra upazama samyakatva pAmyA pachI Ave mATe tene samyakatvamAM gaNela che. athavA to spaSTa azraddhA paNa nathI tethI te mithyAtva na kahevAya mATe samyakatvamAM gaNela che. mIsA na rAgadoso, jiNadhamme aMtamuhU jahA anne / nAliaradIvamaNuNo, micchaM jiNadhammavivarIaM // 16 // zabdArtha H nahIM = jema, mane = anna upara, miSTha = mithyAtva, vivarI = viparIta gAthArtha jema nAlikera dvIpanA manuSyane ana upara rAga ke dveSa hoto nathI tema mizramohanIya karmanA udayavALA jIvane aMtarmuhUrta sudhI jaina dharma upara rAga ke dveSa hoya nahIM. mithyAtvamohanIyakarma jaina dharmathI viparIta dRSTivALuM che. 16 / vivecana : mizramohanIya-nAlikera dvIpamAM rahenAra manuSyane anna upara rAga ke dveSa hoya nahIM kAraNa ke ene anAja jovAmAM ja nathI AvyuM. jANavAmAM nathI AvyuM. tethI anna upara rAga-dveSa na hoya. eTale ene khAvA yogya anna upara rAga ke na khAvA yogya upara Sa paNa hoya nahIM. tema mizramohanIya karmanA udayavALAne aMtarmuhUrta sudhI jinadharma upara rAga paNa hoya nahIM ane vaiSa paNa hoya nahIM. paraMtu madhyasthapaNuM hoya. aMtarmuhUrta pachI nimittAdine pAmI mithyAtva athavA samyakatvapaNuM pAme. | mithyAtvamohanIya-AnA udayavALA jIvanI dRSTi jinadharmathI viparIta hoya che. jinezvara bhagavaMte je tattvo je rUpe darzAvyA che te rUpe te tattvo na mAne, tenAthI viparIta mAne/athavA ATha tattvane mAne Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 karmavipAka : prathama karmagraMtha paNa mokSatattvane na mAne. sudeva-sugara-sudharmane kudeva-kuguru-kudharma tarIke mAne ane kudeva-kuguru-kudharmane sudeva-suguru-sudharma tarIke mAne che. jyAM sudhI mithyAtva mohanIyakarmano udaya jato nathI tyAM sudhI jIva AtmAnA vikAsa mArgamAM AgaLa vadhI zakato nathI. anAdikALathI saMsAramAM paribhramaNa karatAM jIvane mithyAtvano udaya jAya ane samyakatva guNa pAme tyAre ja AtmAno vikAsa zarU thAya che. tyAre ja saMsAra parimita thAya che. bhavanI gaNatarI gaNAya che. ekavAra samyakatva pAmela jIva te bhavamAM vahelAmAM vahelo mokSa pAme ane utkRSTathI dezona (kaMIka nyuna) ardhapudgala parakALe avazya mokSa pAme che. tIrthaMkara paramAtmAonA bhavanI gaNanA paNa samyakatva pAme tyArathI gaNAya che. tIrthaMkara paramAtmA samyakatva pAmI ochAmAM ochA traNa bhava kare. kAraNa ke tIrthaMkara nAmakarma traNa bhava pUrve baMdhAya che. traNa karaNa kyAre, keTalIvAra kare ? ahIM traNa karaNa karavA vaDe prathama upazama samyakatva pAme che. to A traNa karaNa jIva kyAre kyAre ane keTalIvAra kare te A pramANe (1) prathama guNasthAnakathI samyakatva pAmatI vakhate (jAtibhedathI ekavAra paraMtu anekavAra) (2) anaMtAnubaMdhInI upazamanA 4 thI 7 guNasthAnakamAM kare tyAre (cAra vAra) (3) anaMtAnubaMdhInI visaMyojanA (kSaya) kare tyAre (4 thI 7 guNa.mAM) (4) darzanatrikanI upazamanA kare (6 thI 7 guNa.mAM) (cAra vAra) (5) darzanatrikanI kSapaNA (4 thI 7) (ekavAra) (6) cAritramohanIyanI upazamanA kare tyAre cAravAra) (7 thI 9 guNa.mAM) (7) cAritramohanIyanI kSapaNA kare tyAre (ekavAra) (7 thI 9 guNa.mAM) Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAno vikAsakrama 79 AtmAno vikAsakrama sUkSmanigoda (anAdithI) vyavahAra rAzi avyavahAra rAzi bhavya abhavya bhavya jAtibhavya abhavya caramAvarta acaramAvarta (Asannabhavya) (bhavya-abhavya) yathApravRttakaraNa carama yathApravRttakaraNa apUrvakaraNa-graMthibheda anivRttikaraNa aMtarakaraNa upazama samyakatva prathamasthiti prathamasthitinA caramasamayetraNa puMja kare aMtaHkaraNa dvitIyasthiti aMta:karaNa samyakatvamohanIya mizramohanIya mithyAtvamohanIya traNenI aMtaHkoTAkoTInI sattA hoya Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 karmavipAka : prathama karmagraMtha kaSAyamohanIyakarma : solasa kasAya nava nokasAya, duvihaM carittamohaNIyaM / aNa-appaccakkhANA, paccakkhANA ya saMjalaNA // 17 // zabdArtha : varittamodaNIyaM cAritramohanIya, manu=anaMtAnubaMdhI. gAthArtha soLakaSAya ane navano kaSAya ema cAritra mohanIyakarma be prakAre che. anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnIya, pratyAkhyAnIya ane saMjvalana ema cAra prakAre kaSAya mohanIya che. / 17 | - vivecana : darzanamohanIya karma pachI cAritramohanIya karmanuM varNana A pramANe - cAritra mohanIyakarma mukhya be prakAre ane uttarabheTe 25 prakAre che. be prakAre cAritramohanIya karma : (1) kaSAya cAritra mohanIya karma (2) nokaSAya cAritra mohanIya karma. (1) cAritra mohanIya karma : (1) je karmanA udayathI jIva samyak eTale sAruM AcaraNa karavAnI IcchA hovA chatAM paNa na karI zake tene cAritra mohanIya karma kahevAya che. (2) caya-AThakarmano samUha, citta-khAlI kare, bALe, te cAritra tevA pariNAmane roke te cAritramohanIya. kaSAya cAritramohanIya : Sa = saMsAra, mA = vRddhi jenAthI saMsAranI vRddhi thAya, paribhramaNa vadhe, bhavanI paraMparA vadhe te kaSAya mohanIya. (2) paM maryAnti ( tti) mi: nantavaH - prANIo jenAthI saMsArane pAme-meLave che. kaSAya cAritra mohanIya karmanA kula 16 bheda che. jenA anaMtAnubaMdhI kaSAya, apratyAkhyAna, pratyAkhyAnAvaraNa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 kaSAyamahanIya ane saMjavalana te darekanA krodha-mAna-mAyA-lobha rUpa cAra cAra bheda che. tethI kaSAya mohanIyanA 16 bheda che. te A pramANe - (1) anaMtAnubaMdhI H (1) jenA udayathI jIva anaMta saMsArano anubaMdha kare te. (2) anaMta bhavonuM paribhramaNa thAya che. tenuM bIjuM nAma saMyojanA kaSAya che. AtmAne anaMta saMsAranI sAthe joDe. anaMtam saMsAra anuvAti hinAm - anaMta saMsAramAM AtmAne joDe. (2) apratyAkhyAnAvaraNa (athavA apratyAkhyAna) H je karmanA udayathI thoDuM paNa paccakakhANa jIvane na AvavA de. (1) ahIM -alpa, pratyAkhyAna-paccakakhANa sAvara-Avare eTale alpa paNa paccakhANane Avare-thoDuM paNa paccakakhANa karI zake nahIM. (2) athavA nahI pratyAkhyAna-paccakakhANa-jenA udayamAM paccakakhANa hoya nahIM. paccakhANa karI zake nahIM te. apratyAkhyAna kaSAya. (3) pratyAkhyAnAvaraNa : sarvavirati paccakakhANane movaraAvare, arthAt sarvavirati pAmavA na de te. (4) saMjvalana : (1) je karmanA udayathI virati hovA chatAM cAritrane kAMIka bALa-kaMIka doSita kare te saMjvalana. samu-kaMIka, zvati-bALe te saMjvalana. (2) cAritramAM doSa lagADe te saMjavalana. (3) cAritrane malina kare, parisaha-upasarga Ave chate kaMIka aticAra lagADe che, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha mohanIyakarma 2 prakAre cAritramohanIya darzanamohanIya kaSAya cA.mo. nokaSAya cA.mo. sa.mo. mizra mo. mithyAtva mo. (kaSAyacatuSka) anaMtAnubaMdhI hAsyaSaTraka 3 veda apratyAkhyAnI hAsya purUSaveda pratyAkhyAnI rati strIveda saMjvalana arati napuMsakaveda (pratyekanA) krodha bhaya mAna zoka durgachA mAyA lobha jAjIva-varisa-caumAsa, pakkhagA naraya-tiriya-nara-amarA / sammANusavvaviraI-ahakhAya-carittadhAyakarA // 18 // zabdArtha : pa = paMdara divasa sudhI, marI = devagati, sacam = samyakatva, gaLuM = dezavirati. gAthArtha anaMtAnubaMdhI Adi cAra kaSAyo utkRSTathI anukrame jIvanaparyata, eka varSa, cAra mAsa, paMdara divasa sudhI rahenArA che. anukrame naraka-tiryaMca-manuSya-devagati apAvanArA temaja samyakatvadezavirati-sarvavirati-yathAkhyAta cAritrano ghAta karanArA che. ll18 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanIyakarma 83 vivecana : anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyo jIvanamAM keTalA kALa sudhI Take che ane e kaSAyo nAza na pAme to kaI gati prApta karAve che ane e kaSAyo kayA guNane roke che. keTalA tIvra-maMda che e A gAthAmAM jaNAve che. anaMtAnubaMdhI kaSAya utkRSTathI jIvanaparyata rahe che. koIvAra A kaSAyanI tIvratA evI hoya che ke game teTalA prayatno karavA chatAM paNa tIvratA ochI thatI nathI ane A tIvra kaSAyavALo jIva narakAyu ane ta~Ayogya narakagati bAMdhe che ane jyAM sudhI anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya hoya tyAM sudhI samyakatvanI prApti thatI nathI. anaMtAnubaMdhI kaSAyano upazama ke kSayopazama thAya to ja samyakatvanI prApti thAya che. mATe A kaSAya samyakatva guNane rokanAra che. joke prasannacaMdra rAjarSinI jema koIvAra jaOchI aMtarmuhUrta sudhI tIvra pariNAma rahe ane pachI cAlyo paNa jAya. apratyAkhyAnIya kaSAya utkRSTathI eka varSa sudhI rahe che. ghaNAM prayatno pachI A kaSAya jAya che. A tIvra kaSAyavALo jIva AyuSya bAMdhe to prAyatiryaMcAya bAMdhI ta~Ayogya tiryaMcagati prApta kare che. A kaSAya hoya tyAM sudhI dezavirati guNa prApta thato nathI. apratyAkhAnIya kaSAyano udaya hoya tyAM sudhI jIvane koIpaNa vrata paccakakhANa Adi karavAnI IcchA thatI nathI. pratyAkhyAnIya kaSAya cAra mAsa sudhI rahe che. thoDAM prayatnothI A kaSAya dUra thAya che. paNa A kaSAya dUra na thayo hoya eTale anaM. kaSAya na hoya. maMda apratyAkhyAnavALA ane pratyAkhyAna udayavALA deva-nArako manuSyAyu: ane manuSya prAyogya baMdha kare. A kaSAyano udaya chate sarvavirati guNa prApta thato nathI. temaja anaM. na hoya ane apratyA. pratyA. nA udayavALA manuSya tiryaMco deva prAyogya ja baMdha kare. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 karmavipAka : prathama karmagraMtha saMjavalana kaSAya utkRSTathI 15 divasa sudhI rahe che. alpa prayatnathI A kaSAya dUra thAya che. phakta A ja kaSAyavALo jIva AyuSya bAMdhe to devAyu ane ta~Ayogya devagati bAMdhe che. kAraNa ke traNa kaSAyonI jema tIvratA A kaSAyamAM hotI nathI. A kaSAya maMdarasavALo che. A kaSAya yathAkhyAta cAritrane roke che. A rIte cAre kaSAyonI sthiti kaI gati prApta karAve ane kayA guNane roke che e vistArathI AgaLa paNa samajAvela che. 4 kaSAyanA 64 bheda : anaM. anaMtAnubaMdhI krodha mAna mAyA lobha apratyA. anaMtAnubaMdhI krodha mAna mAyA lobha pratyA. anaMtAnubaMdhI krodha mAna mAyA lobha saMjvalana anaMtAnubaMdhI krodha lobha anaM. apratyAkhyAna krodha mAna mAyA lobha apratyA. apratyAkhyAna krodha mAna mAyA pratyA. apratyAkhyAna mAna mAyA lobha mAna. mAyA na apratyAkhyAna mAna mAyA mAna anaM. pratyAkhyAna apratyA. pratyAkhyAna pratyA. pratyAkhyAna saMjavalana pratyAkhyAna anaM. saMjvalana apratyA. saMjvalana pratyA. saMjvalana saMjvalana saMjvalana mAyA krodha mAna mAyA lobha krodha mAna mAyA lobha krodha mAna mAyA krodha mAna mAyA krodha mAna mAyA lobha krodha mAna mAyA lobha krodha mAna mAyA lobha Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanIyakarma kaSAya atitIvra hoya ane varSathI vadhAre rahe anaM. anaM. kaSAya atitIvra hoya ane varSamAM cAlyo jAya apra. anaM. kaSAya atitIvra hoya ane cAra mAsanI aMdara cAlyo jAya pratyA. anaM. kaSAya atitIvra hoya ane paMdara divasanI aMdara cAlyo jAya saMjyuM. anaM. 85 jema prasannacaMdra rAjarSine rAjA upara tIvra dveSa Avyo ane aMtarmuhUtamAM cAlyA javAthI kevaLajJAna prApta karyuM te saMjyuM. anaM. kahevAya. tethI eka aMta. sudhI anaM.no udaya Avyo ane sAtamInuM narakagati nAmakarma baMdhAyu. paraMtu AyuSya na baMdhAvAthI aMta.mAM nAza pAmI gayuM. ane kevaLajJAna prApta karyuM. tIvra kaSAya hoya ane varSathI paNa vadhAre rahe to anaM. apratyAkhyAnavaraNa tIvra kaSAya hoya ane cAra mAsathI vadhAre rahe to apratyA. apratyA. tIvra kaSAya hoya ane paMdara divasathI vadhAre rahe to pratyA. apratyA. tIvra kaSAya hoya ane paMdara divasanI aMdara cAlyo jAya to saMjvalana apratyA. kaMIkaazubhapariNAmahoyaanevarasakaratAM vadhAre raheteanaM pratyAkhyAnAvaraNa azubha pariNAma hoya ane cAra mAsathI vadhAre rahe te apratyA. pratyA. azubha pariNAma hoya ane paMdara divasathI vadhAre rahe pratyA. pratyA. kaMIka azubha pariNAma hoya ane paMdara divasanI aMdara cAlyo jAya te saMjvalanapratyA. kaMIka kaMIka maMda maMda azubha piraNAma hoya ane bAhubalinI jema varasathI vadhAre rahe te anaM. saMjvalana. maMda maMda azubha pariNAma hoya ane cAra mAsathI vadhAre rahe apratyA. saMjvalana maMda maMda azubha pariNAma hoya ane paMdara divasathI vadhAre rahe pratyA. saMjvalana Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 karmavipAka : prathama karmagraMtha maMda maMda azubha pariNAma hoya ane paMdara divasanI aMdara cAlyo jAya saMjvalana saMjvalana A rIte kaSAyanuM nizcayanayathI svarUpa tenI tIvratA-maMdatA upara che. kALathI apekSAe varNana te vyavahAranayanI apekSAe che. eTale kaSAya jema vadhAre kALa (samaya) rahe tema koIvAra te tIvra svarUpa dhAraNa kare mATe A kaSAyano samaya (kALa) jJAnI. bhagavaMtoe batAvyo che. arthAt vadhAre samaya rahelo kaSAya paNa raudra banatAM ahita (AtmAnuM nukasAna) karanAra bane. vaLI tIvra hoya ane aMtarmuhUrta paNa rahe ane maMda hoya ane bAhubalinI jema varasa sudhI paNa rahe, kAraNa ke saMyamanA pariNAmamAM hatA. A rIte kaSAyanuM svarUpa vicAravuM. na--puDhavI-pavyaya-rA-riso-vatrio voho . risiyA--TTiya-senaamovamo mAne che 22 . zabdArtha H rey = retImAM, rA = rekhA, risI = sarakho, tiniyA = netaranI soTI, sennatyaMma = pattharanA thAMbhalAnI, 31mo = upamAvALo. gAthArtha : saMjavalanAdi 4 prakAranA krodha anukrame pANInI rekhA, retInI rekhA, pRthvInI rekhA ane parvatanI rekhA samAna che. e rIte saMjvalanAdi cAra prakAranA mAna anukrame netaranI soTI, lAkaDA, hADakA ane paththaranA thAMbhalA jevA che. / 19 vivecana : saMjvalAnAdi 4 prakAranA krodha kaSAyo kevA tIvra maMda che te daSTAMta sAthe samajAve che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanIyakarma krodhanA paryAyavAcI zabdo : krodha : dveSa, gusso, Aveza, Akroza, kheda vigere. saMjvalana krodha pANImAM karelI rekhA samAna che. jema pANImAM karelI rekhA karatAM sAthe jaldIthI bhUMsAI jAya che tema saMjvalana krodha jaldIthI zAMta thaI jAya che. pratyAkhyAnI krodha retImAM paDelI rekhA jevo che. jema retImAM karelI lITI pavana Adi Ave tyAre bhuMsAI jAya tema pratyAkhyAnI krodha keTalAka samayamAM thoDA prayatnathI zAMta thaI jAya che. 87 apratyAkhyAnI krodha-pRthvImAM paDelI tIrADa jevo che. jema pRthvImAM paDelI tIrADa keTalAka samaye varasAda Ave tyAre pUrAya che tema apratyAkhyAnI krodha ghaNA prayatnothI ane ghaNA samaye zAMta thAya che. anaMtAnubaMdhI krodha parvatamAM paDelI tIrADa sarakho che. jema parvatamAM paDelI tIrADa koIpaNa rIte pUrAtI nathI tema anaMtAnubaMdhI krodha koIpaNa prayatnothI zAMta thato nathI. yAne koIkavAra maraNa pAme to paNa jAya nahIM. krodhanA kAraNe maMDaLa-saMghamAM eka varga vaheMcAI jAya. bhAgalA thAya che. krodha te prItIno nAza kare che. saMskRtamAM kahyuM che ke - yUyaM vayaM vayaM yUyamityAsId matirAvayoH / kiM jAtaM adhunA yena yUyaM yUyaM vayaM vayaM / / 1 / / artha : tame te ame ane ame te tame ema ApaNAM bannenI buddhi hatI. hamaNAM zuM thayuM (eTale krodhanA kAraNe) tame te tame ane ame te ame ema thayuM. // 1 // (2) 4 prakAranA mAna H mAna : ahaMkAra, abhimAna, IrSA, garva, akkaDatA, pakkaDa. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L karmavipAka : prathama karmagraMtha saMjavalana mAna-netaranI soTI jevo che. jema netaranI vALelI soTI sahelAIthI sIdhI karI zakAya che tema saMjvalana mAna thoDA prayatnothI jaldIthI dUra thaI jAya che. pratyAkhyAnI mAna lAkaDA jevo che. jema lAkaDAne yuktithI dhIme dhIme vALavAthI vALI zakAya che tema A kaSAya samajAvavAthI athavA nimittathI athavA thoDo vadhAre prayatna karavAthI dUra thAya che. apratyAkhyAnI mAna hADakA jevo che. jema hADakuM ghaNAM prayatnothI mahAmuzkelIthI vALI zakAya che tema apratyAkhyAnI mAna ghaNA prayatnothI mahAmuzkelIo dUra thAya che. anaMtAnubaMdhI mAna pattharanA thAMbhalA jevo che. jema pattharano thAMbhalo koIpaNa prayatno karavAthI vALI zakAto nathI. tema anaMtAnubaMdhI mAna koIpaNa prayatnathI dUra thaI zakato nathI. yAne AkhI jiMdagI sudhI rahe che. mAna vinayano nAza karanAro hoya che. mAyAvadi-nomutti-maDha-siM-tharvasiyUnama ! noda tidvaMga-va6ma-vilama-rA-sImALo 20 || zabdArtha H mattehi = lAkaDAnI chAla, DhisiM = gheTAnA ziMgaDAM, simUna = majabUta vAMsanA mUla, vaMna = aMjana, dama = kAdava, kimi = kiramajInA raMga jevo gAthArtha lAkaDAnI chola, gomUtranI dhAra, gheTAnA zIMgaDA ane vAMsanA kaThaNa mULa jevI saMjvalanAdi mAyA che. saMjavalanAdi lobha anukrame haLadara, kAjaLa, kAdava ane karamajInA raMga jevo che. 2ll vivecana : (3) mAyA-prapaMca-daMbha-kapaTa-vakratA-chetaravuM. saMjvalana mAyA-lAkaDAnI chola jevI che. jema lAkaDAnI chola Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyamohanIyakarma vAMkI-goLa hoya te saraLatAthI sIdhI thaI jAya che tema saMjvalana mAyA saraLatAthI dUra thaI jAya che. jIva jaldIthI potAnI vakratA choDI de che. 89 pratyAkhyAnI mAyA gomUtranI dhArA jevI che. jema gomUtranI dhA2 vAMkIcUMkI paDe ane keTalAka TAIme joradAra pavana Ave te dhAranI retImAMthI mUtradhArA cAlI thAya tema pratyAkhyAnI mAyA thoDA prayatnathI dUra thAya che. apratyAkhyAnI mAyA gheTAnA zIMgaDA jevI che. jema gheTAnA zIMgaDA sIdhA karavA mATe ghaNo prayatna karavo paDe che tema apratyAkhyAnI mAyA ghaNA prayatnothI dUra thAya che. mAyA saraLatAno nAza kare che. A mAyAvALAne hoTha upara madha hoya hRdayamAM haLAhaLa jhera hoya. anaMtAnubaMdhI mAyA- vAMsanA kaThaNa mULa jevI che. jema vAMsanuM kaThaNa mULIyuM koI prayatne sIdhuM thatuM nathI tema anaMtAnubaMdhI mAyA koIpaNa prayatnothI dUra thatI nathI. mAyAvALo mANasa AMTIghUMTIvALo manano melo bahArathI sAro, mATe vakratAnI upamA ApI che. mAyA rAgathI thAya che. (4) lobha : tRSNA, abhilASA, AkAMkSA, mUrchA, Asakti, mamatva, asaMtoSa. saMjvalana lobha-haLadaranA raMga jevo che. jema haLadarano raMga sUryanA taDakAthI tarata ja dUra thAya che tema saMjvalana lobha vastunI IcchA thAya ane na maLe to paNa bhAgyane mAnI saMtoSa mAnI le. pratyAkhyAnI lobha-kAjaLa jevo che. jema kapaDAM uparano kAjaLano DAgha thoDA prayatnothI dUra thAya che tema pratyAkhyAnI lobha thoDA prayatnathI dUra thAya che. je maLe tenAthI saMtoSa mAnI le. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 karmavipAka : prathama karmagraMtha apratyAkhyAnI lobha-gADAnI maLI jevo che. gADAnI maLIno DAgha ghaNA prayatno karavAthI dUra thAya che tema apratyAkhyAnI lobha vastune meLavavA ghaNA prayatna kare chatAM na maLe pachI manavALI saMtoSa mAne. anaMtAnubaMdhI lobha - kiramajInA raMga jevo che. pAkA raMga jevo kapaDuM phATe paNa kalara jAya nahIM tema anaMtAnubaMdhI lobha koIpaNa prayatnathI dUra thato nathI athavA atiprayatna dUra thAya. kAraNa ke jIva bhavitavyanA yoge samyakatva pAme tyAre jAya. lobhane raMganI upamA ApI che. kAraNa ke raMgathI rAga thAya, rAgathI tRSNA thAya, tRSNAthI lobha thAya. tethI lobhane raMganI upamA kahI che. kaSAya cAritra mohanIya karma : (1) anaMtAnubaMdhI kaSAya : (1) samyakatva guNane haNe eTale anaMtAnubaMdhIno udaya hoya tyAM sudhI samyatva na pAmI zake. (2) kALa-varasa karatAM vadhAre rahe ane jIvanaparyata paNa rahe. (3) atitIvra azuddha pariNAma hoya. (4) ghaNuM karIne A kaSAyanA tIvra pariNAmamAM vartatAne narakanuM AyuSya baMdhAya. naraka prAyogya baMdha kare. (5) anaM. krodha - paththaramAM karela lITI (rekhA) jevo. jema paththara ghasAya paNa paththarano lIsoTo jAya nahIM. tema jIva nAza pAme paNa kaSAya-dveSa athavA rAgano pariNAma jAya nahi. e rIte dareka dRSTAMtamAM samajavuM. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyacAritramohanIyakarma 91 anaM. mAna - paththaranA thAMbhalA jevo. paththarano thAMbhalo jema vaLe ja nahi tema anaM. nA udayavALo jIva maraNa paNa pAme paNa abhimAna choDe nahi. anaM. mAyA - kaThaNa vAMsanA mULIyA jevI, bALela vAMsanA mULIyAnI rAkha paNa vakra paDe. tema jIva mAyAnuM azubha phaLa samajAvavA chatAM choDI zake nahIM. anaM. lobha - karamajI raMga (majIThano raMga) jevo che. "kapaDuM phATe paNa kalara na jAya". subhama cakravartInI jema, mammaNa zeThanI jema nAza pAmI jAya paNa tRSNA ochI na thAya. A upamAo te kaSAyanI tIvratA samajAvavA mATe che. A anaM. krodha-mAna-mAyA ane lobha kaSAya jIvanamAM na rahe te mATe saMvatsarI pratikramaNanuM Ayojana che. (2) apratyAkhyAnAvaraNa - (apratyAkhyAna) kaSAya(1) dezaviratine roke - dezaviratino ghAta kare. (2) kALa-cAra mAsathI vadhAre ane varSa karatAM nyUna. (3) tIvra azubha pariNAma hoya. (4) prAyaH A kaSAyanA tIvra pariNAmathI tiryaMca gati prAyogya baMdha kare. (5) A apratyAkhyAna kaSAyavALo maMda hoya to deva-nArakane manuSyagati prAyogya baMdha hoya. (6) apra. krodha - sukI mATImAM (pRthvImAM) karela lIsoTA (rekhA) jevo. arthAt sukI mATImAM karela rekhA varasamAM ekAdavAra to varasAda Ave ane cAlI jAya tema koInA pratye thayela krodha varasa sudhImAM bhulAI jAya. pazcAtApa thAya. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 karmavipAka : prathama karmagraMtha (6) apra. mAna-hADakAM jevo che. arthAt hADavaidya hADakAMne vALavA be-traNa pATA bAMdhe tyAre vaLe tema mahAmahenate apratyA. mAnavALAne samajAvavAthI nukasAna AdinuM phaLa kahevAthI mAna jAya. (7) apra. mAyA - gheTAnA ziMgaDA jevI che. arthAt gheTAnAM ziMgaDA vakra hoya tene sIdhAM karI zakAya nahIM, paraMtu ugatuM (nIkaLatuM) zIMgaDuM bAMdhI rAkhavAthI varase dahADe jema kadAca sIdhu thAya tema mahAmuzkelIe mAyAno pariNAma jAya. (8) apra. lobha - gADAnA paiDAnAM oIlanA DAgha jevo. arthAt kapaDAmAM lAgelA oIlanA DAgha jema mahAmahenate jAya tema koIpaNa padArtha athavA dhananI meLavavAnI IcchA thAya, ghaNA prayatno karavA chatAM na maLe, tyAre mArA bhAgyamAM nathI ema mAnI saMtoSa mAne. apratyAkhyAnavaraNa kaSAya AtmAmAM na rahe te mATe caumAsI pratikramaNanuM Ayojana che. (3) pratyAkhyAnAvaraNakaSAya (1) sarvavirati guNane Avare, teno udaya hote chate sarvavirati grahaNa karavAnuM mana na thAya. (2) kALa-paMdara divasathI vadhAre ane cAra mAsathI nyUna. (3) azubha pariNAma hoya. (4) pratyA. krodha - retImAM karela rekhA jevo. arthAt retImAM karela lITI pAMca-pacIsa-pacAsa divase joradAra pavana Ave ane cAlI jAya tema je krodha thoDAM svArthathI thayo hoya Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyacAritramohanIyakarma ane svArtha sadhAya ke na sadhAya, paraMtu keTalAka divase-mahine bhUlAI jAya te. (5) pratyA. mAna-sukAM lAkaDAM jevo. arthAt sukAM lAkaDAMne yuktipUrvaka vALavAmAM Ave to dhIme dhIme jema vaLe tema A mAnanA udayavALo yuktipUrvaka samajAvatA mAnadazAne mUkI de. (6) pratyA. mAyA - baLadanA mUtranI dhAra jevI arthAt cAlatA baLadanI mUtradhAra vAMkIcUMkI paDe te AtapataDakAthI athavA pavanathI keTalAka kALe nAza pAme tema potAnuM prayojana sAdhavA yuktipUrvaka mAyA manamAM rAkhI samajAve chatAM sAMbhaLanAra vyakti na mAne to pharI yukti (kapaTa) sahita bolavAnuM mana na thAya. (7) pratyA. lobha - kapaDAM uparanA kAjaLa (meza)nA DAgha samAna. arthAt A mezano DAgha thoDI mahenate jAya tema - padArtha meLavavA IcchA thAya, thoDo prayatna paNa kare, na maLe to saMtoSa mAne paraMtu cittamAM tenA vicAro na Ave. bhAgyamAM nathI ema mAne. A pratyAkhyAna kaSAyanA udayathI sarvavirati pariNAma na Ave mATe A kaSAyanA udayane rokavA pAkSika (pakSmI) pratikramaNanuM Ayojana che. saMjvalana kaSAya : (1) zuddha - kaSAyarahita evuM yathAkhyAta cAritra, tene roke che. (2) kALa - jaghanyathI aMtamUhUrta utkRSTa paMdara divasa. (3) kaMIka azubha pariNAma. (4) maMda kaSAyanA kAraNe deva prAyogya baMdha kare. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 karmavipAka : prathama karmagraMtha saMjavalana krodha : pANImAM karela rekhA jevo. arthAt - pANInI rekhA karatAnI sAthe cAlI jAya tema je krodha sAmAnyathI eTale bIjAnA hita khAtara krodha thAya. na samaje to tenA tarapha krodhane bhUlI jAya tema. saMjavalana mAna : netaranI soTI jevo. arthAt - netaranI soTIne jema vALIe tema vaLe. tema A kaSAyanA udayavALAne thoDuM samajAvavAthI mAnane bhUlI jAya tema A saMjvalananA bIjA kaSAyo paNa alpakALe jatA rahe. saMjavalana mAyA - vAMsanI chAla jevI. arthAt vAsanI utArela chAlanuM guMcaLuM thayela vakra hoya che ane te tarata sIdhI karavAthI lAMbI (vakratA vinAnI) thaI jAya tema saMjvalana mAyAvALAne samajAvavA mAtrathI vakratA choDI de. saMjvalana lobha - haLadaranA raMga jevo. arthAt kapaDAM upara paDela haLadarano pILo DAgha taDakA-dhUpa mAtranA yogathI jaldI cAlyo jAya eTale koIpaNanI tRSNA thAya. meLavavA prayatna kare, na maLe to saMtoSa mAne che. A kaSAya paNa jIvanamAM na rahe mATe divasamAM vAraMvAra thayela aparAdhanI kSamAyAcanAnuM IriyAvahiyAdinuM Ayojana che. hAsyAdi Sakajssudyaa hoi jIe, hAsaraI arai soga bhaya kucchA / sanimittamannahA vA, taM iha hAsAi mohaNIyaM // 21 / / zabdArtha : sanimittam = nimittapUrvakanuM, te - te, nahIM = bIjI rIte, nimitta vinA, rUThuM = ahIM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nokaSAyamohanIyakarma 95 gAthArtha je karmanA udayathI jIvane nimittathI ke nimitta vinA hAsya rati-arati, zoka-bhaya ane durgachA thAya che te ahIM hAsyAdi mohanIya karma che. je ra1 | vivecana : kaSAyamahanIyakarmanuM varNana karyuM. have nokaSAyamohanIyakarmanuM varNana kare che. nokaSAya-kaSAya nahi paNa tenA sahacArI, tene preraNA karanAra, kaSAyane udIpana karanAra, kaSAyane vadhAranArA, te nokaSAya mohanIya che. je kaSAyanI sAthe rahIne potAnuM phaLa batAve te nokaSAya mohanIya kahevAya che. nimitta maLe tyAM nimittathI ane nimitta na maLe tyAre nimitta vinA paNa je utpanna thAya te nokaSAya cAritra mohanIya karmanA 9 bheda che. je prathamanA 12 kaSAyanI sAthe udayamAM rahIne phaLano anubhava karAve che ane saMjavalana kaSAyano upazama ke kSaya thatA pahelAM nokaSAya upazAMta ke kSaya thaI jAya che. mATe te nokaSAya prathamanA bAra kaSAyanA sahacArI che. je mukhya be bhedamAM vaheMcAyeluM che. (1) hAsyAdiSaka (2) vedatrika (1) hAsya mohanIya karma : nimittathI ke nimitta vinA hasavuM Ave te hAsya nokaSAya mo. karma kahevAya che. bAhya koIpaNa nimitta maLe jemake prazaMsA sAMbhaLavA maLe. sArI vastu jovA maLe agara evA koI nimitta na hovA chatAM pUrvanA sArA kharAba prasaMgonI smRti thavAthI hAsya utpanna thAya te hAsya mohanIya karma kahevAya che. ahIM nimitta vinA eTale vartamAnamAM bAhyanimitta na hoya paraMtu pUrvanimitta yAda AvavAthI hAsyAdi thAya mATe nimitta vinA ema kahyuM. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 karmavipAka : prathama karmagraMtha jyAM gaMbhIratAno abhAva hoya tyAM hAsya utpanna thAya che. je hase te khase, ane na hase te vase. (lokokti) je hase te AtmAnA gharamAMthI mohamAM khase ane je na hase te AtmAnA gharamAM vase. mATe muni bhagavaMto kAraNa vagara kyAreya paNa na hase. hAsyAdi thavAmAM bAhya nimitta hoya, koIvAra na hoya paNa atyaMtara nimitta to hoya ja. lokanI daSTie je dekhAya te bAhya nimitta ane na dekhAya te atyaMtara nimitta hAsyanI utsukatA lAve che.. rati-arati-mohanIya karma : anukULa padArtho prApta thatAM prIti-pramoda thAya te rati ane padArtho prApta na thatAM athavA pratikULa padArtho prApta thatAM kheda-aprIti thAya te arati kahevAya che. te banne karma samabhAvane roke che. zoka mohanIya karma : priya vyakti ke vastuno viyoga thavAthI athavA apriya vyakti ke vastuno saMyoga thavAthI raDe-nisAsA nAkhe te zoka mo. karma kahevAya che. bhUtakALanA duHkhada prasaMga yAda AvI javAthI je dukhotpAdaka lAgaNI utpanna thAya che te zoka moha. karma kahevAya che. je AtmAnI zokAturarahitapaNAnI avasthAne roke che. bhaya mohanIya karma : nimittathI ke nimitta vinA jIva Ihalokabhaya vigere sAta prakAranA bhayane pAme che te bhaya mohanIya karma che. jugupsA mohanIya karma : jenA udayathI vastu ke vyakti upara durgachA-dhRNA, tiraskAra utpanna thAya tene jugupsA moha. karma kahe che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedamohanIyakarma 97 mohanIyakarma eTale rAga ane dveSa. tenuM pRthakkaraNa A pramANe rAga mAyA rAga svarUpa mAna- Si svarUpa krodha lobha zoka-arati- dveSa svarUpa hAsya-rati rAga svarUpa bhaya-jugupsA haiSa svarUpa 3 veda rAga svarUpa mithyAtva mo. dveSa svarUpa samyakatva mo. rAga svarUpa mizra mo. rAga svarUpa prathamanA 12 kaSAyanI sAthe nokaSAyano avazya udaya hoya. nokaSAyano udaya thAya to tenAthI kaSAya moha. no udaya thAya. ekabIjA paraspara pUraka che. jema vadhAre paDatu hasavAthI anya vyaktine potAnI avajJA-mazkarI lAge, tenAthI krodhAdi kaSAya udayamAM Ave mATe. hAsyAdi te kaSAyamohanIyanA udIpakabhAIbaMdha kahyA che. purisitthi-tadubhayaM pai, ahilAso javvasA havai so u / tha-nara-napuDo , pahema-ta-narilAsano | 22 | zabdArtha : sthi = strI, mahilA = abhilASA, navyA = je karmanA vazathI, to = te karma, ma = bakarInI lIMDI, veDo = vedano udaya kahe che, taLa = ghAsano agni, tAda = agni, samo = sarakho, nAra = nagara gAthArtha : purUSa pratye, strI pratye ane baMne pratye abhilASA je karmanA udayathI thAya che te anukrame strIveda, purUSaveda, napuMsakaveda che. te anukrame bakarInI lIMDI, ghAsa ane nagaranA agni jevo che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ << karmavipAka : prathama karmagraMtha vivecana : vijAtIya tarapha viSayAbhilASAnI IcchA utpanna thAya te vedamohanIya karma kahevAya che. veda-lAgaNInuM vedana (anubhavana) hAsyAdi paka karatAM vedamAM lAgaNInuM vadana spaSTa ane lAMbo vakhata sudhI thAya che. emAM tIvratA ane Avega vadhu hoya che. jenA 3 bheda che. (1) strIveda : purUSa pratyenI IcchA yAne purUSa sAthe viSayabhoganI IcchA je karmanA udayathI thAya tene strIveda mohanIya karma kahe che. strIvedano udaya bakarInI lIMDInA agni jevo che. jema bakarInI lIMDIno agni dhIme dhIme saLage tema purUSanA karAdinA sparzathI strIno kAmAgni vadhato jAya che. ghaNA kALe zAMta thAya che ane purUSanA sparzAdi vinA strIno kAmAgni maMda hoya che. jema pittanA AvegathI madhura dravya vAparavAnI abhilASA thAya tema. (2) puruSaveda : strI pratyenI IcchA thAne strInI sAthe viSayabhoganI IcchA je karmanA vazathI thAya te puruSaveda moha. karma kahevAya che. puruSavedano udaya tRNanA agni jevo che. jema tRNano agni ekadama bhabhUkI uThe ane thoDA kALe zAMta thaI jAya tema puruSa vedanA udayathI strI pratyenI ekadama IcchA thAya che ane strInA sevana pachI tarata zAMta thaI jAya che. eTale vedanA udayanI prabaLatA na rahe to paNa vedano maMda udaya to kahevAya. (hoya) jema zleSmanA AvegavALAne khArA padArthanI abhilASA thAya tema. (3) napuMsaka veda : purUSa ane strI baMne sAthe viSaya bhogavavAnI IcchA je karmanA udayathI thAya tene napuMsakaveda kahevAya che. napuMsaka vedano udaya nagaranA dAha sarakho che. jema nagarano dAha ghaNA lAMbA vakhata sudhI zAMta thato Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSyakarma 99 nathI tema napuMsaka vedano udaya paNa jaldI zAMta thato nathI, paraMtu ghaNA samaye zAMta thAya che. jema zleSma ane pittanA AvegavALAne masjikAnI abhilASA thAya tema. A pramANe mohanIyanA 28 bhedanuM varNana karyuM. AyuSyakarmasura-nara-tiniyA, harivaM nAmavittisamuM | bAyAla-tinavaivihaM, tiuttarasayaM ca sattaTThI // 23 // zabdArtha sarisaM = beDI sarakhuM, vittama = citArA jevuM, nivavidda = trANuM bhedavALuM, tirUttaraya = ekaso traNa. gAthArtha deva, manuSya, tiryaMca ane naraka ema cAra prakAranuM AyuSyakarma beDI jevuM che. citArA (citrakAra) jevuM nAmakarma beMtAlIsa, trANuM, ekaso traNa ane saDasaTha bhede che. 23 ! " vivecana : AyuSyakarma 4 prakAre che. devAyu, manuSyAyu, tiryaMcAyu, narakAyu. AyuSyakarma beDI sarakhuM che. jema beDIthI jakaDAyelo mANasa game tyAM jaI zakato nathI. eka ja ThekANe eka ja jagyAe (bhavamAM) rahevuM paDe che tema je bhavanuM AyuSya udayamAM hoya teTalo samaya te bhavamAM niyata samaya sudhI rahevuM paDe che. eTale beDI-kedakhAnAnI mudata sudhI rahevuM paDe. tema bhavamAM niyatakALa rahevuM. vadhAre rahevuM hoya to ya na rahevAya. AyuSya hoya tyAM sudhI bhavamAM rahevuM ja paDe. A karma bAkInA 7 karma karatA bhinna che, vicitra che. A karmano udaya jyAM sudhI cAlato hoya tyAM sudhI bIjA (janmamAM) javAnI IcchA hoya to paNa na jaI zake ane bIje javAnI IcchA na hoya paNa te bhavanuM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 karmavipAka : prathama karmagraMtha AyuSya pUrNa thAya ane AvatA bhavanuM udayamAM Ave to bhavAntaramAM jabarajastIthI javuM paDe che. potAnA bhavanuM ja Ayu bhogavAya. AgAmI bhavanuM AyuSyabaMdha cAlu bhavamAM potAnA AyuSyanA trIje, navame, sattAvIzame, ekyAzIme, baso beMtAlIsame bhAge athavA to chellA aMtamUhUrtamAM baMdhAya. prAyaH parvatithie baMdhAya ane sajAtiya AyuSya hoya to paNa maraNa pAmIne anya bhavamAM javA vaDe bhogavAya. eka bhavamAM be AyuSya na bhogavAya. A AyuSyakarma be prakAre baMdhAya che. (1) apavartanIya AyuSya : je AyuSya bAMdhyA pachI koI upaghAtAdi lAge athavA ghaNA kALamAM bhogavavA yogya daliyA thoDAM kALamAM bhogavAya te apavartanIya AyuSya kahevAya che. (2) anapavartanIya AyuSya : je AyuSya bAMdhyA pachI koIpaNa prakArano upaghAta lAge to paNa ghaTe nahi. pUrNa bhogavAya tene anapavartanIya AyuSya kahevAya che. arthAt jeTalA samayanuM AyuSya karma bAMdhyuM hoya teTalA samaya sudhI bhogavavuM paDe te. deva-nArakI-yugalika tiryaMca-manuSyo tadbhava mokSagAmI jIvo tathA tresaTha zalAkA purUSonuM anAvartanIya AyuSya hoya che. bAkInA manuSyotiryaMconA AyuSya baMne prakAre hoya che. anapavartanIya AyuSyamAM paNa sopakrama ane nirUpakrama AyuSya ema be bheda che. sopakramI AyuSya puru thatAM nimitta-upakrama lAge. ane nirupakramImAM upakrama na thAya. A AyuSya karmanA 4 bheda che. (1) devAyuM H devabhavamAM niyatakALa sudhI jakaDI rAkhe te devAyuSya. A AyuSya niyata kALa sudhI bhogavavuM paDe. apavartanA na thAya. anapavartanIya ja hoya. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSyakarma 101 (2) manuSyAyuSya : manuSyabhavamAM niyatakALa sudhI rokI rAkhe te manuSpAyuSya. (3) tiryaMcAyuSya : tiryaMcabhavamAM niyatakALa sudhI jakaDI rAkhe tene tiryaMcAyuSya. manuSyAya ane tiryaMcAyuH apavartanIya paNa hoya. (4) narakAyuSya : narakabhavamAM niyatakALa sudhI jakaDI rAkhe tene narakAyuSya. devAyuSyanI jema A paNa anapavartanIya che. A cAra AyuSyamAMthI deva-manuSya-tiryaMca e 3 AyuSya puNya prakRtirUpa che. ane eka naraka AyuH pApaprakRtirUpa che. jo ke tiryaMcagati pApaprakRti che. paraMtu tene paNa maravuM gamatuM nathI. mATe ti, AyuSya puNya prakRti kahI che. paraMtu nArakane potAnA bhAvamAM rahevAnuM mana thatuM nathI. tethI pApaprakRti ane bAkInA 3 AyuvALAne maravAnuM mana thatuM nathI. maravuM gamatuM nathI tethI te puNyarUpa kahyA che. nAmakarma : jenA udayathI jIva judA judA nAmapaNe bolAvAya che. eTale nAmakarmathI jIva manuSya-tiryaMca-eke. beI. sArA rUpavALo-kadarUpo evAM vividha prakAranAM nAmarUpe bolAvAya te nAmakarma che. te citrakAra jevuM che. jema citrakAra sArAM-narasAM (kharAba) citra banAve tema A karmanA udayathI jIva sAro beDoLa vigere zarIrAdivALo thAya che. A rIte tenA alaga alaga nAma thAya che te nAmakarmanA judI judI rIte 42, 67, 93, 103 bheda kahyA che. te A pramANe - Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 75 O karmavipAka : prathama karmagraMtha nAmakarmanA bheda piMDa prakRti 14 38 65 75 trasAdi 10 10 10 10. sthAvarAdi 10 10 10 10. pratyeka 8 8 8 _8 42 67 93 103 --tay-3vaMga, vaMtha-saMpAyana saMdhayA | saMtA-vA-dha-ra-rAsa-pupuSyi-vihAlArUM 24 | zabdArtha : tapurva = zarIra ane aMgopAMga, saMdhAyALi = saMghAtana, vihArDa = vihAyogati. gAthArtha H gati-jAti-zarIra-aMgopAMga-baMdhana-saMghAtana-saMghapaNasaMsthAna-varNa-gaMdha-rasa-sparza AnupUrvI-vihAyogati nAmakarmanA (piMDaprakRtinA) mukhya bheda che. | 24 // vivecana : have nAmakarma jaNAve che tenA beMtAlIsa bheda A pramANe - (1) piMDa prakRti : peTA vibhAgavALI prakRtione piMDaprakRti kahevAya che. piMDa eTale samUhavALI prakRti te. (2) pratyeka prakRti je prakRtinA koI peTAbheda nathI te pratyeka prakRti kahevAya che. te be prakAre che. (1) sapratipakSa (2) apratipakSa pratyeka prakRti. (3) sapratipakSa pratyeka prakRti H je prakRtine potAnI virodhI prakRti che tene sapratipakSa pratyeka prakRti kahevAya che. jema ke traNapratipakSI-sthAvara vigere eTale traNa dazaka ane sthAvara dazaka kula 20 prakRti sapratipakSa pratyeka prakRti che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakarma-piMDaprakRti 103 (4) apratipakSa pratyeka prakRti H je prakRtine potAnI koI nathI ane koI virodhI nathI tene apratipakSapratyeka prakRti kahe che. je 8 che. dA.ta. jinanAma... agurulaghunAma... piMDaprakRti : (1) gati nAmakarma : devapaNuM, nArakapaNuM vagere paryAyo je karmanA udayathI jIvane prApta thAya te gati nAmakarma. te- te ti tiH athavA karmathI pradhAna jIva vaDe je paryAyo prApta karAya te - je avasthA meLavAya te gati nAmakarma kahevAya che. (2) jAti nAmakarma ekendriyAdi jAtipaNuM je karmanA udayathI prApta thAya te jAti nAmakarma kahevAya. prazna : ahIM eka Indriya-be Indriyo A Indriyo aMgopAMga nAmakarmathI ane Indriya paryAptithI prApta thAya che. Indriya vaDe viSaya grahaNa karavApaNAnI zakti te jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIyanA kSayopazamathI thAya. to jAtinAmakarmanuM phaLa zuM ? javAba : barAbara che. dravyandriyo karmanA udayathI ane bhAvaIndriya karmanA kSayopazamathI maLe che. to paNa lagabhaga samAna caitanyavALA jIvone eka zabdanA vyavahAra (bolavA) nA kAraNarUpa karma te jAtinAma. jema sparzamAtrane grahaNa karavAnI caitanya zakti hoya tevA jIvo eka Indriyano viSaya grahaNa karanAra hovAthI te ekendriya kahevAya. sparza ane rasarUpa viSaya grahaNa karavAnA caitanya zaktivALA jIvone beIndriya kahevAya. ItyAdi vicAravuM. nyAyanI paribhASAmAM kahyuM che. vividha kalaravALA, nAnA-moTA, vividha AkRtivALA ghaDAomAM paTad (ghaTapaNa) jAti kahevAya. tema judA judA AkRtivALA paraMtu kaMIka samAna caitanyapaNAvALAne eka jAtivALA kahevAya. teone eka zabdathI bolavAnA kAraNarUpa karma te. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 karmavipAka : prathama karmagraMtha (3) zarIra nAmakarma audArikAdi vargaNAnA banelA zarIranI prApti je karmanA udayathI thAya te zarIra nAmakarma kahevAya che. zarIra eTale "Ite yat tat zarIrama" nAza pAmavAnA svabhAvavALuM hoya te. zarIra hoya te avazya nAza pAme ja. jIva utpattisthAnamAM AvI zarIra nAmakarmathI zarIrane yogya pudgalo grahaNa kare ane je zarIra banAve temAM AtmA te zarIramAM sarvatra vyApta hoya. (4) aMgopAMga nAmakarma H audArikAdi traNa zarIramAM aMga, upAMga, aMgopAMgonI prApti je karmanA udayathI jIvane thAya te aMgopAMga nAmakarma kahevAya che. joke mukhya hAtha-paga-ura-udara-pITha-chAtI-te ATha aMga, tenA peTA avayava AMgaLI-nAka te upAMga ane tenA peTA avayava rekhA vigere te aMgopAMga, Ama aMga-upAMga-aMgopAMganI prApti karAvanAra karmane aMgopAMga aMgopAMga nAmakarma kahevuM joIe. paraMtu ekazeSa samAsathI eka padano lopa thavAthI aMgopAMga nAmakarma kahevAya. ahIM gar tpatterArakhya vyaktImati garbhamAM utpanna thayA pachI avayavo vyakta thAya che. eTale 35+ dhAtumAMthI aMga-upAMga zabda banyo. (5) baMdhana : baMdha-joDavuM-saMbaMdha karavo-pUrve grahaNa karela audArikAdi pudgalono navA grahaNa karAtA audArikAdi pudgalo sAthe je karmanA udayathI joDANa thAya tene baMdhana nAmakarma kahe che. te rALalAkha-kemIkalsa jevuM kAma kare che. tethI tene rALa jevuM kahyuM che. (6) saMghAtana nAmakarma : 8 + ham - ekaThuM karavuM. audArikAdi pulone ekaThA karI Ape tene saMghAtana nAmakarma kahe che. " bita pAta" sUtrathI has no ghAta thayo saMghAtana. prazna : zarIra nAmakarmathI zarIrane yogya pugalo grahaNa thAya che. eTale ekaThA paNa thAya to zarIra nAmakarmathI sAdhya hovA chatAM Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakarma-piMDaprakRti saMghAtana nAmakarmanI zuM jarUra ? javAba H zarIra nAmakarmathI audArika Adi pudgalone grahaNa karavA ane ekaThA karavAmAM zarIra nAmakarmathI siddha hovA chatAM zarIranI racanAne anurUpa pudgalo grahaNa karavAmAM saMghAtana nAmakarma kahyuM che. 105 (7) saMghayaNa nAmakarma : zarIramAM hADakAMnI racanA je karmanA udayathI thAya te. A hADakAMnI racanA audArika zarIramAM ja hoya che. kAraNa ke audArika zarIra sAta dhAtunuM banela hoya che. sa+han - draDha karavuM, zarIranA pudgalo je karma vaDe draDha karAya te saMghAtana. (8) saMsthAna : zarIranI AkRti-AkAra sAro-beDoLa vigere maLe te saMsthAna nAmakarma. (9) thI (12) varNa-gaMdha-rasa-sparza : je karmanA udayathI jIvane zarIra ane zarIranA avayavomAM zubha ke azubha varNa, gaMdha, rasa, sparzAdi prApta thAya tene varNa-gaMdha-rasa-sparzodi nAmakarma kahevAya che. varyaMte rUtivarNa: jenAthI zarIra alaMkRta karAya te varNa nAmakarma, te pramANe AdhrAyate kRti jAnya:, rasyate kRti rasaH, spRzyate rUti sparza: (13) AnupUrvI : bhavAMtaramAM sIdhA jatA jIvane AkAza pradezanI zreNI pramANe utpattisthAna tarapha vALe, kATakhUNanI jema vakratA karAve tenA kAraNabhUta karma te AnupUrvI nAmakarma. jema sIdhA jatA baLadane galImAM-khAMcAmAM vALavo hoya to nAkanI dorI te tarapha karavAthI vaLe che tema. (14) vihAyogati : vihAyasA gatiH - AkAzamAM zubha ke azubha cAla-gati je karmanA udayathI prApta thAya tene vihAyogatinAmakarma kahe che. jo ke cauda rAjalokamAM jIva jyAM gati kare tyAM badhe AkAza che. to paNa vihAyas zabda mukavAnuM kAraNa nAmakarmanI prathama prakRtithI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 karmavipAka : prathama karmagraMthaA karma chUTuM pADavA mATe che. arthAt gatinAma eTaluM kahevAthI punarukti doSa Ave mATe, A pramANe A cauda piMDaprakRtio che. piMDapayaDitti caudasa, paradhA-usAsa AyavujoaM / agurulahu tittha nimiNo-vadhAyamia aTTha patteA // 25 // zabdArtha : parakA = parAghAta, kAyava = Atapa. gAthArtha : piMDa prakRttio 14 che. parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, agurulaghu, tIrthakara nAma, nirmANa, upaghAta-ema ATha pratyeka prakRtio che. te 25 / vivecana : piMDa prakRti 14 che. piMDa eTale samUha. jemAM peTA prakRtino samUha che. avAntara bhedovALI che te piMDa prakRttio 14 ane tenA uttarabhedo AgaLa kahevAmAM Avaze. have pratyeka prakRtti kahe che. A gAthAmAM apratipakSa pratyeka prakRtio kahela che. A pravRtionuM varNana AgaLa batAvavAmAM Avaze. tasa-bAyara-pajjattaM, patteya-thiraM subhaM ca subhagaM ca / susarAijjajasaM, tasadasagaM thAvaradasaM tu imaM // 26 // zabdArtha : sumai = saubhAgya, mAphijha = Adeya, tu = vaLI, rUH = A pramANe che. gAthArtha : trasadazaka kahe che. traNa-bAdara-paryAptA-pratyeka-sthirazubha-subhaga (saubhAgya) - susvara - Adeya - yazanAma A trasadazaka che. vaLI (tenAthI viparIta) sthAvara dazaka A pramANe che. paradA vivecana : trasadazaka - trasa nAmakarma, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, saubhAgya, Adeya, yazanAmakarma. ahIM dareka nAmanI pAchaLa nAmakarma joDavuM ane bolavuM, samajavuM. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakarma-pratyekaprakRti thAvara-muhuma-apabhraM, sAhAraLa-athira-asuma-subhALi| tussara-LAphanA nasa-mitra, nAme meyara vIsa / / 27 / / daurbhAgya, dustara zabdArtha : jumALi anAdeya, anasaM = apayaza. = = duHsvara, gArDmA = gAthArtha : sthAvara dazaka - sthAvara-sUkSma-aparyApta-sAdhAraNaasthira-azubha-daurbhAgya-duHsvara-anAdeya-apayaza ema pratipakSI sahita 20 prakRtio che. // 27 // 107 vivecana : zubha trasadazaka ane azubha sthAvara dazaka ema baMne pratipakSI maLIne 20 prakRti thAya che. tamavaDa-thirachI, athirachI-suhumati"-thAvaravaDI / sumatiyAjJavimAsA, tayAsaMprAai payaDIhiM / / 28 / / zabdArtha : talavaDa = trasacatuSka, thiracha, = sthiraSaTka, suhumati| = sUkSmatrika, Ar = Adi, vimAsA = saMjJAo, tayArU rAkhIne. te AdimAM nAmakarma. = gAthArtha : trasa catuSka, sthiraSaTka, asthira SaTka, sUkSmatrika, sthAvaracatuSka, saubhAgyatrikAdi saMjJAo te te prakRti AdimAM rAkhIne teTalI saMkhyAvaDe jANavI. || 28 || vivecana : ahIM baMdha-udaya ane sattA samajAvavAmAM prakRtionA nAma vAraMvAra kahevAM na paDe tethI keTalIka upayogI saMjJAo A pramANe batAvela che. trasa catuSka : trasa-bAdara-paryApta-pratyeka nAmakarma. sthira SaTka H sthira-zubha-saubhAgya-susvara-Adeya-yaza nAmakarma. asthira SaTka : asthira-azubha daurbhAgya-duHsvara-anAdeya-apayaza Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 sUkSmatrika : sUkSma-aparyApta-sAdhAraNa. sthAvaracatuSka : sthAvara-sUkSma-aparyApta-sAdhAraNa... subhagatrika (saubhAgyatrika) : saubhAgya-susvara-Adeya. vanavata-samuduiSaka, tamAr3a-Tu-ti-ca-chaminnADuM / rUma anAvivimAsA, tayArUsaMghAhi~ payaDIhiM || 20 || zabdArtha : phArUM bIjI paNa (anya paNa). = ityAdika, jJa karmavipAka : prathama karmagraMtha gAthArtha : varNacatuSka-agurulaghu catuSka-trasAdiddhika-trika-catuSkaSaTka ItyAdika tathA anya paNa saMjJAo te te prakRti AdimAM rAkhIne teTalI saMkhyAvALI prakRtio vaDe jANavI. // 29 // vivecana : varNa catuSka :- varNa-gaMdha-rasa-sparza nAmakarma. : uttarabhea - = e pramANe, annAvi agurulaghucatuSka : agurulaghu-upaghAta-parAghAta-ucchvAsa nAmakarma. trasaddhika : trasa-bAdara nAmakarma. trasatrika : trasa-bAdara-paryAptA nAmakarma. trasacatuSka : trasa-bAdara-paryApta-pratyeka nAmakarma. trasaSaTka : trasa-bAdara-paryApta-pratyeka-sthira-zubha nAmakarma. A pramANe A ane bIjI paNa saMjJAo te te prakRtio AdimAM rAkhIne teTalI saMkhyAthI jANavI. temaja bIjI paNa saMjJAo AgaLa kahevAmAM Avaze. = mAyALa 3 maso, 23-paLa-paLa-tipaLa-paMca-cha-channa / pA-tuA-pA-Tu-caDa-TuA-ga uttameJa paLasaTTI / / 30 // zabdArtha : gALa uttarabheda, paLasaTTI = gati AdinA, mo pAMsaTha..., Ja = = = anukrame, e pramANe. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 nAmakarma-saMjJAo gAthArtha : gati AdinA anukrame cAra-pAMca-pAMca-traNa-pAMcapAMca-cha-cha-pAMca-be-pAMca-ATha-cAra-be e pramANe cauda piMDa prakRtinA uttarabheda pAMsaTha che. || 30 || vivecana : nAmakarmamAM caudapiMDa prakRtionA 65 bheda batAvyA che tenA uttarabheda A pramANe che. (1) gati nAmakarma 4 bhedavALuM che. (2) jAti nAmakarma 5 bhedavALuM che. (3) zarIra nAmakarma 5 bhedavALuM che. (4) upAMga nAmakarma 3 bhedavALuM che. (5) baMdhana nAmakarma 5 bhedavALuM (6) saMghAtana nAmakarma 5 bhedavALuM che. (7) saMghayaNa nAmakarma 6 bhedavALuM che. (8) saMsthAna nAmakarma 6 bhedavALuM che. (9) varNa nAmakarma 5 bhedavALuM che. (10) gaMdha nAmakarma 2 bhedavALuM che. (11) rasa nAmakarma 5 bhedavALuM che. (12) sparza nAmakarma 8 bhedavALuM che. (13) AnupUrvI nAmakarma 4 bhedavALuM che. (14) vihAyogati nAmakarma 2 bhedavALuM che. kula 65 bheda thAya che. A rIte 14 piMDa prakRttinA kula 65 uttarabheda che. aDavIsajuA tinavaI, saMte vA panaravaMdhaNe tisayaM / vaMtha-saMthAyado, tapUNu sAmanavanAra che rU8 | zabdArtha : tinavarDa = trANuM, te = sattAmAM, panaravaMdha = paMdara baMdhana, tirtha = ekaso traNa, cAho = samAveza, sAmana = sAmAnyathI. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 karmavipAka : prathama karmagraMtha gAthArtha te pAMsaThamAM aThyAvisa prakRtti umeravAthI nAmakarmanI trANu prakRti thAya athavA sattAmAM paMdara baMdhana gaNIe to ekaso traNa prakRti sattAmAM hoya, temaja baMdhana ane saMghAtana zarIramAM grahaNa karIe ane varNacatuSka sAmAnyapaNe gaNIe. (nAmanI 67 thAya.) 31 vivecanaH AgaLanI gAthAnI 65 prakRtimAM traNa dazaka-sthAvara dazaka-pratyeka ATha A aThThAvisa prakRttio umeravAthI kula 93 prakRtti thAya che te AgaLa paNa samajAvela che. pAMca baMdhanane badale 15 baMdhana gaNavAthI 103 prakRti thAya che. 93 ane 103 prakRtio sattAmAM hoya che. baMdhana ane saMghAtanane zarIramAM aMtargata karavAthI 20 prakRti ochI thAya. varNAdi 20mAMthI varNa-gaMdha-rasa-sparzane sAmAnyapaNe, gaNavAthI 16 ochI thAya. A rIte 103 prakRtimAMthI 36 prakRtio nyuna karavAthI nAmakarmanI 67 prakRtio baMdha-udayamAM jANavI. ahIM baMdhana nAmakarma ae saMghAtana nAmakarma zarIramAM aMtargata gaNela che. ane varNAdinA uttarabhedanI vivakSA karI nathI. ia sattaTThI baMdhodae a, na ya sammamIsayA baMdhe / baMdhudae sattAe, vIsa-duvIsaTThavaNNasayaM // 32 // zabdArtha : suvIra = bAvIza, mArca = ekaso aDhAvana. gAthArtha : e pramANe nAmakarmanI saDasaTha prakRtio baMdha-udayaudIraNAmAM hoya che. samyakatva mohanIya ane mizra mohanIya baMdhamAM na hoya. eTale baMdhamAM ATha karmanI ekaso vIza - udayamAM ekaso bAvIsa ane sattAmAM ekaso aThThAvana prakRtti hoya che. te 32 / vivecana : nAmakarmanI A saDasaTha prakRtio baMdha-udaya-udIraNAmAM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakarma-baMdhAdimAM saMkhyA 111 hoya che. ane nAmakarmanI 103 prakRtimAM sattAmAM hoya, tethI sattAmAM ATha karmanI 158 prakRtio jANavI. samyakatvamohanIya ane mizramohanIya baMdhamAM na hoya. baMdhamAM to mithyAtvamohanIya baMdhAya. te mithyAtvamohanIyanA vizuddha ane ardhazuddha banAvela daLiyA te samyakatvamohanIya ane mizramohanIya kahevAya che. tethI mohanIyanI 26, nAmakarmanI 67, zeSa 6 karmanI 27 kula 120 prakRtio baMdhamAM hoya. mohanIyanI 28, nAmakarmanI 67, zeSa 6 karmanI 27 kula 122 prakRtio udaya ane udIraNAmAM hoya. mohanIyanI 28, nAmakarmanI 93/103, zeSa 6 karmanI 27 kula 148/158 prakRttio sattAmAM hoya. 8 karmano baMdha-udaya-udIraNA-sattAno koTho baMdha udaya udIraNA sattA jJAnA. 5 5 5 5 5 darza. 9 9 9 9 9 veda. 2 2 2 2 2 moha. 26 28 28 28 28 Ayu. 4 4 4 4 4 nAma 67 67 67 93 103 gotra 2 2 2 2 2 aMta 5 5 5 5 5 kula 120 122 122 148 158 ahIM baMdha-udaya ane udIraNAmAM nAmakarmanA 67 bheda kahyA che te A pramANe - ja 2 1 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ y me I mu w o o o od 112 karmavipAka : prathama karmagraMtha (1) piMDa 39 piMDanA 39 bheda A pramANe (2) trasAdi 10 (1) gatinAmanA 4 (3) sthAvarAdi 10 (2) jAtinAma 5 (4) pratyeka 8 (3) zarIranAma 67. (4) AMgopAMga baMdhana saMghAtana baMdhamAM gaNela (5) saMghayaNa nathI. zarIramAM aMtargata (6) saMsthAna vivakSela che. varNAdi (7) varNanAma sAmAnyapaNe gaNela che. (8) gaMdhanAma (9) rasanAma (10) sparzanAma (11) AnupUrvI 4 (12) vihAyogati 2 kula 39 nira-tirinara-sura, 3-vi-ti-23-paoNTri-gADuM orAla-viuvvAhAraga, tea-kammaNa paNa-sarIrA // 33 // zabdArtha : nAgo = jAtio, paLa-zarIphA = pAMca zarIro. gAthArtha : narakagati-tiryaMcagati-manuSyagati-devagati (e cAra prakAre gatinAmakarma) ekendriya jAti-beIndriya jAti-Indriya jAticaurindriya jAti-paMcendriya jAti (pAMca prakAre jAti nAmakarma che.) audArika zarIra-vaikriya zarIra, AhAraka zarIra, taijasa zarIra ane kArpaNa zarIra nAmakarma e pAMca prakAre zarIra nAmakarma che. A 33 . vivecana : 14 DiprakRttinA 65 uttarabheda kramavAra vistArathI batAve che. (1) gatinAmakarma H (1) gamana karAya-prApta karAya te gati. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatinAmakarmanI vyAkhyA 113 (2) eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM laI jAya, sthaLAMtara karAve te gati. (3) tathAprakAranA karmapradhAna jIva vaDe je prApta karAya te gatinAmakarma. (4) bhavane anurUpa paryAyanI prApti karAya che. jo ke sarva paryAyo karmapradhAna jIva vaDe ja prApta karAya che. to paNa bhavane yogya pratiniyata paryAyanI prAptimAM gatinAmakarma kAraNa che. (1) narakagati nAmakarma H (1) pApAna narIna pattopamArtha #Ati ti nara: (2) atizaya duHkha bhogavavAnuM je sthAna te naraka, je karmanA udayathI jIva vaDe narakapaNuM prApta karAya te narakagati nAmakarma. (3) je gati maLe te gatine anurUpa saMyogo ane paristhiti prApta karAya che. eTale jIva narakagati pAme to narakagatine yogya zarIra aMgopAMga, saMsthAna, varNAdi paryAya meLave, te mATe naraka bhavane yogya paryAya meLavAya te narakagatinAma karma. (2) tiryaMcagati nAmakarma H (1) tira: mati (2) tIrjI vakra cAlavAnA svabhAvapaNAno bhava prApta karAya, te sthAna - evuM tiryacapaNuM prApta thAya te tiryaMcagati nAmakarma (3) vakra svabhAvapaNuM, vivekarahitapaNuM prApta karAya te tiryaMcagatinAmakarma. (3) manuSyagati nAmakarma H (1) manuSyane yogya paryAya prApta karAya te (2) paropakArapaNuM, mAnavatApaNuM, buddhipaNuM Adi guNavALA bhavanA paryAyo meLavAya te. (3) vivekANAvALA saralapaNAnA guNavALA bhavanI prApti karAya che. (4) devagati nAmakarma H (1) sukha bhogavavAnuM je sthAna evuM devapaNuM-je karmanA udayathI prApta thAya te devagati nAmakarma. (2) Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 karmavipAka : prathama karmagraMtha rIti-jAti-ramavAnA svabhAvavALA-krIDA karavAnA svabhAvavALAAnaMda karavAnA svabhAvavALA-bhavane yogya paryAya-avasthA meLavAya te. (3) suDDa ranane rUti sura:-divya AbharaNanA samUhathI, potAnA zarIranI kAntithI je zobhe te sura-deva-tevo bhava meLavAya te devagatinAmakarma. (2) jAtinAmakarma : ekendriyAdi zabda vaDe bolAvavAnA kAraNarUpa karma te. eTale samAna bAhya pariNativALA jIvone eka zabdanA vyavahAranA kAraNarUpa karma te. (1) ekendriyajAtinAmakarma sparzarUpa eka ja IndriyanI prApti rUpa alpa caitanyavALA jIvone ekendriya zabdanA bolAvavAnA kAraNarUpa karma te ekendriyajAtinAmakarma kahe che. (2) beIndriyajAtinAmakarma H (1) sparza ane rasana ema be IndriyanI prAptirUpa (ekendriya karatAM vadhAre) caitanyavALA jIvane beIndriyapaNA zabdanA kAraNarUpa karma te beIndriya jAti nAmakarma kahevAya che. dA.ta. zaMkha-koDA.... (2) sparzana ane rasana ema be Indriya dvArA bodharUpa samAna caitanyavALA bhinna-bhinna AkRtivALA jIvone beIndriya zabdathI bolAvavAnA kAraNarUpa karma. (3) teIndriyajAtinAmakarma traNa IndriyanI prAptirUpa samAna caitanyavALI avasthAvALA bhinna bhinna AkRtivALA jIvone teIndriya zabdathI vyavahAra karavAnA kAraNarUpa karma teIndriyajAtinAmakarma. dA.ta. kIDI, maMkoDA... (4) caurindriyajAtinAmakarma : paMcendriyathI hIna ane teIndriyathI adhika caitanyavALI cAra IndriyanI prAptithI paraspara samAna cetanAnA vyApAravALA bhinna bhinna AkRtivALAne caurindriya zabdanA bolAvavAnA kAraNarUpa karma. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtinAmakarmanA artha (5) paMcendriyajAtinAmakarma : anya jIvo karatAM sauthI vadhu caitanyanI prApti-yAne pAMce pAMca IndriyanI prApti je karmanA udayathI jIvane prApta thAya tene paMcendriya jAti nAmakarma kahe che. dA.ta. manuSya, tiryaMca, deva, nAraka... 115 sarvathI adhika caitanyavALA, pAMca IndriyanI prAptithI sAmAnyathI paraspara samAna caitanyanA vyApAravALA bhinna bhinna AkRtivALAne paMcendriya zabdanA kAraNarUpa karma. (3) zarIra nAmakarma : ( 1 ) zIryate yat taccharIram (2) nAza pAmavAnA svabhAvavALuM je hoya tene zarIra kahevAya. jema jema zarIra vRddhi pAme tema tema Atmapradezo jyAM vistAra pAme tene zarIra kahevAya che. pratikSaNe pudgalo upacaye-apacaye karIne je kSaya thAya-jIrNa thAya te zarIra, vadhe-ghaTe te zarIra. te zarIra je karmanA udayathI prApta thAya te zarIra nAmakarma. te pAMca prakAre che. (1) audArikazarIranAmakarma : audArika vargaNAnA pudgalo grahaNa karI audArikapaNe pariNamAvIne jIvapradezo sAthe paraspara ekAkAra rUpe joDe te audArika zarIra nAmakarma. audArika zarIra eTale sthUla udAra (pradhAnapaNAnA guNavALuM zarIra), "uttama'', ''zreSTha", "UMcuM' (1) ''sthUla''-sthUlapaNAnA guNavALuM zarI2 sthUla vargaNAnuM baneluM eTale pudgalo bIjA zarIranI vargaNA karatAM ochA ane racanA sthUla te. (2) uttama-tIrthaMkara-gaNadhara bhagavaMto Adi 63 zalAkA purUSouttama purUSone A zarIra hovAthI te 'uttama' kahevAya. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha (3) anuttaravAsI devo karatAM tIrthaMkara ke gaNadhara bhagavaMtonuM zarIra atyaMta tejasvI hovAthI zreSTha. 116 (4) UMcuM - je zarIra badhAthI UMcAImAM moTuM hoya te uMcuM kahevAya che. A zarIranI avagAhanA vanaspatikAyanI apekSAe hajAra yojanathI kAMIka adhika che. vaikriyanI vadhAremAM vadhAre 500 dhanuSa, AhAraka zarIranI muMDA hAtha jeTalI che, jyAre jalacaranuM audArika zarIra eka hajAra yojana ane pratyeka vanaspatikAyanI eka hajAra yojanathI adhika avagAhanA che mATe. (5) udAra (pradhAna) : je zarI2 pradhAna hoya te audArika kahevAya che. udAra=pradhAna (mukhya). cAritra ane mokSaprApti A zarIrathI hovAthI pradhAna-udAraudAratA guNavALuM che. audArika pudgalonuM baneluM audArIka zarIra manuSya ane tiryaMcane svAbhAvika rIte hoya che... A zarIranI utkRSTa avagAhanA hajAra yojanathI kAMIka adhika che ane jaghanya avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga nigoda AdinI apekSAe che. (2) vaikriya zarIra nAmakarma : (1) vaikriya vargaNAnuM banela zarIra meLavAya te. (2) vaikriya zarIrane yogya pudgalo grahaNa karI vaikriyapaNe pariNamAvI jIvapradezo sAthe paraspara ekAkAra rUpe je joDe tene vaikriya zarIra nAmakarma. (3) eka thAya-aneka thAya-nAnuM thAya-moTuM thAya-khecara thAyabhUcara thAya-dRzya thAya-adRzya thAya. Ama vividha prakAranI kriyA karI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIranAmakarmanA artha zakAya tevuM zarIra meLavAya te. te be prakAre che. (1) bhava pratyayika vaikriya zarIra ane (2) labdhi (guNa) pratyayika vaikriya zarIra. (1) bhava pratyayika vaikriya zarIra : 117 deva ane nArakIne bhava pratyayika vaikriya zarIra hoya che. A zarIrane prApta karavAmAM bhava mukhya kAraNa hovAthI bhava pratyayikavaikriyazarIra kahevAya che. paMkhIne jema bhavathI ja uDavAnI zakti maLe che, mAchalIne jema bhavathI ja taravAnI zakti maLe che tema deva-nArakone bhavathI ja vaikriya zarIra zakti maLe che. sAthe sAthe uttara vaikriya zarIra banAvavAnI paNa zakti hoya che. uttara vaikriya zarIra : mULa zarIrathI bhinna kRtrima vaikriya zarIra banAvavuM te uttara vaikriya zarIra kahevAya che. deva ane nArako temaja vaikriya labdhidhArI manuSyo. tiryaMca-paMcendriya ane vAyukAyanA jIvo paNa mULa zarIrathI bhinna kRtrima vaikriya zarIra banAve te uttara vaikriya zarIra. (2) labdhi pratyayika vaikriya zarIra : dhyAna, tapa, yoga, cAritra, jJAna Adi guNothI vaikriya zarIranI labdhi prApta thAya ane vaikriya zarIra banAve te. uttara vaikriya zarIranuM pramANa devone eka lAkha yojana u.kALa ja.kALa 15 divasa aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta nAraka mULa zarIrathI Dabala manuSyo eka lAkha yojanathI kAMIka adhika cA2 muhUrta aMtarmuhUrta tiryaMca navaso yojananuM cAra muhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta vAyukAya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 karmavipAka : prathama karmagraMtha (3) AhArakazarIranAmakarma : AhArakazarIrane yogya pudgalone grahaNa karIne AhArakapaNe pariNAvIne jIvapradezo sAthe paraspara ekAkArarUpe joDe tene AhArakazarIranAmakarma kahe che. AmarSoSadhi labdhivALA caudapUrvadhara muni mahAtmA (1) tIrthakara bhagavaMtanI Rddhi jovA, (2) sUkSma arthanA saMdehane nivAravA, (3) jIvadayAnA prayojana, AhAraka zarIra banAve che. te muMDA hAtha pramANa hoya che. te mahAvidehamAM jatAM AvatAM tene koI vyAghAta karatuM nathI. te paNa koIne vyAghAta karatuM nathI. kALa - jaghanya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta kALa eka bhavamAM utkRSTathI be vAra banAvAya che ane saMsAracakramAM cAra vAra banAvAya che. (4) taijasazarIranAmakarma : taijasazarIrane yogya pudgalone grahaNa karIne taijasa rUpe pariNAvIne Atmapradezo sAthe paraspara ekAkAra rUpe joDe tene taijasa zarIranAmakarma. A zarIra bhukta AhArAdine pacAve che. A zarIra sarva saMsArI jIvone hoya che. tejasa zarIra audArikAdi zarIramAM uSNatA rAkhe che. sarva jIvone zarIramAM garamInuM niyaMtraNa karavAmAM A zarIra upayogI che. ane tethI ja jIva mRtyu pAmI bhavAntaramAM jAya tyAre taijasa-kAzmaNa zarIra sAthe jAya che eTale mULa zarIra ThaMDu (zIta) thAya che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIranAmakarma A taijasazarIrathI viziSTa tapazcaryAdithI taijasalabdhi prApta karanAra jIva bIjAne bALavA tejolezyA mUke athavA baLatAne ThaMDo karavA zIta lezyA prayoga kare che. 119 tejasazarIranI avagAhanA utpattinA prathama samaye aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane pachI svadeha (audArika vai. AhA.)mAM vyApta hoya che. (5) kArpaNa zarIra nAmakarma : kArpaNa vargaNAnA pudgalone grahaNa karI karmarUpe eTale kArpaNa zarIrarUpe pariNamAve tenA kAraNarUpa karma te kAryaNa zarIra nAmakarma sarva zarIranuM kAraNa, anAdikALathI sAthe raheluM, ATha prakAranA karmanA pariNAmavikAra rUpe te kArpaNa zarIra che ane tenA heturUpa karma - te kArmaNa zarIra nAmakarma che. ahIM pAMca zarIrane samajavA vargaNAnuM svarUpa jANavuM jarUrI che. te vargaNA-pudgalanA ATha athavA soLa athavA chavvIsa bheda che. te sarva vargaNA cauda2AjalokamAM sarva jagyAe hoya che. tenuM varNana A pramANe - (1) audArika agrahaNa vargaNA : eka paramANurUpa-be paramANurUpa vigere yAvata saMkhyAta asaMkhyAta ane anaMta paramANurUpa skaMdho anaMtA che ane lokamAM sarva ThekANe hoya che. temAM Avat abhavyathI anaMtaguNA paramANunA banelA skaMdhone jIvagrahaNa karato nathI tethI te agrahaNa vargaNA kahevAya. AvI agrahaNa vargaNAo grahaNa yogya vargaNAonA AMtarAmAM vAraMvAra Ave che tethI te vargaNAonuM pRthakkaraNa karavA prathamanI eka paramANuthI zarU karIne yAvata abhavyathI anaMtaguNa na hoya tevA paramANunI banelI vargaNAnuM audArika agrahaNa nAma ApyuM che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha temAM eka vigere paramANu adhikavALI yAvat potAnI jaghanya vargaNAno anaMtamo bhAga vadhe te utkRSTa audArika grahaNa yogya vargaNA. 120 te vargaNAone pRthak samajavA vaikriya agrahaNa vargaNA. A rIte ATha agrahaNa ane ATha grahaNa yogya vargaNAo jANavI tenA nAma (1) au. agrahaNa vargaNA (3) vaikriya agrahaNa vargaNA (5) AhAraka agrahaNa vargaNA (7) taijasa agrahaNa vargaNA (9) bhASA agrahaNa vargaNA (11) zvAsozvAsa agrahaNa vargaNA (13) mana agrahaNa vargaNA (15) kArpaNa agrahaNa vargaNA (2) au. grahaNa vargaNA (4) vaikriya grahaNa yogya vargaNA (6) AhAraka grahaNa yogya vargaNA (8) taijasa grahaNa vargaNA (10) bhASA grahaNayogya vargaNA (12) zvAsozvAsa grahaNayogya vargaNA (14) mana grahaNayogya vargaNA (16) kArmaNa grahaNayogya vargaNA A vargaNAnuM vistRta varNana zataka nAmApaMcama karmagraMtha (amArA prakAzita) pR. 132-142 mAM jovuM. pratisamaye kAryaNa grahaNayogya vargaNAone grahaNa karI karmarUpa pariNamAvavI te kAryaNa zarIra. kAryaNavargaNAnuM banela ATha karma svarUpa zarIrane kArpaNa zarIra, ane tenA kAraNarUpa karma te kArmarNazarIranAmakarma. sarva agrahaNa vargaNAnuM aMtara-abhavyathI anaMtaguNa, sarva grahaNayogya vargaNAnuM aMtara-potAnI jaghanya vargaNAno anaMtamo bhAga. tenI samaja A pramANe - au. agrahaNavargaNA-eka paramANuthI abhavyathI anaMtaguNa na thAya tyAM sudhI. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgopAMganAmakarma 121 au. grahaNavargaNA-abhavyathI anaMtaguNa paramANuvALIthI ekAdi adhika yAvat potAnI jaghanya vargaNAno anaMtamo bhAga adhika thAya tyAM sudhI. A rIte grahaNayogya ane agrahaNayogya vargaNAo jANavI. vADhu-piTTi-sira-36, 25-01-saMyutI-pamuddA / melA aMgovaMgA, paDhamataLutikSurvANi / / rU4 // Ura = zabdArtha : bAhu chAtI, tiAssa = = be hAtha, = be sAthaLa, dui = pITha, traNa, pamatanu = prathamanA zarIrane. : gAthArtha : be hAtha, be sAthaLa, pITha, mAthuM, chAtI ane peTa e ATha aMgo che. AMgaLI vagere upAMgo che ane bAkInA aMgopAMgo che. prathamanA 3 zarIrane viSe upAMga hoya che. // 34 // vivecana : aMgopAMga ane tenA kAraNarUpa aMgopAMga nAmakarmanA traNa bheda che. (1) audArika AMgopAMga nAmakarma-audArika zarIramAM aMgaupAMga ane AMgopAMganI prApti thavAnA kAraNarUpa karma. (2) vaikriya AMgopAMga nAmakarma. (3) AhAraka AMgopAMga nAmakarma. aMga H zarIranA mukhya avayavo te 'aMga' kahevAya che. te aMga ATha che. be hAtha, be paga, pITha, mAthuM, chAtI ane peTa. upAMga : aMganA je avayavo - peTA vibhAga te upAMga kahevAya che. dA.ta. hAtha ane paga e aMga tenI AMgaLIo te upAMga che. pITha e aMga - maNakA e upAMga, mukha e aMga tenA nAka, kAna, AMkha, hoTha, dAMta, vALa vigere upAMga che, paga e aMga-paganA DhIMcaNa upAMga che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 karmavipAka : prathama karmagraMtha aMgopAMga upAMganA je avayavo - peTA vibhAgo te aMgopAMga kahevAya che. dA.ta, AMgaLInA veDhA, rekhA, nakha, pAMpaNa, vALa, rUMvATA, AMgaLInA parva. ahIM aMga + upAMga + AMgopAMganI prApti te aMgopAMga aMgopAMga ema nAma thAya, paraMtu ekazeSa samAsa thavAthI eka aMgopAMga zabdano lopa thavAthI aMgopAMga nAmakarma kahevAya. temaja tejasa ane kArpaNa zarIra sUkSma pariNAmI hovAthI temAM aMgopAMga hoya nahIM. tethI aMgopAMga nAmakarmanA traNa bheda che. uralAi-puggalANaM, nibaddha-bajhaMtayANa saMbaMdhaM / jaM kuNai jau-samaM taM, baMdhaNamuralAi taNunAmA / / 35 / / zabdArtha : nibaddha vallaMtayANa = pUrve bAMdhelA ane navA baMdhAtA, saMbaMdha = saMbaMdha, naDasama = lAkha-rALa jevuM. gAthArtha H pUrve bAMdhelA ane navA baMdhAtA audArikAdika pudgalono paraspara lAkhanI jema saMbaMdha kare te baMdhana nAmakarma audArikAdi zarIranA nAme pAMca prakAre che. te 35 // vivecanaH je baMdhAvuM-joDAvuM te baMdhana. pUrve grahaNa karelA ane navA grahaNa karAtA audArikAdi pudgalono paraspara lAkhanI jema saMbaMdha thAya te baMdhana. ane te je karmanA udayathI thAya te baMdhana nAmakarma. te pAMca prakAre A pramANe - (1) audArika baMdhana nAmakarma (4) taijasa baMdhana nAmakarma (2) vaikriya baMdhana nAmakarma (5) kArmaNa baMdhana nAmakarma (3) AhAraka baMdhana nAmakarma (1) audArika baMdhana nAmakarma : pUrve grahaNa karelA audArika pudgalone navA grahaNa karAtA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhana-saMghAtananAmakarma 123 audArika pudgalonI sAthe prati samaye lAkhanI jema saMbaMdha karI Ape te dArika baMdhana nAmakarma. e pramANe bIjA baMdhana nAmakarmanI vyakhyA jANavI. (2) vaikriya baMdhana nAmakarma : pUrve grahaNa karelAM vaikriya zarIranA pudgalone navA grahaNa karAtA vaikriya pudgalonI sAthe paraspara saMbaMdha karI Ape tene vaikriya baMdhana nAmakarma. (3) AhAraka baMdhana nAmakarma : pUrve grahaNa karelAM AhArakazarIra pudgalone navA grahaNa karAtA AhAraka pudgalonI sAthe paraspara saMbaMdha karI Ape tene AhAraka baMdhana nAmakarma. (4) taijasa baMdhana nAmakarma : pUrve grahaNa karelAM taijasa pudgalone navA grahaNa karAtA taijas pudgalonuM paraspara joDANa kare tene taijasabaMdhananAmakarma. (5) kArmaNa baMdhana nAmakarma : pUrve grahaNa karelAM kArmaNa vargaNAnA pudgalonuM prati samaye navAM grahaNa karAtA kArmaNa pudgalonI sAthe paraspara joDANa karI Ape tene kArpaNa baMdhana nAmakarma. jaM saMdhAyai uralAi-puggale, tiNagaNaM va daMtAlI / taM saMdhAya baMdhaNamiva, taNunAmeNa paMcavihaM // 36 // zabdArtha H saMdhAya = ekaThA kare, tii = ghAsanA samUhanI, 4 = jema, daMtAlI = daMtALI gAthArtha : jema daMtAlI ghAsanA samUhane ekaTho kare tema Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha audArikAdi pudgalone ekaThAM karI Ape te saMghAtana nAmakarma baMdhananI jema zarIranA nAme pAMca prakAre che. II 36 // 124 - vivecana : saMghAtana nAmakarma - (1) saddagatayaMti-piNDIroti auvAivIn (2) jenA vaDe audArikAdi zarIranI racanAnusAra pudgalo piMDarUpe karAya te saMghAtana nAmakarma. jIvane jeTalAM pudgalo jarUrI hoya teTalA ane zarIranI racanAne anurUpa pudgalone ekatrita karavAno svabhAva dareka saMghAtanamAM che. arthAt pudgalono kevo ane keTalo jaththo joIe te nakkI karavAnuM kAma saMghAtana nAmakarmanuM che. saMghAtana nAmakarma pAMca prakAre che. (4) taijasa saMghAtana nAmakarma (5) kArpaNa saMghAtana nAmakarma (1) audArika saMghAtana nAmakarma (2) vaikriya saMghAtana nAmakarma (3) AhAraka saMghAtana nAmakarma (1) audArika saMghAtana nAmakarma : audArika zarIrane yogya pudgalonA jaththAne ekatrita karI Ape tene audArika saMghAtana nAmakarma. jema daMtAlI judI-judI jagyAe paDelAM ghAsane ekaThuM karI Ape che tema AtmA jyAM rahyo hoya te jagyAe paDelAM te zarIrane anurUpa pudgalone ekaThAM kare te saMghAtana nAmakarma. (2) vaikriya saMghAtana nAmakarma : vaikriya zarIrane yogya pudgalonA jaththAne ekaThAM karI Ape tene vaikriya saMghAtana nAmakarma kahe che. (3) AhAraka saMghAtana nAmakarma : AhA2ka zarIrane yogya pudgalonA jaththAne ekaThAM karI Ape tene AhA2ka saMghAtana nAmakarma. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdara baMdhana 1 25 (4) taijasa saMghAtana nAmakarma : taijasa zarIrane anurUpa pulonA samUhane ekaThAM karI Ape te taijasa saMghAtana nAmakarma. (5) kArmaNa saMghAtana nAmakarma : kArpaNa zarIrane yogya pudgalonA samUhane ekaThAM karI Ape te kArpaNa saMghAtana nAmakarma. 15 baMdhananuM varNana orAla-viuvvA-hArayANa, saga tea kammajuttANaM / nava baMdhaNANi iyaradu-sahiyANaM tinni tesiM ya // 37 // zabdArtha : sA = potapotAnI sAthe, rUbarahuM = bIjA be, sahiyALa = sahita, tina = traNa. gAthArtha : audArika, vaikriya ane AhArakane potAnI sAthe taijasanI sAthe ane kAzmaNanI sAthe joDatAM nava baMdhano ane te benI sAthe joDatAM bIjA traNa baMdhana tathA taijasa-kAzmaNanA traNa baMdhano che. (ema kula paMdara baMdhana che.) || 37 || vivecana : zrI kammapayaDI graMthanA kartA zrI zivazarmasUri mahArAjA Adi keTalAka AcAryo paMdara baMdhana mAne che. kAraNa ke, sajAtIya ane vijAtIya baMne prakAranA pugalonuM joDANa thAya che. eTale ke audArika vaikriya AhArakanI sAthe taijasa ane kArmaNanA pudgalanuM joDANa thAya che. te A rIte (1) audArika taijasa kArmaNa athavA (2) vaikriya taijasa kArmaNa athavA (3) AhAraka taijasa kArmaNa. A traNa traNa zarIra sAthe paNa hoya. jethI joDANa eTale te vargaNAnA pugalono saMbaMdha thAya. mATe A mate 15 baMdhana thAya che. paraMtu paMcasaMgrahakAra AdinA mate evuM mAnavuM che ke sajAtIya pudgalanuM joDANa thAya che. vijAtIya Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 karmavipAka : prathama karmagraMtha pudgalanuM joDANa thatuM nathI mATe emanA mate 5 baMdhana kahyAM. have te paMdara baMdhana A pramANe (1) audArikaaudArika baMdhananAmakarma : pUrve grahaNa karelAM audArika pudgalono navA grahaNa karAtAM audArika pudgalo sAthe saMbaMdha karI Ape te audArika audArika baMdhana nAmakarma. (2) audArikataijasa baMdhananAmakarma : pUrve grahaNa karelA ane navA grahaNa karAtA audArika pudgalono pUrve grahaNa karelA ane navA grahaNa karAtA taijasa pugalonI sAthe saMbaMdha karI Ape te audArika taijasa baMdhana nAmakarma (3) audArikakArpaNa baMdhananAmakarma : pUrve grahaNa karelAM ane navA grahaNa karAtAM audArika pudgalone pUrve grahaNa karelAM ane navA grahaNa karAtA kArmaNa pudgalonI sAthe saMbaMdha karI Ape te audArika kArpaNa baMdhana nAmakarma. (4) audArikataijasa kArmaNabaMdhananAmakarma : pUrve grahaNa karelAM ane navA grahaNa karAtA dArika pugalonI sAthe pUrve grahaNa karelA ane navA grahaNa karAtA taijasa ane kArpaNa pudgalonI sAthe saMbaMdha thAya tene audArika taijasa-kArpaNa baMdhana nAmakarma. A ja rIte vaikriya zarIranA ane AhAraka zarIranA 4-4 baMdhana gaNatAM 12 baMdhana thAya ane tejasakArpaNanA potAnA 3 baMdhana A pramANe (13) taijasataijasabaMdhananAmakarma : pUrve grahaNa karelA taijasa vargaNAnA pugalo sAthe navA grahaNa karAtA taijasa pudgalono paraspara saMbaMdha thAya te. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghayaNanAmakarma 127 (14) kArmaNakAzmaNabaMdhananAmakarma pUrve grahaNa karela kArmaNa vargaNAnA pudgalo sAthe navA grahaNa karAtA kArmaNa vargaNAnA pudgalono saMbaMdha thAya te. (15) taijasa kArpaNa baMdhana : pUrve grahaNa karela ane navA grahaNa karAtA taijasa ane kArpaNa vargaNAnA pudgalono paraspara saMbaMdha thAya te. prazna : audArikAdinI sAthe jema taijasa ane kArmaNanuM baMdhana kahyuM tema audArikanI sAthe vaikriya ane AhArakanuM tathA vaikriyanI sAthe AhArakanuM baMdhana kema na kahyuM ? javAba : dArika vaikriya ane AhAraka zarIranI vargaNAnA pudgalonuM paraspara joDANa thatuM nathI. kAraNa ke te zarIro bhinna-bhinna hoya che tethI anyonya joDANa na hovAthI tenAM baMdhana nathI. prazna : jema baMdhana paMdara che. to grahaNa karelA pulonuM joDANa thAya-saMbaMdha thAya to saMghAtana paNa paMdara kahevAM joIe. javAba : jo ke prazna barAbara che, paraMtu vijAtIyano yoga to zubha nathI. sajAtIyano yoga ja zubha che. jema mohanathALa banAvavA bajAramAM loTa-khAMDa-ghI-masAlAM bhegAM karIne na lavAya ane lAve to te mUrkha kahevAya. te sAruM na kahevAya. lAvyA pachI banAvatI vakhate bhegAM karAya. ema ahIM zarIrane yogya pugalo ekaThA bhinna karAya pachI racanA anusAra saMbaMdha karAya che tethI saMghAtana pAMca che ane baMdhana paMdara che. 6 saMghayaNanuM varNana saMghayaNamaTThinicao, taM chaddhA vajarisahanArAyaM / taha risahanArAyaM, nArAyaM addhanArAyaM // 38 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 karmavipAka : prathama karmagraMtha kIlia-chevaTuM iha-risaho paTTo a kIliA vajaM / ubhao makkaDabaMdho, nArAyaM imamurAlaMge // 39 // zabdArthaH iinayamo hADakAMno samUha, chaThThAM cha prakAre, kInivA =kIlikA, risado RSabha, kIrtAimAM=khIlI, maDavaMdho=markaTabaMdha. gAthArtha : saMghayaNa eTale hADakAMno samUha-racanA te cha prakAre che. vaja>SabhanArAca, 2SabhanArA, nArAya, ardhanArAca, kAlikA, chevaTuM saMghayaNa che. ahIM RSabha eTale pATo, vaja eTale khIlI ane nArAca eTale baMne bAju markaTabaMdha. A saMghayaNo audArIka zarIramAM hoya che. te 38, 39 / vivecana : cha saMghayaNanuM svarUpa A pramANe che. saMghayaNa eTale zarIramAM hADakAMno samUha-hADakAMnI viziSTa racanA-hADakAMnI majabUtAI. saMghayaNa nAmakarma : (1) saMhanyante-draDhIkriyante zarIrapudgalAH yena tat (2) jenA vaDe zarIranA pudgalo draDha karAya te. (3) je karmanA udayathI hADakAMno samUha-bAMdho-racanA prApta thAya te saMghayaNa nAmakarma che. te 6 prakAre che. (1) vajaSabhanArAsaMghayaNa nAmakarma : vaja-hADakAMnI khIlI, RSabha-hADakAMne vIMTALanAro pATo, nArAcamarkaTabaMdha. jema markaTa-mAMkaDuM (vAMdaruM) jema mAtAne vaLageluM hoya tema eka hADakuM bIjA hADakAMne vIMTaLAIne raheluM hoya, tenI upara hADakAMno pATo vIMTaLAyelo hoya ane A traNe hADakAMne majabUta kare evI hADakAMnI khIlI viMdhatI hoya tevI hADakAMnI majabutAI prApta thAya te vajaRSabhanArAca saMghayaNa nAmakarma. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghayaNanAmakarma 129 joke pATArUpa hADakuM ane khIlIrUpa hADakuM hoya nahIM paraMtu te lagADavAthI jevI majabutAI thAya tevuM saMghayaNa te vaja8SabhanArAca saMghayaNa. A vajaRSabhanArAcasaMghayaNanI majabutAI lokhaMDa karatAM paNa vadhAre hoya che. jema eka vakhata pavanaMjaya ane aMjanA tenA putra hanumAnane vimAnamAM laI jatA hatA. tyAre khoLAmAM rahela hanumAne kudako mAryo ane vimAnamAMthI paDI gayo. nIce parvata hato. parvata upara paDelA hanumAnane kaMI na thayuM. paraMtu paththaranA TukaDA thaI gayA. A rIte lokhaMDa ane paththarathI majabuta te vajaRSabhanArAcasaMghayaNa kahevAya. (2) RSabhanArAcasaMghayaNa nAmakarma : be bAju markaTabaMdha hoya, upara pATo vIMTALelo hoya evI hADakAMnI majabutAI prApta thAya te RSabhanArAca saMghayaNa nAmakarma. (3) nArAcasaMghayaNanAmakarma : be hADakAM markaTabaMdhathI baMdhAyelA hoya upara pATo ke khIlI na hoya evI je hADakAMnI racanA-majabutAI vizeSa maLe te nArAca saMghayaNa nAmakarma. (4) ardhanArIca saMghayaNa nAmakarma : eka bAju markaTabaMdha hoya ane bIjI bAju be hADakAMne bhedIne lagAvelI khIlI hoya evI hADakAMnI majabutAI prApta thAya te ardhanArAcasaMghayaNanAmakarma. (5) kIlikA saMghayaNa nAmakarma : hADakAMo mAtra kIlikA-khIlIthI joDAyela hoya evI hADakAMnI racanA kIlikA saMghayaNa nAmakarma. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 karmavipAka : prathama karmagraMtha (6) chevaTTa (sevArta-chedasRSTa) saMghayaNa nAmakarma : (1) hADakAMnA cheDAo paraspara aDIne-aDIne rahelAM hoya te. (2) je haMmezA tailAdinA marthanarUpa sevAnI apekSA rAkhatAM hoya evI hADakAMnI majabutAI te chevaTTha saMghayaNa nAmakarma. ahIM chedaskRSTa saMskRta zabdanuM ardhamAgadhimAM chevaTTu che. cheda-cheDA, pRSTa-aDIne-jyAM hADakAnA be cheDA aDIaDIne rahelAM hoya te chedaskRSTa, (3) sevA + Rta - sevAthI je yukta hoya te sevArta.... audArika zarIra sAta dhAtunuM banela hovAthI A saMghayaNo audArikazarIramAM ja hoya che. garbhaja manuSya tiryaMcone cha saMghayaNa ane vikalendriyane chevaTTha saMghayaNa hoya che. ekendriya-deva-nAka-uttara vaikriya ane AhAraka zarIramAM saMghayaNa (hADakAMnI racanA) hoya nahIM. 6 saMsthAna, 5 varNanuM varNana samacauraMsaM niggoha-sAi-khujAi vAmaNaM huMDaM / saMvALA vanA-ziSTa-nI-tnodiya-niphTa-siyA | 40 | zabdArtha : nijoda = nyagrodha, raghugADuM = kunja, suMThuM = huMDaka, ziSya = kALo, nid = pILo, siyA = dhoLo. gAthArtha samacaturastra, nyagrodhaparimaMDaLa, sAdi, kunja, vAmana ane huDaka A cha saMsthAno che. kALo, lIlo, lAla, pILo ane sapheda e pAMca varNa che. Ivol | vivecana : saMsthAna eTale zarIranI AkRti. je karmanA udayathI zarIranI AkRti sArI athavA kharAba maLe te saMsthAna nAmakarma che. A saMsthAnanAma karma 6 prakAre che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAnanAmakarma 131 (1) samacaturasra saMsthAna nAmakarma : sama-sarakhA, catura-cAra, asa-khuNA... (1) 4 khuNAnuM aMtara jemAM sarakhuM hoya te samacatusra eTale paryaMkAsane beThelAnuM (1) be DhIMcaNa vaccenuM aMtara (2) jamaNo khabho ane DAbA DhIMcaNanuM aMtara (3) DAbo khabho ane jamaNA DhIMcaNanuM aMtara (4) lalATanA madhyabhAgathI paryaMkAsananA madhyabhAganuM aMtara. A cAra aMtara ekasarakhAM hoya. (2) sAmudrika zAstramAM dareka prANInA zarIranA avayavonuM pramANa batAvyA pramANe sarva avayavo pramANopeta hoya te, (3) dareka uttama lakSaNoyukta hoya. uttama puruSanAM 1008 ane 108 uttama lakSaNo (cihno) kahyAM che. te sarva athavA keTalAka lakSaNo sahita hoya te. (4) sAmudrika zAstramAM manuSya-paM. tiryaMcanA zarIranA avayavonuM pramANa batAvela che. eTale uttama puruSa potAnA aMgulathI 108 aMgula uMcAIvALo hoya tevuM saMsthAna te samacaturasa kahevAya. (2) nyagrodha parimaMDala saMsthAna nAmakarma : nyagrodha-vaDanuM jhADa, parimaMDala-AkAra. jema vaDa vRkSamAM uparano bhAga ghaTATopa-sudara hoya ane nIceno thaDa-DALIo Adino bhAga beDoLa-UMco nIco hoya che tema nAbhithI uparanA avayavo lakSaNa ane pramANayukta hoya ane nAbhithI nIcenA avayavo lakSaNa ane pramANarahita hoya. AvA prakAranA avayavo prApta thAya te nyagrodha parimaMDala saMsthAna nAmakarma che. (3) sAdi saMsthAna nAmakarma : (sAcI) nAbhithI u52nA avayavo lakSaNa ane pramANathI hIna hoya ane Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha nAbhithI nIcenA eTale AdinA-zarUAtanA avayavo lakSaNa yukta ane pramANopeta hoya. vaLI (2) sAcI eTale zAlmalI vRkSanI jema uparathI beDoLa ane nIce thaDa Adi goLAkAre ane suMdara dekhAvavALuM hoya che. tethI A saMsthAnane zAlmalI jevuM hovAthI sAcI saMsthAna paNa kahevAya che. AvA avayavo je karmanA udayathI jIvane prApta thAya te sAdi saMsthAna nAmakarma che. 132 (4) kubja saMsthAna nAmakarma : hAtha, paga, mastaka, grIvA e cAra mukhya avayavo lakSaNayukta hoya ane zeSa avayavo chAti-udara-pITha Adi avayavo lakSaNahIna hoya, AvA prakAranI zarIranI AkRti prApta thAya te kubja saMsthAna nAmakarma kahevAya che. kubja-kubaDu eTale kubaDAnI jema pITha-chAtI beDoLa hoya te. (5) vAmana saMsthAna nAmakarma : chAtI, udara, pITha Adi avayavo lakSaNayukta ane pramANopeta hoya ane hAtha-paga-mastaka-grIvA avayavo lakSaNahIna ane pramANarahita hoya. A pramANenI zarIranI AkRti prApta thAya te vAmana saMsthAna nAmakarma che. (6) huMDaka saMsthAna nAmakarma : zarIranA saghaLA je avayavo lakSaNahIna ane pramANahIna hoya. AvI zarIranI AkRti je karmanA udayathI jIvane prApta thAya tene huMDaka saMsthAna nAmakarma kahevAya. devone samacaturasra saMsthAna, garbhaja tiryaMca ane garbhaja manuSyone chamAMthI koIpaNa saMsthAna hoya che. bAkInA eke. vikalendriya-nAraka sarva jIvone huMDaka saMsthAna hoya che. pAMca varNanuM svarUpa : varNa nAmakarma : (1) varyaMta, ahaM yite anena rUti vaLa: (2) Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNAdinAmakarma 133 jIvanuM zarIra zobhAyukta thAya te varNa nAmakarma kahevAya che. te varNa pAMca prakAre che. (1) kRSNa (2) nIla (3) rakta (4) pIta (5) zveta (sapheda) (1) kRSNavarNa nAmakarma : jIvanA zarIramAM athavA avayavomAM kAjaLa jevo kALo varNa thAya te kRSNavarNa nAmakarma kahevAya che. jema kAgaDA vigerenA zarIrano varNa jevo kALo varNa prApta thAya te. (2) nIlavarNa nAmakarma : jIvanA zarIramAM athavA avayavomAM popaTanI cAMca jevo lIlo varNa thAya te nIlavarNa nAmakarma kahevAya. (3) raktavarNa nAmakarma : jIvanA zarIramAM athavA avayavomAM majITha jevo lAlavarNa prApta thAya tene raktavarNa nAmakarma che. prANIonA zarIramAM rahela lohI, jIbha vigere lAla varNanI hoya che te. (4) pItavarNa nAmakarma : jIvonA zarIramAM ane avayavomAM haLadaranA raMga jevo pILo varNa prApta thAya te pItavarNa nAmakarma che. kamaLo-pILIyo thAya tyAre zarIrano varNa pILo thAya te, vaLI zarIramAMnI keTalIka nasa paNa pILI hoya che. (5) zvetavarNa nAmakarma : jIvonA zarIramAM ane avayavomAM bagalA vigere jevo zvetavarNa thAya tene zvetavarNa nAmakarma che. jema-zaMkha-bagalAnI pAMkha vigere sapheda (zveta) hoya che. tevo varNa maLe te zvetavarNanAmakarma. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 karmavipAka : prathama karmagraMtha joke dareka jIvane pAMca varNa nAmakarmano udaya hoya che, paraMtu koI jIvane zvetavarNa nAmakarma utkaTa hoya ane bIjA maMda hoya tethI zarIra zveta jaNAya, vaLI koI jIvane azubhano udaya hoya to zarIrano varNa kALo prApta thAya. paraMtu zeSa avayavomAMnA vALa kuSNavarNavALA, jIbha rakta varNavALI, naso lIlA varNavALI hoya che. A rIte bIjA varNa-gaMdha-rasa ane sparzamAM paNa jANavuM. gaMdha-rasa-sparza nAmakarmanuM varNana surahiturI rakSA pachA, tira--sAya-saMvinA-madurA | sA-guru-du-miDa-ghara-sI-pada-siddhi -vasthA 42 . zabdArta : 3 = komaLa, vara = karkaza, siddhi = snigdha, had = rukSa, tira = kaDavo, Tu = tIkho. gAthArtha surabhi gaMdha ane durabhi gaMdha ema gaMdha be prakAre che. kaDavo, tIkho, tUro, khATo, mITho rasa pAMca prakAre bhAre, halako, komaLa, karkaza, ThaMDo, una, cIkaNo, lUkho ema sparza ATha prakAre che. 41 vivecana : gaMdha nAmakarma : prAyate ti baMdha: - je suMghI zakAya te gaMdha. jenA udayathI jIvonA zarIramAM ane avayavomAM sArI ke kharAba gaMdha utpanna thAya tene gaMdha nAmakarma kahevAya che. gaMdha be prakAre che. (1) surabhi gaMdha (2) durabhi gaMdha. (1) surabhi gaMdha nAmakarma : jenA udayathI kastUrI athavA mAlatI Adi puSpanI jema jIvanA zarIranI athavA zvAsozvAsa-lohI mAMsa Adi avayavonI suMdara gaMdha thAya tene surabhi gaMdha nAmakarma kahe che. jema tIrthaMkara paramAtmAno zvAsozvAsa vigere kamaLa jevo sugaMdhI hoya che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNAdinAmakarma 135 (2) durabhigaMdha nAmakarma : jenA udayathI zarIramAM athavA avayavomAM lasaNa-DuMgaLI jevI kharAba gaMdha thAya te durabhigaMdha nAmakarma che. rasanAmakarma : (1) AsvAdyate rUti rasa: (2) je AsvAda karAya te rasa. jenA udayathI zarIramAM ane zarIranA avayavomAM tikta (kaDavo) vigere rasa prApta thAya te rasa nAmakarma te pAMca prakAre che. (1) tiktarasa nAmakarma : zarIramAM athavA lohI Adi dhAtuomAM lImaDA jevo kaDavo rasa thAya te tiktarasa nAmakarma che. (2) kaTurasa nAmakarma : zarIramAM athavA sAta dhAtuomAM maracAM jevo tIkho rasa thAya te kaTurasa nAmakarma che. (3) kaSAyarasa nAmakarma : zarIramAM ane sAta dhAtuomAM triphaLA jevo tUro rasa thAya te kaSAyarasa nAmakarma che. (4) Ambarasa nAmakarma : zarIramAM ane sAta dhAtuomAM AmalI jevo khATo rasa thAya te Amla2sa nAmakarma che. (5) madhura2sa nAmakarma : zarIramAM ane sAta dhAtuomAM sAkara jevo mITho madhura rasa thAya te madhura rasa nAmakarma che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 karmavipAka : prathama karmagraMtha ghaNA jIvonA zarIramAM ane lohImAM mIThAza hoya tethI zudra jaMtuo pIvA Ave. eTale karaDe che. ane ghaNA jIvonA zarIramAM kaDavo rasa hoya te DaMkha denAra jaMtu paNa marI jAya che. ane pharI karaDatuM nathI. sparza nAmakarma H (1) mRte nena ti parNa: (2) tvacA (cAmaDI) dvArA je anubhavAya te sparza. sparza 8 che te nIce mujaba che. (1) guru sparza nAmakarma : (1) jIvonA zarIramAM athavA avayavomAM lokhaMDa jevA bhAre sparzanI prApti thAya te. (2) adhogamananA svabhAvavALo sparza, te je karmanA udayathI prApta thAya te guru sparza nAmakarma. (2) laghu sparza nAmakarma : (1) jIvonA zarIramAM ane avayavomAM AkaDAnA rU jevA halakA sparzanI prApti thAya te athavA (2) tIrjI-urdhvagamananA svabhAvavALo sparza te. (3) mRdusparza nAmakarma : jIvonA zarIramAM ane avayavomAM mAkhaNa jevAM komaLa sparzanI prApti thAya tene mRdusparza nAmakarma kahe che. (4) karkaza sparza nAmakarma : jIvonA zarIramAM ane avayavomAM patthara jevAM karkaza sparzanI prApti thAya te karkaza sparza nAmakarma che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 varNAdinAmakarma (5) zItasparza nAmakarma : jIvonA zarIramAM ane avayavomAM barapha jevA zIta sparzanI prApti thAya te zItasparza nAmakarma che. je zarIranI stabdhatAnA kAraNarUpa che. (6) uSmasparza nAmakarma : zarIramAM ane avayavomAM agni jevA garama-uSNa sparzanI prApti thAya te uSNasparza nAmakarma che. je sparza khAdhela AhAranA pAcananA kAraNarUpa thAya che. (7) snigdha sparza nAmakarma : zarIramAM ane avayavomAM ghI jevA cIkaNA sparzanI prApti te snigdha sparza nAmakarma che. zarIrAdinA pudgala dravyonA skaMdhamAM paraspara joDAvAnA kAraNarUpa karma che. tattvArthamAM kahyuM che ke nirakSavAd vanyaH (8) rUkSa sparza nAmakarma : zarIramAM ane avayavomAM bhasmanI jevA lukhA sparzanI prApti thAya te rUkSa sparza nAmakarma kahe che. rukSaguNa paNa skaMdha banavAmAM kAraNa che. te upara mujaba jaNAvela che. varNa-gaMdha-rasa ane sparza e pudgalano guNa che. tethI jIve zarIra-avayava-zvAsozvAsa-bhASA ane manarUpe grahaNa karela pagalomAM potAnA karmanA anusAre utkaTa-maMda varNAdi prApta thAya che. - temAM zarIra ane tenA sAta dhAturUpa avayavomAM dareka prANIne varNAdi hoya che. temAM je varNa-gaMdha-rasa ane sparza nAmakarmano utkaTa (vadhAre rasavALA) karma pudgalono udaya hoya te vadhAre spaSTa anubhavAya che. ane bAkInA varNAdino maMda paNa udaya hoya che je spaSTa kyAreka jaNAya che. kyAreka na paNa jaNAya, paraMtu ochA-vadhatA aMze badhAno udaya hoya che ema jANavuM. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 karmavipAka : prathama karmagraMtha tethI baMdha-udaya ane udIraNAmAM varNAdinA uttara bhedanI vivakSA karI nathI. paraMtu varNAdinA cAra mukhya bheda gaNyA che. zubhAzubha varNAdi nIla-kasiNaM- duggaMdhaM, tittaM kaDuaM guru kharaM rukkhaM / sIaM ca asuhanavagaM, ikkArasagaM subhaM sesaM / / 42 / / zabdArtha : asudanavAM = azubha varNAdi nava, sephuM = bAkInA gAthArtha : lIlo, kALo, durgaMdha, kaDavo, tIkho, bhAre, karkaza, rUkSa ane zIta e nava azubha che. ane bAkInA agiyAra zubha varNAdika che. // 42 // vivecana : je karmaprakRti sukhano anubhava karAve te zubha ane duHkhano anubhava karAve te azubha che. temAM varNAdinA vIza bhedamAMthI nava azubha kahyA che ane agiyAra zubha kahyA che te A pramANe - varNa gaMdha nIlo-kALo dubhigaMdha tikta-kaTu guru-karkaza-rukSa-zIta jo ke loka vyavahAramAM lIlAvarNane zubha kahevAya che, paraMtu utkaTa nIlavarNa te zyAma jevo lAge che tethI zAstromAM te azubha kahela che. AnupUrvI ane vihAyogati nAmakarmanuM varNana rasa sparza azubha zubha rakta-pIta-zveta surabhigaMdha = kaSAya-Amla-madhura laghu-mRdu-snigdha-uSNa vad-vvaNuputhvI, jJa-puthvItuLa, tiAM niyAjhurgaM| puthvI no vaghna, muha-amuha-vasudha-vidharUM // 4rU| zabdArtha : ga = gatinI peThe, anuputhvI = AnuputhvI, potAnA AyuSya sahita, vasuda vRSabha ane UMTa. niyAujuaM = Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigrahagatinuM varNana 139 gAthArtha : gati nAmakarmanI jema AnupUrvI nAmakarma cAra prakAre che. gati ane AnupUrvI - A be maLIne dvika thAya che. te AyuSya sahita trika thAya che, AnupUrvIno udaya vakragatimAM yAne vigrahagatimAM hoya che. baLada ane uMTanI cAla jevuM zubha ane azubha vihAyogati nAmakarma be prakAre che. // 43 // vivecana : AnupUrvI nAmakarma gatinI jema 4 prakAre che. A AnupUrvI nAmakarma te te gatinI sAthe ja udayamAM Ave che. AnupUrvI nAmakarma : bhavAMtaramAM jatA jIvanI be prakAre gati hoya che. (1) Rjugati (2) vakragati vigrahagatimAM eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM jIvanI AkAzapradezanI zreNIne anusarIne je gati thAya te AnupUrvIno anubhava karAvanArI je prakRti te AnupUrvI nAmakarma kahevAya che. A karma baLadanI nAtha jevuM che. mokSamAM jIva jAya tyAre RjugatIthI jAya ane cAre gatimAM jIva RRjugati ane vigrahagati (vakragati) baMne rIte jAya. jugati eka samayanI che. vigrahagati 2-3-4 kavacita. 5 samayanI paNa hoya che. (1) RRjugati' : utpattisthAna najIka ke dUra samazreNImAM koIpaNa dizAmAM hoya to jIva eka samayamAM pahoMcI jAya che. tene AnupUrvIno udaya na Ave. kAraNa ke vakrA karavI paDatI nathI. ane (1) RjugatimAM prathama samaye ja bhavAntaranA AyuSyodaya ane AhAra hoya che. vakragatimAM prathama samaye pUrvabhavano AhAra ane AyuSyodaya hoya. pachInA bIjI Adi samayomAM navA bhavanA AyuSyano udaya ane utpattisthAnamAM Ave tyAre chellA samaye AhAra hoya eTale RjugatimAM prathama ane vakragatimAM caramasamaya vinA AhAra na hoya. eTale vakragatimAM jIva 2-3 ane 5 samaya sudhI aNAhArI hoya... Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha RRjugativALAne prathama samaye ja bhavAntaranA AyuSya ane AhAra hoya che. A gatimAM aNAhArIpaNuM hoya nahIM. vigrahagati : bhavAMtaramAM jatA jIvane (2) eka vakrA - be samaya sanADImAM (1) vidizAmAMthI dizAmAM-prathama samaya (2) prathama vakrA karI urdhvathI adho athavA adhothI urdhvagamana karI utpatti sthAnamAM jAya. 140 - A be samayavALI eka vakrAvALI gatimAM prathama samaye pUrvabhavanA AyuSya ane AhAra hoya. pachInA samaye navA bhavano AhAra ane AyuSya hoya. AmAM aNAhArIpaNuM na hoya. (3) be vakrA traNa samaya - trasanADImAM (1) prathama samaye vidizAmAMthI dizAmAM (2) prathama vakrA karI urdhvathI adho athavA adhothI urdhvagamana kare (3) bIjI vakrA karI dizAmAMthI vidizAmAM utpattisthAnamAM jAya. - AmAM madhyanA eka samayamAM aNAhArIpaNuM hoya. cAra samaya (4) traNa vakrA trasanADI bahAra hoya (1) vidizAmAMthI dizAmAM jAya (2) bIjA samaye trasanADImAM Ave (2) trIjA samaye urdhva ke adhodizAmAM jAya. (4) cothA samaye dizAmAMthI vidizAmAM jAya. - AmAM vaccenA be samaya aNAhArIpaNuM hoya. (5) cAra vakrA - pAMca samaya - (1) trasanADI bahAramAM rahela jIva vidizAmAMthI dizAmAM Ave. (2) trasanADImAM Ave (3) urdhvathI adho athavA adhothI urdhva jAya. (4) trasanADI bahAra jAya (5) dizAmAMthI vidizAmAM jAya. (juo pravacana sArodvAra dvA2-233 gAthA-19) Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigrahagatinuM varNana 141 (1) devAnupUrvI -nAmakarma-manuSya ane tiryaMcanA bhavamAMthI utpatti sthAna tarapha sIdhA jatA jIvane devabhavanA utpattisthAna tarapha laI jAya. ahIM utkRSTathI be vakrA ane traNa samaya thAya. (2) manuSyAnupUrvI nAmakarma : cAre gatinA maraNasthAnathI utpattisthAna tarapha sIdhA jatA jIvane utpattisthAna samazreNImAM Ave tyAre te tarapha laI jAya. vaLAMka karAve-vALe te. (3) tiryaMcAnupUrvI nAmakarma : cAre gatimAMthI tiryaMcanA bhavamAM samazreNImAM na hoya tevA utpattisthAna tarapha sIdhA jatA jIvane utpattisthAna samazreNImAM Ave te tarapha vaLAMka karAve te. bhavAntaramAM jatAM jaghanyathI RRjugati eka samayanI ane vakragati utkRSTathI cAra vakrA ane pAMca samayavALI viMcat thAya. (4) narakAnupUrvI nAmakarma : manuSya ane paM.tiryaMcanA bhavamAMthI narakamAM utpattisthAna tarapha sIdhA jatA jIvane utpattisthAna samazreNImAM Ave tyAre utpattisthAna tarapha vALe te. ahIM RjugatithI jatAM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI be vakrA ane traNa samayavALI vakragati thAya. A pramANe AnupUrvI nAmakarma cAra prakAre che. gati ane AnupUrvI maLIne dvika thAya che te A pramANedevadvika : devagati ane devAnupUrvI. manuSyaddhika : manuSyagati ane manuSyAnupUrvI tiryaMcaddhika : tiryaMcagati ane tiryaMcAnupUrvI naddhika : narakagati ane narakAnupUrvI dvikamAM AyuSya sahita karavAthI trika thAya che. devatrika : devagati, devAnupUrvI ane devAyuSya. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 karmavipAka : prathama karmagraMtha manuSyatrika : manuSyagati, manuSyAnupUrvI ane manuSyAyuSya. tiryacatrika : tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI ane tiryaMcAyuSya. narakatrika : narakagati, narakAnupUrvI narakAyuSya. vihAyogati nAmakarma : (1) vidAya patiH AkAza vaDe gati thAya che. te be prakAre che. (1) zubha vihAyogati nAma. (2) azubha vihAyogati nAma. (1) zubha vihAyogati nAmakarma hAthI, baLada ane rAjahaMsanA jevI zubha-malapati gati cAla prApta thAya te zubhavihAyogati nAmakarma che. (2) azubha vihAyogati nAmakarma : (1) khaccara-tIDa-uMTa-pADA-gadheDA jevI azubha gati prApta thAya che. (2) kudakA bharatI cAla, rAjAnA jevI cAla prApta thAya te. prazna : caudarAjalokamAM ja jIvo hoya che. ane cauda rAjaloka ane lokabahAra paNa vidAya-AkAza che. eTale AkAza vinA gati thAya nahIM. to A karmamAM vidAya eTale vihAyogati evuM nAma kema ApyuM? uttara : tamAro prazna barAbara che. jo ke jIvanI AkAza vinA gati nathI. tethI vidAyam zabdanI jarUra nathI. chatAM mUkavAnuM kAraNa e ke nAmakarmanI prathama prakRti gati nAmakarma che. banne eka thaI jAya. tethI te gati nAmakarmathI judu pADavA vihAyogati evuM nAma ApyuM che. ATha pratyeka pravRtio parAghAta nAmakarma zvAsozvAsa nAmakarma paraghAudayA pANI, paresiM baliNaMpi hoi duddhariso / usasaNaladdhijutto, havei UsAsanAmavasA // 44 / / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyekaprakRtinuM varNana 143 zabdArtha : parakA = parAghAta nAmakarma, pANI = prANI, jIva, pasiM = bIjAone, vaMtipi = baLavAnone paNa, kuriso = duHkhe karIne jItI zakAya tevo, ddhi = labdhi gAthArtha : parAghAta nAmakarmanA udayathI jIva bIjA baLavAnane paNa dusahya-dukhe karIne jItavA yogya thAya che. zvAsozvAsa nAmakarmathI zvAsozvAsalabdhivALo thAya. 44 // vivecana : have pratyeka prakRtione vizeSa rIte samajAve che. parAghAta nAmakarma H (1) parInuM kAnti - parIpAtam (1) {na parimavati (2) : te - 7 mibhUyate (4) bIjAthI je AghAta na pAme - parAbhava na pAme. (5) bIjAne je AghAta pamADe te parAghAta arthAt (1) ojasvI-pratApI tejasvI evA potAne jovA mAtrathI, (2) temaja potAnI vANInI paTutA vaDe rAjA-mahArAjAonI sabhAmAM gayo chato paNa te sabhAnA sabhyone kSobha utpanna kare, (3) potAno prabhAva pedA kare ane sAmA pakSanI pratibhAne dabAve te parAghAta nAmakarma che. (4) baLavAna pratipakSane paNa parAbhava pamADI de. ucchavAsa nAmakarma : (1) jenA udayathI ucchavAsa-nizvAsa levA mUkavAnI kriyAvALo thAya. (2) sukhapUrvaka zvAsa laI-mUkI zake te ucchavAsa nAmakarma che. prazna : koIpaNa labdhi lAyopazama bhAvanI hoya che to zvAsozvAsa labdhi audAyika bhAvanI kema kahela che ? Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 karmavipAka : prathama karmagraMtha javAba : jo ke labdhinI prApti kSAyopazama bhAvathI thAya che, paraMtu keTalIka labdhino upayoga kare tyAre audayika bhAvanI paNa apekSA hoya che. jema vaikriya labdhinA upayogamAM vaikriyazarIranAmakarmano udaya. AhAraka labdhinA upayogamAM AhArakazarIranAmakarmano udaya. taijasa labdhinA upayogamAM taijasazarIranAmakarmano udaya. tema ahIM paNa zvAsozvAsa labdhivALAne paryApta nAmakarma ane zvAsozvAsa nAmakarmano udaya thAya eTale te labdhino upayoga kare arthAt zvAsozvAsa levA-mUkavAnI kriyA sukhapUrvaka kare. jo aparyApta nAmano udaya hoya to kaMIka kSayopazama labdhi hovA chatAM zvAsozvAsa paryApti na karavAthI zvAsozvAsanI kriyA hoya nahIM. jema laMgaDA mANasane ke pazune cAlavAnI zaktirUpa labdhi hovA chatAM dravya sAdhanarUpa paga na hoya to cAlI zake nahi. zvAsozvAsa nAmakarmano udaya labdhiparyAptAne zvAsozvAsa paryApti pUrNa karyA pachI Ave che. zvAsozvAsanAmakarma labdhi paryAptA eka. thI saMjJI paMce. sudhInA dareka jIvone hoya che. Atapa nAmakarma ravi-biMbe u jIaMgaM, tAva-juaM AyavAu, na u jalaNe / jamusiNa-phAsassa tahiM, lohiavaNNassa udautti // 45 // zabdArtha H mAyavADa = Atapa nAmakarmanA udayathI, tAvanui = tApayukta, sigAsaM = uSNa sparzano, nam = kemake-je kAraNathI. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyekaprakRtinuM varNana 145 gAthArtha sUryanA biMbamAMnA jIvanuM zarIra tApayukta anubhavAya te Atapa nAmakarmano udaya che. paraMtu agnikAyamAM Atapano udaya na hoya kAraNa ke agnikAyamAM to uSNasparza ane raktavarNa nAmakarmano udaya che. vivecana : Atapa nAmakarma : zarIra zIta sparzavALuM hovA chatAM bIjA jIvone uSNa (sparza) prakAzarUpe anubhavAya te Atapa nAmakarma che. teno udaya sUryanA vimAnamAM rahelAM ratnorUpa bAdara pRthvIkAyanA jIvone ja hoya che. agnikAyanA jIvone Atapa nAmakarmano udaya hoya nahIM. kAraNa ke temane to uSNasparza nAmakarma ane raktavarNa nAmakarmano udaya hoya che. tethI te uSNaprakAza rUpe anubhavAya che. prazna : agnikAyathI jIvone tApano anubhava thAya che to te Apa nAmakarma kema na kahevAya ? javAba : Apa nAmakarma eTale zarIra zIta sparzavALuM hoya ane bIjAne uSNa sparzavALo prakAza Ape. ahIM agni te uSNa sparzavALo che temaja je prakAza Ape che te utkaTa raktavarNanA udayanA kAraNe Ape che tethI Apa nAmakarma na kahevAya. udyota nAmakarma aNusiNapayAsaruvaM, jIaMgamujoae ihujoA / jaidevuttaravikkia-joisakhajoamAivva // 46 // zabdArtha : maUsipiyarva = zIta (anuSNa) prakAzarUpa, ujJogamArUtra = khajuA AdinI jema. 10 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 karmavipAka : prathama karmagraMtha gAthArtha : udyota nAmakarmanA udayathI jIvanuM zarIra zIta prakAzarUpa hoya che. muni ane deva vaDe karAyelA uttarakriyazarIra, jyotiSanA vimAno ane AgiyA vagerene zarIra zIta prakAza svarUpe hoya che. te udyotanAma karma che. te 46 / vivecana : udyota nAmakarma jIvonuM zarIra zIta hoya ane zIta prakAzarUpe udyota kare prakAza Ape te udyota nAmakarma che. te udyota nAmakarma ciMdra-nakSatra-graha-tArAnA jyotiSa vimAnomAM rahelA pRthvIkAya jIvone tathA saMyamI muni ane devoe banAvela uttara vaikriya zarIramAM ane AgiyA vigere vilendriyanA jIvone paNa udyota nAmakarmano udaya hoya che. karmagraMthakAro ema kahe che ke- udyota nAmakarmano udaya teukAyavAyukAya ane sUkSma eke. sivAya zarIra paryAptie paryApta thayelA sarva 'tiryaMcone mULa zarIramAM temaja deva-tiryaMca ane saMyamI manuSyane uttara vaikriya zarIramAM ane cauda pUrvadhara muni mahAtmAe banAvela AhAraka zarIramAM hoI zake che. agurulaghu ane tIrthakara nAmakarma aMgaM na guru na lahuaM, jAyai jIvassa agurulahu udayA / tittheNa tihuaNassa vi, pujo se udao kevaliNo / 47 / / zabdArtha : nAyaDu = thAya che, te = teno, tiLo = kevaLajJAnIne, puSpo = pUjya. gAthArthaH agurulaghu nAmakarmanA udayathI jIvone potAnuM zarIra potAne bhAre paNa na hoya ane halakuM paNa na hoya (na jaNAya). (1) bA.5. pRthvIkAya-apakAya-vanaspatikAya che. vikalendriya, pa.paM. tiryaMca - te ahIM tiryaMca jANavA. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147. pratyekaprakRtinuM varNana tIrthakara nAmakarmanA udayathI traNa bhuvanane vize pUjanIya thAya che. teno udaya zrI kevaLajJAnI bhagavaMtone hoya che. meM 47 | vivecana : agurulaghunAmakarma : jenA udayathI jIvone potAnuM zarIra na bhAre (aguru) -na halakuM (na laghu) na gurulaghu (na bhAre halakuM) paraMtu agurulaghurUpe pariNamana thAya. eTale jIvane potAnuM zarIra bhAre paNa na lAge ane haLavuM paNa na lAge. arthAt zarIramAM vajana vadhe ke ghaTe chatAM teno anubhava potAne na jaNAya te agurulaghu nAmakarma che. joke dareka prANIne potAnA zarIranA vajanamAM vadhAro-ghaTADo thAya to paNa teno anubhava jIvane cAlavAmAM besavAmAM-uThavAmAM thato nathI. bIjuM vajana UMcakavAmAM kaSTa anubhavAya che, paraMtu zarIranA vajanamAM pheraphAra thAya to paNa teno anubhavamAM khyAla Avato nathI. vaLI keTalAka sthala (bhAre) zarIravALA jIvone potAnuM zarIra besavA uThavAmAM takalIphavALuM anubhavAya te upaghAta nAmanA udayathI thAya che. temaja eka jIvane agurulaghu temaja gurusparza ane laghusparza nAmakarmano paNa udaya sAthe ja hoya che. chatAM darekanuM phaLa juduM che. kAraNa ke hAtha-paga-mastaka Adi avayavomAM gurusparza nAmakarma ane pAMpaNavALa-jIbha-hoTha Adi avayavomAM laghusparza nAmakarma ane AkhA zarIranI apekSAe agurulaghu nAmakarma jANavuM. tIrthakara nAmakarma : sarvazreSThatamakakSAnI puNya prakRtti : je karmanA udayathI ATha prAtihAryAdi 34 atizayo utpanna thAya, traNa bhuvanamAM pUjanIyapaNuM-mArgadarzakapaNuM maLavuM te tIrthaMkara nAmakarma kahevAya che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 karmavipAka : prathama karmagraMtha tIrthaM karoti iti tIrthaMkaraH----- je tIrthane kare - tIrthanI sthApanA kare te. caturvidha saMgharUpa tIrthanI sthApanA kare te tIrthaMkara. tIrthanI sthApanA karavAnA kAraNarUpa karma te tIrthaMkara nAmakarma. tIrthaMkara nAmakarmano (rasodaya) udaya tIrthaMkara paramAtmAne kevalajJAna thAya tyArathI thAya che. eTale sayogI kevalI ane ayogI kevalI guNa. mAM hoya che. tIrthaMkara nAmakarmano baMdha traNa bhava pUrve manuSyanA bhavamAM bAMdhavAnI zarUAta thAya che, tyArabAda traNe bhavamAM teno baMdha cAlu rahe che. yAvat caramabhavamAM kSapakazreNImAM AThamA guNa. nA chaThThA bhAga sudhI baMdha rahe che pachI baMdha viccheda thAya. joke pahelAM narakanuM AyuSya bAMdhyuM hoya, pachI lAyo. samyakatva pAmI jinanAma bAMdhe tene narakamAM jatI vakhate chellA aMtarmuhUrtamAM ane narakamAM pahelA aMtarmuhUrtamAM mithyAtva hovAthI jinanAma na baMdhAya. te tIrthaMkara nAmakarma arihaMtapada Adi vIzapadanI (vaza sthAnaka) nI ArAdhanAthI temaja tattvArthasUtramAM kahyA pramANe (1) samyakatvanI nirmaLatA (2) vinayapaNuM AdithI paNa baMdhAya che. snAtra pUjAmAM paNa kahyuM che ke - jo hove muja zakti IsI, savi jIva karuM zAsana rasI" AvI utkRSTa bhAvanAthI jinanAma karma baMdhAya che. te tIrthaMkaranAmakarmano trIjA (chellA) bhavamAM ghAtakarma kSaya thatAM kevalajJAnanI sAthe udaya thAya che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyeka prakRtinuM varNana 149 te tIrthakara nAmanA rasodayathI cotrIza atizaya, ATha pratihArya, vANInA pAMtrIsa guNavALA tIrthaMkara paramAtmA hoya che. traNa bhava pUrve tIrthaMkara nAmakarma utkRSTa zubhabhAvathI baMdhAya tyAre sAthe saubhAgya-susvara-Adeya-yaza vigere puNyaprakRti paNa tIvra rasavALI baMdhAya, tethI jyArathI tIrthaMkara nAma baMdhAya tyArathI A zubha baMdhAyela prakRtinA rasodayathI te utkRSTa puNyavALA hoya che. ane tethI bIjA jIvo karatAM viziSTa koTinA hovAthI - narakanA bhavamAM athavA devanA bhavamAM badhAne AdaraNIya Adi guNovALA hoya che ane caramabhavamAM janmAbhiSeka - cAra atizaya Adine pAme che. joke-keTalIka jagyAe tIrthaMkara nAmakarmanA pradezodayanuM phaLa kahyuM che. paraMtu pradezodayanuM AvuM phaLa nathI. kAraNa ke pradezodaya - te rasodaya vinAno hoya che. tethI tenuM pratyakSa phaLa anubhavAya nahIM. tattva tim aMgovaMganiyamaNaM, nimmANaM kuNai suttahArasamaM / uvaghAyA uvahammai, sataNuvayavalaMbigAIhiM // 48 // zabdArtha : suttaharasama = suthAra jevuM, 3varmA = haNAya che, sata = potAnA zarIranA saMviI = paDambhI Adi vaDe. gAthArtha nirmANa nAmakarma suthAranI jema aMgopAMganuM (niyamana paNuM) suyogya goThavaNa kare che. upaghAta nAmakarmanA udayathI potAnA zarIranA ja avayavo rasoLI-paDajIbhI vagerethI jIva pote pIDA pAme che. meM 48 / vivecana : nirmANa nAmakarma : zarIramAM potapotAnI jAtine anusAra aMga-pratyaMga niyata sthAne thAya eTale ke je sthAne je aMga-upAMga ke aMgopAMga joIe tyAM goThavaNa thAya te nirmANa nAmakarma che. ' Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 karmavipAka : prathama karmagraMtha A karma suthAra jevuM che. jema suthAra putaLI banAve to tenA hAtha-paga Adi vyavasthita goThave che tema nirmANa nAmakarmathI je aMgopAMgAdi jyAM joIe tyAM goThavAya che. vaLI suthAra makAna banAve temAM bArI-bAraNAM venTilezana vigere yathAsthAne mUke che tema A karmathI zarIranA avayavo yathAyogya sthAne goThavAya che. upaghAta nAmakarma : potAnA zarIranA avayavo vaDe je haNAya, duHkhI thAya-pIDA pAme, te upaghAta nAmakarma che. jemake pratijIvA (paDajIbhI)(jIbha upara bIjI jIbha) gaLe rasoLI, coradaMta-dAMta pAse nIkaLelo dhAradAra bIjo dAMta (DahApaNanI dADha), jhADa para UMdhe mAthe laTakavuM, parvata parathI jhaMpApAta karavo, agnimAM baLavuM, epenDIkSa-patharI thavI vigerethI jIva pIDA pAme te upaghAta nAmakarma che. trasa-bAdara-paryApta vi-ti-va-patima tA, vAyaro vAyarA nIyA zUnA | niya-niya-pajattijuA, pajattA laddhikaraNehiM // 49 // zabdArtha : vi=beIndriya,dhUtA=moTA skUla, niyaniya= potapotAnI, nukasahita, taddhilabdhie, hiM=karaNa vaDe. - gAthArtha : trasanAmakarmathI beIndriyapaNuM, teIndriyapaNuM, caurindriyapaNuM, paMcendriyapaNuM prApta thAya. IcchA mujaba hAlI cAlI zakAya tevuM zarIra maLe. bAdara nAmakarmavALA jIvo bAdara eTale ke moTA-sthULa zarIravALA hoya. potapotAnI paryApti yukta thAya te labdhi ane karaNa vaDe paryAptA che. te 49 | Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapratipakSa pratyeka prakRti 151 vivecana : piMDa prakRtionuM varNana ane ATha pratyeka prakRtinuM varNana karyuM che. have sapratipakSa pratyeka prakRtio 20 (vIsa) che je trasadazaka ane sthAvara dazaka kahevAya che. ahIM bannenI vyAkhyA sAthe ApavAmAM AvI che kAraNa ke gAthA-51 mAM sthAvara dazakano artha viparita jANavo ema kahela che. trasanAmakarma : (1) sukha-duHkhanA prasaMgomAM potAnI IcchA mujaba gamanAgamana (halanacalana) karI zake te trasa nAmakarma che. (2) tApa AdithI pIDita thatAM eka sthAnethI bIje sthAne IcchA mujaba jaI zake te trasa nAmakarma kahevAya che. (3) trasanti-vimmati kRti trasA beIndriya, teIndriya, caurindriya, paMcendriya jIvo trasa kahevAya che. joke teukAya-vAyukAya bIjAnI preraNAthI gati (gamanAgamana) kare che tethI teone gatitrasa kahyA che. eTale potAnI zaktithI gati karatA nathI mATe te labdhitrasa kahevAya nahi. te gatitrasa hovAthI tattvArthasUtramAM teno-vAyu-TvIndriyAyazca trasA: ema trasa kahyA che. sthAvara nAmakarma : sukha-du:khanI prApti thavA chatAM je IcchA mujaba gati karI zake nahi. jema ThaMDI athavA garamIthI pIDAvA chatAM vRkSa Adi vanaspati bIje jaI zakatI nathI. culA upara raheluM pANI baLI javA chatAM bIje jaI zakatuM nathI. A nAmakarma ekendriya jIvone ja hoya che. bAdara nAmakarma : jIvonA eka zarIra athavA aneka (asaMkhya) zarIro ekaThAM thavAthI Indriya gocara thAya te bAdara nAmakarma che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 karmavipAka : prathama karmagraMtha jo ke bAdara nAmakarma te jIvavipAkI prakRti che, paraMtu pudgala vipAkI prakRti nathI tethI bAdara nAmakarmathI zarIra cakSugrAhya bane ja evuM nathI. kAraNa ke bAdara nAmakarma vigraha gatimAM paNa jIvane udayamAM hoya che. te vakhate Indriya grAhya zarIravALo nathI. mATe A karma eka labdhi-svarUpa karma che. tethI jIva jyAre zarIra banAve tyAre eka athavA aneka zarIra ekAkAra (bhegAM thAya) thAya tyAre Indriya (cakSu tathA sparzendriya) grAhya banI zake tevuM zarIra bane te bAdaranAma karma che. sUkSma nAmakarma : eka athavA aneka zarIra bhegAM (ekAkAra) thavA chatAM Indriya grAhya-cakSugrAhya na bane te. A karma pRthvIkAyAdi keTalAka ekendriya jIvone ja hoya, paraMtu beIndriyAdithI tiryaMca-manuSya-deva ane nArakI sudhInA jIvone na hoya. paryApta nAmakarma : svayogya paryAptio pUrNa karavAmAM samartha thAya-sakSama thAya te paryApta nAmakarma che. aparyApta nAmakarma svayogya paryApti banAvavA samartha na thAya. ahIM paryAptA ane aparyAptA te bane be be prakAre kahyA che. (1) labdhi paryAptA : svayogya paryApti avazya karI zake- kare te. A jIva utpattinA prathama samayathI labdhi paryAptA kahevAya. kALasaMpUrNa AyuSya. (2) karaNa paryAptA H svayogya paryApti pUrNa karela hoya te. A jIva potAnI paryAptio pUrNa karyA pachI kahevAya. kALa-aMtarmuhUrta nyUna pUrNaAyuSya. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapratipakSa pratyeka prakRti 153 (1) labdhi aparyApta H svayogya paryApti pUrNa na ja kare. traNa paryApti pUrNa karyA pachI AyuSya pUrNa thaI jAya. tethI bAkInI paryAptio kare nahi. kALa-aMtarmuhUrta : karaNa aparyAptA H svayogya paryApti pUrNa nathI karI te. svayogya paryApti pUrNa karanAra (labdhi paryAptA) hoya athavA svayogya paryApti pUrNa na karanAra (labdhi aparyApta) hoya. te banne karaNa aparyAptA kahevAya. ahIM keTalAkanA mate karaNa aparyAptA - Indriya paryApti pUrNa na kare tyAM sudhI karaNa aparyApta. karaNa paryAptA - Indriya paryAptipUrNa karela hoya te karaNa paryAptA kahevAya. A mata pramANe labdhi aparyAptA paNa karaNa paryAptA thAya, tethI te labdhi aparyAptA jIva be paryApti pUrNa na kare tyAM sudhI karaNa aparyApta ane be paryApti pUrNa kare tyArapachI karaNa paryAptA ema jANavuM. paryApti (zakti) eka aMtarmuhUrtamAM thAya che ane te zakti dvArA jIva zarIrAdi banAve che. devo-nArakInA jIvo labdhi paryAptA ja hoya ane te karaNa aparyAptA ane karaNa paryAptA ema be prakAre kahevAya. manuSya-tiryaMcamAM cAra bheda hoya. te cAra bhedamAM paraspara bhedo A pramANe - Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 karmavipAka : prathama karmagraMtha (1) labdhi paryAptA - te (1) karaNa aparyAptA (2) karaNa paryAptA. (2) labdhi aparyAptA te (1) karaNaaparyAptA (2) matAntare karaNaparyAptA (paNa) (3) karaNa aparyAptA - te (1) labdhiaparyAptA (2) labdhi paryAptA. (4) karaNa paryAptA - te (1) labdhi paryAptA (2) matAntare labdhi aparyAptA (paNa). patteataNU patte udaeNaM daMta-aTThimAi thiraM / nAbhuvari sirAi suhaM, subhagAo savvajaNaiTTho // 50 // zabdArtha : patte taLuM = pratyeka judAM zarIravALo, mArU = hADakAM vigere, nAmuri = nAbhinI upara, sumo = saubhAgya nAmakarmanA udayathI, savvANa = sarvajanane, rU = vahAlo-priya. gAthArtha pratyeka nAmakarmanA udayathI jIva pratyeka zarIravALA thAya che. sthira nAmakarmanA udayathI dAMta-hADakAM Adi sthira thAya che. zubha nAmakarmanA udayathI nAbhithI uparanA mastaka Adi avayavo zubha prApta thAya che. saubhAgya nAmakarmanA udayathI darekane priya (vhAlo) thAya. pachI vivecana : pratyeka nAmakarma : jIvane bhinna-bhinna zarIra prApta thAya te pratyeka nAmakarma che. A nAmakarma sAdhAraNavanaspati sivAya pRthvIkAya Adi sarva jIvone hoya che. joke eka mIThAnI kaNImAM, eka agninA taNakhAmAM aneka jIva ane aneka zarIra hoya che. to paNa paraspara gADha rAgAdinA kAraNe eka zarIrarUpe jaNAtA hoya che. paraMtu teone pratyeka nAmakarma jANavuM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 sapratipakSa pratyeka prakRti sAdhAraNa nAmakarma : anaMtA jIvone eka zarIra prApta thAya te. A karma vanaspatikAyamAM ja hoya ane te karmanA udayavALA jIvo (1) sAdhAraNa vanaspatikAya (2) nigoda (3) kaMdamULa (4) anaMtakAya kahevAya che. A karmanA udayavALA anaMta jIvo eka sAthe utpatti sthAnamAM Ave. anaMtA jIvo sAthe maLI AhAra paryApti, zarIra paryApti vigere sAthe banAve. eka zarIra banAve ane AyuSya pUrNa thaye te anaMtA jIva sAthe athavA AyuSya pramANe ave. ' arthAt koI jIva vahelo mRtyu pAme, koI jIva moTA aMtarmuhUrtanA AyuSyavALo hoya to pachI mRtyu pAme. arthAt anaMtA jIvo utpatti sthAnamAM sAthe Ave. AhAra grahaNa karavo, zvAsozvAsa levo vigere eka zarIrathI sAthe ja kare. paraMtu maraNa sAthe pAme evuM nahi. sthira nAmakarma : dAMta, hADakAdi zarIranA avayavomAM nakkarapaNuMmajabutapaNuM-nizcalapaNuM prApta thAya te sthira nAmakarma. asthira nAmakarma H pAMpaNa-jIllA-karNa vigere avayavo capala thAya te. A baMne pratipakSI karma eka jIvane judA-judA avayavomAM sAthe ja udayamAM hoya che, kAraNa ke te dhruvodayI che. zubha nAmakarma : nAbhithI uparanA avayavo zubha prApta thAya te zubha nAmakarma che. mastaka athavA hAtha bIjAne aDADavAthI te khuza thAya che mATe te avayavo zubha kahevAya ane te zubha nAmakarmanA udayathI bane che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 karmavipAka : prathama karmagraMtha azubha nAmakarma : nAbhithI nIcenA avayavo-azubha prApta thAya te arthAt paga, pRSTabhAga vigere bIjAne aDADavAthI te roSita thAya che te azubha nAmakarma prazna : strI-putrAdinA paga mastakAdine sparzavA chatAM prANI (manuSya) khuza thAya to te kayA karmano udaya kahevAya ? javAba : strI-putrAdine nAbhithI nIcenA avayavo apavitra che. tethI te azubha nAmakarma ja kahevAya, paraMtu manuSyAdi prANIne mohAdithI sArA lAge che. A baMne karma paNa eka jIvane judAM judAM avayavomAM sAthe udayamAM hoya che. eTale A cAra prakRti dhruvodayI hovAthI dareka jIvane avazya hoya. nAmakarmanI dhruvodayI 12mAM A cAra prakRtio che. saubhAgya nAmakarma H upakAra nahi karavA chatAM paNa saghaLAnA manane priya thAya che. (2) sarvane vahAlo (priya) lAge te saubhAgya nAmakarma kahevAya che. jo ke saubhAgya nAmakarmanA udayavALo hovA chatAM IrSALuavaguNagrAhI evA jIvane te priya na lAge to te sAmenA jIvono doSa samajavo. jema varSARtumAM sarva vanaspati navapallavita thAya chatAM keraDAnuM jhADa sUkAya che to te vRkSano doSa che. varSARtuno nahi. vaLI sUrya hote chate cakSuvALA sarva jIvo joI zake chatAM ghuvaDa joI na zake to te ghuvaDano doSa jANavo. sUryano nahI. tema ahIM paNa samajavuM. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapratipakSa pratyeka prakRti 157 durbhaga nAmakarma - upakAra karavA chatAM, bIjAnuM kArya karavA chatAM bahulatayA sarvane apriya thAya che. ghaNA manuSyo gadhdhAvaitaruM (gadheDAnI jema kAmo karavA chatAM A karmanA udayathI ghaNAne priya thatA nathI. susarA mahurasuhajhuNI, AijjA savvaloagijjhavao / jasao jasakittIo, thAvaradasagaM vivajatthaM // 52 // zabdArtha : susA = susvaranA udayathI, madura = madhura-mIThA, sujhuLI = sukhakArI avAjavALo, phijJA = AdeyanA udayathI, ni = grahaNa karavA yogya, vago = vacanavALo. gAthArtha : susvara nAmakarmanA udayathI madhura ane sukhAkArI avAjavALo thAya che. AdeyanAmakarmanA udayathI dareka mANasane mAnya vacanavALo thAya. yaza nAmakarmanA udayathI yaza ane kIrti thAya che. A trasadazakathI sthAvara dazaka viparIta arthavALuM che. ApanA vivecana : susvara nAmakarma potAno svara anyane karNapriya ane madhura lAge che. arthAt bIjAne sAMbhaLavAmAM sukhAkArI lAge te. gAvAmAM koyala jevo mITho-madhuro svara lAge vAta-cita karavAmAM bolavAmAM paNa avAja (svara)ne kAraNe priya thAya. duHsvara nAmakarma : kaThora, bhedAyela, ghogharo, bIjAne aprItinA kAraNarUpa tevo svara (avAja) prApta thAya che. karNa apriya avAja hovAthI bIjA hAtha joDIne kahe - tame bolatA nahIM. tamAro avAja kAna phADI nAkhe che. Adeya nAmakarma H (1) ayukta vacana bolavA chatAM loko pramANa kare, mAnya rAkhe te. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 karmavipAka : prathama karmagraMtha (2) vyaktine jovA mAtrathI abhutthAna (ubhA thavuM) - sanmukha AvavuM pazcAdgamana, aMjali kare ItyAdi AdaravALo thAya te. anAdeya nAmakarma : (1) yuktiyukta ane hitakArI vacana bolavA chatAM grahaNa karavA yogya vacanavALo na thAya, tenI vAta koI svIkAre nahIM. (2) upakAra karavA chatAM loko abhutthAna, sanmukhagamanAdi na kare te. (3) hAtha joDIne kahevA chatAM tenuM koI sAMbhaLavA taiyAra na thAya te anAdeyanAmakarma. yaza nAmakarmaH tapa, zaurya, tyAga vigere vaDe prApta karela khyAti vaDe prazaMsA thAya che. parAkrama vaDe athavA dAna puNyAdi vaDe khyAti pAme, prasiddhi pAme te. apayaza nAmakarma : tapa-tyAga hovA chatAM prazaMsA na pAme, khyAti na pAme che. ahIM yaza : kIrtimAM taphAvata A pramANe - yaza : (1) sarva dizAmAM vAha-vAha thAya. (2) parAkramathI sarva deza-videzamAM khyAti thAya te yaza kIrti - (1) dAna-puNyAdithI khyAti thAya te athavA (2) potAnA dezamAM-sthAnamAM khyAti-prazaMsA thAya te. sthAvara dazaka AnAthI viparIta arthavALuM che. te daza prakRtinI paNa vyAkhyAo trasAdinI sAthe lakhI che. goaM duhucca-nIaM, kulAla iva sughaDa-bhuMbhalA'iaM / vigdhaM dANe lAbhe, bhoguvabhogesu virie a // 52 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gotrakarmanuM varNana 1pa9 zabdArtha : jo = gotrakarma, suda = be prakAre, nAnava = kuMbhAranI peThe, supa jmatArUNaM = sAro ghaDo, madirAdino ghaDo, vidha = aMtarAya karma. gAthArtha : kuMbhAranA sArA ghaDA ane bhuMbhalA-madirAdinA ghaDA jevuM gotrakarma uccagotra ane nIcagotra ema be prakAre che. dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIryamAM vidana karanAruM karma aMtarAya karma pAMca prakAre che. | para vivecana : gotrakarma H (1) AtmAno agurulaghuguNa haNAya te. (2) jIva ucca athavA nIcapaNe bolAvAya te- pUte ti zotram ucca gotrakarma : (1) uttama jAti, kuLa, baLa, rUpa, tapa, zruta, lAbha, aizvarya AdinI prApti thAya te uccagotra karma che. athavA (2) nirdhana, kadarUpo, buddhi AdithI rahita hovA chatAM lokothI pUjA-satkAra Adine pAme-AdaraNIya bane. nIca gotrakarma : (1) jJAnAdi guNathI saMpanna hovA chatAM paNa tiraskArane pAme, (2) hIna jAti - kulAdinI prApti thAya te nIcagotra karma che. A gotrakarmane kuMbhAranA ghaDAnI upamA ApavAmAM AvI che. jema kuMbhAra eka ja jAtanI mATImAMthI badhA ghaDA banAvato hovA chatAM keTalAka ghaDA evA sArA bane che ke je uttama kAryomAM te ghaDAo puSpa, caMdana, akSatAdithI pUjAya che. maMgalakalaza tarIkenI sthApanAmAM vaparAya che. jyAre te ja mATImAMthI banAvelA keTalAka ghaDA madirAdi bharavAmAM upayogI thavAthI lokamAM niMdA-tiraskArane pAtra bane che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 karmavipAka : prathama karmagraMtha tema keTalAka jIvo nirdhana, kurUpa ke buddhihIna hovA chatAM saMskAravALA-sArA kuLamAM janma thavA mAtrathI pUjAya che. AdaraNIyasanmAnanIya bane te uccagotra kahevAya ane dhanavAna, surUpa ke buddhimAna hovA chatAM hInasaMskAra, kuLa, deza, jAti Adi prApta thavAthI lokamAM niMdA-tiraskArane pAtra bane che te nIcagotra che. ahIM kula ane jAtinA artha A pramANe - kula-pitAno pakSa-susaMskArI te, jAti-mAtAno (mosALa) pakSa saMskArI te jAti kahevAya. aMtarAya karma : aMtarAya-vijJa-aTakAvanAra.. AtmAmAM anaMta zaktio-labdhio rahelI che. arthAt AtmA anaMta zaktino-labdhino svAmI che. paNa e badhAmAM mukhya pAMca labdhi darzAvI che. tethI aMtarAyakarma paNa pAMca bhede batAvyuM che. dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIryalabdhi. A pAMca labdhi. (1) jenA udayathI labdhio haNAya - vizeSeNa hanyate-vinAzyate anena iti vighnam (2) dAnAdi labdhio AtmAmAM anaMtI che. te labdhio aMtarAya karmathI haNAya che. avarAya che. (1) dAnAMtarAya karma : tAna = ApavuM te. dAna ApavA yogya vastu hovA chatAM ane guNavAna pAtra sAme hoya, ApavAthI mahAna phaLa che. ema jANavA chatA ApavA mATe bhAva-utsAha na jAge te dAnAMtarAya karma che. ApavAthI ochuM thaI jaze ema mAnI ApavAnI IcchA na thAya.' (1) joke supAtrAdimAM dAna ApavAthI dAnAntarAyano kSayopazama thAya. bhaviSyamAM prApta thAya, ochuM na thAya. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 aMtarAyakarmanuM varNana yena karmaNA na dIyate iti dAnAntarAyam / (2) lAbhAMtarAya karma H = meLavavuM dAtA vidyamAna hovA chatAM, lenAra guNavAna hoya chatAM, yAcanAmAM kuzaLa hovA chatAM meLavI na zake tene lAbhAMtarAya karma che. na labhyate iti lAbhAntarAyam / (3) bhogAMtarAya karma : = bhogavavuM. viziSTa AhArAdi prApta hovA chatAM, vrata paccakakhANAdino pariNAma na hovA chatAM bhogavaTo na karI zake-vAparI na zake-khAI na zake tene bhogAMtarAya karma kahe che. khAvAnI-vAparavAnI IcchA hoya chatAM pote vAparatAM pUrve koI AvI jAya ane te vApare, tethI pote na vAparI zake. jema pUjAmAM kahyuM -jamI jamAI pAcho vaLIyo jJAna dazA tapa jAgI-bhUlyo bAjI (4) upabhogavaMtarAya karma : vAraMvAra bhogavaTo karavA yogya vastra-AbharaNAdi padArtho maLavA chatAM paNa vrata-paccakakhANAdi na hovA chatAM bhogavI-vAparI na zake tene upabhogAMtarAya karma kahe che. bhoga-ekavAra bhogavAya te bhoga kahevAya. jema AhAra, pANI Adi. upabhoga - vAraMvAra bhogavAya te upabhoga kahevAya. jema vastra, pAtra, strI Adi. (5) vIryAntarAya karma : nirogI zarIra, yauvanapaNuM hovA chatAM alpa sAmarthyavALo, zaktivALo thAya te vIryAntarAya karma che. arthAt zakti phoravI na zake, 11 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 karmavipAka : prathama karmagraMtha svakAryamAM zakti phoravavAne utsAhita na thAya te paNa vIryAntarAyakarma kahevAya. ahIM tyAgano pariNAma hoya ane khAya nahIM, vApare nahIM to te aMtarAya karma kahevAya nahIM. eTale ke svecchAe tyAga karavAthI aMtarAya karmano udaya nathI paraMtu kSayopazama che. vadhAre vistAra AgaLa paNa Apela che. sirihariyasamaM eyaM, jaha paDikUleNa teNa rAyAI / na kuNai dANAiyaM, evaM viggheNa jIvo vi / / 53 / / zabdArtha : sirihara = bhaMDArI, naha = jema, hitena pratikULa, viSeLa = vighnakarmathI. = gAthArtha : aMtarAya karma bhaMDArI jevuM che. jema bhaMDArI pratikULa hote chate rAjA dAnAdi karI zakato nathI tema jIva paNa aMtarAyakarma vaDe dAnAdi karI zakato nathI. // 53 // vivecana : ahIM aMtarAya karmane bhaMDArI (kezIyara) nI upamA ApI che. kAraNa ke rAjA-zeTha-svAmI potAnI mAlIkInA dhanamAMthI garIba-sIdAtA manuSyone dAna Apato hoya ane potAnI IcchA pramANe ApavA mATe bhaMDArI (munIma) ne Adeza kare chatAM paNa bhaMDArI te rAjA Adine dAna na karavA kahe. kAraNa ApaNI pAse belensa ochuM che athavA nathI. Ama dAna karazo to tIjorI khAlI thaI jaze. Ama bhaMDArInA niSedha karavAthI rAjA-zeTha Adi dAnAdi karI zakato nathI tema saMpatti hoya, lenAra supAtra hoya, ApavAthI mahAna lAbha thAya ema jANavA chatAM jIva dAna karI zakato nathI. jema-kapilA dAsI. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 karmabaMdhanA bAhyAzraya te pramANe lAbhAntarAyAdinA udayamAM jANavuM. meLavavA mATe ghaNA prayatna kare, cokkasa lAbha thAya tevo vyApAra -prayatna kare chatAM bIjAne lAbha thAya paraMtu potAne thAya nahIM, meLavI na zake. jema RSabhadeva paramAtmA eka varSa sudhI AhAra meLavI zakyA nahIM. ahIM yAcanA karavA chatAM bIjA yAcakone maLe ane potAno vAro Ave ane ApanAra koI kAraNathI ApavAnuM baMdha kare athavA dhaMdhAmAM-vyApAramAM prayatna karavA chatAM bIjAne lAbha thAya, potAne na thAya te lAbhAntarAya. AhAra karavAnI IcchA hoya, mIThAI Adi khAvAnuM mana thAya paraMtu DAyabITIsAdi rogAdithI vAparI na zake. khAI na zake te bhogAntarAya. vastrAdi phATI jaze, junA thaI jaze ema mAnI paherI ke vAparI na zake ane pachI saDI javAthI nakAmA thaI jAya te upabhogAntarAya. sArA kAryamAM mana-vacana-kAyAnI zakti na phoravI zake, ane parAdhInatA athavA anyanA Adeza-hukamathI kAma karavuM paDe te vIryantarAya. karmabaMdhanA hetuo paDiNIyattaNa-ninhava-uvaghAya-paosa-aMtarAeNaM / accAsAyaNayAe, AvaraNadugaM jIo jayai // 54 // zabdArtha : haLImaLa = pratyanIkapaNuM, nindava = chupAvavuMoLavavuM, pote = atyaMta dveSa, vavAya = ghAta karavo, vAlIyA = atyaMta-ghaNI AzAtanA karavAthI, tuma = be prakAranA, nimo = jIvo naya = bAMdhe che - upArje che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 karmavipAka : prathama karmagraMtha gAthArtha : jJAna ane darzana pratye pratyanIkapaNuM aniSTa AcaraNa karavAthI, chupAvavAthI, ghAta karavAthI, atyaMta dveSa karavAthI, vighna nAMkhavAthI, atyaMta AzAtanA karavAthI jIva baMne prakAranA AvaraNa karma (jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya) bAMdhe che. te pa4 || vivecana : have ATheya karmabaMdhanA hetuo jaNAve che. jIva anAdikALathI prati samaye 7 karma ane AyuSya bAMdhe tyAre ATha karma satata bAMdhe che. A karmabaMdhamAM mithyAtva, avirati, kaSAya, yoga, rUpa, bhAva (atyaMtara) hetuo kAraNabhUta che. paraMtu bAhya (vizeSa hetuo) te atyaMtara hetuonA vizeSa kAraNarUpa banavAthI ATheya karmanA sthitibaMdha ane rasabaMdhane bAMdhavAmAM mukhya kAraNa bane che. ane enA ja kAraNe karmonA phaLanI taratamatA jagatamAM dekhAya che. eTale A vizeSa hetuo karmanI dIrghasthitio ane tIvra rasa bAMdhavAmAM kAraNa hovAthI vizeSa hetuonuM jJAna meLavavuM jarUrI che tethI graMthanI zarUAtamAM sAmAnya hetuo jaNAvyA ane graMthanA aMtamAM vizeSa hetuo kahe che. ahIM je-je karmanA AzravanA bAhya hetuo ApyA che temAM A pramANe vicAravuM. jo ke pratikSaNe 7 karma baMdhAya che. to paNa jJAnanA pratyenIka (jJAna pratye aniSTha AcaraNa) vigere AzravanA pariNAmavALo jIva hoya tyAre jJAnAvaraNIyanI prakRtiono rasa (anubhAga) vizeSa baMdhAya. bIjA karmano tenI apekSAe thoDo ocho baMdhAya. e rIte darzanamohanIyano Azrava hoya tyAre mithyAtva mohanIyano rasa vadhAre baMdhAya ane tenI apekSAe bIjA karmono rasa ocho baMdhAya. A rIte ATha ke sAta karma sAthe baMdhAvA chatAM je Azravo kahyA te te karmane vizeSa rasabaMdhanA kAraNarUpa jANavA. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIyanA Azrava jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya karmanA vizeSa hetuo : padArthamAM rahelAM vizeSa dharmano bodha te jJAna ane sAmAnya dharmano bodha te darzana che. 165 chadmasthane sAmAnya bodha te vizeSa bodhanuM kAraNa thatuM hovAthI jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA hetuo ekasarakhAM che te A pramANe che. jJAna, jJAnI ane jJAnanAM sAdhano pratye tathA darzana, darzanI ane darzananA sAdhano pratye vizeSa anAdarapaNuM vigere aneka kAraNothI te karmo bAMdhe che. chatAM te vizeSa hetuone cha vibhAgamAM samajAvela che te A pramANe (1) jJAna : mati, zruta Adi pAMca jJAna. jJAnI : mati, zruta, avadhi Adi jJAnavALA, vaDIlo, vidyAguru, dharmaguru, kevalI Adi. jJAnanAM sAdhano H pATI, pothI, pustaka, ThavaNI, pena, sApaDo, kAgaLa Adi. (2) darzana : cakSu AdithI bodha te. darzanI : sparzendriya Adi IndriyovALA jIvo temaja sAdhusAdhvI, jina pratimA Adi. darzananA sAdhana : pustaka Adi, jinamaMdira, jina pratimA, jina pratimAnA alaMkArAdi, sanmatitarka, anekAntajayapatAkAdi. (1) pratyenIkapaNuM : aniSTa, duSTa AcaraNa, pratikULa vartana. (1) jJAna, jJAnI ane jJAnanA sAdhano tathA darzanAdi pratye aniSTa AcaraNa karavAthI avinaya thAya, teone duHkha thAya, apamAna thAya tevuM Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 karmavipAka : prathama karmagraMtha vartana karavAthI (2) teo pratye duzmanAvaTa karavAthI, (3) teo pratye duSTabhAva manamAM dhAraNa karavAthI, (4) anAdara karavAthI, (5) jJAnInI mazkarI-niMdAdi karavAthI, (6) jJAnInA vacana upara zraddhA na karavAthI, (7) akALe bhaNavuM-abhyAsamAM pramAda karavo, (8) pustakAdi jJAnanA sAdhanonI AzAtanA karavAthI, tene bALavA, pagAdi apavitra aMga lagADavo temaja jJAnanA ATha AcAranuM pAlana na karavAthI te A rIte (1) ayogya kALe bhaNavuM (2) vinayarahItapaNuM vigere jJAnAcAranA ATha AcAra na sAcavavAthI arthAt pratikuLapaNe vartana karavA vaDe aticAra lagADavAthI jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya baMdhAya che. (2) nidbhava : oLavavuM, chupAvavuM. (1) zarUAtamAM prAthamika abhyAsa jeonI pAse bhaNyAM ane pachI viziSTa abhyAsa karavAthI mahAna vidvAna-vakIla-DaoNkTara vigere thayA. tyArabAda (nAnA-sAmAnya) A zikSaka pAse ame bhaNyAM nathI ema kahI jJAnIne oLavavAthI (2) potAne AvaDavA chatAM samajavA AvanArane pramAdathI kahe ke mane AvaDatuM nathI ema jJAna oLavavAthI (3) jJAnanA sAdhana pustaka Adi pAse hovA chatAM abhyAsIne na ApavA. (4) huM A viziSTa abhyAsIne badhuM samajAvIza to te hoMzIyAra thavAthI mArI kiMmata nahIM rahe ema vicArIne keTaluMka jJAna chupAve, na bhaNAve. (3) upaghAta : ghAta karavo, nAza karavo, haNavuM... (1) jJAnIne mAra mAravo, hatyA karavI, nAza karavo, nAza karAvavo, (2) zastrAdi vaDe prahAra karavo, (3) jJAnanA sAdhano, jJAnazALA, pustakAdino nAza karavo, bALavA vagere. (4) A rIte traNeno saMpUrNa vinAza karavo. (5) bhaNeluM jJAna punarAvartananA abhAve, adhyApananA abhAve, bhUlI javuM te paNa upaghAta kahevAya. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAtAvedanIyanA Azrava 167 (4) praSaH prakRSTa dveSa-AMtarika dveSa. traNe pratye aMtarathI aprIti thAya, aMtaramAM prakRSTa deSa thAya, asadbhAva thAya. paMDito, jJAnazALA, pAThazALA vagere saMsthAo sArI nathI, pakSapAtI che. A rIte AMtarIka dveSa rAkhavAthI, mahenata karIne bhaNela abhyAsa bhaNAvavAmAM kaMTALo-dveSa Ave te. (5) aMtarAya H vidhdha karavuM. bhaNanArane bhojana, pANI, vastra, pAtra, sthAna pustakAdi meLavavAmAM viddha nAMkhe, bhaNanArane bhaNavAmAM vikSepa nAMkhe, bhaNatI vakhate moTethI avAja karIne cittane calita kare, kuzAgra buddhivALAne abhyAsamAM AgaLa vadhato aTakAve. A rIte aMtarAya karavo te. (6) atyaMta AzAtanA : jJAnIno avarNavAda bolavAthI, atizaya niMdA-TIkA karavAthI, avahelanA karavAthI, prANAMta kaSTa ApavuM, halakAM pADavAM. A rIte atizaya AzAtanA karavAthI. vizeSamAM AcArya-upAdhyAya-sAdhu AdinA avarNavAda bolavAthI, avinaya karavAthI, akAle svAdhyAya karavAthI, kAle svAdhyAya na karavAthI tathA prANAtipAta, juTha, corI, abrahma, parigraha, rAtribhojanAdi karavAthI jJAnAvaraNIya karma baMdhAya. ane darzana-darzanI ane darzananAM sAdhano pratye upara batAvela pravRttithI darzanAvaraNIya karma baMdhAya. temaja ajJAnatA, rAgAdi pariNAma, hiMsA Adi pApapravRttithI te jJAnAvaraNIya baMdhAya ane darzanAvaraNIya paNa baMdhAya. yogazAstra TIkA 306/ra mAM kahyuM che ke Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 karmavipAka : prathama karmagraMtha jJAnadarzanayostadvat taddhetUnAM ca ye kila vighnanihmavapaizUnyAzAtanAghAtamatsarAH te jJAnadarzanAvArakakarmahetava AzravAH artha jJAna, darzana, jJAna ane darzanavALA ane tenAM sAdhano (hetuo) mAM aMtarAya karavAthI, nitaMvapaNAthI, cADI-cUgalI, AzAtanA, nAza ane IrSyA karavAthI jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNakarma baMdhAya che. arthAt te banne karmanA Azrava che. zAtA-azAtA vedanIya karmabaMdhanA hetuo gu-tti-vaMti-varupa, vaya-no- va-vina-vA-go ! daDhadhammAI-ajai, sAyamasAyaM vivajayao // 55 // zabdArtha : gurumatti = gurunI bhakti, vaMti = kSamA, tALanugo = dAnanI rUcivALo, dhammaruM = dharmamAM daDha manavALo, bagaDuM = bAMdhe che, sAyamanAya = zAtA-azAtA vedanIya, vivejhayamo = viparItapaNe. gAthArtha gurunI bhakti, kSamA, karuNA, vratayukta, yogayukta, kaSAyano vijaya, dAnayukta, dharmamAM daDha manavALo, zAtA vedanIya karma bAMdhe che ane tenAthI viparIta lakSaNavALo azAtAvedanIya karma bAMdhe che. 55 | vivecana : zAtA vedanIya karmabaMdhanA hetuo kahe che. (1) gurubhakti mAtA-pitA, vidyAguru, dharmAcArya vigere guru bhagavaMta-vaDIlo Adi upakArI pUjanIya evA pUjyonI bhakti karavI. ane te pUjyo pratye pUjyabhAva, bahumAnabhAva, sadbhAva, ahobhAva dhAraNa karavo. vacanathI teonA guNagAna gAvA. kAyAthI te pUjyonI sevA zuzruSAdi karavI, AsanAdi AhArAdi, auSadhAdi ApavA rUpa bhakti karavI temaja ubhA thavuM, sAme javuM te rUpa, AdarabhAva rAkhavo. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedanIyakarmanA Azrava 169 A rIte gurnAdikanI bAhya ane abhyantara bhakti karavAthI zAtA vedanIya karma baMdhAya. bIjAne sukha-zAtA anukULatA ApavAthI ane tema karavAnI bhAvanAthI paNa zAtAvedanIya baMdhAya. Ama, dareka hetumAM jANavuM. (2) kSamA : krodhanA nimitto maLavA chatAM khaMdhakamuni AdinI jema krodha na karavo, paraMtu A mane karmanirjarAmAM upakArI bane che. ItyAdi ciMtavavuM. krodhathI zArIrika ane Atmika nukazAna thAya ema samajI krodhanA kAraNo hovA chatAM paNa kSamA rAkhavI. (3) karUNA : dravyathA - dIna-du:khIo para dayA karavI, tenA duHkhane dUra karavAno prayatna karavo. teonI duHkhI avasthA joI hRdaya kaMpe. bhAvadayA - ajJAnI, pApI jIvone joI te bicArA kyAre karmathI chUTaze ItyAdi bhAvadayA karavI ane teone dharma pamADavA prayatna karavo. vAraMvAra kaSAyAdi vaDe karma bAMdhatA hoya teone samajAvavA prayatna karavo. (4) vrata : grahaNa karela mahAvrata-aNuvrata-niyamAdinuM daDhapaNe pAlana karavuM. zakti anusAra vrata-niyamamAM rahevAthI karmano Azrava thAya nahi ema jANI vrataniyamAdi grahaNa karavA. zaktine phoravIne paNa tyAga-tapa rUpa pratyAkhyAna karavuM. (5) yoga : IcchA-micchAdika daza prakAranI cakravAla sAdhu-samAcArInuM daDhapaNe pAlana karavuM te saMyamayoga. mana-vacana-kAyAnA yogane azubhamAMthI rokI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 karmavipAka : prathama karmagraMtha zubha pravRttimAM joDavA. mokSanI sAthe joDanAra bhAva, svAdhyAyAdinuM niraMtara sevana karavuM. A rIte mana-vacana ane kAyayogane azubhamAMthI zubha pravRtti-zuddha pravRttimAM joDavAM. (6) kaSAya vijaya : krodhAdi cAre kaSAyonA nimitta maLavA chatAM kaSAyane na kare. kaSAyanA prasaMgamAM kaSAya na karanArA pUrva purUSone yAda kare. jethI kaSAya upara vijaya meLavI zakAya. jema gajasukumAra muni, sukozala muni AdinI jema kaSAya upara kAbu meLavavo. (7) dAna guNayukta potAnI zaktine gopavyA vinA abhayadAna, supAtradAna, anukaMpAdAnAdi dAna karavAnI rUcivALo hoya ane te pramANe dAna karato hoya. (8) dRDhadharmI : Apatti AvavA chatAM dharmamAM dRDha manavALo, nizcala manavALo hoya. deva-manuSyAdinA upasarga AvavA chatAM dharmathI calita thAya nahIM. zraddhAthI, niyamathI, vratathI calita thAya nahi. (9) Adi zabdathI : bALa, vRddha, glAna, tapasvI AdinI vaiyAvacca karanAra hoya zIladharmanuM pAlana karanAra hoya, zrI jinezvara deva-guru bhagavaMtAdinI bhakti AdithI zAtAvedanIyakarma baMdhAya che. kahyuM che ke - devapUjAgurupAstipAtradAnadayAkSamAH sarAgasaMyamo dezasaMyamo'kAmanirjarA zaukhaM vALatapazcati dedrasya surAzravAH (306/2) Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanamohanIyanA Azrava 171 zAtA vedanIyanA je Azravo batAvyA che tenAthI viparIta (pravRttivALo) AcaraNa karanAra jIva azAtA vedanIya karmane bAMdhe che. arthAt azAtA vedanIyanA Azravo che. eTale (1) gurujanonI avajJA-apamAna-avahelanA-anAdara-tiraskAra karanAro hoya. (2) krodha karanAra (3) nirdaya-krUra pariNAmI (4) vratAdi rahita (5) saMyamayoga rahita (6) tIvra kaSAyI (7) kRpaNakaMjUsa (8) dharmanA kAryamAM pramAdavALo (9) hAthI, ghoDA, baLada vagerenuM nirdayapaNe damana karI vAhana karanAra, tenA avayavonuM chedanabhedana karanAra, potAne-bIjAne-ubhayane duHkha-zoka-vadha-saMtApa-AjhaMdaparitApa upajAvavAthI azAtAvedanIyakarma baMdhAya. arthAt A azAtA vedanIyanA Azravo che. 3mI-lesaUT-ma-nAsaT-tevaccadaraEi | haMsAmoTuM zipa-muLa-pha-saMthAvaDio 6 zabdArtha : 3SmasaUT=unmArgano upadezaka, munAsa-mArgano nAza karanAra, saMdhAcaturvidha saMgha, DIgo=avajJA karanAra. gAthArtha H unmArgano upadezaka, mokSa mArgano nAza karanAra, devadravyAdinuM bhakSaNa karanAra-vAparanAra, tenuM nukasAna karanAra temaja tIrthaMkara paramAtmA-muni bhagavaMto-jinapratimA-caturvidha saMgha pratye azubha AcaraNa karanAra, darzana mohanIya karma bAMdhe che. te pa6 / vivecanaH mohanIya karmanA hetumAM prathama darzanamohanIya karmabaMdhanA hetu jaNAve che. (1) unmArga upadezaka : bhavane vadhAravAnA heturUpa je upadeza Apavo te. eTale pApa mArgano upadeza Apavo. upAdeya tattvone heyarUpa kahevA, heyatattvone Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 karmavipAka : prathama karmagraMtha upAdeya rUpa kahevA, saMsAranA bhoga-sukho, viSaya kaSAyone mokSanA sAdhanarUpa kahevA, deva-kuguru-kudharmane sudeva-suguru-sudharma tarIke samajAvavA te unmArga upadeza kahevAya. (2) sanmArgano nAza : zuddha mokSamArgano nAza kare, samyag jJAna, samyak darzana, samyak cAritra e ratnatrayInI sAdhanA e sAco muktino mArga che ema na samajAve. mokSa nathI mATe mokSano mArga paNa nathI, paraMtu saMsAranA lAbhanA rastA batAve arthalAbha, IndriyonA viSayonA prAptinA rastA batAve te sanmArgano nAza kahevAya. (3) devadravyanuM haraNa (bhakSaNa) : devAdhidevane arpaNa kareluM dravya te devadravya. devadravyanuM bhakSaNa karavuM, upekSA karavI, bIjo koI devadravyanuM bhakSaNa karanArane jANatA hovA chatAM rokavAne zaktimAna hovA chatAM upekSA karavI. devadravyane nukasAna pahoMce tevI pravRtti karavAthI. (4) tIrthaMkaradevonI niMdA : tIrthaMkara devonI AzAtanA, teo pratye aniSTa vartana karavuM. teonA avarNavAda bolavA, prAtihAryAdi atizayarUpa Rddhi samRddhithI tIrthaMkaro rAgI che. vItarAgI nathI ItyAdi kahevArUpa niMdA karavAthI. (5) muninI niMdA : pUjya sAdhu-sAdhvI bhagavaMtonuM apamAna karavuM, avahelanA, tiraskAra, niMdA karavAthI, teonI sAthe duzmanAvaTa ka2vAthI, teone na rUce tevuM vartana karavAthI. AvA aniSTa AcaraNa karavAthI. (6) jina pratimA H jina pratimAnI niMdA, apalApa karavAthI, AzAtanA karavAthI, jina pratimA-jina maMdirano nAza karavAthI. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanamohanIyanA Azrava 173 keTalAka jina pratimAne pUjanIya mAnatA nathI. paraMtu (1) draupadIe jina pratimAnI pUjA karI (2) ekalavya droNAcAryanI mATInI mUrti banAvI dhanurvidyAno abhyAsa karI ajoDa bANAvaLI banyo. (3) potAnA mAtA-pitA AdinA phoTAne teone sAkSAt bhAvathI mAne che. (4) nATakIyA madArI DabAmAM koIpaNa vastu rAkhI maMtra-taMtra karI te vastune sAkSAt banAve che. A sarve dAkhalAo jinezvara bhagavAnanI gerahAjarImAM temanI pUjA-sevA-AmaMtraNa paNa phaLe che. ema jANavA chatAM caitya ane pratimAne na mAne, na pUje paraMtu anAdara kare te. (7) zrI saMghanI niMdA H sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpa caturvidha saMghanI avahelanA, niMdA, apalApa karavAthI, zrI saMghanI AjJA viruddha vartana karavAthI. (8) Adi zabdathI : siddha bhagavaMta, AcArya bhagavaMta, upAdhyAya bhagavaMta, zrutajJAna, tIrthasthAnonI AzAtanA karavAthI, aghaTIta vartana karavuM, avarNavAda bolavA vigere. AvA prakAranA hetuothI darzana mohanIya-mithyAtva mohanIya baMdhAya che. jo ke darzanamohanIyanA traNa bheda che, paraMtu baMdhamAM eka che. mithyAtva ja baMdhAya che. tyArapachI upazama samyakatva pAmavAthI te traNa rUpe thAya che. eTale mithyAtvanA dalikonA traNa paMja kare che. tethI te traNa prakAre thAya che. (juo yogazAstra TIkApatra 307/1) vItarAge zrute saGgha dharme sarvasureSu ca / avarNavAditA tIvramithyAtvapariNAmitA / / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 karmavipAka : prathama karmagraMtha sarvajJasiddhadevApahnavo dhArmikadUSaNam / unmArgadezanAnagraho'saMyatapUjanam / / asamIkSitakAritvaM gurvAdiSvavamAnanA / ityAdayo draSTimohasyAzravAH parikIrtitAH / / duvihaMpi caraNamohaM, kasAya-hAsAi-visayavivasamaNo / baMdhai narayAuM mahA-rambhapariggaharao ruddo // 57 / / zabdArtha ke dAsA = hAsyAdikamAM, vivasamo = parAdhIna cittavALo, mahArama = mahAAraMbha, paripada = parigrahamAM, ramo = Asakta, rakta, ruddo = raudradhyAnI. gAthArtha kaSAya ane hAsyAdi, mohanIyanA viSayamAM Asakta manavALo jIva baMne prakAranuM cAritra mohanIya karma bAMdhe che. mahAAraMbhI, parigrahamAM rakta banelo ane raudra pariNAmI jIva narakanuM AyuSya bAMdhe che. te pa7 | vivecana : krodhAdi kaSAyanA pariNAmavALo AtmA kaSAya mohanIya karma vizeSa bAMdhe che. hAsyAdi nokaSAya mohanIyane paravaza manavALo AtmA hAsyAdi nokaSAya mohanIya karma bAMdhe che ane pAMce IndriyonA viSayomAM Asakta thayelo jIva veda nokaSAyamohanIya karmane vizeSa rasavALuM bAMdhe che. anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI ane saMjvalana-krodha, mAna, mAyA, lobha Adi 16 kaSAyomAM je jIva Asakta hoya te jIva kaSAya cAritramohanIya karma bAMdhe che. kaSAyonA tIvra pariNAmavALo kaSAyomAM Asakta banelo, kaSAyomAM vizeSa prakAre paravazapaNa karanAro (visaUla) kaSAyomAM parAdhIna manavALo jIva kaSAya cAritramohanIya karma bAMdhe che. emAM paNa bane vega so vaMdharU je kaSAyano udaya hoya te kaSAyathI te kaSAyamohanIya baMdhAya che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nokaSAyamahanIyanA Azravo 175 anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobhanA udayavALo jIva 16 kaSAya ane nokaSAya mohanIya bAMdhe che. apratyAkhyAnIya krodhAdinA udayavALo jIva 12 kaSAyAdi bAMdhe che, paraMtu anaMtAnubaMdhIno udaya na hovAthI te na bAMdhe te pramANe pratyAkhyAnIya krodhAdinA udayavALo jIva 8 kaSAyAdi bAMdhe che. saMjvalana krodhAdinA udayavALo jIva 4 kaSAya bAMdhe che. nokaSAyamohanIyanA baMdhahetu : hAsyAdi SaTkamAM Asakta manavALo, hAsyAdine parAdhIna thayelo AtmA hAsyAdi nokaSAyacAritra mohanIyakarma bAMdhe che. vaLI hAsyAdi nava nokaSAyamAM jenA je vizeSa hetu hoya te karma vadhAre tIvra rasavALuM hAsyAdi bAMdhe te A pramANe - (1) hAsya mohanIya karma : (1) bIjAnI ThaThThA mazkarI karavI, kAmavAsanAne uttejaka hasavAnA svabhAvavALo (2) bahu vAkapaTutA karanAro, hIna kAkalUdIvALA vacano bolanAra. e pramANe te te nokaSAyAdinA udaya vaDe te nokaSAya mohanIya vizeSa baMdhAya. (2) rati mohanIya karma : (1) vividha dezo jovA ane pharavAnI utsukatAvALo, ekTaronA citro-piksaro jovAmAM zokhIna, nATako karavA vaDe bIjAne rati-AnaMda utpanna karavAmAM rasavALo. (2) vicitra kAmakrIDA karanAro, bIjAnA cittane AkarSita karanAro ratimohanIyakarma bAMdhe. (3) arati mohanIya karma : (1) IrSyA karanAro, pApa karavAnA svabhAvavALo, (2) bIjAnA AnaMdano viccheda karavAmAM rasavALo, (3) kharAba kAryomAM bIjAne preraNA karanAro aratimohanIyakarma bAMdhe che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 karmavipAka : prathama karmagraMtha (4) bhaya mohanIya karma : (1) pote bhaya pAmato, bIjAne bhaya pamADato, (2) bIjAne trAsa ApavAmAM AnaMda anubhavanAra-majA meLavanAra bhaya mohanIya karma bAMdhe che. (5) zoka mohanIya karma : (1) ISTanA viyogamAM, aniSTanA saMyogamAM hRdayaphATa rUdana karanAra, bIjAne raDAvanAra, (2) anyane zokanA kAraNarUpa bane tevA samAcAra ApavAmAM potAnI paTutA mAnanAra zoka mohanIyakarma bAMdhe che. (6) durgachA (jugupsA) mohanIya karma caturvidha saMghanI niMdA karanAra, pU. sAdhu-sAdhvIjI pratye dhRNA karanAra, jugupsA mohanIya karma bAMdhe che. vedamohanIya ? temaja pAMce IndriyonA viSayamAM Asakta manavALo, viSayamAM Adhina cittavALo veda nokaSAya cAritra mohanIya karma bAMdhe che. temAM paNa traNa vedamohanIyanA vizeSa Azravo A pramANe - (7) strI veda mohanIya karma : ISa, viSAda karanAra temaja atizaya vakratAvALo temaja parastrImAM Asakta jIva strIvedamohanIyakarma bAMdhe che. (8) puruSaveda mohanIya karma svastrImAM saMtoSa mAnanAra, maMda kaSAyavALo, sarala svabhAvavALo, zIlavratanuM pAlana karanAro, viSayanI maMda abhilASAvALo jIva puruSavedakarma bAMdhe che. (9) napuMsaka veda mohanIya karma : strI-puruSa saMbaMdhI kAma sevanamAM rasavALo, tIvra kaSAyI, tIvra kAmI, satI-strInA zIlano bhaMga karanAra jIva napuMsaka veda bAMdhe che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSyakarmanA Azrava 177 A rIte azubha AcaraNa vaDe cAritramohanIyakarma baMdhAya che. narakAyuSyanA Azrava : (1) mahAnuM AraMbha-samAraMbhamAM ane udyogomAM mana Asakta rahetuM hoya. (2) parigrahamAM mUchaAsakta cittavALo eTale parigraha meLavavAmAM, tenuM rakSaNa karavAmAM satata manavALo. (3) raudra-bhayaMkara hiMsAdinA pariNAmavALo. (4) tIvramithyAtva ane tIvraanaMtAnubaMdhI kaSAyanA pariNAma vALo. (5) hiMsAdi pAMce pApasthAnakamAM rakta, AvA pariNAmavALo hoya ane jo AyuSya baMdhAya to narakAyuSya baMdhAya. jema jema uparanA pariNAmonI tIvratA tema tema nIce nIcenI narakanuM AyuSya baMdhAya. jema subhama cakravartI, brahmadata cakravartI Adi. tiriAu gUDha-hiao, saDho sasallo tahA maNussAU / payaIi taNukasAo, dANa-ruI majjhimaguNo a // 58 // zabdArtha H gudi = gUDha hRdayavALo, sadgho = zilyasahita, tapu sAmo = ochA kaSAyavALo, so = lucco, tAruM = dAna devAnI rucivALo. gAthArtha H gUDha hRdayavALo, kapaTI, zalyavALo tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe che. svabhAvathI ja alpa kaSAyI, dAnAdinI rUcivALo, madhyama guNavALo hoya te manuSyanuM AyuSya bAMdhe che. 58 || vivecana : have tiryaMcAyuSyanA Azravo, (1) kapaTI hRdayavALo-bolavA uparathI jeno hRdayano bhAva na samajAya te mAyAvI-kapaTI. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 karmavipAka : prathama karmagraMtha (2) zaTha-koIpaNa viSayamAM eTale bolavAmAM-cAlavAmAM, levAdevAmAM manamAM juduM ane AcaraNamAM juduM te. (3) mAyA-mithyAtva ane niyANa zalyavALo. (4) mAyA-lakSmaNA sAdhvIjInI jematapAdi karavAmAM paNa mAyA kare. (5) mithyAtva-sAco dharma karavA chatAM zraddhA na hoya. (6) niyANa karelA dharmanA badalAmAM AlokanA-paralokanA phaLanI IcchA kare. A Azrava tiryaMcAyuSyanuM kAraNa bane che. manuSyAyuSyanA Azrava : (1) prakRtithI alpa-maMda kaSAyavALo, eTale kaSAyanA DaMkha vinAno arthAt koInI sAthe nimittathI krodhAdi thAya paraMtu tarata bhUlI jAya teno manamAM DaMkha na rAkhe. (2) potAnI pAse je kaMI dhana-vastra-pustaka-sAdhana hoya ane te bIjAne vizeSa jarUrI che to te udAratAthI ApanAra. (3) manuSyapaNAne zobhe evA mAnavatAvAdI guNavALo eTale dAna-dayA-paropakAra-pote kaSTa veThIne paNa bIjAnuM kArya kare, namratAvinayAdi guNavALo. (4) kSamA-nirabhimAna-Arjava Adi guNavALo, dharmAnurAgIpaNuM, bIjAno AdarabhAva karanAra, priya bolanAra vigere madhyama guNavALo. (5) samyakatva sahita devapaNuM ane narakapaNuM eTale samyagRSTi deva ane samyagRSTi nAraka AyuSya bAMdhe to manuSyanuM ja AyuSya bAMdhe. avirayamAi surAuM, bAla-tavo'kAmanijaro jayai / saralo agAravillo, suhanAmaM annahA asuhaM / / 59 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gotrakarmanA Azrava 179 zabdArtha : amanina = akAma nirjarAvALo, naya = bAMdhe che, IRvo = Asakti vinAno, majuduM = azubha nAmane. gAthArtha : aviratasamyakradRSTi Adi bAlatapasvI, akAma nirjarAvALo devAyuSya bAMdhe che. sarala ane gAravarahita hoya te zubha nAmakarmane bAMdhe che. tenAthI viparIta hoya te azubha nAmakarmane bAMdhe che. te pa9 che. vivecana : devAyuSyanA Azrava : (1) aviratasamyagadaSTi Adi zabdathI dezavirati manuSya-tiryaMca, pramattasaMyatta, apramattasaMyama manuSya. (2) akAma nirjarA-dekhAdekhIthI-gatAnugatika-IcchA vinA sArA bhAvathI tapa karanAra-ThaMDI-garamI, bhUkha vigere kaSTa sahana karanAra. (3) zubha legyA-tejo-pa-zukla lezyAnA pariNAmavALo devAyuSya bAMdhe zubha nAmakarmanA Azrava : (1) saraLatA guNavALo-kapaTa rahita, mana-hRdaya-vANIvALo. (2) gAravarahita - traNa gArava rahita. (1) rasa gArava-IndriyonA viSayamAM Asakti rahita (2) RddhigArava-dhana-saMpattimAM Asakta na rahe, eTale vAraMvAra tene meLavavAnA upAyo na vicAre, saMpatti gaNavAmAM Asakta na rahe. (3) zAtAgArava-sukhanA sAdhanomAM anAsaktapaNe rahe che. nAmakarmanI gati jAti AdimAMnI tathA trasAdi ane pratyekanI zubha prakRtino baMdha kare. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 karmavipAka : prathama karmagraMtha azubha nAmakarma : (1) mAyAvI-saraLatArahita-kapaTI svabhAvavALo, eTale khoTI sAkSI pUranAra, bheLaseLa karanAra, vacanamAM mIThAza ane hRdayamAM kaDavAza. (2) rasagAravavALo - pAMca IndriyanA viSaya bhogavavAmAM ati utsAhavALo, viSayamaya pariNAmavALo. (3) RddhigArava - dhana meLavavAmAM meLavIne sAcavavAmAM, vyAja AdithI vRddhi karavAmAM - te ja vicAromAM satata mana rahe te. (4) zAtAgArava - Indriyane anukULa viSaya maLethI ati prazaMsA karavApUrvaka vAparanAra, bhogave enA karatAM prazaMsA-varNana karavAmAM vadhAre rasavALo-utsAha dAkhavanAra. nAmakarmanI sthAvarAdi temaja piMDanI azubha prakRtio-upaghAta Adi pApa prakRti bAMdhe che. guNapehI mayarahio, ajjhayaNa-jjhAvaNAruI niccaM / pakuNai jiNAibhatto, uccaM nIaM iyarahA u // 60 // zabdArtha punahI = guNa jonAra, mayaddimo = mada rahita, kanphayAnsavAsa-bhaNavA-bhaNAvavAmAM rasavALo, pavuLa = bAMdhe che. gAthArtha H bIjAnA guNone jonAra, nirahaMkArapaNuM, bhaNavAbhaNAvavAmAM rasavALo, jinezvara bhagavaMtano bhakta evo ucca gotrakarmane bAMdhe che. tenAthI viparIta vartanAro nIcagotra bAMdhe che. || 60 || vivecana : gotrakarmanA baMdhahetuo A pramANe che. uccagotranA Azrava : (1) guNaprekSI-bIjAnA nAnA paNa guNane moTA karI jonAra. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gotrakarmanA Azrava 181 (2) potAnA nAnA paNa doSone jonAra. (3) ATha prakAranA mada-abhimAnarahita. (4) bhaNavAmAM AnaMda-utsAhapUrvaka rucivALo. (5) bhaNAvavAmAM paNa satata prayatna karavAmAM utsAha dhAraNa karanAra. (6) jinezvara paramAtmA ane paMcamahAvratadhArI sAdhuo pratye bhakti-bhAvapUrvaka vartanAra. (7) Adi zabdathI potAnAthI guNamAM adhika hoya teonI tathA jJAnAdinI bhakti bahumAna karanAra uccagotra bAMdhe che. nIcagotranA Azrava : (1) bIjAnA avaguNa ja jue. (2) potAnA guNone vAraMvAra kahe, vakhANe, tethI khuza thAya. (3) jAti mada vigerethI abhimAna karanAra. (4) bhaNavAmAM-kaMTALo lAvanAra. (5) bhaNAvavAmAM-utsAha vinAno. (6) anya deva-gurune sudeva ane sugururUpe mAnanAra. (7) jinezvara paramAtmA-paMcamahAvratadhArI guru AdinI niMdA karanAra nIcagotrakarma bAMdhe che. jiNapUA-vigghakaro, hiMsAiparAyaNo jayai vigdhaM / rUma -- vivALoSya, tnioi seviMdasUei ghara | zabdArtha : vidharo = viddha karanAra, naya = upArjana kare che. gAthArtha H jinezvara bhagavAnanI pUjAdimAM aMtarAya karanAra, hiMsAdi pApasthAnakamAM Asakta jIva aMtarAya karmane upArjana kare che. A pramANe karmavipAka karmagraMtha devendrasUri mahArAjAe lakhyo che. (banAvyo che.) | 61 | Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka : prathama karmagraMtha vivecana : have AThamA aMtarAyakarmanA Azrava A gAthAmAM kahyA che te A pramANe - 182 aMtarAyakarmanA Azrava : (1) jinezvara paramAtmAnI pUjAmAM aMtarAya karanAra-eTale gRhastho jinezvara paramAtmAne sacita pANI vaDe abhiSeka kare, sacita phulo cUMTI-hiMsA karI lAvI caDAve temaja phaLAdi sacita caDAve te paNa hiMsAnuM kAraNa bane. A rIte kahI jinezvara bhagavAnanI pUjAno niSedha karavAthI aMtarAya karma bAMdhe. paraMtu gRhastha to covIza kalAka hiMsAnI pravRtti karanAra hoI jeTalo samaya paramAtmAnI pUjA, sAdharmika bhakti Adi ka2ze teTalo samaya A pravRttimAM zubha ane zuddha pariNAma paNa Ave tethI zubhakarmabaMdhanuM ane karma nirjarAnuM kAraNa bane. kAraNa ke pUjA AdimAM pravRtti karanAra gRhastha eTalo samaya sAMsArika pravRtti nahIM kare tethI azubha karmabaMdha na thAya. jIvanI durgatI na thAya ane aMtarAyakarmano kSayopazama thAya. zAstromAM draupadI Adie jinapUjA karI vigere pUjA karavAnA pATha paNa che, tethI jinapUjAno niSedha karavo te aMtarAya karmanuM kAraNa bane. (2) hiMsA-asatya-corI-abrahma ane parigrahAdinI pravRttimAM tatpara, parAyaNapaNuM paNa aMtarAya karmanA baMdhanuM kAraNa che. A bAhya AzravanA hetuo atyaMtara AzravanuM kAraNa bane eTale azubha pariNAmanuM kAraNa bane tethI A bAhya hetuo paraMparAe karmabaMdhanuM kAraNa bane che. mATe te karmabaMdhanuM kAraNa kahela che. karmavipAka karmagraMthanuM varNana-vivecana lakhavAmAM matinI durbalatAnA kAraNe athavA ajANatAM kaMI paNa jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya to mithyAduSkRta sAthe vAcakavargane amAruM dhyAna doravA vinaMti che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . mULa gAthAo che siri-vIra-jiNaM vaMdia, kammavivAgaM samAsao vucchaM / kIrai jIeNa heUhiM, jeNaM to bhannae "kammaM" // 1 // payai-Thii-rasa-paesA, taM cauhA moagassa diTuMtA / mUla-pagaiTTha-uttara-pagai-aDavannasayabheyaM // 2 // iha nANa-dasaNAvaraNa-veya-mohAu-nAma goANi / vigdhaM ca paNa-nava-du-aTThavIsa-cau-tisaya-du-paNavihaM // 3 // mai-sua-ohI-maNa-kevalANi, nANANi tattha mainANaM / vaMjaNavaggaha-pauhA, maNa-nayaNa-viNiMdiyavaukkA // 4 // akkhara-sanni-sammaM, sAiaM khalu sapajjavasiaM ca / gamiaM aMgapaviTuM, sattavi ee sapaDivakkhA // 6 // pajaya-akkhara-paya-saMghAyA, paDivattI taha ya aNuogo / pAhue-pAhue-pAhue, -vatthu pUvvA ya sa-samAsA // 7 // aNugAmi-vaDDamANAya-paDivAIyaravihA chahA ohI / riumai-viulamaI, maNanANaM kevalamigavihANaM // 8 // esiM jaM AvaraNaM, paDuvva cakkhussa taM tayAvaraNaM / daMsaNa cau paNa niddA, vittisamaM dasaNAvaraNaM // 9 // cakkhu-diTThi-acakkhu-sesiMdiya-ohi-kevalehiM ya / dasaNamiha sAmannaM, tassAvaraNaM tayaM cauhA // 10 // suhapaDibohA nihA, nihAniddA ya dukkhapaDibohA / payalA ThiovaviTThassa, payalapayalA u caMkamao // 11 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 karmavipAka : prathama karmagraMtha diNa - ciMtittha karaNI, thiNaddhi, addha-cakkI - addha-balA / mahu - litta-khagga-dhArA, lihaNaM va duhAu veaNIaM / / 12 / / osannaM suramaNue, sAyamasAyaM tu tiriyanaraesu / majjaM va mohaNIyaM, duvihaM daMsaNacaraNamohA / / 13 / / daMsaNamohaM tivihaM, sammaM mIsaM taheva micchattaM / suddhaM addhavisuddhaM, avisuddhaM taM havai kamaso / / 13 / / jIya- ajIya- puNNa - pAvAsssava-saMvara-baMdha-mukkha - nijjaraNA / jeNaM saddahai tayaM, sammaM khar3agAi - bahu- bheaM / / 15 / / mIsA na rAgadoso, jiNadhamme aMtamuhU jahA anne / nAliaradIvamaNuNo, micchaM jiNadhammavivarIaM / / 16 / / solasa kasAya nava nokasAya, duvihaM carittamohaNIyaM / aNa-appaccakkhANA, paccakkhANA ya saMjalaNA / / 17 / / jAjIva- varisa - caumAsa, pakkhagA naraya- tiriya - nara - amarA / sammANusavvaviraI - ahakhAya - carittadhAyakarA / / 18 / / jala - reNu - puDhavI - pavvaya - rAI - sariso- vaDavviho koho / tiNisalayA-kaTTha-TThiya-selatthaMbhovamo mANo / / 19 / / mAyAvalehi- gomutti - miDha-siMga - dhaNavaMsimUlasamA / loho haliddakhaMjaNa - kaddama-kimi - rAga - sAmANo / / 20 / / jassudayA hoi jIe, hAsaraI arai soga bhaya kucchA / sanimittamannahA vA, taM iha hAsAi mohaNIyaM / / 21 / / purisitthi - tadubhayaM par3a, ahilAso javvasA havar3a so u / thI - nara-napuveudao, phuMphuma - taNa - nagaradAhasamo // / 22 / / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa gAthAo sura-nara- tiri - narayAU, haDisarisaM nAmakamma cittisamaM / bAyAla - tinavaivihaM, tiuttarasayaM ca sattaTThI / / 23 / / 185 gai-jAi-taNu-uvaMgA, baMdhaNa-saMghAyaNANi saMghayaNA / saMThANa-vaNNa-gaMdha-rasa- phAsa - aNupuvvi-vihagagaI / / 24 / / piMDapayaDitti caudasa, paradhA - usAsa AyavujjoaM / agurulahu tittha nimiNo - vadhAyamia aTTha patte / / 25 / / tasa-bAyara-pajjattaM, patteya - thiraM subhaM ca subhagaM ca / susarAijjajasaM, tasadasagaM thAvaradasaM tu imaM / / 26 / / thAvara - suhuma-apajjaM, sAhAraNa - athira-asubha - dubhagANi / dussara - NAijjA jasa-mia, nAme seyarA vIsaM / / 27 / / tasacau-thirachakaM, athirachakka - suhumatiga- thAvaracaukkaM / subhagatigAivibhAsA, tayAisaMkhAhiM payaDIhiM / / 28 / / vannacau-agurulahucau, tasAi - du-ti- caura - chakkamiccAI / ia annAvi vibhAsA, tayAisaMkhAhiM payaDIhiM / / 29 / / gaiyAINa u kamaso, cau-paNa-paNa- tipaNa-paMca-cha-chakkaM / paNa-duga-paNa-TTha-cau-duga-ia uttarabhea paNasaTThI / / 30 / / aDavIsajuA tinavaI, saMte vA panaravaMdhaNe tisayaM / baMdhaNa - saMghAyagaho, taNUsu sAmannavannacau / / 31 / / ia sattaTThI baMdhodae a, na ya sammamIsayA baMdhe / baMdhu sattAe, vIsa - duvIsavaNNasayaM / / 32 / / niraya- tiri-nara- suragaI, iga-bia-tia-cau - paNiMdi - jAIo / orAla- viuvvAhAraga, tea-kammaNa paNa - sarIrA / / 33 / / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 karmavipAka : prathama karmagraMtha bAhuru-piTThi-sira-ura, uyaraMga-uvaMga-aMgulI-pamuhA / sesA aMgovaMgA, paDhamataNutigassuvaMgANi // 34 // uralAi-puggalANaM, nibaddha-bajhaMtayANa saMbaMdhaM / jaM kuNai jau-samaM taM, baMdhaNamuralAi taNunAmA // 35 // jaM saMdhAyai uralAi-puggale, tiNagaNaM va daMtAlI / taM saMdhAya baMdhaNamiva, taNunAmeNa paMcavihaM // 36 // orAla-viuvvA-hArayANa, saga tea kammajuttANaM / nava baMdhaNANi iyaradu-sahiyANaM tinni tesiM ya // 37 // saMghayaNamaTThinicao, taM chaddhA vajarisahanArAyaM / taha risahanArAyaM, nArAyaM addhanArAyaM // 38 // kIlia-chevaTuM iha-risaho paTTo a kIliA vajaM / ubhao makkaDabaMdho, nArAyaM imamurAlaMge // 39 // samacauraMsaM niggoha-sAi-khujAi vAmaNaM huMDaM / saMThANA vannA-kiNha-nIla-lohiya-haliha-siyA // 40 // surahidurahI rasA paNa, titta-kaDu-kasAya-aMbilA-mahurA / phAsA-guru-lahu-miu-khara-sI-uNha-siNiddha-rukkhaTTA // 42 // nIla-kasiNaM-duggaMdhaM, tittaM kaDuaM guru kharaM rukkhaM / sIaM ca asuhanavagaM, ikkArasagaM subhaM sesaM // 42 // cauha-gaivvaNupuvvI, gai-puvvIdurga, tigaM niyAujuaM / puvvI udao vakke, suha-asuha-vasuTTa-vihagagaI // 43 // paraghAudayA pANI, paresiM baliNaMpi hoi duddhariso / usasaNaladdhijutto, havei UsAsanAmavasA // 44 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 mULa gAthAo ravi - biMbe u jIaMgaM, tAva- juaM AyavAu, na u jalaNe / jamusiNa- phAsassa tahiM, lohiavaNNassa udautti / / 45 / / aNusiNapayAsaruvaM, jIaMgamujjoae ihujjoA / jaidevuttaravikkia - joisakhajjoamAivva / / 46 / / aMgaM na guru na lahuaM, jAyai jIvassa agurulahu udayA / tittheNa tihuaNassa vi, pujjo se udao kevaliNo / / 47 / / aMgovaMganiyamaNaM, nimmANaM kuNai suttahArasamaM / uvaghAyA uvahammai, sataNuvayavalaMbigAIhiM / / 48 / / bi-ti-cau-paNiMdia tasA, bAyarao bAyarA jIyA thUlA / niya - niya-pajjattijuA, pajjattA laddhikaraNehiM / / 49 / / patteataNU patte udaeNaM daMta - aTTimAi thiraM / nAbhuvari sirAi suhaM, subhagAo savvajaNaiTTho / / 50 / / susarA mahurasuhajhuNI, AijjA savvaloagijjhavao / jasao jasakittIo, thAvaradasagaM vivajjatthaM / / 52 / / goaM duhucca-nIaM, kulAla iva sughaDa- bhuMbhalA iaM / vigdhaM dANe lAbhe, bhoguvabhogesu virie a / / 52 / / sirihariyasamaM eyaM, jaha paDikUleNa teNa rAyAI / na kuNai dANAiyaM, evaM viggheNa jIvo vi / / 53 / / paDiNIyattaNa- ninhava-uvaghAya-paosa - aMtarAeNaM / accAsAyaNayAe, AvaraNadugaM jIo jayai // 54 // guru-bhatti khaMti - karuNA, vaya-joga- kasAya - vijaya - dANa- juo / daDhadhammAI - ajjai, sAyamasAyaM vivajjayao / / 55 / / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 karmavipAka : prathama karmagraMtha ummagga-desaNA-magga-nAsaNA-devadavvaharaNehiM / daMsaNamohaM jiNa-muNi-ceiya-saMghAIpaDiNIo // 56 / / duvihaMpi caraNamohaM, kasAya-hAsAi-visayavivasamaNo / baMdhai narayAuM mahA-rambhapariggaharao ruddo // 57 // tiriAu gUDha-hiao, saDho sasallo tahA maNussAU / payaIi taNukasAo, dANa-ruI majjhimaguNo a // 58 // avirayamAi surAuM, bAla-tavo'kAmanijjaro jayai / saralo agAravillo, suhanAmaM annahA asuhaM // 59 // guNapehI mayarahio, ajjhayaNa-jjhAvaNAruI niccaM / pakuNai jiNAibhatto, uccaM nIaM iyarahA u // 60 // jiNapUA-vigghakaro, hiMsAiparAyaNo jayai vigdhaM / ia kammavivAgo'yaM, lihio deviMdasUrIhiM // 61 / / HERE HERE sabhA Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAnake ArohAvaroha (1) AyogI (16) sayogI (12) kSINamoha E ) upazAMta | 1) sUmarsaparAya . (9) anivRtti | (9) apUrvakaraNa 4. (C) apramatA sayatA (6) mArsayata (pa)) dezaviratiguNa | (4) samyakatvaguNasthAnaka = (3) miguNa sthAnaka (2) sAravAdanA guNa sthAnaka (1) mithyASTiguNa sthAnaka BHARAT GRAPHICS, Ahmedabad-1 Ph.079-22134176, Mo. 99250201061