Book Title: Jivvicharadiprakaransangrah
Author(s): Jindattsuri Gyanbhandar Surat
Publisher: Jindattsuri Gyanbhandar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090175/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjinadasasUriprAcInapustakoddhAraphaNDa granthAGka: 24 arthasahita jIvavicArAdiprakaraNasaMgrahaH / / tathA aagmsaar-nyckrsaarH| jainAcAryazrImajinakRpAcandrasUrIzvarajI mahArAja sAhibake sanupadezase haidarAbAda nivAsI rAyabahAdura dIvAnabahAdura rAjAbahAdura zeTha thAnamalajI lunIyAkesahAyasai chpvaayaa| prakAzaka zrIjinadattasUri jJAnabhaMDAra, mu. surata, jahverI pAnAcandra bhagubhAI nirNayasAgarayazraNAlaye kolamATavIdhyA 26-28 tame rAmacaMdra dvArA mudrayitvA prakAzitam / vikrama saMvat 1985. sapAda rUpyakaM / / __krAiSTava 1928, ENCERNERENCENTENANT Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 maMgalAcaraNa 2 jIvabheda 3 pRthvIkAyake bheda 4 appakAyabheda 5 anikAyakAbheda 6 vA kAyakAbheda 7 vanaspatikAyasAdhAraNabheda 8 pratyeka vanaspatibheda 9 sUkSmathAvarasvarUpa 10 beiMdrIbheda 11 iMdrIbheva 12 coriMdrIbheda 13 paMceMdrIbheda nArakIbheda jIvavicArasUcI / gAthA 1 14 jalacarathalacarakhaca ratiryaMca aura manuSya bheda 20-21-22-23 15 devatAkA bheda 2 3-4 16 siddhoM kA bheda 6 8- 9-10-11-12 13 14 15 16-17 18 19 17 pAMcadvAra 18 zarIrapramANadvAraavagAhanA 27 28 29 30 31-32-33 34-35-36-37-38-39 19 AyupramANadvAra 20 kAryasthitipramANadvAra 21 prANapramANadvAra 22 yonidvAra 23 siddhakA svarUpa 24 25 26 24 saMsArasvarUpa 25 jIvavicArauddhArasvarUpa iti / 40-41 42-43-44 45-46-47 48 49-50 51 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nvttvsuucii| 1 navayatvanAma 2 navatatvabheda 3 jIvakAbheda 4 jIvalakSaNa paryAptiprANa 5 ajIvabhedasvabhAva 6 pudgalasvarUpa muhUrtameM Avali 7 kAlasvarUpa pariNAmIgAthA 13-14 8 puNyatatvabheda 15-16-17 9 pApatattvabheda 18-19-20 1. Asravatatvabheda 21-22-23-24 11 saMvaratatvabheda 25-26-27-28-29-30-31-32-33 12 nirajarAtatvameda 34-35 / 13 baMdhatatvabhedakarmasvabhAdhasthitijaghanyotkRSTa 36-37 -38-39-40-41-42 14 mophatatvameva mArgaNAdvAra 43-44-45-46-47 -48-49-50 15 samyaktasvarUpamAhAtmya 16 pudalaparAvartanasvarUpa 17 15 bhedesiddha 55-56-57-58-59 18 siddhigamanapramANa +4584%A4% iti / dNddksuucii| 1 maMgalAcaraNa 2 25 daMDakanAma gAthA 1 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 dvAragAthA saMgrahaNI 24 dvAra gAthA 3-4 | 15 24 vedadvAraca punaH alpAbahutvadvAra gAthA38-39-40 4 1 zarIradvAra 2 avagAhanAdvAra vaikriyaza0pra0kAla 5 16 stuti karatAnAma -6-7-8-9-10 iti| 5 3 saMghayaNadvAra 6 4 saMjJAhAra 5 saMsthAnadvAra 12-13 jNbuudviipsNghynniisuucii| 7 6 kaSAyadvAra 7 lesthA 8 iMdriyadvAra maMgalAcaraNa dvAragAthA 1 khaMDavAdvAra gAthA 1-2-3-4-5 8 9-10 samudghAtadvAra 11 dRSTidvAra 15-16-17-18 2 yojanadvAra paradhigaNitapada 6-7-8-9-10 9 12 darzanadvAra 13 jJAnadvAra 19-20 3 khetradvAra 1 parvatadvAra 11-12 10 14 yogadvAra 15 upayogadvAra 21-22 5 kUTadvAra 13-14-15-16-17 11 16-17 upayAtacavaNadvAra 6 tIrthadvAra * zreNIdvAra 12 18 sthitidvAra 19 paryAptidvAra 24-25-26-27-28 8 bijayadvAra 9 dradvAra 13 20 kimAhAradvAra 21 tInasaMzAdvAra 29-30-31 / 10 nadIdvAra 21-22-23-24-25-26 14 22 gatidvAra 23 AgatidvAra 31-32-33-34 paravatapramANa iti / 27-28-29 -35-36-37 18-19 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *99*SA 2 viSaya AgamasAra anukramaNikA / viSaya 1traNakaraNa samakitajJAnanizcayavyavahArasvarUpa 2 ghaTdrajyakAsvarUpaguNaparyAya 3 AThapakSa khadravyAdi 4 sAtanayakAkharUpa , 5 cyAra nikSepA, 6 cyAra pramANa , 7 saptabhaMgI tribhaMgIsAmAnyasvabhAvaAyatana 8 nigoda vicAra " 9 sAdhu zrAvakakAvata , 10 kayAra dhyAna , 11 bhAvanA 12-4 , 12 samakita 10 rUci 8 guNa 5 bhUSaNa 13 nizcayavyavahArasvarUpa 14 paMcasamavAya 15 prastAvanA 16 thapanA nikhepA nirUpaNa zabda rayameM azuddhi. iti sUcI / / CARACK Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavakrasAra anukramaNikA patra. / 91 viSaya 1 maMgalAcaraNa / cAra anuyoga tathA guNaThANA A zrIjIvakAbheda aura sAdhAraNa vairAgya upadeza tathA bhavakI sAmAnya vivakSA aura mImAMsAdika artha darzanokA bicAra. 2 dravyakA guNakA aura paryAyakA lakSaNa naya nikSepAdika sahita iNuke antarabhUta anyadarzanIyokI unmArgatA ityAdika. 3 paMcAstikAyakA svarUpa tathA ekeka dravyakA bhima minna lakSaNa ityAdi. viSaya 4 paMcAstikAyakA sAmAnya vizeSa dharma, 5 asisvabhAvakA lakSaNa aura nAstisvabhAvakA lakSaNa. 6 arpita anarpitapaNe ekadharma saptabhaMgI dekhAi hai. 105 7 atyaMta vistArasahita svarUpapaNe saptabhaMgI dekhAihai 108 8 guNanI saptabhaMgIA dekhAI hai. 9 nityAnityasvabhAvameM aura asti nAsti svabhA bameM utpAda vyayakA eka bheda dusarA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya patra. | viSaya 10 me vIrA mata narada pada chaThA 12 nikSepAdhikAra. bheda sAtamA ityAvi. 13 nayajJAnakaraNekA adhikAra. 11 ekakhabhAva anekasvabhAva bhedasvabhAva abheda svabhAva 14 pramANakA svarUpake sAtha zAnasvarUpakA olabhadhyasvabhAva abhavyasvabhAva vaktavya svabhAva ava khANA AvarjikaraNa ityAdi. kanyasvabhAva paramasvabhAva ityAdikakA svarUpa jUdA 15 darzanajJAna cAritrarUpa mokSamArga nirUpaNa, jUdA jANavA. 118 / 16 svakula prakAzana. SIRASKAUSMASHARA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjinadattaripustakoddhAraphaMDagraMthAGka 25 / jIvavicAraprakaraNam / praNamya zrIvarddhamAnaM, sarvajJaM sarvadarzinaM, jIvavicArabodhArtha, kriyate lokabhApayA 1 vyAkhyA itishessH| bhuvaNapaIvaM vIraM, namiUNa bhaNAmi abuhabohatthaM / jIvasarUvaM kiMcivi, jaha bhaNiyaM pubasUrIhiM // 1 // (bhuvaNapaIvaM ) tInabhuvanarUpa saMsArameM dIpakake samAna, (vIra) bhagavAn mahAvIrako, (namiUNa) namaskAra karake, (abuhabohatthaM ) ajJa logoMko jJAna karAne ke liye, (puSasUrIhiM ) purAne AcAryoMne, (jaha bhaNiya) jaisA kahA he vaisA, 1 (jIvasarUvaM) jIvakA svarUpa, (kiMcivi) saMkSepase (bhaNAmi ) maiM kahatA hU~ // 1 // prazna-jIvakA svarUpa jAnanese kyA lAbha hai ? uttara-unako hama apanI AtmAke samAna samajha kara unase || bartAva kareM-unako takalIpha na pahu~cAveM. -zAstrakA pharamAna hai ki-"pavarma nANaM to kyA, evaM ciTThI sadhvasaMjae / akSANI kiMkAhI kiMvA nAhIya seva pAvarga?" pahale jJAna hogA taba hI ahiMsAdharmakA pAlana ho sakA hai| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra0 - yadi hama unako satAveMge to kyA hogA ? honeke sababa ve badalA na le sakeMge to dUsare janmameM leMge. u0- ve bhI hameM satAveMge - badalA leMge, isa vakta kamajora pra0 - bhagavAnko bhuvana- pradIpa kyoM kahA ? u0- - jaise dIpaka ghaTa-paTa Adi padArthoMko prakAzita karatA hai| vaise bhagavAn sAre saMsAra ke padArthoM ko prakAzita karate haiM-khuda jAnate haiM tathA samavasaraNa meM auroMko upadeza dete haiMisaliye unako bhuvana- pradIpa kahate haiM. pra0 -- yahAM ajJa kinako samajhanA cAhiye ? pra0 - purAne AcArya kauna hai| :-02 u0- jo loga, jIvake svarUpako nahIM jAnate unako. gautama svAmI, sudharmA svAmI Adi. jIvA muttA saMsAriNo ya, tasa thAvarA ya saMsArI / puDhavI jala-jalaNa vAU, vaNassaI thAvarA neyA // 2 // ( jIvA ) jIva, do prakAra ke haiM ( muttA ) 1 mukta (ya) aura ( saMsAriNo ) 2 saMsArI haiM. ( tasa ) trasa jIva, (ya) aura ( thAvarA) sthAcara jIva, ( saMsArI) saMsArI doprakArake haiM. nasake bheda Age kaheMge (puDhavI jala jalaNa vAU traNassaI ) pRthvI, jala, agni, vAyu aura vanaspatiko (dhAvarA) sthAvara (neyA) jAnanA // 2 // bhAvArtha - jIvake do bheda haiM:-mukta aura saMsArI. saMsArI jIvake do bheda haiM; - trasa aura sthAvara. sthAvara jIvake pA~ca bheda haiM; - pRthvIkAya, jalakAya - apakAya: agnikAya - tejaHkAya, vAyukAya aura vanaspatikAya. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma-jIva kisako kahate haiM? u.--jo prANoMko dhAraNa kare. prANa do tarahake haiM, bhAva-prANa aura dravyamANa kahate haiM. cetanAko bhAva-prANa kahete haiM. pA~ca indriyA~-A~kha, jIbha, nAka, kAna aura tvacA trividha bala-manobala, | vacanabala aura kAyabala; zvAsocchAsa aura Ayu ye dasa dravya-prANa hai. pra0-mukta kisako kahate haiM ? u-jisakA janma aura maraNa na hotA ho-jo jIva, janma-maraNase chUTa gayA ho. | | pra--saMsArI kisako kahate haiM ? u0-jo jIva janma-maraNake cakkara meM pha~sA ho. pra0-trasa kisako kahate haiM? u0--jo jIva, sardI-garamIse apanA bacAva karaneke liye cala-phira sake, vaha trasa. 8 pra sthAvara kisako kahate haiM? u0-jo jIva sardI-garamIse apanA bacAva karaneke liye cala-phira na sake, vaha sthAvara / hai| pra0-pRthvIkAya AdikA kyA artha hai? u0--kAyakA artha hai zarIra; jisa jIvakA zarIra pRthvIkA ho, vaha pRthvIkAya; jisakA zarIra jalakA ho, vaha jalakAya; jisakA agnikA ho, vaha agnikAya; jisakA vAyukA ho, vaha tivAyukAya; jisakA vanaspatikA ho, vaha vanaspatikAya. phalihamaNi-rayaNa-viddama-, hiMgula-hariyAla-maNasila-rasiMdA / kaNagAi-dhAu-seDhI, vania-araNehaya-palevA // 3 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ANAKAMANARTHA abbhaya-tUrI UsaM, maTTI-pAhANa-jAio NegA / sovIraMjaNa-lUNA-i, puDhavi-bheAi iccAI // 4 // / (phaliha) sphaTika, (maNi) maNi-candrakAnta Adi, (rayaNa) ratna-vajrakakatana Adi, (vihuma ) mUMgA, (hiMgula) hiGgula-Igura, (hariyAla) haratAla, (maNasila) mainasila-manaHzilA, (rasiMda) rasendra-pArA-pArada, (kaNagAi ghAu) kanaka Adi dhAtu-sonA, cAndI, tAmbA, lohA, rA~gA, sIsA aura jastA, (ser3hI) khaTikA khar3iyA, (vanninAda | varNikA-lAla raGgakI miTTI, sonAgeru ( araNedRya) araNeTTaka-pattharoMke Tukar3oMse milI huI pIlI miTTI, (palevA) | palevaka-eka kismakA patthara // 3 // (abbhaya ) abhraka-abaraka, (tUrI) tejanatUrI (UsaM) kSArabhUmikI-usarakI miTTI, pApaDakhAra (maTTI pAhANa jAio NegA) miTTI aura pattharakI aneka jAtiyAM, (sopIraMjaNa) suramA, khApariyA (lUNAI ) lavaNa-namaka, (iccAI ) ityAdi (puDhavibheAI) pRthvIkAya jIvoMke bheda haiM // 4 // bhAvArtha-sphaTika, maNi, ratna, mUMgA, hiMgalU , haratAla, mainasila, pArA, sonA, cAndI, tAmbA, lohA, rA~gA, lAsIsA-zIzA, jastA, khar3iyA, sonAgera pASANake Tukar3oMse milI huI pIlI miTTI, palevaka nAmaka patthara, avaraka, tejanatarI nAmaka miTTI, UsarakI miTTI, aura bhI kAlI, pIlI Adi raMgakI miTTI tathA patthara; sapheda, kAlA [lAla raMgakA suramA; sAMbhara Adi namaka, isa prakAra aura bhI bahutase pRthvIkAya jIvoMke bheda samajhanA cAhiye. prA-kyA ina sone-cAndIke gahanoM meM bhI jIva haiM! u0-nahIM, jaba taka sonA-cAndI khAnameM rahatA hai| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taba taka usameM jIva rahatA hai, khAnase nikAlanepara galAnese jIva naSTa ho jAtA hai. isa taraha pattharoMko khAnase nikA-2 lane tathA miTTiyoMko pairoMse calane Adise bhI jIva naSTa hote haiN|| bhomaMtarikkha-mudagaM, osaahim-krg-hritnnuu-mhiaa| hu~ti ghaNodahimAI, bheA NegA ya aauss||5|| (bhomaM ) bhUmikA-kU~A, tAlAva AdikA jala, (aMtarikkhamudagaM) antarikSakA-AkAzakA jala (osA) osa, (hima ) barpha, (karaga) ole, (haritaNa) harita vanaspatike-khetameM boye hue gehU~, jaba Adike-vAloMpara jo pAnIke bUMda hote haiM, ve, (mahiyA) mahimA-choTe choTe jalake kaNa jo bAdaloMse girate haiM, (ghaNodahimAI ) ghanodadhi Adi, 3 (Aissa ) apkAya jIvake, (bheA NegA) aneka bheda, (huMti) hote haiM // 5 // bhAvArtha-A, tAlAva AdikA pAnI, varSAkA pAnI, osakA pAnI, varphakA pAnI, olaukA pAnI, khetakI vanaspatike Uparake jalIya kaNa, AkAzameM vAdaloMke ghiranepara kabhI kabhI sUkSma jala-tupAra girate haiM, ve, tathA ghano| dadhi ye saba, tathA aura bhI apkAya jIvake bheda haiM. pra-dhanodadhi kise kahate haiM ? u.-svarga aura naraka-pRthvIke AdhAra-bhUta jalIyapiNDako. iNgaal-jaal-mummur,-ukkaasnni-knng-vijjumaaiiaa|agnnijiaannN bheA, nAyavA niuNabuddhIe // 6 // (iMgAla ) aMgAra-jvAlArahita kASThakI agni, (jAla) jvAlA (mummura ) kaNDekI athavA bharasA~yakI garama rAkhameM 8 6 -50-4- * Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahanevAle agni-kaNa, ( ukkA) ulkA-AkAzase jo agnikI varSA hotI hai vaha, (asaNi) azani-vajrakI agni, (kaNaga) AkAzameM ur3anevAle agni-kaNa, (vijjumAIA) bijalIkI agni ityAdi, (agaNijiANaM) agnikAya jIvoMke (bheA) bheda (niuNabuddhIe) nipuNa buddhise-sUkSma-buddhise (nAyathA) jAnanA // 6 // | bhAvArtha-kASTha AdikI jvAlA--rahita agni, ani kI jvAlA, kaNDekI athavA bharasAyakI garama rAkhameM rahanevAle hai agni-kaNa, ulkAkI agni, AkAzIya agni-kaNa, vanakI agni, vidyutkI agni ye tathA anya bhI agnikAya jIvoMke | bheda sUkSma-buddhise jAnanA cAhiye. umbhAmaga-ukkaliyA, maMDali-maha-suddha-guMjavAyA ya / ghaNataNu-vAyAIyA, bheyA khalla bAukAyassa // 7 // 8. (umbhAmaga) udbhrAmaka-tRNa Adiko AkAzameM ur3AnevAlA vAyu, (ukkaliyA) utkalikA-nIce vahanevAlA vAyu, hai jisase dhUlimeM rekhAyeM ho jAtI haiM. (maMDali) golAkAra bahanevAlA vAyu, (maha) mahAvAta-AndhI, (suddha) zuddha mandaghAyu, (guMjavAyA ya) aura guJjavAyu-jisameM gUMjane kI AvAja hotI hai, (ghaNataNuvAyAIyA) dhanavAta, tanuvAta Adi, khalu (vAukAyassa) vAyukAyake (bheyA) bheda nizcaya haiM // 7 // bhAvArtha-AkAzameM U~cA bahanevAlA, nIce pahanevAlA, golAkAra bahanevAlA, AndhI, manda-vAyu, guJjArava kara-16 nevAlA vAyu, ghanavAta, tanuvAta, ye saba, tathA aura bhI vAyukAyajIvoMke bheda haiM. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REAK pra0-dhanavAta aura tanuyAtameM kyA pharka hai? u0-dhanavAta jame hue dhIkI taraha gAr3hA hai aura tanuvAta tapAye | 4 huye ghIkI taraha tarala hai, dhanayAta svarga tathA naraka-pRthvIkA AdhAra hai aura tanuvAta naraka-pRthvIke nIce hai. sAhAraNa-patteA, vaNasaijIvA duhA sue bhnniaa|jesimnnNtaannN taNu, egA sAhAraNA teU // 8 // ma (sue) zrutameM-zAstrameM, (vaNasaijIvA) vanaspati-kAyake jIva, ( sAhAraNa patteA) sAdhAraNa aura pratyeka aise, (duhA) do prakArake (bhaNiyA) kahe gaye haiM. (jesimaNatANaM) jina ananta jIvoMkA (egA) eka (taNu) zarIra ho, (teja) ve (sAhAraNA) sAdhAraNa kahalAte haiM // 8 // | bhAvArtha-siddhAntameM vanaspatikAya jIvoMke do bheda kahe gaye haiM;-sAdhAraNa-vanaspati-kAya aura pratyeka banaspati-| 4. kAya. jina ananta jIvoMkA zarIra eka ho ve jIva, 'sAdhAraNa-vanaspatikAya' kahalAte haiM. kaMdA-aMkura-kisalaya,-paNagA-sevAla-bhUmiphoDA a| allaya-tiya-gajara-mo,-stha vatthulA-thega-pallaMkA 9 komalaphalaM ca savaM, gUDhasirAI sinnaaipttaaii| thohari-kuMAri-gugguli, galoya-pamuhAi-chinnaruhA // 10 // (kaMdA ) jamIkanda-AlU, sUrana, mUlIkA kanda Adi (aMkura ) aGkura, (kisalaya ) naye komala patte, (paNagA hai sevAla) pA~ca raMgakI phulli-jo ki bAsI anna vageremeM paidA hotI hai, aura sevAla pANIpara jamatI hai (bhUmiphoDA) bhUmisphoTa, varSA RtumeM chatrake AkArakI vanaspati hotI hai, (allayatiya) adraka, haldI aura karcuka, (gajjara) gAjara,18 sava Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (motya) nAgaramothA, (vatthulA) vathuA, (thega) eka kismakA kanda, (pallaMkA) pAlakA-zAkavizeSa // 9 // (komalaphalaM || || ca sabaM) saba tarahake komala phala-jinameM bIja paidAma huye hoM, (gUDha sirAI siNAi pattAI ) jinakI naseM prakaTa na huI / hoM, ve, tathA sana Adike patte, (thohari) thUhara, (kuMAri) kuvArapATho, (gugguli ) guggula, (galoya ) giloya-gurca, (pamuhAi) Adi, (chinnaruhA) chinnaraha-kATanepara bhI laganevAlI kucha vanaspatiyA~ // 10 // bhAvArtha-AlU , sUrana, mUlIkA kanda, aGkara, naye komala patte, aura phuli jo ki vAsI annameM pA~ca raMga kI paidaa| hotI hai aura sevAla, varSA RtumeM paidA honevAlI chatrAkAra vanaspati, adraka, haldI, karcuka, gAjara, nAgaramothA, bathuA, thega nAmaka kanda, pAlako, jinameM vIja paidA na huye hoM, aise komala phala, jinameM naseM prakaTa na huI hoM, ghe, aura sana Adike patte, thUhara, ghIkuvAra, guggula tathA kATanepara voha denese uganevAlI gurca nIva giloya Adi bana / spatiyA~, ye saba sAdhAraNa-banaspatikAya kahalAte haiM, inako anantakAya aura vAdara nigodake jIva bhI kahate haiM. yahA~ 4|| yaha samajhanA cAhiye ki ye saba gIlI vanaspatiyA~ hI sajIva hotI hai, sUkhI nahIM. iccAiNo aNege, havaMti bheyA aNaMtakAyANaM / tesiM parijANaNatthaM, lakkhaNameyaM sue bhaNiyaM // 11 // (iccAiNo) ityAdi, (aNege) aneka ( meyA) bheda, (aNaMtakAyANaM) anantakAya jIvoMke, (havaMti) haiM, (tesiM) 12 unake, (parijANaNatyaM) acchI taraha jAnane ke liye, (sue) zrutameM-zAstrameM, (eyaM) yaha (lakkhaNaM) lakSaNa (bhaNiyaM) kahA hai // 11 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha-nava aura dasamI gAthAoMmeM jo anantakAyake bheda ginAye haiM, unase bhI adhika bheda haiM, una sabako samajhAneke liye siddhAnta anantakAyakA lakSaNa kahA hai. gUDhasirasaMdhipatvaM, samabhaMga-mahIruhaM ca chinnaruhaM / sAhAraNaM sarIraM, tavivarIaM ca patteyaM // 12 // jinakI (sira ) naseM, (saMdhi) sandhiyA~, aura (pa) parva-gA~The, (gUDha ) gupta hoM-dekhanemeM na Ave, (samabhaMga) jinako tor3anese samAna Tukar3e hoM, ( ahIragaM) jinameM tantu na hA~, (chinnaruha ) jo kATanepara bhI UgeM aisI vanaspa|tiyA~-phala, phUla, patte, mUliyA~ Adi, (sAhAraNaM ) sAdhAraNa, ( sarIraM) zarIra hai. ( tabivarIaM ca ) aura usase vipakarIta, (patteyaM) pratyeka-vanaspatikAya hai // 12 // KI bhAvArtha-anantakAya vanaspati usako samajhanA cAhiye "jisa vanaspatimeM naseM, sandhiyA~ aura gA~Te na hoM; jisako / | tor3anese samAna bhAga ho; jisameM tantu na ho; jisako kATakara vo denese vaha Uge;" jisameM ukta lakSaNa na ho, usa vanaspatiko 'pratyeka vanaspati' samajhanA cAhiye / egasarIre ego, jIvo jesiM tu te ya patteyA / phala-phUla-challi-kaTThA, mUlagapattANi bIyANi // 13 // / (jesiM) jinake (egasarIre) eka zarIrameM (ego jIvo) eka jIva ho (te tu) be to (patteyA) pratyeka-vanaspatikAya haiM;18 unake sAta bheda haiM (phala, phUla, challi, kaTThA) phala, puSpa, chAla, kASTha, (mUlaga)mUliyA~, (pattANi) patte,aura (bIyANi) biij||13|| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha - jina vanaspatiyoMke eka zarIrameM eka jIva ho arthAt eka zarIrakA eka hI jIva, svAmI ho, una vanaspatiyoM ko pratyeka vanaspatikAya samajhanA cAhiye; pratyeka vanaspatikAya jIvake sAta bheda haiM;-phala, puSpa, chAla, kASTha, mUliyA~, patte aura bIja. patteyaM taru mottuM, paMcavi puDhavAiNo sabalaloe / suhumA havaMti niyamA, aMtamuhuttAu ahissA // 14 // ( patteyaM taru) pratyeka - vanaspatikAyako ( motuM ) chor3akara, ( paMcavi ) pA~coM hI ( puDhavANo) pRthvIkAya Adi, ( suhumA ) sUkSma-sthAvara ( sayala loe ) sampUrNa lokamai ( havAta ) vidyamAna haiM-rahate haiM - aura ve ( niyamA ) niyamase ( aMtamuttAra ) antarmuhUrta AyuSyavAle hote haiM, tathA ( ahissA - ) adRzya haiM-A~khase dekhane meM nahIM Ate // 14 // bhAvArtha - pratyeka - vanaspatikAyako chor3akara pRthvIkAya Adi pA~coM hI sUkSma-sthAvara sampUrNa lokameM bhare par3e haiM. unakI Ayu antarmuhUrtakI hotI hai tathA ve itane choTe haiM ki A~kha unheM nahIM dekha sakatI. pra0 - antarmuhUrta kise kahate haiM ? u0 - nava samayase lekara, eka samaya kama do ghar3I jitanA kAla antarmuhUrta kahalAtA haiM. nava samayoMkA antarmuhUrta sabase choTA arthAt jaghanya hai; aura, do ghar3ImeM eka samaya kama ho, to vaha antarmuhUrta utkRSTa hai; bIcake kAlameM, nava samayase Age, eka eka samaya bar3hAte jA~ya to, utkRSTa antarmuhUrta taka, asaMkhya antarmuhUrta hote haiM. pra0 - samaya kise kahate haiM ? u0- usa sUkSma kAlako, jisakA ki sarvajJakI dRSTimeM bhI vibhAga na ho sake. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra0-- muhUrta kise kahate haiM? u0-do ghar3I arthAt ar3atAlIsa miniToMkA muhUrta hotA hai. vizeSa--pratyekavanaspatikAya niyamase bAdara hai, pA~ca sthAvara, sUkSma aura bAdara do tarahake haiM, sabako milAkara | gyAraha bheda huye; ye gyAraha paryApta aura aparyAptarUpase do tarahake haiM, isa taraha sthAvarajIvake bAIsa bheda huye. pra-paryApta-jIva kise kahate haiM ?. u0--jo jIva apanI paryAptiyA~ pUrI kara cukA ho, use. pra0-aparyApta-jIva kise kahate haiM ? u-jo jIva apanI paryAptiyA~ pUrI na kara cukA ho, use. -paryApti kise kahate haiM ? u-jIvakI usa zaktiko-jisake dvArA jIva, AhArako grahaNa kara rasa, zarIra aura indriyoMko banAtA hai tathA yogya pugaloMko grahaNa kara zvAsocchAsa, bhASA aura manako banAtA hai. saMkha-kavaDDaya-gaMDula, jloy-cNdnng-als-lhgaaii| mehari-kimi-pUyaragA, veiMdiya mAivAhAI // 15 // (saMkha) zaGkha-dakSiNAvarta Adi, (kabaDDaya) kapardaka-kaur3I, (gaMDula) gaNDola peTameM jo moTe kRmi gaMdolA paidA hote hai hai, (jaloya) jalaukA-joMka, (caMdaNaga) candanaka-akSa-jisake nirjIva zArIrako sAdhu loga sthApanAcAryane rakhate hai, (alasa) bhUnAga alasIyA jo varSA RtumeM sA~pa sarIkhe laMce lAla raMgake jIva paidA hote haiM, (lahagAI ) lahaka-lAlI yaka-jo bAsI roTI Adi annameM paidA hote haiM, (mehari ) kASThake kIr3ela, (kimi) kRmi-peTameM, phor3emeM tathA bavAsIra AdimeM paidA hote haiM, (pUaragA) pUtaraka-pAnIke kIr3e, jinakA mu~ha kAlA aura raMga lAla vA zveta-prAya hotA hai, hai Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (mAivAhAI ) mAtRvAhikA-jisakI gujarAtameM AMdhekatA hai aura vahAke lAMga cUDala kahate haiM; ityAdi (veIdiya) dvIndriya jIva haiM. // 15 // bhAvArtha-jina jIvoMke tvacA aura jIbha ho, dUsarI indriyA~ na hoM, ve jIva dIndriya kahalAte haiM, jaise zaMkha, kaur3I, peTake jIva, joka, akSa, bhUnAga, lAlIyaka, kASThakITa, kRmi, pUtaraka aura mAtRvAhikA Adi. gomI-maMkaNa-jUA, pipIli-uddehiyA ya mkoddaa| illiya-ghayamillIo, sAvaya-gokIDa jaaiio||16|| gaddahaya-corakIDA, gomayakIDA ya dhannakIDA ya / kuMthu-guvAliya-iliyA, teiMdiya iMdagovAI // 17 // (gomI ) gulmi-kAnakhajUrA, (maMkaNa ) matkuNa-khaTamala, ( juA) yUkA-. ( pipIli ) pipIlikA-cIMTI, kAlI, kIDI ( uddehiyAya ) upadehikA-dImaka, aura (makkoDA) matkoTaka-makor3A, (illiya ) illikA-IlI, jo anAjameM 3 || paidA hotI hai, (ghayamillIo) ghRtelikA-jo ghImeM paidA hotI hai, lAlaMkIDI (sAvaya) carma- yUkA-jo zarIrameM paidA hotI hai, jisase bhaviSyameM aniSTakI zaGkA kI jAtI hai, (gokIDa jAIo) gokITakI jAtiyA~ arthAt pazuoMke kAna Adi, avayavoMmeM paidA honevAle jIva // 16 // (gadahya) gardabhaka-gozAlA AdimeM paidA honevAle sapheda raMgake jIva, (corakIDA) corakITa-viSThAke kIr3e, (gomaya kIDA) gomayakITa-govarake kIr3e, (dhannakIDAya ) dhAnyakITa-anAjake kIDe, aura (kuMthu) kunthu-eka kismakA kIr3A, (guvAliya) gopAlikA-eka kismakA aprasiddha jIva, (iliyA) IlikA-2 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** ***** | jo zakkara aura cAvalameM paidA hotI hai, (iMdagovAI) indragopa-jo varSA meM lAla raMgakA jIva paidA hotA hai jise paMjAbI | pIjavhoTI, aura gujarAtI gokalagAya kahate haiM-mAravADameM mammolAka0 ityAdi (teiMdiya) trIndriya jIva haiM // 17 // __ bhASArtha-jina jIvoMko sirpha zarIra, jIbha aura nAka ho, unako trIndriya kahate haiM, ve ye hai;-phAnakhajUrA, khaTa mala, jUM , cIMTI, dImaka, anAjameM paidA honevAlI IlI, makor3A, dhImeM paidA honevAlI lAla kIDI, zarIrameM paidA honevAlI carmajUM, gAyake kAnaAdimeM paidA honevAle kIr3e, gozAlAmeM paidA honevAle jIva, viSThAke kIr3e, gobarake kIr3e, | anAjake kIr3e, kunthu, gopAlikA, zakkara aura ghAyalameM paidA honevAle jIva IlI, indragopa Adi. cauridiyA ya vicchU,DhiMkuNa-bhagarAya amariyA-ti chiya sAgalagA,kaMsArI-kavilaDolAI183 | (vicchU ) bicchU, (DhiMkuNa) DhikuNa-ghur3asAla AdimeM paidA hotA hai, (bhamarA) bhramara-bhauMrA, (bhamAreyA) bhrama-12 || rikA-bare, (tiDDA) TiDDI-TIr3hI, (macchiya) makSikA-makkhI, madhumakkhI, ('DasA) daMdA-DAMsa, (masagA) mazaka macchara, (kaMsArI) kaMsArikA-jo ujAr3a jagahameM paidA hotI hai, (kavilaDolAI) kapilaDolaka-eka kismakA jIva || jise gujarAtI khar3amA~kar3I kahate haiM, ityAdi (cauriMdiyA) caturindriya jIva hai / / 18 / / / | bhAvArtha-jina jIvoMko zarIra, jIbha, nAka aura A~kha ho, ve caturindriya kahalAte haiM, jaiseH-bicchU, ghur3asAlameM, paidA honevAlA DhikuNa nAmaka jIva, bhamarA, bere, makkhI, madhumakkhI, DA~sa, macchara, dIr3hI, kaMsArikA, kapilaDolaka aadi| * sakA * Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcidiyA ya cauhA, nAraya- tiriyA- maNussa- devA ya / neraiyA sattavihA, nAyavA puDhavibheSaNaM // 19 // (paMciMdiyA ) pazendriya jIva (cA) caturdhA - cAra prakArake haiM (nAraca ) nArakiyA, ( tiriyA) tiryaJca, (maNussa) manuSya (ga) (devA) ( ) meM rahanevAle jIva ( puDhavibheSaNaM ) pRthvI ke bheda se ( sattavihA ) saptavidhA - sAta prakArake ( nAyabA ) jAnanA // 19 // bhAvArtha -- pazcendriya jIvake cAra bheda haiM:-nAraka, tiryaJca, manuSya aura deva, bhinna bhinna sAta sthAnoMmeM paidA honeke kAraNa nAraka jIva sAta prakArake haiM. una sAta sthAnoMke - narakoMke nAma ye haiM; ratnaprabhA, zarkarAprabhA, vAlukAprabhA, paGkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaH prabhA aura tamastamaHprabhA. "paJcendriya jIvoM meM nArakoMke bheda kahakara aba cAra gAthAoMse pacendriya tiryaJca aura manuSyoMke bheda kahate haiM." jalayara-thalayara- khayarA, tivihA paMceMdiyA tirikkhA y| susumAra-maccha kacchava, gAhA magarAi jalacArI ( jalayara) jalaghara, ( thalayara) sthalacara, ( khacarA) khecara ( paMceMdiyA ) pazcendriya (tirikkhA ) tiryaJca ( tivihA ) trividha arthAt tIna prakArake haiM. ( jalacArI ) jalameM rahanevAle ( susumAra ) zizumAra - suisa, jisakA AkAra bhaiMsa jaisA hotA hai, (maccha) matsya-machalI, ( kacchava ) kacchapa kachuA, ( gAhA ) grAha - ghar3iyAla, (magarAi ) makara-magara Adi haiM // 20 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASArtha-paJcendriya tiryaJcake tIna bheda haiM; jalaghara, sthalacara aura kheghara. jalacara jIva the haiM;-suIsa, machalI, kachuA, grAha, makara Adi, caupaya-uraparisappA, bhuyaparisappA ya thlyraativihaa|go-spp-nul-pmuhaa, bodhavvA te smaase21|| (thalayarA) sthalacara jIva (tivihA) trividha arthAt tIna prakArake haiM; (caupaya ) catuSpada-cAra perase calanevAle, (uraparisappA) uraparisarpa-chAtIse-peTase calanevAle (ya) aura ( bhuyaparisappA) bhujaparisarpa-bhujAoMse calanevAle, (go) gAya, (sappa) sA~pa, (naula) nakula navaliyA (pamuhA) pramukha-Adi (te) ve (samAseNe) samAsase-saGkepase (bodhavA) jAnaneM // 21 // mAyA malIna socA jIva -ninako sthalacara kahate haiM-tIna prakArake haiM; (1) cAra perase calanevAle gAya, bhaisa Adi; (2) peTase calanevAle sarpAdiH (3) bhujAoMse calanevAle nakula-nyolA Adi / kramazaH ina tInokaoNloMko catuSpada, ura parisarpa aura bhujaparisarpa kahate haiM. khayarA-romaya-pakkhI, cammayapakkhI ya pAyaDA cevAnaralogAobAhiM, samuggapakkhI viyayapakkhI // 22 // (khayarA) khecara-AkAzameM ur3anevAle jIva (romayapakkhI) romajapakSI (ya) aura (cammayapakkhI) dharmajapakSI (pAyaDA) prakaTa haiM-prasiddha haiM. (naralogAo) naralokase-manuSyalokase (bAhi~) bAhara (samuggapakkhI) samudgapakSI aura (viyayapakkhI) vitatapakSI haiM // 22 // rakama Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *HAKAK-4* bhAvArtha-AkAzameM ur3anevAle tiryazca, khecara kahalAte haiM, unake do bheda hai;-romajapakSI, aura carmajapakSI. romase | jinake paGkha bane haiM ye romajapakSI, jaise-totA, haMsa, sArasa Adi. cAmase jinake paGkha bane haiM ye carmajapakSI, jaise-camagAdar3a Adi. jahA~ manuSyakA nivAsa nahIM hai, usa bhUmimeM do taraha ke pakSI hote haiM;-samudgapakSI aura vitatapakSI. sikur3e hue, jinake Dabbeke samAna paGkha hoM, ve samudgapakSI. jinake paGka phaile hue hoM, ve vitatapakSI kahalAte haiM. save jala-thala-khayarA, saMmucchimA gambhayA duhA huMti / kammAkammagabhUmi, aMtaradIvA maNussA ya // 23 // (sadhe ) saba (jalathalakhayarA ) jalacara, sthalacara, aura khecara ( samucchimA) sambhUchima, (gambhayA) garbhaja (duhA) | dvidhA-do prakArake (huti ) hote haiM. (maNussA) manuSya (kammAkammaga bhUmi) karmabhUmija, akarmabhUmija (ya) aura (aMtaradIvA) antadvIpavAsI haiM // 23 // bhAvArtha-pahale tiryaJcake tIna bheda kahe haiM: jalacara, sthalacara, aura khecara. ye tInoM do do prakArake haiM; saMmUchima, aura garbhaja. jo jIva, mA-vApake binA hI paidA hote haiM, ve saMmUcchima kahalAte haiM. jo jIva, garbhase paidA hote haiM ve garbhaja. manuSyake tIna bheda haiM, karmabhUmija, akarmabhUmija, aura anta:panivAsI. khetI, vyApAra Adi karma-pradhAna / bhUmiko karmabhUmi kahate haiM / usameM paidA honevAle manuSya, karmabhUmija kahalAte haiM; karmabhUmiyA~ pandaraha haiN| pA~ca bharata pA~ca airavata aura pA~ca mahAvideha. jahA~ khetI, vyApAra Adi karma nahIM hotA usa bhUmiko akarmabhUmi kahate haiM, vahA~ | pedA honevAle manuSya akarmabhUmija kahalAte haiM; akarmabhUmiyoMkI saMkhyA tIsa hai| vaha isa prakAra:-DhAI dvIpameM pA~ca * ** Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * ** hai meru haiM, pratyeka meruke donoM tarapha arthAt uttara tathA dakSiNakI ora 1 haimavaMta, 2 airaNyavaMta, 3 harivarSa, 4 rammaya, 5 / devakuru aura 6 uttarakuru, ina nAmoMkI chaha chaha bhUmiyA~ haiM, ina chaha bhUmiyoMko pA~ca meruoMse guNanepara tIsa saMkhyA 6 hotI hai. antadvIpameM paidA honevAle manuSya antadvIpanivAsI kahalAte haiM, antadvIpoMkI saMkhyA chappana hai, vaha isa * prakAra-bharatakSetrase uttara dizAmeM himavAn nAmaka parvata hai, vaha pUrva dizAmeM tathA pazcima dizAmeM lavaNasamudrataka lambA hai, isakI pUrva tathA pazcimameM IzAnAdivizimeM do do daMSTrAkAra bhUmiyA~ samudrake bhItara haiM, isa taraha pUrva tathA pazcimakI vicAra daMSTrAyeM huI isI prakAra aivatakSetrase uttara, zikharI nAmaka parvata hai, vaha bhI pUrva tathA pazcimameM samudra taka lambA hai aura donoM dizAoMmeM do do daMSTAkAra bhUmiyA~ samudra ke andara ghusI haiM, donoMkI ATha dSTrAyeM huI, hara eka 15STrAmeM sAta sAta antadvIpa haiM, sAtako AThase guNanepara chappana saMkhyA huI. vizeSa-karmabhUmi, akarmabhUmi aura antadvIpa, ye saba DhAI dvIpameM haiM. jambUdvIpa, dhAtakIkhaNDa aura puSkaravaradIpakA AdhA bhAga, inako DhAI dvIpa kahate haiM. isa DhAI dvIpameM hI manuSya pedA hote haiM tathA marate haiM, isaliye isako manuSyakSetra' kahate haiM, isakA parimANa paiMtAlIsa lAkha yojana hai. akarmabhUmi aura antIpameM jo manuSya rahate haiM, unheM 'yugaliyA' kahate haiM, isakA kAraNa yaha hai ki strI-puruSakA yugma-jor3A-sAtha hI pedA hotA hai aura unakA vaivAI hika sambandha bhI paraspara hI hotA hai. inakI U~cAI AThasau dhanuSakI, aura Ayu, palyopamakA asaMkhyAtavA bhAga / jitanI hai. pandaraha karmabhUmiyA~, tIsa akarmabhUmiyA~ aura chappana antarvIpa, ina sabako milAnese ekasau eka manuSya-181 HTAK SAARCARE ****** Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmiyA~ huI, inameM paidA honese manuSyoM ke bhI utane hI bheda hue, inake bhI paryApta aura aparyApta rUpase do bheda haiM, isaliye dosau do bheda hue. ina garbhaja manuSyoMke mala, kapha AdimeM jo manuSya paidA hote haiM, ve saMmUcchima kahalAte haiM tathA ve apanI paryApti pUrI kiye binA hI mara jAte haiM; inake saMmUcchima manuSya ke ekasI eka bhedoMke sAtha dosI doko milAnese manuSyoMke tInasau tIna bheda hote haiM. dasahA bhavaNAhivaI, aTThavihA vANamaMtarA huMti / joisiyA paMcavihA, duvihA vemANiyA devA // 24 // (bhavaNAhivaI) bhavanAdhipati devatA ( dasahA ) dazadhA dasa prakAra ke haiM, ( vANamaMtarA) vAnamantara devatA, ( aTThavihA) aSTavidhA - ATha prakArake, (huti ) hote haiM. ( joisiyA ) jyotiSkA - jyotiSka devatA, (paMcavihA) paJcavidhA - pA~ca prakArake haiM aura ( vaimANiyA devA ) vaimAnika devatA, ( duvihA) do prakAra ke haiM // 24 // bhAvArtha - bhavanapati devatAoMke dasa bheda haiM:- 1 asurakumAra, 2 nAgakumAra, 3 suparNakumAra, 4 vidyutkumAra, 5 agnikumAra, 6 dvIpakumAra, 7 udadhikumAra, 8 dikumAra, 9 vAyukumAra, aura 10 stanitakumAra vAnamantara - vANavya ntara- devatAoMke ATha bheda haiM:-1 pizAca, 2 bhUta, 3 yakSa, 4 rAkSasa, 5 kinnara, 6 kiMpuruSa, 7 mahoraga, aura 8 gAndharva. vANavyantara ( vAnamantara ) ke ye bhI ATha bheda haiM:- 1 aNapannI, 2 paNapanI, 3 isIvAdI, 4 bhUtavAdI, 5 kandita, 6 mahAkandita, 7 kohaNDa, aura 8 pataGga jyotiSka devatAoMke pA~ca bheda haiM; - 1 candra, 2 sUrya, 3 graha, 4 nakSatra, aura 5 sArA. vaimAnika devatA do prakAra ke hai:- 1 kalpopapanna, aura 2 kalpAtIta. kalpa arthAt AcAra Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaGkaroMke pA~ca kalyANakameM AnA-jAnA, usakI rakSA karanevAle devatA, 'kalpopapanna' kahalAte haiM. ukta AcArake pAlana karanekA adhikAra jinheM nahIM haiM, ve deva, 'kalpAtIta' kahalAte haiM. kalpopapanna devatAoMke bAraha devaloka haiM. isaliye sthAnake bheda se una devoMke bhI bAraha bheda samajhanA cAhiye. bAraha deva loka ye haiM; -1 saudharma, 2 IzAna, 3 sanakumAra, 4 mAhendra, 5 brahma, 6 lAntaka, 7 zukra, 8 sahasrAra, 9 Anata, 10 prANata, 11 AraNa, aura 12 acyuta. kalpAtIta devoMke caudaha bheda haiM; navayaiveyaka meM rahanevAle tathA pA~ca anuttaravimAna meM rahanevAle. navagraiveyakoM ke nAma ye haiM:- 1 sudarzana, 2 suprabuddha, 3 manorama, 4 sarvatobhadra, 5 vizAla, 6 sumanasa, 7 saumanasa, 8 priyaGkara, aura 9 nandikara. pA~ca anuttaravimAnoMke nAma ye haiM: -1 vijaya, 2 vaijayanta, 3 jayanta, 4 aparAjita, aura 5 sarvArthasiddha. ana ukta devoMke sthAna - rahane kI jagaha -saMkSepameM kahate haiN| meru parvatake mUlameM samabhUtala pRthvI haiM, usase nIce ralaprabhA nAmaka prathama narakakA dala eka lAkha assI hajAra yojana moTA hai, usameM teraha pratara haiM, una prataroMmeM bAraha Antara-sthAna haiM, prathama aura antima Antara-sthAnoMko chor3akara bAkIke dasa Antara-sthAnoMmeM, hara ekameM, eka eka bhavanapati devoMke nikAya rahate haiM pratyeka nikAya meM dakSiNakI tarapha eka, aura uttarakI tarapha eka aise do indra hote haiM, isa taraha dasa nikAyoMke bIsa indra hue. pahale kahA gayA hai ki ratnaprabhAkA dala eka lAkha assI hajAra yojana moTA hai, Upara eka hajAra aura nIce eka hajAra yojana pRthvIko chor3akara vAkIke eka lAkha aThahattara hajAra yojanameM pUrvokta teraha pratara haiM, jinameM ki dasa Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakArake bhavanapati deva rahate haiM, Uparake bace hue eka hajAra yojanameM sau yojana Upara, aura sau yojana nIce chor3a diye jAnepara mAphI AisI yojanA stara nikAya haiM; pratyeka nikAyameM, bhavanapati nikAyakI taraha; dakSiNameM eka, aura usarameM eka aise do indra rahate haiM, isa taraha ATha vyantara nikAyake solaha indra hue. Upara jo sau yojana chor3a diye gaye the, unameMse dasa yojana Upara, aura dasa yojana nIce chor3a diye jAnepara assI yojana vace, unameM ATha prakArake vANamantara deva rahate haiM; pratyeka nikAya meM pahalekI taraha eka dakSiNameM, aura eka uttarameM aise do indra rahate haiM, isa prakAra ATha nikAyoMke solaha indra hue; donoM prakArake vyantaroMke battIsa indra hue, inameM bhavana - pati ke bIsa indroMke milAnepara bAvana indra hue. aba jyotiSka devoMkI rahanekI jagaha kahate haiM. pahale jyotiSka devoMke pA~ca bheda kaha cuke haiM, unake aura bhI do bheda haiM, eka 'cara' aura dUsare 'sthira'; manuSya-kSetra meM jo jyotiSka deva haiM, ve cara haiM, arthAt hamezA ghUmate rahate haiM aura manuSyalokase bAharake jyotiSka deva, sthira haiM arthAt unake vimAna eka hI jagaha rahate haiM, jahA~para ki ve haiM. candra, sUrya, graha, nakSatra aura tArA, ina pAMca jyotiSka devoMmeM, candra aura sUrya, ina donoMkI indra- padavI hai arthAt ye donoM, jyotiSkoMmeM indra kahalAte haiM, dUsaroMko indra- padavI nahIM hai. meruke samabhUtala - mUlase Upara sAta sau nabbe yojanakI U~cAIpara tArAoMke vimAna haiM, vahA~se dasa yojanakI U~cAIpara sUryakA vimAna hai, vahA~se assI yojanakI U~cAIpara candrakA vimAna hai, vahA~se cAra yojanakI U~cAIpara nakSatroMke vimAna haiM, | vahA~se solaha yojanapara dUsare dUsare grahoMke vimAna haiM, tAtparya yaha hai ki meruke mUlakI sapATa bhUmise sAtasau nave Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RIA ***** yojanake Upara ekasau dasa yojanoMmeM jyotiSka deva rahate haiM, aba vaimAnika devoMke sthAna kahate haiM;-sampUrNa loka-jise tribhuvana kahate haiM-usakA AkAra puruSake samAna hai, aura usakI lambAI caudaha rAjU hai, nIcekI sAta rAjuoMmeM sAta naraka haiM. nAbhikI jagaha-madhyameM-manuSyaloka hai. merukI sapATabhUmise. sAtasA nave yojanapara jyotiSka devoMke , | vimAna haiM, vahA~se lagabhaga eka rAjU Upara, dakSiNa dizAmeM saudharma devaloka aura uttara dizAmeM IzAna devaloka paraspara jur3e hue haiN| vahA~se kucha dUra Upara, dakSiNameM tRtIya devaloka sanatkumAra aura uttarameM cauthA devaloka mAhendra, eka dUsarese lage hue haiN| vahA~se Upara pA~cavA~ brahmaloka, chaThA lAntaka, sAtavA~ zukra, AThavA~ sahasrAra ye cAra devaloka, |kucha kucha antarapara kramase ekapara eka aisI sthiti meM hai| vahA~se kucha U~cAIpara navavA~ Anata aura dasavA~ prANata, 5 hA dakSiNa aura uttarameM, eka dUsarese lage hue haiM; vahA~se kucha U~cAIpara, gyArahavA~ AraNa aura bArahavA~ acyuta, dakSiNa tathA uttara dizAoMmeM, eka dUsarese jur3e hue haiM. prathamake ATha devalokoMke ATha indra haiM arthAt hara eka devalokakA hai eka eka indra hai; para navaveM aura dasaveM devalokakA eka tathA gyArahaveM aura bArahaveM devalokakA eka, isa prakAra antima cAra devalokoMke do indra haiM; prathamake ATha milAnese kalpopapanna vaimAnika devatAoMke dasa indra hue. puruSAkAra lokake galeke sthAnameM navanaiveyaka haiM, vahA~se kucha Upara pA~ca anuttaravimAna haiM. lokarUpa puruSake lalATakI jagaha siddhazilA hai, jo sphaTikake samAna nirmala arjunasonekI hai, vahA~se eka yojanapara lokakA anta hotA hai, lokake, antimabhAgameM siddha mahArAjakA nivAsa hai. aba tIna prakArake kilbiSika deva tathA nava prakArake lokAntika devoMkA nivA * * Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAna kahate hai. prathama prakAra ke kilvipikoM kI tIna palyopama Ayu hai aura ve pahale tathA dUsare devalokake nIce rahate haiM. dUsare prakArake kilbiSakoMkI Ayu, tIna sAgaropamakI hai aura ve tIsare tathA cauthe devalokake nIce rahate haiM. tIsare prakArake kilbiSakoM kI Ayu teraha sAgaropama hai aura ve pA~caveM tathA chaThe devalokake nIce rahate haiM. ye saba kizviSika deva, cANDAla ke samAna, devoMmeM nIca samajhe jAte haiM. lokAntika deva, pA~cayeM devalokake antameM uttara-pUrvAdi koNameM rahate haiM. causaTha indraH - bhavanapati devoMke vIsa, vyantaroMke battIsa, jyotiSiyoM ke do aura vaimAnika devoMke dasa, sabakI saMkhyA milAnepara indroMkI causaTha saMkhyA hotI hai. zAstrameM devoMke 198 bheda kahe haiM, unako isa taraha samajhanA cAhiye:-bhacanapatike dasa, cara jyotiSkake pA~ca, sthira jyotiSkake pA~ca, vaitADhyapara rahanevAle tiryaka jRmbhaka devoMke dasa bheda, narakake jIvoMko duHkha denevAle paramAdhAmIke pandaraha bheda, vyantarake ATha bheda, vAnavyantarake ATha bheda, kilviSiyoMke tIna bheda, lokAntikake nava bheda, vAraha | devalokoMke bAraha bheda, nava graiveyakoMke nava bheda, pA~ca anuttaravimAnoMke pA~ca bheda, saba milAkara 99 bheda hue, inake bhI paryApta aura aparyApta rUpase do bheda haiM, isa prakAra 198 bheda devoMke hote haiM. manuSyoMke 303 bheda pahale kaha cuke / aba tiryake 48 bheda kahate haiM:- pA~ca sUkSmasthAvara, pA~ca bAdarasthAvara, eka pratyeka vanaspatikAya aura tIna vika | lendriya saba milAkara caudaha hue; ye caudaha paryApta aura aparyApta rUpase do prakArake haiM, isa taraha aTThAIsa hue jalacara, khecara, tathA sthalacarake tIna bhedaH - catuSpada, uraH parisarpa tathA bhujaparisarpa, ye pratyeka saMmUcchima aura garbhaja honese Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa bheda hue, ve yatoM paryAza aura aparyAdha rUpase do prakArake haiM, isaliye vIsa bheda hue, inameM pUrvokta aTThAisa bhedoMke milAnepara tiryazcoMke 48 bheda hote haiM / | nAraka jIvoMke sAta bheda kaha cuke haiM, ve paryApta tathA aparyApta rUpase do tarahake haiM, isa taraha nAraka jIvoMke caudaha * bheda hote haiM. devoMke 198, manuSyoMke 303, tiryoMke 48 aura nArakoMke 14 bheda, ina savako milAnese 563 bheda, saMsArI jIvake hue| kA siddhA panarasabheyA, tittha-atitthAi-siddha bhaeNaM / ee saMkhevegaM, jIvavigappA samakkhAyA // 25 // hai (tittha atitthAi siddha bheeNaM ) tIrtha-siddha, atIrtha-siddha Adi bhedoMse, (siddhA) siddha-jIvoMke (panarasa bheyA) pandaraha bheda haiM. ( saMkhevaNaM) saGgrepase, (ee) ye-pUrvokta, (jIvavigappA) jIva-vikalpa-jIvoMke bheda, (samakkhAyA) kahe gaye // 25 // F bhAvArtha-tIrtha-siddha, atIrtha-siddha Adi siddhoMke pandaraha bheda "navatattva" meM kahe haiM, use dekhalenA cAhiye. / saGkepameM jIvoMke bheda isa grandhameM kahe gaye haiM. eesi jIvANaM, sarIramAU-ThiI sakAyaMmi / pANAM joNipamANaM, jesiM jaMasthi taM bhaNimo // 26 // IS (eesiM) ina-pUrvokta (jIvANaM) jIvoMke, (sarIraM) zarIra-pramANa, (Aja) AyuH-pramANa, (sakAryami) sva Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyA, (ThiI) sthitikA pramANa arthAt svakAyasthiti-pramANa, (pANA) prANa-pramANa aura (joNipamANa) yonipramANa, (jesiM) jinoMke, (jaM asthi) jitane haiM, (taM) use, (bhaNimo) kahate haiM // 26 // bhAvArtha-pahale ekendriya Adi jIva kahe gaye haiM, unake zarIrakA pramANa, AyukA pramANa, svakAyasthitikA 5 pramANa-kendriyAdi jIvoMkA para kara phira hamI kAyameM paidA honA, 'svakAyasthiti' kahalAtA hai usakA pramANa | prANa-pramANa-dasa prANoMmeMse amuka jIvako kitane prANa hai isakI ginatI; yoni-pramANa-caurAsI lAkha yoniyoMmeMse kina kina jIvoMkI kitanI kitanI yoniyA~ haiM isa viSayakI ginatI; ye bAteM Age kahI jAya~gI. aMgulaasaMkhabhAgo, sarIramegidiyANa savesiM / joyaNasahassamahiyaM, navaraM patteyarukkhANaM // 27 // RI (sasi) sampUrNa (egidiyANa ) ekendriyokA (sarIraM) zarIra (aMgula asaMkhabhAgo) u~galIke asaMkhyAtaveM bhAga 6 jitanA hai, (navaraM ) itanAvizeSahaiM lekina (paceyarukkhANaM) pratyekavanaspatiyoMkA zarIra, (joyaNasahassamahiyaM) hajArayojanase kucha adhika hai // 27 // . bhAvArtha- sUkSma tathA bAdara pRthvIkAya Adi ekendriya jIvoMkA zarIra-pramANa, u~galI ke asaMkhyAtaveM bhAga jitanA hai, lekina pratyeka vanaspatikAyake jIvoMkA zarIramamANa, hajAra yojanase kucha adhika hai| yaha pramANa samudrake padmanAlikA tathA DhAI dvIpase bAharakI latAoMkA hai. PRESEMESS NECRAC KAGAR Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** bArasa joyaNa tinne, va gAuA joyaNaM ca annukmso| veiMdiya teiMdiya, cauridiya dehamuJcattaM // 28 // (beiMdiya) dvIndriya, (teiMdiya ) trIndriya aura (cauridiya ) caturindriya jIvoMke, (dehamuJcattaM ) zarIrakA pramANa, (aNukamaso) kramase (vArasa joyaNa) bAraha yojana, (tinnava gAuA ) tIna gavyUta-tIna kosa-aura (joyaNaM) eka yojana hai // 28 // | bhAvArtha-dvIndriya jAtike jIvoMkA zarIra-pramANa, adhikase adhika, bAraha yojana ho sakatA hai, isase adhika nhiiN| isakA matalaba kisI dvIndriya jAtise hai, saMkhahotA hai kula dvIndriyoMse nahIM; aisA hI trIndriya jiivoNkaa| zarIra-pramANa kAnakhajurA tIna kosa aura caturindriya jIvoMkA zarIra-pramANa bhamarokA eka yojana hai. pra0-yojana kise kahate haiM ? u.-cAra kosakA eka yojana hotA hai. pra0--gavyUta kise kahate haiM? 70-eka kosako. dhaNusayapaMcapamANA, neraiyA sattamAipuDhavIe / tatto adbhUNA, neyA rayaNappahA jAva // 29 // ( sattamAi) sAtavIM (puDhavIe) pRthvIke (neraiyA ) nAraka-jIca, (dhaNusayapaMcapamANA) pA~casau dhanuSa pramANake || haiM, (rayaNappahA jAva) ralaprabhA nAmaka prathama pRthvItaka, (tatto) usase (addhabhRNA) AdhA 2 kama pramANa (neyaa)| jANanA // 29 // ***** * * Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha-sAtaveM narakake jIvoMkA zarIra-pramANa pA~casau dhanuSa, chadre narakake jIvoMkA zarIra-pramANa DhAisauM haiM dhanuSa, pA~caveM narakake jIvoMkA ekasau paccIsa dhanuSa, cauthe narakake jIvoMkA sAr3he bAsaTha dhanuSa, tIsare narakake jIvoMkA / _* savA ikatIsa dhanuSa, dUsare narakake jIvokA sAr3he pandaraha dhanuSa aura bAraha aGgula, tathA prathama narakake jIvoMkA zarIra 5 -pramANa paune ATha dhanuSa aura chaha aGgula hai. nArakoMke uttaravaikriya zarIrakA pramANa, ukta pramANase dugunA samajhanA cAhiye. pra0-dhanuSakA pramANa kyA hai? u0-cAra hAthakA eka dhanuSa samajhanA cAhiye. joyaNasahassamANA, macchA uragA ya ganbhayA huNti|dhnnuapuhuttN pakkhisu, bhuyacArI gAuapuhuttaM // 30 // khayarA dhaNuapuhattaM, bhuyagA uragA ya joynnpuhttN|gaauaphttmittaa, samucchimA cauppayA bhaNivA 31, (ganbhayA) samUcchima yA garbhaja (macchA) matsya-machaliyA~, (ya) aura garbhaja (uragA) sA~pa yaha adhikase hai adhika (joyaNasahassamANA) hajArayojana pramANavAle (huti ) hote haiM. (pakkhisu) pakSiyoM meM zarIra pramANa(dhaNua-10 puhuttaM ) dhanuSa-pRthaktva hai tathA (bhuyacArI) bhujacArI-bhujAoMse calanevAle ( gAuapuhuttaM ) gavyUta-pRthaktva-pramANa zarIrake hote haiM // 30 // | (samucchimA) sammUchima (khayarA) khecara jIva (bhuvagA) aura bhujAoMse calanevAle jIva (dhaNuapuhuptaM ) dhanuSa -pRthaktva-pramANavAle hote haiM (ya) aura (uragA) sA~pa Adi (joyaNa puhusa) yojana-pRthaktva zarIra-pramANake hote haiM. (cauppayA) catuSpada jIva ( gAuapuhuttamittA) gavyUta-pRthaktvamAtra ( bhaNiyA) kahe gaye haiM // 31 // SEXERCIRCakck Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha-samuchimaora garbhaja mahA aura garbhaja sakA hIrAna eka hajAra yojanakA hai| isa prakArake | matsya svayambhUramaNa samudra meM hote haiM tathA sarpa manuSya-kSetrase bAhara hote haiM. garbhaja pakSioMkA zarIra-mAna dhanuSapRthaktva hai arthAt do dhanuSase lekara nava dhanuSa taka hai. garbhaja nyolA, goha Adi bhujaparisarpa jIvoMkA zarIra-mAna, ganyUta-pRthaktva hai arthAt do kosase lekara nava kosa taka hai. __ sammacchima khecara tathA bhujaparisarpa jIvoMkA zarIramAna, dhanuSa-pRthaktva hai. sammUchima ura parisarpa jIvoMkA zarIramAna, yojana-pRthaktva hai. sammUcchima catuSpada-cAra pairavAle-jIvoMkA zarIra-mAna gabyUta-pRthaktva hai. pra-pRthaktva kisako kahate haiN| u-dose lekara nava takakI saMkhyAko pRthaktva kahate haiM. chacceva gAuAI, cauppayA gabbhayA muNeyavA / kosatigaM ca maNussA, ukkosasarIramANeNaM // 32 // | (cappayA gabbhayA) catuSpada garbhajoMkA zarIra-mAna (chaccaiva gAuAI) chaha kosakA (muNeyaSA ) jAnanA (ca) aura (maNussA) manuSya (ukosasarIramANeNaM ) utkRSTa zarIramAname (kosatigaM) tIna kosake hote haiM // 32 // bhAvArtha-devakuru Adi kSetroMmeM catuSpada garbhaja hAthIkA zarIra-mAna chaha kosakA hai tathA devakuru Adike yuga-1 lIyA manuSyoM ke zarIrakI U~cAI, adhikase adhika tIna kosakI hotI hai. IsANaMta surANaM, rayaNIo satta huMti uccattaM / duga-duga-duga-cau-gevi, jaNuttare ikika parihANI // 33 // ACTS** Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( IsANaMta ) IzAnAnta-- IzAna devaloka taka ke ( surANaM) devatAoMkI ( uccattaM ) U~cAI (sana ) sAta ( rayaNIo) ( rali - hAtha ( huMti ) hotI hai: ( duga-duga-duga-cara gevijaNuttare) do, do, do, cAra, nayayaiveyaka aura pA~ca anuttaravimAnoMke devoMkA zarIra-mAna ( ikika parihANI ) eka eka hAtha kama hai // 33 // bhAvArthe- dUsarA devaloka, IzAna hai, vahA~ke devoMkA tathA bhavanapati, vyantara, jyotiSI aura saudharma devAMkA zarIra sAta hAtha U~cA hai; sanatkumAra aura mAhendrake devoMkA zarIra chaha hAtha U~cA hai: brahma aura lAntakake devakA pA~ca hAthaH zukra aura sahasrArake devoMkA cAra hAtha Anata, prANata, AraNa aura acyuta ina cAra devalokoMke devoMkA tIna hAtha; navayaiveyakake devoMkA do hAtha aura pA~ca anuttara vimAnavAsI devoMkA eka hAtha U~cA hai. yahA~ jIvoMkA zarIra-mAna utsedhAGgalase samajhanA cAhiye. pra0--utsedhAGgula kisako kahate haiM? bAvIsA puDhavIe, sattaya Aussa tini vaauss| vAsa sahassA dasa taru, gaNANa teU tirattAU // 34 // u0 - ATha yarvokA eka utsedhAGgula hotA hai.. ( puDhavIe) pRthvI kAya jIvoMkA Ayu ( bAvIsA ) bAIsa hajAra varSakA hai ( Aussa) apUkAya jIvoMkA Ayu | ( sattaya ) sAta hajAra varSakA ( vAussa) vAyukAya jIvoMkA Ayu ( tinni) tIna hajAra varSakA ( tarugaNANa ) pratyeka vanaspatikAya ke jIva-samudAyakI Ayu (cAsa sahassA dasa ) varSasahasra - daza arthAt dasa hajAra varSakA ( teU ) teja:kAya jIvoMkA ( tirattAU ) tIna ahorAtrakA Ayu hai || 34 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na ASTRAIGARH bhAvArtha-pRthvIkAya jIvoMkA adhikase adhika Ayu-utkaSTa Ayu-bAIsa hajAra varSaH apkAya jIvoMkA Ayu sAta hajAra varSa; vAyukAya jIvoMkA tIna hajAra varSaH pratyeka vanaspatikAya jIvoMkA dasa hajAra varSa aura teja kAya jIvoMkA tIna ahorAtra Aya hai. yaha to huI utkRSTa Ayu, lekina jaghanya Ayu sabakA antarmuhUrtakA hai. vAsANi bArasAU, biiMdiyANaM tiiMdiyANaM tu / auNApanna diNAi, cauriMdINaM tu chammAsA // 35 // | (viiMdiyANaM ) dvIndriya jIvoMkA (Au) Ayu (bArasa ) bAraha (vAsANi ) varSakA hai, (tiiMdiyANaM tu ) trIndriya jIvoMkA to ( auNA panna diNAi) unacAsa dinakA Ayu hotA hai ( cauriMdINaM tu) aura cArindriya jIvoMkA Ayu (chammAsA) chaha mahInekA hai // 35 // | bhAvArtha-dvIndriya jIvoMkA utkRSTa Ayu bAraha varSakA, trIndriyoMkA unacAsa dinakA aura caturindriyakA chaha mahInekA hai. yaha sabakA utkRSTa Ayu hai, jaghanya Ayu antarmuhUrtakA samajhanA cAhiye. sura-neraiyANa ThiI, ukosA sAgarANi tittIsaM / caupaya-tiriya-maNussA, tinniya paliovamA huMti // 6 (sura-neraiyANa ) deva aura nAraka jIvoMkA (ukkosA) utkRSTa adhikase adhika (liI sthiti-Ayu (sAgarANi tittIsaM) tetIsa sAgaropama hai, (caupaya-tiriya ) cAra pairavAle tiryazca aura ( maNussA) manuSyoMkA Ayu (tiziya) tIna (paliovamA) palyopama ( huMti ) hai // 36 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALSARA bhAvArtha-deva aura narakavAsI jIva, adhikase adhikA, tetIsa sAgapA saka jIte haiM aura catuSpada tiryaJca tathA manuSya tIna palyopama taka; ye tiryazca tathA manuSya devakuru Adi kSetroMke samajhanA cAhiye. deva tathA nAraka jIvoMkA jaghanya Ayu-kamase kama Ayu-dasa hajAra varSakA hai| manuSya tathA tiryazca jIvoMkA jaghanya Ayu, antarmuhurtakA hai. / jalayara-urabhuyagANaM, paramAU hoi putvakoDIU / pakkhINaM puNa bhaNio, asaMkhabhAgo apaliyassa 37 / (jalayara-urabhuyagANaM ) jalacara, uraHparisarpa aura bhujaparisarpa jIvoMkI (paramAU) utkRSTa Ayu (puSakoDIU) | eka karor3a pUrva hai, (pakkhINaM puNa) pakSiyoMkI Ayu to (paliyassa ) pasyoSamakA (asaMkhabhAgo) asaMkhyAtavA~ bhAga jitanI (bhaNio) kahA hai // 37 // __ bhAvArtha-garbhaja aura sammUchima aise do prakArake jalacara jIvoMkA tathA garbhaja, ura parisarpa aura bhujaparisarpa jIyoMkI utkRSTa Ayu eka karor3a pUrva hai| garbhaja pakSiyoMkA Ayu palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga jitanA hai. save suhamA sAhA-raNA ya, saMmucchimA maNussA ya / ukrosa jahanneNaM, aMtamuhuttaM ciya jiyaMti // 38 // R (save) sampUrNa (suhumA) pRthvIkAya Adi sUkSma (ya) aura (sAhAraNA) sAdhAraNa vanaspatikAya (ya) aur| (samucchimA maNussA) saMmUchima manuSya (ukosa jahanneNaM) utkRSTa aura jaghanyase (aMtamuhuttaM ciya) antarmuhUrta hI (jiyaMti) jIte haiM // 38 // 46256** S WAROKES Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAX * * * X * bhAvArtha-sUkSma pRthvIkAya Adi jIva, sUkSma aura bAdara sAdhAraNa vanaspatikAbake jIva aura sammUrchima manuSya, utkarSase aura jaghanyase sirpha antarmuhUrta taka jIte haiM. prazna-palyopama kisako kahate haiM ? 0-asaMkhya varSAkA eka palyopama hotA hai. pra0-sAgaropama kise kahate haiM? u0-dasa kor3A kor3I palyopamakA eka sAgaropama hotA hai.. pra.-pUrva kisako kahate hai ? u0-sattara lAkhakoDa, chappana hajAra karor3a varSoM kA eka pUrva hotA hai. ogAhaNAumANaM, evaM saMkhevao samakkhAyaM / je puNa ittha visesA, visesa suttAu te neyA // 39 // (evaM) isa prakAra (ogAhaNAumANaM) avagAhanA-zarIra aura AyukA mAna (saMkhevao) saGkepase (samakkhAya) kahA gayA (je puNa ittha) yahA~ jo bAteM (visesA) vizeSa haiM, (visesa muttAu) vizeSa sUtroMse (te) unako (neyaa)| jAnanA // 39 // bhAvArtha-deha-mAna tathA Ayu-mAnake viSayameM vizeSa bAteM jAnanA hoM, to "saMgrahaNI," "prajJApanA" Adi / sUtroMse jAnanA cAhiye. egidiyA ya sabe, asaMkha ussappiNI sakAyaMmi / uvavarjati cayaMtia, aNaMtakAyA aNaMtAo // 4 // (sabai) saba (egiMdiyA) ekendriya jIva (asaMkha utsappiNI ) asaMkhya utsarpiNI tathA avasarpiNI taka (sakA * X *** % *** % Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yami) apanI kAyA (uvavajati ) utpanna hote haiM (a) aura (cayaMti ) marate haiM; (aNaMtakAyA) anantakAya jIva (aNaMtAo) ananta utsarpiNI tathA avasarpiNI taka / / 40 / / | bhAvArtha- pRthvI, apa, teja, vAyu aura pratyeka vanaspatikAyake jIva, usI pRthvI AdikI apanI kAyAmeM, asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI taka paidA hote tathA marate haiN| anantakAyake jIva to usI apanI kAyAmeM ananta utsarpiNIavasarpiNI taka paidA hote tathA marate haiM. | H0-utsarpiNI kisako kahate haiM ? u0-dasa kor3A kor3I sAgaropamakI eka utsarpiNI tathA utanekI hI eka avasarpiNI hotI hai. saMkhijasamA vigalA, sattaTTa bhavA pnnidi-tisminnuyaa| uvavajati sakAe, nAraya devA a no ceva // 41 // | (vigalA) vikalendriya jIva (saMkhijjasamA) saMkhyAta hajAra varSoM taka (sakAe) apanI kAyAmeM (uvavajaMti ) paidA hote haiM, (paNidi-tiri-maNuyA) pazcendriya tiryaJca aura manuSya ( sattada bhavA) sAta-ATha bhava taka, lekina (nAraya || devA) nAraka aura deva (no ceca) nahIM // 41 // / bhAvArtha-dIndriya, trIndriya aura caturindriya jIva, svakAyAmeM saMkhyAta hajAra varSAMtaka paidA hote tathA marate haiN| paJcendriya tiryazca tathA manuSya lagAtAra sAta tathA ATha bhava karate haiM arthAt manuSya, lagAtAra sAta-ATha vAra, manu 4 vya-zarIra dhAraNa kara sakatA hai, isa prakAra pazcendriya tiryazca bhI. lekIna devatA tathA nAraka jIva marakara phira turanta , AKARSASARAAT Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | apanI yonimeM nahIM paidA hote arthAt deva marakara phira turanta devayoni meM nahIM paidA ho sktaa| isa prakAra nAraka jIva | marakara suranta naraka meM nahIM paidA hotA / hA~ eka do janma dUsarI gatiyoM meM bitAkara phira deva yA naraka - yonimeM paidA ho sakate haiM. isI taraha deva marakara turanta narakayonimeM nahIM jAtA aura nAraka jIva marakara turanta deva - yonimeM nahIM paidA ho sakatA. dasahA jiyANa pANA, iMdi-usalAGa-jogavalA | egidiyasu cauro, bigalesu cha satta aTTheva // 42 // ( jiyANa ) jIvoMko ( dasahA ) dasa prakAra ke ( pANA ) prANa hote haiM: - ( iMdi - usAsAu - jogavalakhyA ) ( pa ) indriya, zvAsocchrAsa, Ayu aura yogabalarUpa, tInabala ( egidiesa) ekendriyoMko ( cauro ) cAra prANa haiM, ( vigalesu ) vikalendriyoMko (cha satta aheva ) chaha, sAta aura ATha // 42 // bhAvArtha -- prANoMkI saMkhyA dasa hai: - pA~ca indriyA~, zvAsocchvAsa, Ayu, manovala vacanavala aura kAyavala. ina dasa prANoMmeM se cAra-tvacA, zvAsocchvAsa, Ayu aura kAyabala ekendriya jIvoMko hote haiM; dvIndriya jIvoM ko chaha prANatvacA, rasanA ( jIbha ), zvAsocchvAsa, Ayu, kAyavala aura vacanabala; trIndriya jIvoMko sAta prANa- tvacA, jIbha, nAka, zvAsocchvAsa, Ayu, kAyavala aura vacanabala; caturindriya jIvoMko ATha prANa-pUrvokta sAta, aura A~kha asanni sanni-paMciM, die nava dasa kameNa bodhavA / tehiM saha vippaogo, jIvANaM bhaNNae maraNaM // 43 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (asanni-sanni-paMciMdiesu) asaMhI paJcendriya tathA saMjJI paJcendriya jIvoMko (kameNa ) kramase (nava dasa) nv| aura dasa prANa (bodhadhA) jANanA. (tehi saha ) unake sAtha (vippaogo) viprayoga-viyoga, (jIvANaM) jIvoMkA (maraNaM) maraNa (bhaNNae) kahalAtA hai // 43 // bhAvArtha-asaMjJI paJcendriyoMko tvacA, jIbha, nAka, A~kha, kAna, zvAsocchvAsa, Ayu, kAyavala aura vacanabala ye [4 nava prANa hote haiM aura saMjJI paJcendriyoMko pUrvokta nava aura manobala, ye dasa prANa hote haiM. jinako jitane prANa kahe gaye haiM, una prANoM ke sAtha viyoga honA hI una jIvokA maraNa kahalAtA hai. deva, nAraka, garbhaja tizca tathA garbhajA manuSya, ye saMjJI paJcendriya kahalAte haiM. sammUJchima tiryaca aura sammUJchima manuSya, asaMjJI paJcendriya kahalAte haiM. sammUcchima manuSyoMko manovala aura vAkbala nahIM hai, isaliye unake ATha prANa, aura, zvAsocchvAsa payopti pUrNa na hone ke kAraNa sADhA sAta prANa hote haiM. evaM aNorapAre, saMsAre sAyaraMmi bhImaMmi / patto aNatakhutto, jIvahiM apattadhammahi // 44 // (apattadhammehiM ) nahIM pAyA hai dharma jinhoMne aise (jIvahiM ) jIvoMne (aNorapAre) Ara-pAra-rahita-Adi4 anta-rahita (bhImaMmi ) bhayaGkara (saMsAre sAyaraMmi) saMsArarUpa samudra meM (evaM) isa prakAra-prANa-viyoga-rUpa maraNa (aNatakhutto) ananta vAra (patto) prApta kiyA // 44 / / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha-saMsArakA Adi nahIM hai, na anta hai: anantavAra jIva mara cuke haiM aura Age mareMge sudaivase yadi unheM || dharmakI prApti huI to janma-maraNase chuTakArA hogA. taha caurAsI lakkhA, saMkhA joNINa hoi jIvANaM / puDhavAINa cauNhaM, patteyaM satta satteva // 45 // (jIvANaM ) jIvoMkI (joNINa) yoniyoMkI (saMkhA) saGkhyA (caurAsI lakkhA) caurAsI lAkha (hoi) hai. (puDhavAINa cauNhaM ) pRthvIkAya ANi cAra kI pradhyekAphI poliH mayA ( satta sazeSa ) sAta sAta lAkha hai // 45 // | bhAvArtha-jIcoMkI caurAsI lAkha yoniyA~ haiM, yaha bAta prasiddha hai / usako isa prakAra samajhanA cAhiyeH-pRthvIkAyakI sAta lAkha, apakAyakI sAta lAkha, tejaHkAyakI sAta lAkha aura vAyukAyakI sAta lAkha yoniyA~ haiM; sabako milA kara aTThAIsa lAkha huI.. prayoni kisako kahate haiM ? u0--paidA honevAle jIvoMke jisa utpatti sthAnameM varNa, gandha, rasa aur| sparza, ye cAroM samAna ho, usa utpatti-sthAnako una saba jIvoMkI eka yoni kahate haiM. dasa patteyatarUNaM, caudasa lakkhA havaMti iyresu| vigaliMdiyesu do do, cauro paMciMditiriyANaM // 46 // (patteyatarUNaM) pratyeka vanaspatikAyakI (dasa) dasa lAkha yoniyA~ haiM, (iyaresu) pratyeka vanaspatikAyase itara-sAdhAraNa vanaspatikAyakI (ghaudasa lakkhA) caudaha lAkha ( havaMti) haiM, (vigaliMdiesu) vikalendriyoMkI (do do) do || do lAkha haiM, (paMciMditiriyANaM) paJcendriya tiryazcoMkI (cauro) cAra lAkha haiM // 46 / / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . bhAvArtha-pratyeka vanaspatikAyakI dasa lAkha; sAdhAraNa vanaspatikAyakI caudaha lAkha; dvIndriyakI do lAkhAta |zrIndriyakI do lAkha; caturindriyakI do lAkha aura paJcendriya tiryaJcoMkI cAra lAkha yoniyA~ haiM. cauro cauro nAraya, suresumaNuANa caudasa hvNti| saMpiMDiyA ya save, culasI lakkhAu jonniinn||47||1 (nAraya suresu) nAraka aura devoMkI (caDaro cauro) cAra cAra lAkha yoniyA~ haiM; (maNuANa) manuSyoMkI (cau-15 dasa) caudaha lAkha (havaMti ) haiM; (sadhe ) saba (saMpiDiyA) ikaTThI kI jAya-milAI jAya~ to ( joNINaM) yoniyoMkI saGkhyA (culasI lakkhAu) caurAsI lAkha hotI hai // 17 // bhAvArtha-nAraka jIvoMkI cAra lAkha, devoMkI cAra lAkha aura manuSyoMkI caudaha lAkha yoniyA~ haiM. yoniyoMkI sava saMkhyA milAnepara caurAsI lAkha hotI hai. siddhANa nasthi deho;na Au kammana pANa joNIosAi-aNaMtA tesi,ThiI jiNiMdAgame bhnniyaa||48|| (siddhANa ) siddha jIvoMko (deho ) zarIra (natthi) nahIM hai, (na Au kamma) Ayu aura karma nahIM hai, (na paann| joNIo) prANa aura yoni nahIM hai, (tesiM ) unakI (ThiI) sthiti ( sAi aNaMtA ) sAdi aura ananta hai| yaha bAta 5/ (jiNiMdAgame ) jaina siddhAntameM (bhaNiyA) kahI gaI hai / / 48 // bhAvArtha siddha jIvoMko zarIra nahIM hai isaliye Ayu aura karma bhI nahIM hai, Ayuke na honese prANa aura yoni ASEAC2-8- 8-* Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI nahIM hai, prANake na honese mRtyu bhI nahIM hai; unakI sthiti sAdi-ananta hai arthAt jaba ve lokake agrabhAgapara apane svarUpameM sthita hue, vaha samaya unakI svarUpa-sthitikA Adi hai tathA phira vahA~se cyuta honA nahIM hai isaliye svarUpa- sthiti ananta hai; yaha bAta jaina siddhAntameM kahI gaI hai. // 48 // kAle aNAdanihaNe, joNIhI bhIsaNe ittha / bhamiyA bhamihiMti ciraM, jIvA jiNavayaNamalahaMtA 49 ( aNAi nihaNe ) Adi aura anta-rahita arthAt anAdi-ananta (kAle ) kAlameM (jiNavayaNaM ) jinendra bhagavAnake upadezarUpa vacanako (alahaMtA ) na pAye hue (jIvA) jIvaH (joNI gahaNaMmi ) yoniyoMse klezarUpa ( bhIsaNe ) bhayaGkara ( ittha ) isa saMsAra meM (ciraM ) bahuta kAla taka (bhamiyA ) bhramaNa kara cuke aura ( bhamihiMti ) bhramaNa kareMge. bhAvArtha---caurAsI lAkha yoniyoMke kAraNa duHkhadAyaka tathA bhayaGkara isa saMsAra meM, jinendra bhagavAna ke batalAye hue mArgako na pAye hue jIva, anAdi kAla se janmamaraNake cakkara meM pha~se hue haiM tathA ananta kAlataka pha~se raheMge. tA saMpai saMpatte, maNuatte dulahe vi sammatte / sirisaMtisUrisiTThe, kareha bho ujjamaM dhamme // 50 // (tA) isaliye ( saMpai ) isa samaya ( vulahe ) durlabha ( maNuatte ) manujatva - manuSyajanma aura ( sammatte ) samyaktva ( saMpatte ) prApta huA hai to (siTThe ) ziSTa sajjana puruSoMse sevita aise ( dhamme ) dharma ( bho ) ahobhavyaprANiyo ! (ujjamaM) udyama - puruSArtha (kareha ) karo, aisA (sirisaMtisUri ) zrI zAntisUri upadeza dete haiM // 50 // bhAvArtha - be-jaba ki saMsAra bhayaGkara hai aura caurAsI lAkha yoniyoMke kAraNa usase pAra pAnA muzkila hai aura Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucita sAmagrI - manuSya-janma aura samyaktva - saccI zraddhA bhI prApta huI hai isaliye he bhavya jIvo ! prasAda na karake, mahApuruSoMne jisa dharmakA sevana kiyA hai usakA tuma bhI sevana karo, kyoMki binA dharmakI sevA kiye tuma janma-maraNake jalase nahIM chUTa sakoge. eso jIvaviyAro, saMkhevaruINa jANaNAheuM / saMkhitto uddhario, ruddAo suyasamuddAo // 51 // ( saMkhevaruINa ) saGkSepa ruciyoMke - alpamatiyoMke ( jANaNA heu ) jAnanekeliye ( rudAo ) rudra - ativistRta ( suyasamudAo ) zrutasamudrase ( eso ) yaha (jIvaviyAro) jIvavicAra ( saMkhitto ) saGkSepase (uddhario) nikAlA gayA // 51 // bhAvArtha - siddhAntoM meM jIvoMke bhedaAdi vistArase kahe gaye haiM isaliye alpa buddhivAle lAbha nahIM uThA sakate; unake jAnanekeliye saGkSepameM yaha "jIvavicAra" siddhAntake anusAra banAyA gayA hai, isake banAnemeM apanI kalpanAko sthAna nahIM diyA gayA. jIvavicArasArtha samAptaH / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + ABAR // atha navatattvaprakaraNaprAraMbhaH // dhyAtvA navapadI bhaktyA, gara tamazAnAM niDaragaM, nAlA gujayodhAga, liyate lokabhASayA // 1 // 1 jIvA'jIvApuNNaM pAvA'savasaMvaroya nijaraNA / baMdhomukkhoya tahA navatattA huMti nAyabA // 1 // KI (jIyA ) jIvatattva 1 dravya aura bhAvaprANako dhAraNa karanevAlA (ajIvA) jJAna-cetanAse rahita so ajIva tatva 2 (puNNaM) zubha phalakA jo bhoganA vaha puNya tattva 3 (pAvA) azubha phalako jo bhoganA vaha pApatattva 4 (Asava) jo zubhAzubha karmakA AnA vaha Azravatattva 5 kahalAtA hai (saMbaro) jo zubhAzubha karmako rokanA vaha || saMvaratattva 6 kahalAtA hai lAtA hai| (ya) aura (nijjaraNA) jo AtmadhyAnaseM zubhAzubha dona karmako bAlake bhasmIbhUta karake| | sarvathA nahI lekIna desaseM uDAdenA vaha nirjarAtattva 7 (baMdho) jo zubhAzubha karmakA khIranIrakI taraha AtmapradezakI | sAtha baMdhahonA vaha baMdhatattva 8 (mukhkho) sarvathA karmoMseM jo muktahonA so mokSatattva 9 (ya) phira (tahA) tese (nava) nava ( tattA) tattva yAne rahasya (huti ) hai (nAyakA) jAnanA // 1 // caudasacaudasabAyAlIsA bAsIyahuMtibAyAlA / sattAvannaMbArasa caunavabheyAkameNesi // 2 // (capadasa) jIvatattva 1 kA caudaha bheda (caudasa ) ajIvatattva 2 kA bhI caudaha bheda (bAyAlIsA) puNyatattva 3 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke bayAlIsa bheda (bAsIya) pApatattva 4 ke byAsI bheda (hRti) hai (vAyAlA) Azrayatatva 5 ke bayAlIsa bheda hai| (sattAvannaM ) saMvaratattva 6 ke sattAvana bheda (vArasa) nirjarAtattva 7 ke bAraha bheda (cau) baMdhatattva 8 ke cAra bheda (nava ) aura mokSatattva 9 gAnA (meyara) hai logoli ) anuhArase nave tattvakA saba milakara 276 bheda hai // 2 // egavihaduvihativihA, caucihApaMcachavihAjIvA / ceyaNatasaiyarehiM, veyagaI karaNakAehi // 3 // (egaviha) cetanA lakSaNaseM saba jIvo eka prakAre hai (duviha ) trasa aura sthAvarapaNese jIvoMke do bheda hai (tivihA) | | strIdheda puruSaveda aura napuMsakavedaseM jIvoMke tina bheda hai (ghaubihA) deva manuSya tiryaMca aura nAraka isaprakAraseM jIva cAra tarahakA (paMca) ekendri AdiseM jIva pA~ca tarahakA (chabihA ) pRthvI Adi lekara che tarahakA (jIvA) jIva hai| (ceyaNa) jJAnAdi cetanA sahita (tasa) trasa halate calate so (iyarehiM) itara sthira rahe so sthAvara (veya) tIna veda (gaI) cAra gati (karaNa) iMdrI pA~ca (kAehiM ) kAyA cha // 3 // 18 egiMdiyasuhumiyarA sanniyarapaNidiyAyasabiticau / apajattApajattA kameNacaudasajiyaThANA // 4 // 18(egiMdiya) ekendri jIvoMke do bheda hai (suhumiyarA) eka sUkSma aura dusarA bAdara (sanni ) mana sahita (iyara) | * dusarA asaMni mana rahita aise ( paNiMdiyAya) paMcendrike do bheda hai (sa) usa pUrvakA cArakI sAtha (vi) da hai (sa) usa pUrvakA cArakI sAtha (vi) beiMdrIkA eka bheda (ti) teiMdrIkA eka bheda (pau) cauridrIkA eka bheda yaha tIna milAneseM sAta huvA ( apajattApajatA) vaha Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta aparyAptA aura dusarA sAta paryAptA (kameNacaudasa) anukramaseM aise saba milakara caudaha (jipa) jIvoMkA 2 (gaNA) sthAna yAne bheda hai // 4 // nANaMcadasaceva critNctmothii| vIsthiuvaogoya eyaMjIvassalakkhaNaM // 5 // (nANaM ) jJAna ATha prakAre pA~ca jJAna samyaktva Asare aura tIna ajJAna mithyAtva Asare (ca) aura (dsnnN)| darzanakA cAra bheda (ceva ) nizce (carittaM) ghArItrakA sAta bheda sAmAyaka Adi nizcaya vyavahAra (ca) phira (tavo) tapake bAraha bheda (tahA) tesehI (bIriyaM ) vIrya do prakArake (uvaogo ) upayogake pAraha bheda (ya) aura (eyaM)|| ye (jIvassa) jIvakA (lakhkhaNaM) lakSaNa hai // 5 // * AhArasarIraiMdiya pajjatIANapANabhAsamaNe / caupaMcapaMcachappiya igavigalAsannisannINaM // 6 // (AhAra) AhAraparyApti 1 (sarIra) zarIraparyApti 2 (iMdiya) iMdriyaparyApti 3 (pajattI) aise tIna paryAdi (ANapANa) svAsosvAsa 4 (bhAsa) bhASA 5 (maNe) manaparyApti 6 (cau) AhArAdi cAra (paMca) mana choDakara 6 pA~dha (chappiya ) mana sahita saMpUrNa che paryApti (ega) eka iMdrIko cAra (vigalA) bigaleMdrIko mana choDakara pA~ca (asanni) asaMnI paMcendriko mana choDake pAMca (sannINa) sanI paMcendriko che hai // 6 // atra jo isa apanI apanI paryApti pUrI karake mare so jIva paryAptA aura binA purI kIe mare so jIva aparyAptA kahalAtA hai // kannara Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNidiyatibalUsA-sAUdasapANacauchasagaaTTha / igaduticauriMdINaM asannisannINanavadasaya // 7 // I (paNidiya) pA~ca iMdriyoM (tibala ) manAdi tIna bala (UsAsa) svAsovAsa (AU) Ayu (dasa) aise dasa | (pANa) prANa hai (cau) sparzaneMdriya kAyabala svAsovAsa aura Ayu aise cAra (cha) pUrvakA cArakI sAtha rasanA aura 18 vacana aise che (saga) pUrvakA chekI sAtha nAsIkA aise sAta, (a) ATha prANa, pUrvakA sAtakI sAtha cakSu (iga), hai ekeMdriko pUrvakA cAra (du) beiMdrIko pUrvakA che (ti) teiMdriko pUrvakA sAta ( cauriMdINaM) cauriMdrIko pUrvakA ATha (asanni) asaMnI paMceMdriko (sannIrNa) aura saMnI paMcendriko (navadasaya) anukramaseM nava aura daza prANa jAna lenA : jaisekI pUrvakA AThakI sAtha zrota milAneseM nava aura navakI sAtha mana milAneseM daza / cAra bhAvaprANa to sabakAhI | samAna hai // 7 // iti jIvatattvam // dhammA'dhammA'gAsA tiyatiyabheyAtahevaaddhAya / khaMdhAdesapaesA paramANuajIvacaudasahA // 8 // / (dhammA ) dharmAstikAya (adhammA) adharmAstikAya (AgAsA) aura AkAzAstikAya (tiyatiya) pratyeka pratyekakA khaMdhAdi tIna tIna (bheyA ) bheda hai aise nava (taheva) tesehI (addhAya) kAlakA eka bheda isa prakArase pUrvakA nava aura kAlakA 1 saba milakara daza huA so arUpI hai (khaMdhA) aura khaMdha (desa ) deza (paesA) pradeza (paramANu) paramANu yaha cAra pudgalakA rUpI kahA (ajIva) rUpI arUpI donu milakara ajIvakA (caudasahA) caudaha bheda hai // 8 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Strona dhammA'dhammApuggala nahakAlopaMcahuMtiajIvA / calaNasahAvodhammo thirasaMThANoahammoya // 9 // | (dhammA'dhammA ) dharmAstikAya aura adharmAstikAya (puggala) pudgalAstikAya (naha) AkAzastikAya (kAlo) * aura kAla (paMca) yaha pAMca (huti ) hai (ajIyA ) ajIva gavya (calaNasahAvo) calana svabhAvaguNavAlA (dhammo) dharmAstikAya hai (thirasaMThANo) aura sthirasvabhAvaguNavAlA ( ahammoya) eka adharmAstikAya hai // 9 // ___ avagAhoAgAsaM puggalajIvANapuggalAca uhA / khaMdhAdesapaesA paramANucevanAyavA // 10 // / (avagAho) avakAza svabhAvaguNavAlA (AgAsaM) AkAzastikAya hai, vaha (puggala) pudgalako (jIvANa) aura [] jIvako avakAza detA hai (puggara) yugalake (cauhA) cAra bheda hai ( khaMdhA ) khaMdha (desa) deza (paesA) pradeza meM (paramANu) aura paramaNu aise (ceva) nizce (nAyabA) jAnanA // 10 // sabaMdhayAraujoya pabhAchAyAtavehiA / vANagaMdharasAphAsA puggalANaMtulakhkhaNaM // 11 // | (saI) jIva zaddhAdi tIna (aMdhayAra) aMdhakAra ( ujjoya) prakAza (pabhA ) jyoti (chAyA) chAyA (tavehiA) sUryakA tAMbaDA (yaNNa ) pA~cohI varNa (gaMdha ) donu gandha (rasA) pA~carasa (phAsA) ATha sparza (puggalANaMtu)| pudgalakA aise (larUkhaNaM ) lakSaNa hai / / 11 // |egAkoDisatasaTTi lakhkhAsattahattarIsahassAya / doyasayAsolahiyA AvaliyAigamuhuttammi // 12 // ARKEST AA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HALKAR | (egAkoDi) eka kroDa (satasahilarUkhA) saDalaTha lAkha ( sattahuttarIsahassAya ) sittotara hajAra (doyasayAsola himA) dono koTA alika (abaliya16777216 avalikA (iga)eka (muhuttammi) muhUrtake viSe hotI hai // 12 // hai| samayAvalImuhattaM diihaapkhkhaaymaasvrisaay|bhnniopliaasaagr ussappiNIsappiNIkAlo // 13 // | (samaya) samaya, atisukSma kAlako samaya kahate hai aise asaMkhya samayakI (AvalI) eka AvalikA hotI hai, (muhattaM ) do ghaDIkA muhUrta muhUratakAlakA pramANa AvalIkI saMkhyAseM pUrvakI bAravI gAthAseM jANalenA (dIhA) aise tIsa muhUrtakA eka ahorAtrI dina (pakhkhA) aise paMdraha dinakA eka pakSa (ya) aura (mAsa) aise do pakSakA eka mAsa / (varisA) aise bAraha mAsakA eka varSa (ya) aura (bhaNio) kahA hai (paliA) aise asaMkhya varSakA kUpadRSTAMta karake eka palyopama, aise daza koDAkoDI palyopamakA (sAgara) eka sAgaropama, aise daza koDAkoDI sAgaropamamilanese hai eka (ussappiNI) utsarpiNI aura aise daza koDAkoDI sAgaropamakI eka (sappiNI) avasarpiNI hotI hai (kAlo) aise utsarpiNI aura ayasarpiNI milakara 20 koDAkroDa sAgarakA eka kAlacakra aura aise anaMte kAlacakra jAnepara eka pudgala parAvaratana hotA hai| aisA anaMtA pudgala parAvartana hocuke aura Age hoveMge iti kAladravyakA mAna kahA // 13 // pariNAmijIvamuttaM sapaesAegakhittakiriAya / NicaMkAraNakattA sabagayaiyaraappavese // 14 // (pariNAmi ) cha dravyameM parINAmI kitanA aura aparINAmI kitanA nizcayanayaseM to chehI dravya pariNAmI hai aura % Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SASRA% ASTAKESAK vyaSahAranayaseM to eka jIva dusarA pudgala yaha do pariNAmI bAkI ke cAra apariNAmI hai 1 (jIva) yaha cha dravyameM eka jIvadravya cetana hai zeSa pA~ca dravya ajIva acaitanya hai 2 (muttaM) yaha che dravyameM eka yugala jo hai yaha mUrtimaMta hai bAkIke pA~ca dravya amUrta arUpI hai ( sapaesA) yaha che dravyameM pA~ca dravyasa pradezI hai aura eka kAladravya apradezI hai | (ega) yaha che dravyameM dharma adharma aura AkAza ye tIna dravya eka hai zeSa tIna aneka hai (khitta) yaha cha dravyameM eka AkAza dravya jo hai vaha kSetra hai zeSa pA~ca kSetrI hai (kiriAya ) isa che dravyameM jIva aura punala yaha do dravya sakriya hai zeSa pAradravya akriya hai (NicaM) ye che dravyameM vyavahAraseM to dharma adharma AkAza aura kAla yaha cAra nitya hai / pAkIke do dravya anitya hai aura nizcayaseM chehI dravya nitya hai (kAraNa) jIvako choDakara pA~ca dravya kAraNa hai aura jIvadravya akAraNa hai (kattA) ye che dravyameM jIva tathA pudgala vyavahAraseM ko bAkIke cAra akato (sadhagaya) ye ch| dravyameM eka AkAzadravya lokAloka vyApaka hai aura bAkI ke pA~ca dravya lokavyApI hai ( iyara) itara (appavese) 6 koI dravya koIseM mile nahIM // 14 // iti ajIvatattvam // sAuccagoamaNuduga suradugapaMciMdijAipaNadehA / AititaNuNuvaMgA AimasaMghayaNasaMThANA // 15 // HI (sA) zAtA vedanI karma 1 (uccagoa) uMca gotra karma 2 (maNuduga) manuSyagati 3 aura manuSyAnupUrvI 4 (sura duga) deyagati 5 aura devAnupUrvI 6 (paciMdijAi) paMcendri jAtInAma karma 7 (paNadehA) audArikAdi zarIra pA~ca Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 12 (AititaNu) Adike tIna zarIrakA ( NuvaMgA) aMgopAMga 15 (AimasaMghayaNasaMThANA) Adi varipabhanArAca saMdhayaNa 16 aura prathama saMsthAna samacorasa 17 // 15 // I vapaNacaukAgurulahu prghaauusaasaayvujoy|subhkhginiminntsds suranaratiriyAutitthayaraM // 16 // | (caNNacakkA) zubhavarNAdicAra 21 ( agurulahu) agurulaghu 22 (paraghA) parApAtanAma karma 23 (UsAsa ) svAso-12 svAsa nAmakarma 24 (Ayava) AtApa nAmakarma 25 (ujjoyaM) udyotanAmakarma 26 (subhakhagai) zubhavihAyogati | jisa karmake udayaseM jIvakI haMsasamAna cAlI ho 27 (nimiNa) nirmANa nAmakarma 28 (tasadasa) trasa dazaka 38 isase dazakekA bheda AgekI gAthAseM kaheMge (sura) devaAyu nAmakarma 39 (nara) manuSyaAyu nAmakarma 40 (tiriyAu) tiryacaAyu nAmakarma 41 (titthayaraM) aura tIrthakaranAmakarma 42 // 16 // tasavAyarapajattaM patteyadhiraMsubhaMcasubhagaMca / sussaraAijajasaM tasAidasagaMimahoi // 17 // (tasa) basanAmakarma 1 (bAyara) bAdaranAmakarma 2 (paja) paryAptanAmakarma eka lavadhi paryAptA dujAkaraNaparyAptA, aise do bheda 3 (patteya) pratyekanAmakarma 4 (dhira) sthiranAmakarma 5 (subhaM) zubhanAmakarma 6 (ca) aura (subhagaM) saubhAgyanAmakarma 7 (ca) aura (sussara) susvaranAmakarma jisakA svara kokilAkI taraha madhura ho 8 (AijAta AdeyanAmakarma 9 (jasaM) yazakIrtinAmakarma 10 ( tasAi) trasa Adika (dasarga) dazaka (imahoi) isa prakArameM hai| // 17 // itipuNyatattvam // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nANaMtarAya dasagaM navabIyanIyasAyamicchataM / thAvaradasanarayatigaM kasAyapaNavIsatiriyadugaM // 18 // ( nANa ) pA~ca jJAnAvaraNI matijJAnAvaraNI 1 zrutajJAnAvaraNI 2 avadhijJAnAvaraNI 3 manaH paryavajJAnAvaraNI 4 aura kevala jJAnAvaraNI aise pA~ca ( aMtarAya ) antarAya dAnAntarAya 1 lAbhAntarAya 2 bhogAntarAya va upabhogAntarAya 4 aura vIryAntarAya yaha pAMca antarAya ( dasagaM ) aise daza bheda kahe (navabIye) aura nava dusarA darzanAvaraNI karmake nidrA 1 nidrAnidrA 2 pracalA 3 pracalApracalA 4 biNaddhI 5 cakSudarzanAvaraNI 6 acakSudarzanAvaraNI 7 avadhidarzanAvaraNI 8 aura kevaladarzanAvaraNI 9 aise nava aura pUrvakAdazamilakara oguNIsa ( nIya) nicagotra 20 ( asAya ) asAtAvedanI karma 21 (micchattaM ) mithyAtva mohanInAmakarma 22 ( thAvara) sthAvarako ( dasa ) dazako isa dazakekA bheda Age kaheMge 32 ( narayatigaM ) narakatrika narakagatI narakAnupUrvI aura naraka Ayu aise tIna 35 ( kasAyapaNavIsa ) kazAya pacIsa so dekhalAte hai anantAnubaMdhI Adi krodhake cAra tathA anantAnubaMdhi Adi mAnake cAra phira anantAnubaMdhi Adi mAyAke cAra aura anantAnubaMdhI Adi lobhake cAra yaha sola kaSAya atra nayano kaSAya kahate haiM hAsya 1 rati 2 arati 3 zoka 4 bhaya 5 dugaMchA 6 strIveda 7 puruSaveda 8 napuMsakaveda 9 pUrvake sola kaSAya aura yaha nava nokazAya saba mIla 25 tathA pUrvake 35 saba mila sATha ( tiriyadugaM ) aura tiryacadvika isa liye tiyaMcagati 62 aura ticAnupUrvI 62 // 18 // igaviticaujAIo kukhagaiuvadhAya huMtipAvassa / apasatthaMvaNNacaDa apaDhamasaMghayaNasaMThANA // 19 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (iga) ekendrijAti (vi) veindrijAti (ti) terindrIjAti ( cau) aura corindrijAti (jAIo) aise cAra jAti nAmakarma yaha saba milake chAsaTha (kukhagai) azubha vihAyogati nAmakarma isa nAmakarma se jIva gadhekI nAi cale : so 67 (uvaghAya) upaghAta nAmakarma 68 (hutipAvassa ) vaha saba pApake bheda hai ( apasatthaMvaNNacau) azubhavarNAdi / cAra 72 (apaDhamasaMghayaNasaMThANA ) prathamakA saMghayanako choDakara RSabhanArAca 1 nArAca 2 ardhanArAca 3 kIlIkA 5 aura sevaThA yaha pAMca saMghayana aura prathamakA saMsthAna choDakara nyagrodha 1 sAdi 2 kubaja 3 vAmana 4 aura huMDaka yaha | pAMca saMsthAna saba milakara pApatattvakA vyAsI bheda huA // 19 // pathAvarasuhumaapajjaM sAhAraNamathira masubhadubhagANi / dussaraNAijajasaM thAvaradasagaMvivajjatthaM // 20 // / (thAvara ) sthAvara nAmakarma 1 (suhuma ) sUkSma nAmakarma 2 (apajaM) aparyApti nAmakarma 3 (sAhAraNaM) sAzaraNa nAmakarma 4 (athira) asthira nAmakarma 5 (asubha ) azubha nAmakarma 6 ( dubhaggaNi) durbhAgya nAmakarma 7 (dussara) duHsvara nAmakarma 8 (aNAija ) anAdeya nAmakarma 9 ( ajasaM) apayaza nAmakarma 10 (dhAvaradasagaMvivajatthaM) yaha ha sthAvarako dazako sase viparita jAna lenA // 20 ||itipaaptttvm // iMdiakasAyaavaya jogApaMcacaupacatinnIkamA / kiriAopaNavIsaM imAotAoaNukkamaso // 21 // (iMdia) indriyo pAMca (kasAya) krodhAdi kaSAya cAra (azvaya) prANAtipAtAdi avrata pA~ca (jogA) manAdi Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga tIna (paMca) pA~ca ( cara) cAra (paMca) pA~ca (tinI ) tIna (kamA) anukramaseM jAnalenA (kiriAopaNavIsaM) kriyA paMcIza (imAotAoaNukkamaso) yaha pacIsa kriyAko anukramaseM kahate hai // 21 // | kAiyaahigaraNIA pAusiApAritAvaNIkiriyA / pANAivAyAraMbhia pariggahiyAmAyavattIya // 22 // / (kAiya) kAyAko ajatanAseM varatAvanAso kAyikI niyA ( ahiNaNI disa jhigA jIva narakAdikakA | | adhikAri ho usako adhikaraNikI kriyA kahate hai jaise ki zastraAdikaseM jIvoMkI hatyA karanA (pAusiA) jIva | ajIvaseM jo dveSa karanA vaha pradveSikI kriyA 3 (pAritAvaNI kiriyA) apane jIvako yA dusarA jIvoMko takalIpha pahuMcAnA vaha pAritApanikI kriyA 4 (pANAivAya ) jo kizI jIvako prANoMse rahita karanA vaha prANAtipAtikI [kriyA 5 (AraMbhija) jo khetI Adi AraMbhakA kAma karanA so AraMbhikI kriyA 6 (pariggahiyA) jo prigrh| rakhanA yA parigrahapara mamattva rakhanA so parigrahakI kriyA 7 (mAyavattIa) jo mAyA-kapaTase kizIko ThaganA so mAyApratyayikI kriyA 8 // 22 // |micchAdasaNavattI apaJcakhANAyadidvipuTria / pADucciasAmaMto-vaNIanesasthisAhatthi // 23 // Ri (micchAdasaNavattI) jineMdrake siddhAMtase jo viparIta ekAntakriyArucI AtmajJAnase hIna bahirAtmA samyaktahIna aura iSThirAgI jisako satyAsatyakA niraNaya nahIM so mithyA darzanakI kriyA 9 (apaccakkhANAya) vratapacakhAna nahI - Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - karaneseM jo kriyA lagatI hai vaha apratyAkhyAnikI kriyA 10 (diTThi) jo azubha dRSTIseM dekhanA so dRSTIkI kriyA 11] (puddhia) jo rAgAdikaroM kAticinAra ke zrI zAnika aMgakA sparza karanA so spRSTIkI kriyA 12 (pADuccira) jo apane manase svaparakA burA vicAranA so pAtItyakIkrikA 13 ( sAmaMtovaNI) apanA azva pramukhakI prazaMsAseM harSa karanA so athavA dudha dahI ghI Adike bhAjana khulA rakhaneseM usameM jo trasaAdi jIvapaDakara mare usase lage so sAmaMtopanipAtIkI kriyA 14 (nesasthi) naizastrakI kriyA 15 ( sAhasthi) svastikI kriyA 16 // 23 // ANavaNiviAraNiA annbhogaaannvkNkhpnyciaa| annApaogasamudA-NapijjadoseriAvahiA24 | (ANaNi ) jo jIva ajIvako lAne lejAneseM kriyA lage usako AnayanikI kriyA kahate hai 17 (viAraNiA) jo jIva ajIvako vidAraneseM vidAraNi lageso vidAraNakI kriyA 18 (aNabhogA) vinA upayogaseM jo cIja rakama |uThAnA rakhanA tathA halane calaneseM jo kriyA lage use anAbhogikI kriyA kahate hai 19 (aNavakhapaccaiA) isa loka 4 tathA paralokaseM jo viruddha AcaraNa karanA use anavakAMkSapratyayikI kriyA kahate hai 20 (annApaoga) dusarI prayogikI kriyA 21 (samudANa) samudAyakI kriyA 22 (pijja) mAyA aura lobha karaneseM jo kriyA lage use prema premakI kriyA kahate hai 23 (dose) krodha aura mAnaseM jo kriyA lage use dveSakI kriyA kahate hai 24 (iriAvahiA) raste cala 6 neseM zarIrake vyApAraseM jo kriyA lage use iryApathikI kriyA kahate hai 25 paJcIsamI kriyA apramattasAdhusaileke tathA|, sayogI kevalIparyatako bhI lagati haiM // 24 // iti Azravatatvam // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -A -RAC-AAA% hai| samiIguttiparIsaha jaidhambhobhAvaNAcarittANi / paNatiduvIsadasabAra paMcabheehiMsagavannA // 25 // ! | (samii ) samati (guti ) gupti (parIsaha ) parisaha (jaidhammo ) yatidharma (bhAvaNA) bhAvanA (parittANi ) cAritra | (paNa) samiti pAMca (ti) guptitIna (duvIsa) parisaha vAvIza (dasa) dazavidha yati dharma (bArasa ) vAraha bhAvanA (paMca) cAritra pA~ca (bheehiM ) aise saba milake saMgharake bheda (sagavannA) sattAvana kahai jisameM do bheda hai eka dravya*saMbara aura dusarA bhAvasaMvara jo Ate haye navInakarmakorokadenA AtmasvarUpame rahakara usako bhAvasaMvara kahate hai aura karma pugalakI rukAvaTako dravyasaMvara kahate haiM // 25 // iriyAbhAsesaNAdANe uccAresamiIsua / maNaguttivayaguttikAyaguttitahevaya // 26 // I (iriyA ) yatanApUrvaka raste meM calanA usako IryAsamiti kahate hai 1 (bhAsa) nirdoSa bhASAkA jo bolanA use bhASAsa-12 miti kahate hai 2 (esaNA) nirdoSa AhArako jo grahaNa karanA so eSaNAsamati 3 (dANe) dRSTite aura pujanIse pramArjana kAkarake cIjako upagaraNako uThAnA aura rakhanA usako AdAnanikSepaNasamiti kahate hai4(uccAre)kapha mala mUtra Adiko jatanApUrvaka paraThanA use pAriSThApanikA kahate (samiI) pAMcasamiti (sua) yaha 5 (maNagutti) aura manoguptike tIna | bheda hai 1 asatkalpanAviyoga 2 samatAbhAvakI aura 3 AtmavicAra 6 (vayagutti) vacanaguptijisake tIna bheda hai 1 azuddha | 52 mizra aura 3 zuddha vyavahAra 7 ( kAyaguttitahevaya ) kAyagupti azubha karaNIse kAyAko gAparakhanA 8 // 26 // | Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %ARANAS khuhApivAsAsIuNhaM daMsAcelAraithio / cariAnisihiyAsijjA akkosavahajAyaNA // 27 // (khuhA ) kSudhAparisaha 6 (pivAsA) pyAsako sahana karanA vaha pipAsA parisaha 2 (sI) zIta parisaha 3 (uNhaM) uSNa parisaha 4 (daMsA) Daiza parisaha 5 (celA) acelaka parisaha 6 (arai) arati parisaha 7 (thio) strIke aMgaupA~gako sarAga dRSTiseM na dekhe so strI parisaha 8 (cariA) calanekA parisaha 9 (nisihiyA) naipedhikI isa liye smazAna aura siMhahI gugA Adi sthAno meM bAla sAyanAnA prakArake kaSTako sahatA huvA bhI niSiddha na kre| so 10 (sijjA) saMthArekI bhUmI kahAMhI uMcI nicI milajAneparabhI muni udvega na kare so sayyA parisaha 11 (akosa) Akroza isa liye koi gAlI deve tobhI sahana kare 12 (vaha) vadha isa liye koI duSTa jIva muniko mAre pITe yA jAnaseM mAraDAle to bhI vItarAgI sAdhu krodha na kare 13 (jAyaNA) yAcanA parisaha 14 // 27 // __ alAbharogataNaphAsA malasakAraparIsahA / pannAannANasammattaM iabAvIsaparIsahA // 28 // | (alAbha ) lAbhAntarAya karmake udayaseM jo mAgane parabhI cIja na mile tobhI samatA rakhe aura vicAre ki antarAyakarmakAudaya hai so alAbha parisaha 15 (roga) jyarAdi atiroga Ane parabhI sAdhu cikItsA karAnekI icchAmI na kare kintu samabhAvase sahanakare so rogaparisaha 16 (taNaphAsA) tRNasparzaparisaha sAdhuko tRNaAdiko jo saMthAro mile tobhI zAMta cittaseM vedanA sahana kare 17 (mala) malaparisaha isa liye zarIrapara jo pasInese mela baddha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAye tomI snAnAdikakI icchA na kare 18 ( sakAraparIsahA ) satkAraparisaha, utkarSameM na Ave, stuti karaNepara namapariNAma rakhe 19 (pannA) prajJA isa liye baDI vidvattA honeparabhI muni ghamaNDa na rakhe 20 (annANa.) ajJAnaparisaha ajJAnake udayaseM muni durdhyAna na kare 21 ( sammattaM ) sampaktvaparisaha ( ia) isa prakAraseM (bAvIsaparIsahA) vAvIzaparisaha jANanA 22 // 28 // / hai| khaMtImaivaajava muttItavasaMjameabodhave / saccaMsoaMakiMcaNaMca baMbhaMcajaidhammo // 29 // I (khaMtI) kSamA saba prANImAtrapara sama dRSTI rakhe kintu cAle koipara koca na rakhe 1 (madava ) mAnakA tyAga karanA / usako mArdavadharma kahate hai 2 (ajAba) kizIke sAtha kapaTa nahi rakhanA so Arjavadharma 3 (muttI) niralobhatA / (taba) tapa jo icchAkA nirodha karanA vahIM tapa 5 (saMjame) sattare prakAre saMyamakA ArAdhanakaranA vahI saMyama | (a) aura ( bodhabe) jAnanA ( sacca) satyadharma 7 (soaM) manaAdiko pavitrarakhanA yaha zaucadharma 8 (aki caNaM) vAdya abhyantara parIgrahakA tyAga so akiMcanadharma (gha) aura (bhaM) uccaseM aura bhAvaseM jo maithunkaa| - tyAga karanA vaha brahmacaryadharma 10 (jaidhammo) aise dazaprakAre yatidharma pAle usako yati kahanA yogya hai // 29 // paDhamamaNiJcamasaraNaM saMsAroegayAyaannattaM / asuitaAsavasaMvaroa tahanijarAnavamI // 30 // 13 (paDhamamaNicaM) prathama anityabhAvanA isa bhAvanAmeM bhavyajIva aisA vicAre ki dhana yauvana Adi saba padArtha anitya - MLVPMLMCP4 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- hai AtmAkA mUladharma avinAzI hai 1 ( asaraNaM) azaraNa bhAvanA ki mRtyuke samaya isa jIvako saMsArameM dharma binA koI bhI zaraNabhUta nahI hai eka dharmahI zaraNa hai aisA bidhAranA so 2 (saMsAro) saMsArabhAvanA isa bhAvanAmeM bhavya / aisA vicAre ki mere jIvane caurAsI lAkha yonimeM paricamaNa karate anantekAlacakra hogaye hai isa saMsArameM pitA so putra aura putra so pitA aisA ulaTa sulaTa anaMtI bera hotA hai aisA vicAranA so saMsAra bhAvanA 3 (egayAya) ekatva 5 bhAvanA isa bhAvanAmeM bhavya aisA ciMtave ki merA jIva akelAhI Aye hai aura akelAhI jAveMgA sukhaduHkha bhI ake-11 lAhI bhogeMgo 4 (annattaM) anyattva bhAvanA isameM bhavya aisA vicAre ki merA AtmA ananta jJAnamayI hai aura zarIra jaDa padArtha hai zarIra AtmA nahIM hai na AtmA zarIra hai aisA sadaiva vicAre 5 (asuitaM) azudhi bhAvanA yaha zarIra | khUna mA~sa haDDI malamUtra AdiseM bharAhuA aisA jo vicAranA vaha azucitva bhAvanA 6 (Asava) Amrava bhAvanA rAgadveSa aura ajJAna mithyAkha Adike joraseM naye naye kamekA jo AnA adhota zubhAzubhakA vicAra vaha Amrava (saMvaroa) saMvara bhAvanA zubhAzubha vicArako choDakara svasarUpameM lIna rahanA arthAt navIna karmako Ane nahIM denA hai| vaha nizcaya saMvara aura akelA azubha vicAroMko rokadenA so vyavahAra saMvara bhAvanA 8 (taha) tesehI (nijraanhai| vamI) navamI nirjarA bhAvanA nirjarAke do bheda hai eka sakAma nirjarA aura dusarI akAma nirjarA 9 // 30 // 2 logasahAvobohI dullahAdhammassasAhagAarihA / eAobhAvaNAo bhAveavApayatteNaM // 31 // a (logasahAvo) dazamI lokasvabhAva bhAvanA isameM caudaharAjalokakA svarUpa vicAranA ( bohIdulahA ) 11 mI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAREEKRECARSA 6samyaktvakI prApti honI bahota durlabha hai aisA bidhAranA vaha bodhidurlabhabhAvanA (dhammassa) bArahavI dharmabhAvanA , hai| isameM bhavya aisA vicAre ki saMsArasamudraseM pAra hone ke liye jo jinesvaramahArAjane kahA huA dharma hai usakA (sAhajAgAarihA ) sAdhaka kahanevAlA arihaMtAdi milanA durlabha hai (eAo) isa prakArase kahI huI (bhAvaNAo) bhAvanAo (bhAveathA) bicAranI (payatteNe) prayalaseM // 31 / / sAmAiasthapaDhama cheovaTThAvaNaMbhavebIaM / parihAravisuddhiNaM suhamaMtahasaMparAyaMca // 32 // (sAmAi) sAmAyika cAritradravya aura bhAvaseM (attha) ihAM (paDhama) pahilA hai 1 (cheovaTThAvaNaMbhavevIaM) chedo|pasthApanIyacAritra dusarA hai 2 (parihAravisuddhINaM) parihAravizuddhi cAritra 3 (suhumaMtahasaMparAyaMca ) phira cothA sUkSma| saMparAya cAritra 4 yaha cAritra dazamA guNasthAnavAle muniko hotA hai // 32 // tattoaahavAyaM khAyaMsabammijIvalogammi / jaMcariUNasuvihiA vaccaMtiayarAmaraMThANaM // 33 // | (tattoaaharUkhAyaM ) usa pIche pA~camA yathAkhyAta cAritra (khAyaMsabammijIvalogammi) yaha cAritra saba jIvalogoM !!! prasiddha hai (aMcariUNasuvihiA) jisakA sevana karaneseM suvihita sAdhu logoM (varcatiayarAmaraMThANaM) ajarAmarasthAna : kako pAte hai // 33 // iti saMvara tattvam // 33 // aNasaNamUNoariA vittiisNkhevnnNrsccaao| kAyakilesosalINa-yAyavajhoyatavohoi // 34 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (aNasaNaM) sarvathA AhArakA tyAga upavAsAdika so anazana tapa 1 (UNoariA) AhAra kamakaranA so janodarI tapa 2 (vittIsaMkhevarNa) vRttikA saMkSepa karanA so dRsisaMkSepa tapa 3 (rasaccAo) vigayakA tyAga karanA so rasatyAga tapa 4 ( kAyakileso) locAdi jo kaSTa karanA vaha kAyakleza tapa 5 (saMlINayAya) saba indriyoMkA damana karanA hai vaha saMlInatA tapa (bajoyatavohoi) isa prakAra se bAhya tapake cha bheda kahai // 34 // pAyacchittaviNao veyaavccNthevsjjhaao| jhANaMussaggovia abhiMtaraotavohoi // 35 // (pAyacchittaM) jo zuddha manaseM guru mahArAjake pAsa AloyaNA lenA so prAyazcita tapa 1 (viNao) vinaya tapa 2 (veyAvacaM) vaiyAvRtya tapa 3 (tahevasajhAo tasehI svAdhyAya tapa 4 (jhANaM) dhyAna tapa dhyAnakA svarUpa gurugamaseM dhAranA 5 (ussaggovia) aura kAyotsarga tapa (kAusagga) 6 (abhitarotavohoi) aise cha prakAraseM abhyantara tapa kahA // 35 // | vArasavihaMtavonijarAya baMdhocauvigappoa / payaITiiaNubhAgo paesabheehinAyavo // 36 // | (yArasavihaM ) aise saba milakara bAraha bhede ( tavo ) tapa (nijharAya ) nirjarAke liye hai| iti nirjarAtattvam (baMdho) aba baMdhatattva (cauvigappoa) dhAra bheda hai (payaI) 1 prakRtibandha (Thii) sthitibandha ( aNubhAgo) 3 anubhAga-1 andha (paesa) aura pradezabandha 4 (bheehiM ) aise cAra bheda- ( nAyabo) jAnanA // 36 // payaisahAyovutto ThiIkAlAvahAraNaM / aNubhAgorasoneo paesodalasaMcao // 37 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (payaisahAvovutto) prakRtibandha isaliye karmoMkA svabhAva (ThiIkAlAvahAraNaM) karmokI sthiti-kAlakA nizcaya vaha / sthitivandha 2 (aNubhAgo) 3 anubhAga bandha so (rasoneo) karmokA rasa jAnanA (paeso) 4 pradezabandha (dalasaM-15 cao) koMka dalakA saMcaya // 37 // paDapaDihArasimaja haDacittakulAlabhaMDagArINaM / jahaeesiMbhAvA kammANavijANatahabhAvA // 38 // | (paDa) pATA, jaise kisIke AMkhaoNpara bandhe hue pATeMke saMyogase kucha nahIM dekhAi detA tese hI jJAnAvaraNIya karmake I svabhAvaseM AtmAko ananta jJAna nahIM hotA hai 1 (paDihAra) dvArapAlakesamAna darzanAvaraNIya karmakA svabhAva hai| jaise rAjAko darzana cAhanevAleko dvArapAla roka dete hai usI taraha AtmAke darzanaguNako darzanAvaraNIya karma roka 5 detA hai 2 (asi) taravAra, vedanI karmakA svabhAva aisA hai ki jaise sahatta kharaDI talavArakI dhArako cATaneseM acchA lagatA hai magara jaba jIbha kaTajAti hai taba dukha hotA hai vaisIhI taraha zAtAvedanIseM jIvako sukha hotA hai aura azAtAvedanIseM jIvako dukha hotA hai 3 (maja) madarAkIchAka samAna mohanIyakarmakA svabhAva hai jaise madirAseM jIva vebhaan| hojAte hai tesehI mohanIyakarmake udayaseM jIva saMsArameM muMzAte haiM yaha karma AtmAkA samyagdarzanako aura samyak cAritra guNoMko rokatA hai arthAt Dhaka detA hai 4 (haDa) khoDAsamAna Ayukarma hai jaise khoDe meM par3e hue cora rAjAke hukama vina hai vahIM nikala zakate hai taise hI Ayukarmake jorase jIva gatIse nahIM nikala zakate hai 5 (citta) isa nAmakarmakA svabhAva citrakAra jaisA hai yaha karma AtmAke arUpi dharmako rokatA hai jaise pitArA acchA burA nAnA prakArakA citrAma Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18|| banAtA hai tese hI yaha nAmakarma AtmAko achI burI gatiyoMme pahuMcA detA hai nAnA prakArake svarUpako dhAraNa karA detA hai 6 (kulAla) yaha gotrakarma kuMbhAra jaisA hai jaise kuMbhAra ache aura bure nAnA prakArake varatana banAte hai taisehI isa karmake udayaseM jIva UMca nica kulako dhAraNa karate hai 7 (bhaMDagArINaM) isa antarAya karmakA svabhAva bhaMDArI jaisA / 6 haiM kyoMki jaba rAjA kisIko dAna dene ke liye bhaMDArIko kahai parantu bhaMDArI usako deve nahIM aisehI isa karmake uda: yase jIva dAnAdi nahIM kara zakate hai 8 (jahaeesiMbhAvA) jaise inukA bhAva jaisA yaha AThohI vastukA khabhAva hai| (kammANa ) taisehI AThohI kaukAbhI (vijANa) jAno (tahabhAvA) taisehI koMkA svabhAva / / 38 // ihanANadaMsaNAvaraNa veyamohAunAmagoANi / vigdhaMcapaNanavaduaThavIsa cautisayadupaNavihaM // 39 // (ihanANa ) yaha jJAnAvaraNIyakarma 1 (dasaNAvaraNa) aura dusarA darzanAvaraNIkarma 2 (yamohAunAmagoANi ) tIsarA vedanIyakarma 3 4 mohInIkarma 5 Ayukarma 6 nAmakarma aura sAtamA gotrakarma 7 (vigdhaM) antarAyakarma 8 (ca) yaha ATha karma (paNa) jJAnAvaraNIyakI uttara prakRtiyoM pA~ca hai (nava) aura darzanAvaraNIyakI uttaraprakRti nava (du) vedanIkI prakRti do (aThavIsa) mohInIkarmakI uttara prakRti aThThAvIsa (cara) Ayukarma kI uttara prakRti cAra (tisy)| nAmakarmakI uttara prakRti ekaso tIna (du) gotrakarmakI uttara prakRti do (paNa) aura antarAya karmakI uttara prakRti || pAMca (vihaM) aise saba karmoMkI uttara prakRti ekase ahAkna jAna lenA // 39 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nANeyadaMsaNAvaraNa veaNieceva aMtarAe / tIsaM koDAkoDI ayarANaMThiIyaukosA // 40 // A (nANeyadasaNAvaraNaveaNie) jJAnAvaraNI darzanAvaraNI vedanI (ceva ) nizcaya (aMtarAea) aura antarAya ina cAro koMkI (tIsaMkoDAkoDI) tIsa koDAkoDI (ayarANaM) sAgaropamakI (ThiIyaukkosA) utkRSTI sthiti | 1da kahI hai // 40 // sattarikoDAkoDImohaNie vIsanAmagoesu / tittIsaMayarAI AuThiibaMdhaukosA // 41 // (sattarikoDAkoDI ) sittara koDAkoDI sAgaroyamakI sthiti ( mohaNie ) mohanIyakarmakI hai (vIsanAmagoesu) vIsa I koDAkoDI sAgaropamakI sthiti nAmakarma aura gotrakarmakI hai (tittIsaMayarAI ) tetIsa sAgaropamakI (Au) AyukamekI (Thii) sthiti kahI ( baMdhanakosA) aise saba karmoMkI utkRSTI sthitikA baMdha kahA hai // 41 // vArasamuhuttajahannA veyaNieaThanAmagoesu / sesANaMtamuhattaM eyaMbaMdhaTiimANaM // 42 // (bArasamuhuttajahannA ) vAraha muhUrta kI jaghanyasthiti (dheyaNie) sakasAya vedanIyakarmakI haiM akapAya ghedanIkI 2 samayakI sthiti hai (aThanAmagoesu) ATha muhUrtakI jaghanyasthiti nAmakarma aura gotrakarmakI haiM (sesANaMtamuhattaM ) zeSa | pA~ca kA~kI jaghanyasthiti antaramuhUrtakI hai (eyaMbaMdhaThiImANaM) isa prakArase saba karmokI utkRSTI aura jaghanyase hai sthiti baMdhakA pramANa kahA // 42 // iti baMdhatatvam // 43-441 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * REGISTRERT ** saMtapayaparUvaNayA datvapamANaMvakhittaphusaNAya / kAloaaMtarabhAga bhAveappAbahuceva // 43 // (saMtapayapasvaNayA) satpadakI prarUpaNAdvAra 1 (daghapamANaM ) phira siddhajIvoMke dravyakA pramANadvAra 2 (khita ) kSetradvAra 3 (phUsaNAya) siddhokI sparzanAdvAra 4 (kAloa) kAladvAra 5 (aMtara) antaradvAra 6 (bhAga) bhAgadvAra | (bhAva) bhAradvAra japdabahu aura apAradvAra 9 (ceva) nizce yaha mokSake nava dvAra kahai // 43 // saMtaMsuddhapayattA vijaMtaMkhakusumavanaasataM / mukkhattipayaMtassau parUvaNAmaggaNAIhiM // 44 // (saMtaM) mokSa chato hai (suddha) zuddha (payattA) pada honese ( vijattakhakusumabanaasaMttaM) yaha vidyamAna hai parantu vaha , AkAzake kusumakI taraha achato nahIM haiM (mukkhattipayaMtassau ) yaha mokSapadakI (parUyaNA) prarUpaNA ( maggaNAIhiM) mArgaNAdvAro vicArase kahate haiM // 44 // . gaiiMdIekAya joeveyakasAyanANeya / saMjamadaMsaNalesA bhavasamme sanni AhAre // 45 // (gai) gatimArgaNA 4 (iMdIe) iMdrimArgaNA 5 ( kAya) kAyamAgeNA 6 (joe) yogamArgaNA 3 (veya ) vedamArgaNA 3 || (kasAya) kaSAyamArgaNA 4 (nANeya) jJAnamArgaNA 8 (saMjama ) saMyamamArgaNA 7 (dasaNa) darzanamArgaNA 4 (lesA) lejhyAmArgaNA 6 (bhava ) bhavyamAgeNA 2 ( samme) samyaktvamAgeNA 6 ( sanni) saMnimArgaNAM 2 (AhAre) AhAramArgaNA 2 // 45 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naragaipaNiditasabhava sanniahakkhAyakhaiasammatte / mukkhoNAhArakevala dasaNanANenasesesu // 46 // | (naragai ) manuSyagatiseM 1 (paNidi ) paMcendrijAtiseM 2 (tasa ) trasakAyaseM 3 (bhava ) bhavyapaNaseM 4 ( sanni ) saMnIpaMcendriseM 5 (ahakkhAyaM) yathAkhyAtacAritraseM 6 (khaiasammatte) kSAyakasamyaktvase 7 (muklo) mokSa jAte haiM aura maiM (NAhAra) aNahArIka padaseM 8 (kevaladasaNa) kevala darzanaseM 9 (nANe ) aura kevalajJAnaseM ina daza mArgaNA dvaarseN| jIvoM mokSa jAte haiM 10 (nasesesu) parantu zeSa 52 mArgaNAoMseM mokSa nahI jAte // 46 // iti prathamadvAra // | davapamANesiddhANaM jIvadavANihuMtiNaMtANi / logassaasaMkhijje bhAgeikoyasavevi // 47 // / (davapamANesiddhANaM) siddhoke dravyakApramANa (jIvadavANihutiNatANi) siddhoMmeM jIvadravya anaMtA hai / / iti dusarA dvAra 2 (logassaasaMkhijjebhAge) caudaha rAjalokake asaMkhyAtame bhAgame (ikloya) eka siddha aura ( sabevi) savA siddha rahate hai // iti tIsarA dvAra 3 // 47 // phUsaNAahiAkAlo igasiddhapaDuccasAioNato / paDivAyAbhAvAo siddhANaMaMtaraMnasthi // 48 // / ..(phUsaNA) sparzanA siddha jIvoMkI (ahiA) adhika hai yaha cauthA dvAra 4 ( kAlo) kAla (igasiddhapaDuccasAi oNato) eka siddha Azrita sAdi ananta sthiti hai aura aneka siddha Azrita anAdi ananta sthiti hai / / iti / 4%91% Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -1 kAladvAra 5 (paDivAyAbhAvAo) siddhAMke jIvoMko pichA paDanekA abhAva hai // iti chaThA dvAra 6 (siddhArNaaMtara-1 natthi) siddhoMke jIvoMko antara nahIM haiM kAlakRta aura kSetrakRta donoMseM iti sAtamA dvAra // 18 // sabajiyANamaNate bhAgetetesiMdasaNaMnANaM / khaiebhAvepariNAmi eapuNahoijIvattaM // 4 // | (sabajiyANamaNaMte ) saba saMsArI jIvoMme siddha ke jIvoM anantameM (bhAge) bhAgame haiM iti AThamo dvAra 8 (tetesidasaNaMnANaM) una siddhoke jIvoMke kevaladarzana aura kevalajJAna (khaie) kSAyika (bhAva) bhAvame hai (pariNAmI ea) pariNAmI haiM (puNa ) yaha punaH (hoijIvattaM) jIvatvapanA hai // 49 // thovAnapuMsasiddhA thInarasiddhAyakameNasaMkhaguNA / iamukkhatattameaM navattattAlesaobhaNiA // 5 // P (thovA ) sabase kama (napuMsa) napuMsaka ( siddhA) siddha huvA (thI) napuMsakase strIsiddha saMkhyAtaguNA adhIka haiM strI siddhase (narasiddhA) purupa siddha saMkhyAtaguNe hue (kameNasaMkhaguNA) anukrameM saMkhyAtaguNA jAnanA (iamukkha) | yaha mokSa (tattameaM) tattva jANanA isa prakAraseM nava bheda kahe ( navatattAlesaobhaNiA) isa prakAre nava tattva saMkSepase / kahegaye // 50 // | jIvAinavapayatthe jojANaitassahoisammattaM / bhAveNasadahaMto ayANamANevisammattaM // 51 // (jIvAi ) jIvAdi (nayapayasthe ) nava padArthako (jojANai ) jo jIva jANate hai ( tassahoisammattaM ) usa jIvako Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avazyahI samyaktva ho (bhAveNasahahaMto) aura bhAva seM jo sarda hai to ( AyANamANevi) ajAna jIvoko bhI ( sammattaM ) samyaktva prApti hovai // 51 // sanAiM jiNesara bhAsiAI bayaNAInannahArhati / iabuddhIjassamaNe sammasaMniJcalaMtassa // 52 // (savAI) sarva (jiNesarabhAsiAI) jinezvara mahArAjake kahe hue (vayaNAI) bacana ( nannAhuti ) anyathA nahI haiM arthAt satya hai (iabuddhIjassamaNe) aisI buddhi jisake manameM hove ( sammattaM niJca tassa) usa prANIko nizcala samyaktva hove // 52 // aMtamuttamattaMpi phAsiaMDujajehiMsammattaM / tesiMavaDhapuggala pariaho vevasaMsAro // 53 // ( aMtomuhUtamittaMpi ) eka antaramuhurttamAtra bhI ( phAsiaMhujajehiM ) sparza huA ho jisako ( sammattaM ) samyaktvakA ( tesiM) tisa jIvako (avaDa ) ardha ( puggalapariaho ) pudgala parAvartataka usako paribhramaNa karanA hogA (caitra) nizcaya kareke ( saMsAro ) saMsArameM bAda mokSameM jAyeMge // 53 // ussappiNI anaMtA puggalapariaDaomuNeavo / teNaMtAtIacchA, aNAgayaddhAanaMtaguNA // 54 // ( utsapiNI anaMtA ) anantI utsapiNI aura anantI avasarpiNI jAne para ( puggalapariaTTao muNe adho) eka pudgala parAvarttana hotA hai ( teNatAcI addhA ) taisA anantA punala parAvarttata atitakAle ho cuke ( aNAgayaddhA anaMtaguNA ) aura anAgatakAle anantaguNA Age jAveMge // 54 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G A4 jiNaajiNatitthatitthA gihiannasaliMgadhInaranapuMsA / patteasayaMbuddhA buddhabohikkaNikkAya // 55 // (jiNa) jinasiddha 1 ( ajiNa) ajimasiddha 2 (titya ) tIrthasiddha 3 (titthA ) atIrthasiddha 4 (gihi ) gRhIliMgasiddha 5 (anna) anyaliMgesiddha 6(saliMga ) svaliMgasiddha 7 (thI ) strIliMgasiddha 8 (nara) puruSaliMgasiddha 9 (napuMsA) napuMsakaliMgasiddha 10 (pattea) pratyekabuddhasiddha 11 (sayaMbuddhA) svayaMbuddhasiddha 12 (buddhavohi ) budrabodhitasiddha hai| haNikAya, enasiha aura bhanekasiddha 15 yaha siddhake pandraha bheda saMkSepaseM kahA phira vizeSa dikhalAte hai // 55 // |jiNasiddhAarihaMtA ajiNasiddhAyapuMDariyapamuhA / gaNahArititthasiddhA atitthasiddhAyamarudevI // 56 // II (jiNasiddhA) tIrthakara hoke mokSa gaye vaha nIrthakarasiddha (arihaMtA) riSabhAdi arihaMtasiddha 1 (ajiNasiddhAya puMDariyapamuhA) ajinasiddha sAmAnya kevalI puMDarika gaNadhara Adi 2 (gaNahArititthasiddhA) gaNadhara gautamAdi tIrSa / | siddha 3 (atitthasiddhAyamarudevI ) atIrthasiddha vaha marudevI 4 // 56 // gihiliMgasiddhabharaho valakalacIrIyaannaliMgammi / sAhusaliMgasiddhA thIsiddhAcaMdaNApamuhA // 57 // (gihiliMgasiddha) gRhIliMga siddha huye (bharaho) vaha bharatAdi 5 (dhalakalacIrIya) valkalacIrIyAdi tApazake vepameM jo siddha huye (annaliMgammi) vaha anyaliMga siddha jAnanA 6 ( sAhusaliMgasiddhA) sAdhuke vepameM jo siddha hue / vaha svaliMgasiddha 7 (thIsiddhAcaMdaNApamuhA) strIke liMgameM jo siddha hue vaha caMdanavAlAdi 8 // 57 / / * * Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puMsiddhAgoyamAI gaMgeyAInapuMsayAsiddhA / patteyasayaMbuddhA bhaNiyAkarakaMDakavilAI // 58 // (pusiddhAgoyamAI ) puruSa liMgasiddha gautamAdi0 (gAMgeyAInapuMsayAsiddhA) gaMgeyAdi jo siddha hue vaha napuMsakaliMga siddha 10 (pratteyasayaMbuddhA) pratekayuddhAsaddha aura svayaMbuddha anukramaseM (bhaNiyA) kahA ( karakaMDu) karakaMDu rAjA 11 / GI(kavilAI) aura kapilaAdi kahe 12 / / 58 // tahabuddhabohigurubohiyA igasamayaegasiddhAya / egasamaeviaNegA siddhAteNegasiddhAya // 59 // RI (taha ) phira taiseM hI (buddhabohigurubohiyA) buddhabodhita siddha hue vaha guruke upadezaseM 13 (igasamayaegasiddhAya) eka samayameM ekahI siddha hoe eka siddha mahAvIra Adi 14 (egasamaeviaNegA) (siddhAteNegasiddhAya) ora eka samayameM aneka siddha hoye vaha riSabhAdi aneka siddha kahiye 15 // 59 // |jaiAihoipucchA jiNANamagaMmiuttaraMtajhyA / ikkassaniggoyassa annNtbhaagoysiddhigo||60|| 1 (jaiAihoipucchA ) jisa jisa samayapara bhagavAnko puchanameM Avai (jiNANamaggami uttaraMtaiyA ) usa usa samaya6para jinesvara mahArAjake mArgameM yaha hI uttara milatA hai ki (ikkassaniggoyassaarNatabhAgoya) eka nigodake anaMtameM bhAge (siddhigao) siddhomeM gaye haiM / 60 / / iti natavatvaprakaraNaM samAptam / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha zrIdaMDakaprakaraNaM mUlasahitaM hindI anuvAdasahitaM prArabhyate // namiuMcauvIsajiNe tassuttaviyAralesadesaNao | daMDagapaehiMtecciya thosAmi suNehabhobhavA // 1 // (namiuMcavIsa jiNe ) cotrI jinezvaroko namaskArakarake ( tassuttaviyAralesa desaNao) uthuMke sUtroMmeM kahA vicAra lezamAtra kahane se ( daMDagapaehiMtecciya ) daMDaga padakarake una bhagavAMnokI ( thosAmisuNehabhobhavA ) maiM stavanA | karatAhuM so he bhavyaprANijIvo tuma suno // 1 // | neraiAasurAI puDhavAIbeiMdiyAdaoceva / gaSbhayatiriyamaNussA vaMtarajoisiyavemANI // 2 // ( neraiA ) sAta narakako 1 daMDaka ( asurAI ) asurAdi bhuvanapatikA 10 daza daMDaka ( puDhavAI) pRthvI kAyAdi pAMca sthAvarake 5 daMDaka ( beiMdiyAdaoceva ) do iMdriyAdi vikaleMdrike 3 daMDaka (gaSbhavatiriya ) garbhajatiryacakA 20 mAdaMDaka ( maNussA ) garbhaja manuSyakA 21 mAMdaMDaka ( vaMtara ) vyaMtarakA 22 mAdaMDaka ( joisiya ) jyotiSi devokA 23 (mAdaMDaka (vemANi) aura vaimAnika devoMkA 24 mAdaMDaka aise saba milakara covIza daMDaka samaja lenA // 2 // saMkhittayarIuimA sarIramogAhaNAyasaMghayaNA / sannAsaMThANakasAyA lesaiMdIyadusamudhAyA // 3 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -%%A5% %%9 (saMkhittayarIuimA) yaha saMgrahaNInIgAthA saMkSepa mAtra kahe hai (sarIra) zarIgdvAra 1(mogAhaNAya) avagAhanAdvAra 2 ( saMgghayaNA) saMgghayaNadvAra 3 (jannA) saMjJAdvAra 4 (saMThANa) saMsthAnadvAra 5 (kasAyA) kaSAyadvAra 6 (lesa) leNyAdvAra 7 (iMdiya) indriyadvAra 8 (dusamugghAyA) do prakAre samudghAtadvAra 9 // 3 // diThIdaMsaNanANe joguvaogovavAyacavaNaThiI / pajjattikimAhAre sannigaiAgaIvee // 4 // (diThI) dRSTidvAra 10 (dasaNa ) darzanadvAra 11 (nANe) jJAnadvAra ajJAnadvAra 12 (jogu) yogadvAra 13 (vaogo) ta upayogadvAra 14 (vavAya) upapAtadvAra 15 (cavaNa) cyavanadvAra 16 (Thiha) sthitidvAra 17 (pajjatti) paryAptidvAra 18 (kimAhAre) kimAhAradvAra 19 ( sanni ) saMjJAdvAra 20 (gaI ) gatidvAra 21 (AgaI ) AgatidvAra 22 (veda) vedadvAra 23 capuna alpavahutvadvAra 24 iti cauMvIzadvAra jANanA // 4 // |caugabhatiriyavAusu maNuANapaMcasesatisarIrA / thAvaracaugeduhao aMgulaasaMkhabhAgataNU // 5 // (caugambhatiriyavAusu ) garbhajatiryaca aura cAukAyake audArika vaikriya tejasa aura kArmaNa yaha cAra zarIra hote hai (maNuANapaMca) ora manuSyoke pAMcohI zarIra hote hai (sesatisarIrA) bAkI ke ekavIza daMDakoke viSe tina // tina zarIra hai 13 devatA 1 nArakI yaha 14 daMDakameM vaikriya 1 tejasa 2 kArmaNa 3 yaha 3 zarIra hovai dhAvara 4 vika-5 leMdrI 3 evaM 7 daMDakameM audArika 1 tejasa 2 kArmaNa 3 yaha 3 zarIra hove iti 1 zarIradvAra // // 5 // (thAvaracara AKRE Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba geduhao) vanaspativarajake cAra sthAvarako jaghanya aura utkRSTa aise do prakAre (aMgulaasaMkhabhAgataNu) aMgulake asaMbakhyAtameM bhAge zarIrakI avagAhanA hoti hai // 5 // I savesipijahannA sAhAviyaaMgulassasaMkhaso / ukkosapaNasayadhaNU neraiyAsattahatyasurA // 6 // hai| (sasipijahannA ) saba daMDakoke vipe jaghanyaseM (sAhAviyaaMgulassaasaMkhaMso) svAbhAvika aMgulake asaMkhyAtame | bhAge zarIra hote hai (ukkosapaNasayadhaNU) aura utkRSTI avagAhanA pAMcaseM dhanuSyakI (neraiyA) nArakIke jIvoMkI haiN| !(sattahatthasurA) aura devoMkA utkRSTA zarIramAna sAta hAthakA hotA hai // 6 // gaSbhayatirisahassajoyaNa vaNassaIahiyajoyaNasahassaM / narateiMditigAU veiMdiyajoyaNevAra // 7 // / (gaSbhayatirisahassajoyaNa) garbhajatiyaMcakA zarIra eka hajAra jojanakA hai (vaNassaIahiyajoyaNasahassaM ) aura vanaspatikAyakA zarIra eka hajAra jojanaseM kucha adhika hote hai (narateiMditigAU) manuSya aura teiMdrikA zarIra tina gAukA hotA hai (beiMdiyajoyaNebAra ) aura veiMdrikA zarIra bAraha jojanakA hai // 7 // joyaNamegaMcauridi dehamuccattaNaMsuebhaNiyaM / veuviyadehapuNa aMgulasaMkhaMsamAraMbhe // 8 // // (joyaNamegaMcauridi) eka jojana cauraMdrikA (dehamuccattarNasuebhaNiyaM) zarIrakA uMcapaNA sUtrame kahA hai (vevi Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RE -COLOESCAKC C ACANADA yadehapuNa) phera vaikriya zarIrakA anumAna kahate hai (aMgulasaMkhasamAraMbhe ) audArika zarIravAloMke tathA vekriya zarIravAloke uttara vaikriya AraMbhatIbera aMgulake saMkhyAtame bhAge hotA hai // 8 // | devanaraahiyalakkhaM tiriyANanavayajoyaNasayAI ! duguNaMtunArayANaM bhaNiyaMveuviyasarIraM // 9 // / (devanaraahiyalakhaM) devatAkA vaikriyazarIra eka lAkhajojanakA hotA hai aura manuSyakA vaikriyazarIra eka lAkha jojanaseM kucha adhika hotA hai (tiriyANanavayajoyaNasayAI) aura tiryaMcakA vaikriya zarIra nabaseM jojanakA (duguNaMtunArayANaM) aura nArakayokA zarIra mUlaseM dUnA hotA hai (bhaNiyaveuviyasarIraM ) isaprakAre vaikriya zarIrakA pramANa kahA // 9 // aMtamuhattaMniraye muhuttacattAritiriyamaNuesu / devesuaddhamAso ukkosaviuvaNAkAlo // 10 // (aMtamuhurtaniraye ) nArakayoke uttaravaikriyazarIrakA kAla aMtarmuhUrttakA hove hai phera dusarA karaNA par3atA hai ( muhusacattAritiriyamaNuesu) manuSya aura tiryacake vaikriya zarIrakA kAla mAna cAra muhUrttakA hai (devesuaddhamAso) aura TU devoke uttaravaikriyazarIrakA kAla ekapakSadinakA (ukkosaviuvaNAkAlo) isa prakAraseM vaikriya zarIrakA utkRSTakAlamAna kahA hai // iti zarIra avagAhanA dvAra 2 // 10 // thAvarasuraneraiyA asaMghayaNAyavigalachevaTThA / saMghayaNachagaMgaSbhaya naratiripasumuNeyatvaM // 11 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (thAvarasuraneraiyA) gana sthAvara tere devatA aura eka nAraka aise saba milake ugaNIsadaMDakoke viSe (asaMghayaNAya) | saMghayaNa nahI hai (vigalachevaThA) aura tIna vikaleMdriko eka checaThA saMghayaNa hai (saMghayaNachakaMgaSbhaya) che saMghayaNa garbha-| jako (naratiriesuvimuNeyabaM) manuSya aura tiryacako jAna lenA // iti cauvisa daMDake saMghayaNa dvAra 3 // 11 // savesiMcaudahavAsannA, sasurAyacauraMsA / naratiriyachasaMThANA huMDAvigalidineraiyA // 12 // (sadhesiMcaudahayA) saba daMDakoke viSe cAra tathA daza (sannA) saMjJA hotI hai // iti coyIza daMDakake caturtha saMjJAdvAra (sabesurAyacauraMsA) saba devokA samacorasa saMsthAna hai (naratiriyachasaMThANA ) manuSya aura tiryacako chahI saMsthAna hote hai (huMDAvigalidineraIyA ) vikaleMdri aura nArakIko eka huMDaka hI saMsthAna hotA hai // 12 // nANAvihadhayasUI bubbuhvnnvaauteuapkaayaa| puDhavImasUracaMdA-kArAsaMThANaobhaNiyA // 13 // (nANAviha) nAnA prakArakA (dhaya ) dhvajAke AkAre saMsthAna (sUI ) suIke AkAre (bubbuha ) jalake bubudAke ! AkAre ( vaNavAuteuapakAyA) anukramaseM vanaspatikAya vAukAya teukAya aura apakAyakA hai (puDhavImasUracaMdA-16 kArA) aura pRthvIkAyakA masUrakIdAla athavA candra ke AkAre (saMThANaobhaNiyA) isa prakAraseM covIza daMDakake paMcama saMsthAnadvAra kahA // 13 // * savevicaukasAyA lesachakaMgaSbhatiriyamaNuesu / nArayateUvAU vigalAvemANiyatilesA // 14 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sadhevicaukasAyA ) sarva daMDakoke viSe cArohI kaSAya hote hai iti covIza daMDakake chaThA kaSAyadvAra / / (lesachaka(gabhatiriyamaNupasu ) chehIlesA garbhaja tirvaca aura manuSyako hote hai ( nArayateUvAU ) aura nAraka tejakAya bAukAca ( vigalA ) aura tinavikaleMdri ese che daMDakoke viSe prathamakI tIna lesyA hotA hai ( vaimANiyatilesA ) aura vaimANika | devoMko antakI tIna lesyA hoti hai // 14 // joisiyateusA sesAsave vihuticaulesA / iMdiyadAraMgamaM maNuANaMsattasamugdhAyA // 15 // ( joisiyateulesA) aura jyotipIko eka tejolesyAhI hoti hai ( sesAsabevihuticaulesA ) aura zeSa saba daMDakoke viSe kRznAdi cAra lesyA hai iti covIsa daMDake lesyAdvAra 7 ( iMdiyadAraMsugamaM ) aura indriyadvAra to sugama hai 8 // ( maNuA sattasamugdhAyA ) manuSyako sAtohI samudghAta hoti hai // 15 // veNa sAyamara veteya eyaAhAre / kevaliyasa mugdhAyA sattaimehuMtisannINaM // 16 // ( veyaNa ) vedanA ( kasAya) kaSAya ( maraNe ) aura maraNa ( veDadhiya ) vaikriya ( teyaeya ) tejasa aura ( AhAre ) AhAraka ( kevaliyasamugdhAyA ) kevalI samudghAta ( sattaimehuMtisannINaM) isa prakAraseM sAtohI samuddhAta saMnni-paMcandrI manuSyako hotA hai // 16 // egiMdiyANakevali te AhAragaviNAucattAri / teveubviyavajjA vigalAsannINateceva // 17 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A (egidiyANakevali) ekendrIko kevalI (teuAhAragaviNAucasAri ) tathA tejasa aura AhAraka isa tInuko vara|jake vAkIkA cAra samudghAta ekendriko hotA hai (teveuviyavanA) vaha tina aura vaikriya yaha cAra varajake (vigalA- sannINate) tIna samudghAta vikalendri ora asannIko hotA hai (ceva) nizce karake // 17 // 4 paNagabhatirisuresu nArayanAsasucAratiyamese / vigaladudiTThIthAvara micchattisesatiyadiTThI // 18 // / (paNagabhatirisuresu) parantu garbhaja tiryaca aura teraha devoMko prathamakA pAMca samudghAta hotA hai (nArayavAUsu) nAraka aura vAukAyake viSe prathamakA ( cara) cAra samudghAta hai (tiyasese) aura zeSake sAta daMDakoke viSe prathamakA tIna samuddhAta hotA hai // iti covIsa daMDake navamA samudhAta dvAra // (vigaladudivI) vikalendriko do dRSTi hotii| hai eka samyak aura dusarI mithyAhRSTi aise ko (thAvara) pAMca sthAvarako (micchatti) eka mithyAdRSTihI hoti hai| (sesatiyadichI) zeSa rahe huye jo solaha daMDaka usake viSe samyak mina aura mithyAtva yaha tIna dRSTi hoti hai // 18 // iti cauviza daMDakake dazamA dRSTi dvAra // thAvaravitisuacakkhu cariMdisutadugaMsuebhaNiyaM / maNuAcaudaMsaNiNo sesesutigNtigNbhnniyN||19|| II (thAvara) pAMca sthAvarako (vitisuacakkhu ) tathA beindri aura teindriko eka acakhudazanahI hotA hai (pari disu) cariMdriko (tadurgasuebhaNiyaM) cakSu tathA acakSu aise do darzana sUtrame kahA hai (maNuAcaudaMsaNiNo) aura , Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyake viSe to cakSudarzana acadhudarzana avadhidarzana aura kevaladarzana aise cArohI hote hai ( sesemutigaMtigaMbhaNiyaM ) bAkI ke saba daMDako ke viSe kevala varjake tInatIna darzana kahA hai / / iti covIza daMDaka ke 11-12 - darzanadvAra // 19 // annANanANatiyatiya suratiriniraethireanANadugaM / nANA nnANaduvigale maNue pnnnaanntianaannaa||20|| ( annANanANatiyatiya ) tIna ajJAna aura tIna jJAna (suratirinirae) devatAko tathA tiryaMca aura nArakake hote. hai (thire anANadurga ) aura sthAvarako mati tathA zruta aise do ajJAna hote hai (nANAnnANaduvigale ) do jJAna tathA do ajJAna vikaleMdriko hote haiM ( maNupapaNanAgatianANA ) aura manuSyako to pAMca jJAna aura tIna ajJAna ese AThohI, hote hai / iti cauvIza daMDakameM jJAna ajJAnadvAra 13 // 20 // ikArasuranirae tiriesuterapanaramaNuesu / vigalecaupaNavAe jogatiyaMthAvarehoI // 21 // ( ikkArasasura nirae) devatA aura nArakako igyAre yoga hote hai ( tiriemutera ) tiryacako teraha ( panaramaNuesa ) aura manuSyako pandrehI yoga hote hai ( vigalecaDa ) vikaleMdriko cAra (paNavAe) bAukAyako pAMca ( jogatiyaMthAvarehoi ) aura sthAvarako tIna yoga hote hai / / iti covIza daMDakake yogadvAra 14 // 21 // uvaogAmaNusu bArasanava nirayatiriyadevesu / vigaladugepaNachakaM cauriMdisuthAvaretiyagaM // 22 // (uogAmaNue ) manuSyake viSe upayoga ( vArasa ) bAraha hote haiM ( nayanirayatiriyadevesu) nAraka tiryaca aura Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KASANSKRIT devoMko nava upayoga hote hai ( vigaladugepaNa) do vikaleMdriko pAMca ( chakkaM ) cha ( cauridisu) caurendriko (thAvaretivarga) aura sthAvarako tIma upayoga hote hai // iti covIza daMDakameM upayogadvAra 15 // 22 // saMkhamasaMkhAsamae gapbhayatirivigalanArayasurAya / maNuAniyamAsaMkhA vaNa'NatAthAvaraasaMkhA // 23 // / (saMkhamasaMkhAsamae) eka samayake viSa saMkhyAtA aura asaMkhyAtA (gamayatiri) garbhajatiyaMca ( vigalanArayasurAya) vikaleMdri nAraka aura devatA utpanna hote hai (maNuAniyamAsaMkhA) manuSyonizcayakarake saMkhyAtA utpanna hote hai (vaNa-18 |NatA) vanaspatikAya anantA (thAvaraasaMkhA) aura sthAvara asaMkhyAtA utpanna hote hai // 23 // asanninaraasaMkhA jahauvavAotahevacavaNevi / bAvIsasagatidasavAsa sahassaukiTTapuDhavAI // 24 // (asannimaraasaMkhA) asannI manuSyo asaMkhyAtA utpanna hote hai (jahauvavAo) jaisehI utpanna hote hai (tahekcavadANevi) taisehI cavate hai // iti cauvIza daMDakameM upapAtadvAra tathA cavaNadvAra (bAvIsasagatidasabAsasahassa) bAvIsa hajAra sAta hajAra tina hajAra aura daza hajAra varSako Ayu ( ukviTThapuDhavAI) utkRSTo anukrame pRthvIkAyAdi isa liye pRthvIkAya apkAya vAukAya aura vanaspatikAyakA jAna lenA // 24 // tidiNaggitipallAU naratirisuranirayasAgaratitIsA / vaMtarapallaMjoisa vrislkhkhaahiaNpli||25|| (tidiNaggi) tina ahorAtrikA Ayu agnikAyakA (tipallAU) tIna palyopamakA Ayu ( naratiri) manuSya aura Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiryacakA ( suranirayasAgaratitIsA ) devatA aura nArakakA utkRSTa Ayu tetIsa sAgaropamakA hotA hai (vaMtarapalaM ) vyaMtarakA Ayu eka palyopamakA ( joisa) aura jyotiSI devokA Ayu (varasakhAhi aMpaliaM ) ekalAkha varSa adhika eka palyopamakA hotA hai // 25 // asurANaahiyaayaraM desUNadupahvayaMnayanikAe / vArasavAsuNapaNadiNa chammAsaukkidu vigalAU ||26|| (asurANaahiyaayaraM ) asurakumAranikAyakA Ayu eka sAgaropamaseM kucha adhika hotA hai (dekhUNa dupallayaMnavanikAe) zeSanavanikAyakA Ayu deseuNA do palyopamakA hotA hai ( vArasavAsuNapaNadiNa ) veiMdrIkA bAraha varSa aura teiMdrIkA guNa pacAsa dina ( chammAsara kviDa vigalAU ) uriMdrIkA cha mAsakA utkRSTa Ayu anukramaseM samaja lenA // 26 // puDhavAidasapayANaM aMtamuhuttaMjahannaAuThiI / dasasahasavarisaTiiA bhavanAhivanirayavaMtariyA // 27 // ( puDhavAidapayA) pRthvI kAyAdi dazapadakI pAMca sthAvara tIna vikalendri paMceMdritiryaMca aura manuSyakA ( aMtamuhutaMjahanna AuThiI) jaghanyase AyukI sthiti aMtarmuhurttakI kahI haiM ( dasa sahasArisaThiiA ) daza hajAra varSakI Ayusthiti jaghanya se ( bhavaNAhiba nirayavaMta ricA ) daza bhuvanapati nAraka aura vyaMtarIkakI kahI hai // / 27 // vemANiyajoisiyA pallataya saAuAhu'ti / suranaratiriniraesu chapajattIthAvarecaugaM // 28 // ( vaimANiyajoisiyA ) vaimAnika aura jyotiSIkA Ayu jaghanyase ( paDataya Aja Ahuti ) eka palyopamake AThame Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARK% AX bhAge hotA hai 18 // iti caubIza daMDake utkRSTa aura jaghanyaseM sthitidvAra kahA // (suranaratiriniraesa) devatA manuSya tiryaca aura nArakake viSe (chapajattI) chahI paryApti hoti hai (thAvarecaugaM) aura pAMca sthAvarake viSe prathamakI cAra paryApti hai // 28 // vigalepaya mahattI zisiAhArahoisosiM / paNagAipaebhayaNA ahasannitiyaMbhaNissAmi // 29 // RI (vigalepaMcapajjattI ) tIno vikaleMdrike viSe prathamakI pAMca paryApti hoti hai // 19 // iti caubIza daMDakameM paryAptidvAra // (chaddisiAhArahoisaversi) saba jIvoMke Azare chahI dizIkA AhAra jAna lenA (paNagAipaebhayaNA) itanA vizeSaki pRthvI kAyAdi pAMcohI sthAvara padake viSe bhajanA hai isa lie chaedizIkA AhAra hove bhI sahI aura tIna cyAra | pAMca dizIkA bhI hove 20 // iti cauvIza daMDake dizI AhAradvAra // (ahasannitiyaMbhaNissAmi ) aba tIna saMjJAdvAra kahatA hUM // 29 // cauvihasuratiriesu niraesu a dIhakAligIsannA / vigaleheuvaesA sannArahiyAthirAsave // 30 // (cavihasuratiriesu) cAra prakArake devoMke viSa tathA tirvaca (niraesuadIhakAligIsannA) aura nArakake virSa * dIrgha kAlakI saMjJA hoti hai (vigaleheuvaesA) aura vikaleMdrike vipe hitopadezakIsaMjJA hoti hai (sannArahiyAthirAsabe) aura sthAvaro savahI saMjJA rahita hote hai // 30 // | maNuANadIhakAliya ditttthiivaaovesiaakevi| pajapaNatirimaNuaJciya cauvihadevesugacchati // 31 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRECTORROR (maNuANadIhakAliya) manuSyako dIrghakAlakI saMjJA hoti hai (diThIvAovaesiAkebi) kitaneka AcArya manu-1 vyako dRSTigAdopadezakI 2 hA bhI kahate hai / / iti covIzadaMDakameM tIna prakArakI saMjJAdvAra // (pajhapaNatirimaNuacciya) paryAptA paMcedritiryaMca aura manuSya nizcaya karake (caravihadevesugacchaMti) cAra prakArake devoMke viSe jAte hai 31 __ saMkhAupajjapaNidi tiriyanaresutahevapajatte / bhUdagapatteyavaNe eesucciyanurAgamaNaM // 32 // / (saMkhAupajapaNidi) saMkhyAte AyuvAle paryAptApaMcendrI (tiriyanaresutahevapajatte) tiryaca aura manuSya ke vipe tesehI paryAptA (bhUdagapatteyavaNe ) pRthvIkAya apakAya aura pratyeka vanaspatikAya (eesucciya) isa pAMcodaMDakake vipe nizcaya karake (surAgamaNaM) devatA utpanna hote hai // 32 // pajjattasaMkhagambhaya tiriyanarAnirayasattagejati / nirayauvadyAeesu uvavajjatinasesesu // 33 // | (pajjattasaMkhagapbhaya ) saMkhyAtA varSake AyuvAle paryApte garbhaja ( tiriyanarA ) tiryaMca aura manuSya (nirayasattagejati) yaha donohI sAtohI narakake viSe 1) narakase nikale huce jIvo (eesu) yaha do daMDakame uvavajati upaje he (nasesesu) zeSa daMDakoke viSe utpanna nahI hote hai // 33 // puDhavIAuvaNassai majjhenArayavivajiyAjIvA / saveuvavajati niyaniyakammANumANeNaM // 34 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( puDhavI AravaNassa ) pRthvIkAya apUkAya aura vanaspatikAya ke ( majjhe) viSe ( nArayavivajjiyAjIvA ) nArakake jIvoMko varjake ( sa uvavanaMti ) aura sarva jIvo utpanna hote hai ( niyaniyakrammANumANeNaM ) apane apane karmAnusAre // 34 // puDhavAidaruvaSNu, puDhabIAuyaNassaIjaMti | puDhabAiTsaparahiya, teuvAusuuvatrAo // 35 // ( puDhavAidasapaesa) pRthvIkAyAdi daza padake viSe ( puDhavI AuvaNassa IjaMti) pRthvIkAya appakAya aura vanaspatikAyake jIvo saba hote hai ( puDhavA idasapae hiya ) aura pRthvI kAyAdi daza padameMse nikale huye jIvoM ( teuvAusujavavAo ) te ukAya aura bAukAyake viSe utpanna hote hai / / 35 / / teuvA ugamaNaM, puDhavIpamuhammihopayanavage | puDhavAiThANadasagaM, vigalAiMtiyatarhiti // 36 // ( tejavAugamaNaM ) te kAya aura vAukAyakA jAnA ( puDhabIpamuhammihoipayanavage) pRthvIkAyAdi navapadake viSe hotA haiM ( puDhavA iThANadasaMgaM ) pRthvIkAyAdi daza sthAnakake jIvoM ( vigalA iMtiyata hiMjaMti ) tIna vikalendrimeM utpanna hove taise | jAve haiM // 36 // gamaNAgamaNaMgapbhaya, tiriANaMsayalajIvaThANesu / savatthajaMtimaNuA, teuvAUhiMnoti // 37 // (gamaNAgamaNagapbhayatiriANaMsayala jIva ThANesu) garbhajatirthacakA jAnA AnA saba daMDako ke viSe hotA hai ( savattha Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ timaNuA) aura manuSyoMkAbhI jAnA saba daMDakoke viSe hotA hai (teuvAUhiMnojaMti ) paraMtu teukAya aura vAukAyaseM nahI Ate // 37 // yatiyatirinaresu, itthIpurisoyacauvihasuresu / thiravigalanAraesu, napuMsaveohavaiego // 38 // (veyatiyatirinaresu) tIna veda tiryaMca aura manuSyako hote hai ( itthIpurisoyacauvihasuresu) aura cAra prakArake, devoke viSe strI veda tathA puruSa veda hotA hai (thiravigalanAraesu) aura pAMca sthAvara vikalendri aura nArakake viSe (napuMsanemolAiego ) eka naeMgala hI hotA hai / / 38 // hai| pajamaNuvAyaraMggI, vemANiyabhavaNanirayavaMtariyA / joisacaupaNatiriyA, beiMditiiMdibhUAu // 39 // | (pajamaNuvAyaraggI) paryApta manuSya aura vAdara agnikAya (bemANiyabhavaNanirayavatariyA) vaimAnika bhuvanapati hai nAraka aura vyaMtara (joisacaupaNatiriyA ) jyotiSi caurindri aura paMcendri tithaMca (beiMditiiMdibhUAu) tathA doindri teindri pRthvIkAya aura apyakAya // 39 // vAUvaNassaIciya, ahiyAahiyAkameNamehuti / saveviimebhAvA, jiNAmaeNatasopattA // 40 // (vAjavaNassaIciya) vA ukAya aura vanaspatikAya yaha saba nizcaya karake (ahiyAahiyAkameNamehuti ) anukrame DU Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka eka se adhika hote hai ( sadhe viimebhAvA ) yaha sabahI bhI bhAva (jiNAmaeNaM taso pattA ) he jinezvara deva maiMne anaMtI vera pAyA hai // 40 // saMpaitubhattastra, daMDagapayabhamaNabhagga hiyayassa / daMDatiyaviraisulahaM, lahumamaditumukhayaM // 41 // ( saMpaituhyaM bhattassa daMDagapayabhamaNabhaggahiyayassa) aba cauSIza daMDako ke sthAnaka ke viSe bhamanese (nivRtta) bhAgA huvA hai mana jisakA aisA tumArA bhakta esA mujhako (daMDAMtaviraisulaha ) mana vacana aura kAyA yaha tInadaMDakA virAma se sulabha eso ( lahumamadiMtumukkhapayaM ) mokSa pada merekoM jaldI devo // 41 // sirijiNahaMsaMmuNIsara, rajjesiridhavalacaMdasIseNa / gajasAreNalihiyA, esAvinnattI appahiyA // 42 // ( sirijiNahaMsamuNIsara) zrI jinahaMsamunIzvara ke ( rajjesiridhavalacaMdasIseNa ) rAjya ke samaya zrI dhavalacaMdra pAdhyAyake ziSya ( gajasAreNalihiyA ) gajasAra munine likhA hai ( esA vinnattI appahiyA ) yaha vijJapti apanI AtmAke hitake arthe // 42 // // iti hindI anuvAdasahitaM daMDaka prakaraNaM samAptam // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanne zivaram / atha laghu-saMghayaNi-prakaraNam / NARAYANAKAA%** gAhA / namiya jiNaM savan, jagapujaM jagaguruM mahAvIraM / jaMbuddIvapayatthe, vucchaMsuttAsaparaheDaM // 1 // artha-(jagapujaM) tIna jagat ke pujya (jagagurUM) tIna jagatke guru, aise (sabanna) sarvajJa (jiNaM) zrI jinezvara (mahAvIraM) mahAvIra svAmIkoM (namiya) namaskAra karake, (jaMbuddIva ) jaMbudvIpake aMdara rahe hue zAsvate, (pytthe)| |padArtha unako (suttA) sutraseM jANakara (sapara he ) svapara hitArtha (vucchaM) kahuMgA // 1 // | bhAvArtha-tIna jagatke pujya aura guru aise sarvajJa zrI mahAvIrasvAmiko namaskArakara jaMbuddhIpameM rahe zAsvate padArtha , hai unako svapara hitArtha kahuMgA // 1 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -dm -pra-LARKeX m khaMDA joyaNavAsA, pavvaya kuDAya tittha seddhiio|vijy daha salilAo, piMDesi hoi sNghynnii||2|| | artha-prathama bharatakSetravat isa jaMbuddhIpameM kitane (khaMDA) khaMDavA hai ? dvitIya (joyaNa ) yojanakA pramANa, tritIya bharatAdika (yAsa ) vAzakSetra kitane hai ? cothA vaitAThyAdika (paJcaya) parvata kitte hai ? pAMcamA una parvatopara (kuDAya) kUTa (zikhara ) kitane hai ? chaDA mAgadhAdika (tittha ) tIrtha kitane hai ? sAtamA, vaitADyAdika parvatopari rahihuI, vidyA|dharo va Amiyogika devaoNkI (seDhIo) zreNiyeM kitanI hai? AThameM kacchAdika (vijaya) vijaya kitanA hai? navameM padmadrahAdi (iha) draha kitane hai ? dazameM gaGgAsiMdhyAdi (salilAo) nadIyeM kitanI hai ? evam isI dazo dvaaroNko| (piMDesi ) ikachAyAne samudAyake vivaraNakarake yaha (saMghayaNI ) saMgrahiNI nAmakA prakaraNa ( hoi) hotA hai // 2 // | bhAvArtha-pahelA dvArameM bharata kSetrake muttAvika jaMbudvIpameM kitane khaMDa hai| dusaremeM yojanakA pramANa. tIsaremeM vaashai| kSetra. cothemeM parvata. pAMcameM una parvatopara zikhara. chaThemeM tIrtha. sAtameM zreNiyoM kI saMkhyA. AThameM vijaya. navame draha, dazameM nadiye. inahIM dazoddhArokarake yaha saMghayaNI prakaraNa hotA hai // 2 // Naua sayaM khaMDANaM, bharaha pamANeNa bhAie lkkhe|ahvaa NauyasayaguNaM, bharaha pamANaM havai lakkhaM // 3 // AI artha-(lakhkhe ) ekalAkha yojanakA jaMbudvIpa usako (bharahapamANeNa) bharatakSetrake pramANaseM, "yAne pAMcaso chadhIza yojana chakalAse" (bhAiye) bhAMgAkAra kareM to (gauA sayaM khaMDANI ) bharatakSetrake mutAbika "ekaso aura nive" * ***** CRIKRAM * Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDavA hote hai, ( ahavA ) yA ( uyasya ) ekasI aura nave kSetrIko ( bharahapamANeNaM ) bharatakSetra ke pramANa se (guNaM ) guNAkAra kareM to ( lakhkhaM ) eka lAkha yojanakA yaha jaMbudvIpa ( havai ) hotA hai // 3 // bhAvArtha - eka lAkha yojanake jaMbudvIpako, pAMcasI chatrAMza yojana cha kalAseM bhAMgeM to bharatakSetravat ekaso nave kSetra (bhAga) isa jaMbudvIpameM hote hai, isI ekaso nabeko pAMcaso chadhIza yojana chakalAse guNAkAra kareM to eka lAkhakA kSetraphala hotA hai // 3 // ahavikhaMDe rahe, do himavate a hemaivai cauro / aTTamahA himavaMte, solasakhaMDAI harivase // 4 // artha - (ava) arthAt ( iga khaMDe bharahe ) ekakhaMDayA bharatakSetrakA ( do himavaMte ) do khaMDacA himavaMta parvatake ( a ) punaH (cauro ) cAra khaMDavA ( hemavai ) hemavaMta karake yugaliyAMke kSetrakA (aDa) ATha khaMDavA ( mahAhimavaMte ) mahAhimavaMta parvatake ( solasakhaMDAI ) solaha khaMDavA ( harivAse) harivarSa karake yugaliyAMke kSetrakA // 4 // bhAvArtha -- eka khaMDavA bhAga bharatakSetra do khaMDavA bhAga cullahimavaMta cAra khaMDavA bhAga hemavaMta, ATha khaMDavA bhAga mahAhimavaMta zole khaMDavA bhAga harivarSa, evaM ikatIza khaMDavA isa gAthAseM jANanA // zeSa Age // 4 // battIsaM puNa nisaDe, miliyA tesaTThi bIya pAsevi / causaTTi o videhe, tirAsi piMDei uyasayaM // 5 // artha - - (pu) phira (battIsaM ) battIsa khaMDavA pramANa (nisa) niSadha parvata, yaha sarva (miliyA) milAneM se (tesaTThi) Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai tesaTha khaMDavA hote hai, "isItaraha" (bIyapAsevi ) dusarI tarphabhI "eka khaMDavA eravata kSetrakA do zikharI parvatake cAra airaNyavata kSetrake ATha rUpI parvatake, zolA ramyaka kSetrake battIsa nIlavaMta karake tIsarA varSa dhara parvatake, evaM * 18 yaha teMsaTha khaMDavA tathA (ghausaDio) causaTha khaMDavA (videhe) mahAvideha kSetrake yaha sarva (tirAsi) tIno raashiike| di khaMDavA (piMDei ) milAneseM (Nauyasama) ekasone nice khaMDavA hote hai iti prathama dvAram // 5 // HINI bhAvArtha-battIza khaMDavA bhAga nipadha parvata isake sAtha UparakI gAthAke khaMDavA bhAga milAnese (tesaThTha) khaMDavA bhAga hote hai / isItaraha, dusarI tarpha 1 khaMDa bhAga erava 2 khaMDa bhAga zikharI parvata 4 kSetra bhAga airaNyavata, ATha khaMDavA bhAga, rUpI parvata 16 khaMDavA bhAga, ramyaka kSetra 32 khaMDavA bhAga nIlavaMta aura 64 khaMDavA bhAga mahAvideha / itanAsabakI giNanA kI jAya to, ekamo niye (190) khaMDavA hote hai // 5 // joyaNa parimANAI, samacauraMsAI ittha khaMDAI / larakassaya parihIe, tappAya guNeya huMteva // 6 // | artha-(ittha) yahAM jaMbudvIpake andara (joyaNa parimANAI) eka yojanake pramANavAle (samacauraMsAI) samaca turasra (khaMDAI) khaMDavA kitane hoMge? usakI rIti kahate haiN| I (lakhkhassa) eka lAkha yojanakI (parihIe) paridhikA jo aMka Aya usako (tappAya) tatpAda yAne kSetrake cauthe hai|hissese jaiseM lAkha yojanake jaMbudvIpakA cothAhissA 25 hajAra yojana hotA hai. usaseM (guNeya ) guNAkAra karaNepara *gaNitapada(kSetraphala )kA pramANa (huMteva) nizcaya hotA hai // 6 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %AGARLASAEXAARAKS bhAvArtha-lAkha yojanake jaMbuddhIpameM eka yojana sama caturana kitaneM khaMDave hoMge? umrakA krama Age dikhAte hai / / eka lAkha yojanakI paridhIkA jo aMka Aya usako mUla kSetrake cothe bhAgaseM guNA karaNepara "kSetraphala * banatA hai" // 6 // vikkhaMbhavaggadahaguNa, karaNI vahassa parirao hoI / tikhaMbhApAyaguNilo, pariramo talla gaNiyapayaM // 7 // PL artha-jaMbudvIpakA (vikhkhaMbha ) viSkama yAne gola kSetrakA vistAra [pramANa ] jitanA ho usakA ( vagga) varga yAne ||* | jitanA viSkaMbha ho unako utaneseMhi guNA kare, vAda usa vargake aMkoMko (daha guNa) dAguNA karanese jo aMka Aye usako "visamasama pavaivaggo" isa bRhad kSetra samAsakI gAthAke andara jo (karaNI) karaNekI AmnAya kahI hai usake mutAbika una aMkakA mUla sodhA jAya taba (vahassa) gola kSetrakI (parirao) paridhi (hoi) hotI hai aura vAda | usa (parirao) paridhike yojanakA jo aMka Aya usako (vikkhabhaviSkama yojnke| cauthe hisseke aMkoMse guNAkare taba (tassagaNiyapayaM) usakA gaNitapada yAne kSetraphala hotA hai // 7 // bhAvArtha-jisa kSetrakA jitanA viSkambha ho. unako utoseM guNAkaraNepara varga banatA hai. usa vargako daza guNAkara "bRhad kSetra samAsameM batAye" huekramaseM usa viSkama kSetrako paridhinikAle vAda usa paridhike aMkoMko viSkabhake catuyAMza aMkoMseM guNAkaraNepara gaNitapada yAne kSetraphala banatA hai // 7 // N Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parihI tilakkhasolasa, sahassa dolaya sattavIsa hiyA / kosatiga aTThAvIsaM, dhaNusaya teraMguladdhahiyaM // 8 // artha - jaMbudvIpakA viSkaMbha eka lAkha yojanakA hai. usakI ( parihI ) paridhI (tilakkha solasa sahassa) tIna lAkha zole hajAra (dosaya sattAvIsa hiyA ) dosro sattAIza yojana adhika ( kosatiga) tIna koza ( saya) ekaso (aThThAghIsaM ) aThAisa ( dhaNu ) dhanuSya aura (teraMgulavahiyaM ) sArdhatrayodazAMgula jaMbudvIpakI jAnanA // 8 // (pariziSTa ) isa paridhIko jaMbudvIpake viSkaMbha pramANase caturthAMza nikAla usase guNAkare taba jaMbudvIpakA gaNitapada ( kSetraphala ) hotA hai usakI saMkhyA nIcekI gAthAseM dikhAte hai / / bhAvArtha - jaMbudvIpakA viSkaMbha eka lAkha yojanakA hai. jisakI paridhI "tIna lAkha zole hajAra doso sattAIza yojana tIna koSa" ekaso aTThAIza dhanuSa sADhAverA aMgula ( 316227 ) yojana ( 3 ) koSa ( 128 ) dhanuSya (13 // ) aMgula ) hotI hai // 8 // sattevaya koDisayA, NauA chappannasayasahassAIM / cauNauyaM ca sahassA, saryAdivaddhaM ca sAhiyaM // 9 // artha - (ya) jo ( satteva) sAta (sayA ) zatAni ( so ) ( koTI) kroDoparI ( NauA ) nive kroDa "yAne sAtaseM Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hainice koDa" ( chapannasaya) chapannazo (sahassAI) sahasra "yAne chapannalAkha" (ca) punaH (cauNajyaM sahassA) corANaM!* hajAra (sayaM divaThaM) devasoseM ( sAhiyaM ) sAdhika // 9 // RI bhAvArtha-sAtaso nive kroDa, chappana lAkha corANuM hajAra, deDha so samacaturasra yojanaseM adhika // 9 // gAua mehagaMpannarasa, dhaNusayA taha dhaNUNi pnnrss| sadica aMgulAI, jaMbuddIvassagaNiyapayaM // 10 // artha-(gAuamegaM) eka koza (pannarasa dhaNusayA)paMdrahasoM dhanuSyoparI (dhaNuNipanarassa ) panarAdhanuSya (ca) punaH ( sachi aMgulAI ) sATha aMgula (jaMbudvIvassa ) jaMbuddhIpakA (gaNimayayaM ) gaNitapada jANanA // iti dvitIyadvAram // 10 // eka koSa panareso panarA dhanuSa, sATha aMgula yaha eka lAkha jojagake jaMbudvIpakA gaNitapada (kSetraphala) jAnanA. aMkase gaNita (790, 56, 94, 150) yojana. (1) koSa (1515) dhanuSya (60) aMguleti jJeyam // 10 // bharahAi satta vAsA, viyaDDa cau cauratIsa vttttiyre|solsvkkhaargiri, do citta vicitta do jamagA 11 | artha-(bharahAi sattavAsA) bharatAdi mAta vAsa kSetra, "usake nAma" 1 bharata 2 hemavata 3 harivarSa 4 mahAvideha hai 5 ramyaka 6 eraNyavata 7 eravata // iti tRtIyadvAram // ___ "caturtha nizcala zailadvAra" CREAK*** Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * AL ***** * * RSSCARRA devakuru uttarakuru yaha do yugaliyAMke kSetra choDakara, zepa cyAra kSetroM ke aMdara (viyata cauvaha) vartula vaitADya cyAra hai. phira (iyare ) ina vaitADhyoMse itara (cauratIsa) cautIsa lambe vaitAbya parvata hai, punaH (solasavakkhAragiri) zole vakkhArAgiri "vijayAMke aMtarame hai" phira (citta vicitta) 1 citta 2 vipitta yaha do parvata aura hai. itara do parvata, (jamagA) eka jamaga dusarA samaga // 11 // bhAvArtha-bharata 1 hemavata 2 harivarSa 3 mahAvideha 4 ramyaka 5 hiraNyavata 6 eravata 7 yaha sAtavAza kSetra hai // | tarakaru ina dono kSetroM ko choDa zeSa cyAra kSetroM meM vartala vaitADhya eka eka hai. inameM bhinna cotIza lamce, vaitALya, zole vakkhArA giri, do. citta 1 vicitta 2 do. jamaga 1 aura samaga 2 yaha saba mila alAvana zAsvate - parvata, zeSa Age // 11 // |dosaya kaNaya girINaM, cau gayadaMtAya taha sumeruya / chavAsaharApiMDe, eguNasattarisayAdunnI // 12 // | artha devakura aura uttarakuru ina pratyeka kSetrameM pAMca 2 draha hai. aura ekaika drahake ubhayatarpha daza 2 kaMcanagiri hai. | ataH ina sabako milAnesai (dosayakaNayagirINa) doso (200) kaMcanagiri hote hai, (ca) phira (caugayadaMtA) | | cyAra gajadaMte parvata hai. (taha) taise (sumeru) eka sumeru (ca) aura inake dono tarpha, tIna 2 milakara (cha) cha (vAsaharA) varSadhara, parvata hai, ina sabako (piMDe ) ikaTThAkaraNesai (sayAdunnI) doso (eguNasattari) eka kama sittara parvata hote hai // 12 // - - Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / bhAvArtha-devakuru uttarakuru ina pratyeka kSetrameM pAMca 2 draha hai, aura eka 2 drahake dono tarpha daza 2 kaMcana girI hai. isase ina dono kSetrAma dosoM parvatAMkI saMkhyA huI. phira cyAra gajadaMta parvata eka meru girI ina meru girIke dono 15tarpha tIna 2 varSadhara parvata. ina sabako milAneseM doso imyArA (211) parvata e isake sAtha pUrvake (58) milAneseM | doso eka kama sittara (269) zAkhate parvata isa jaMbudvIpameM hai // 12 // solasa vakkhAresu, cau cau kUDAya huMti patteyaM / somaNasa gaMdhamAyaNa, sattaTThaya ruppi mahAhimave // 13 // artha-(solasavakkhAresu) zolA vakSaskAra parvatAMke aMdara (patteyaM) pratyekapara (caucaukUDA) cyAra cyAra zikhara // (huti) hai, yaha zole parvatAMpara sarva cosaTha zikhara hue. phira (somaNasa gaMdhamAyaNa) eka saumanasa dvitIya gaMdhamAdana |ina pratyeka giripara (satte) sAta sAta kUTa haiM. (ruppi mahAhimave) rUpI aura mahAhimavaMta ina dono parvatopara (aThThaya) ATha ATha kUTa hai, evaM 94 kUTa (zikhara hue) // 13 // | bhAvArtha-zole vakSaskAra parvatAMke pratyekapara cyAra 2 kUTa honeseM, cosaTha kUTa, phira somanasa aura gaMdhamAdana ina | donoMpara sAta 2 kUda honese cavadA va rUpI aura mahAhimavaMta ina donoMpara ATha 2 kUTa honese zolA. yaha saba milA-] nese corANu (94) kUTa hote hai // 13 // cautIsa viyaddhesu, vijuppaha nisaDha niilvNtessu| taha mAlavaMta suragiri, nava nava kUDAiM patteyaM // 11 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - : artha-(cautIsa viyaDhesu) vaitAbyanAmake cotIza parvatAMpara, va (vijuSpaha) vidyut pabha nAmakA gajadaMta giri " stathA (nisaDha) niSadha giri stathA (nIlavaMtesu) nIlavaMta giri (taha) tesehi (mAlavaMta) mAlyavaMta nAmakA gajadaMta / || girista thA (suragiri) merugiri, yaha eka kama cAlIza parvatAMpara (patteyaM) pratyeke 2 (nava nava kUDAI) nava naba kUTa hai / evaM pUrvake aura yaha milakara (445) kUTa hue // 14 // | bhAvArtha-cotIza lambe vaitADhya va eka vidyutprabha, dusarA niSadha, tIsarA nIlavaMta, cothA mAlyavaMta pAMcamA sumeru ina una cAlIza parvatAMpara, nava 2 kUTa honese tInaso kAvana kUTa hue, aura pUrvake milAnese (445) kuutt| hote hai // 14 // hai| hima siharisu ikkArasa, iya igasaTThi girIsu kuuddaannN| egate sabadhaNaM, saya cauro sattasaTThIyaM // 15 // * artha-(hima ) himavaMta giristathA (siharisu) zikharI parvata, ina pratyekapara (ikArasa) igyArA 2 kUTa hai, (iya) kA yaha (igasaThi girIsu) sarva igasaddha parvatoMpara jo (kUDANaM) kuTa haiM usako (egace) ekatva karaNese (sadhadhaNaM ) sarva / / saMkhyA ( sayacauro) cyArase ( sattasaSThIyaM ) saDasaTha kUTa (zikhara) hote haiM // 15 // bhAvArtha-himavaMta aura zikharI ina donoM parvatopara igyArA 2 kUTa hai, evaM sarva igasaTha parvatAMpara gyAraso saDasaTha (467) kUTa hote hai / / 15 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AARAKAR causatta aTTha navage, gArasakUDehiM guNaha jaha sNkhN|sols dudu guNayAlaM, duveyatagasaTThi saya cauro // 16 // artha-(solasa) padaza parvatAke (ghara) cyAra cyAra kUTa ginanesai cosaTha hote hai // (du) do parvatAMke (satta) sAta 2 kUTa ginanesai ghavade hote hai. (du) aura do parvatoMke (a) ATha 2 kUTa ginanese zole hote hai. (guNayAlaM) * eka kama cAlIsa parvatoMke (navage) naba 2 kUTa ginate tInaso ikAvana (351) hote hai. (duveya) do parvatoMke (egA rasa kUTehiM ) igyArA 2 kUTa ginanesai bAvIsa hote hai. evaM pUrvokta sarva kUTeM (guNaha) gunatAM (jahasaMkhaM) yathAsaMkhyA 2 6 ( saya cauro sagasahi) cyArase sar3asaTha (467 ) hote hai // 16 // bhAvArtha-zolopara cyAra 2 ke hisAbaseM causaTha, dopara sAta 2 ke hisAbaseM cavadA, dopara ATha 2 ke hisAbase zolA una cAlIsapara nava 2 ke hisAbaseM tInaso ikAvana dopara igyArA 2 ke hisAbase bAvIsa, evaM igasaTha parvatopara cyArase saDasaTha (467) kUTa jANanA // 16 // cautIsaMvijaesu, usahakUDA aTThameru jaMbumi / aTThayadevakurAI, hari kUDa harissayasaTThI // 17 // artha-(cautIsaM vijaesu) cakravartike cautIsa (34) vijayameM ekaika ( usahakUDA) RSabhakUTa hai, aura ( meru) meru parvatake va ( jaMbumi) jaMbu vRkSake (a) ATha 2 kUTa hai, punaH (devakurAI) devakuru aMdarabhI (a) ATha kUTa Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****** * hai, phira zAnmali vRkSake madhyakA ( harikUDa) harikUTa, aura (harissasa ) harisaha ye do kUTa ina kUTAMke sAtha milAETNese (saThThI) sATha bhUmi kUTa hote hai // paMcama kUTa dvAra miti // 17 // | bhAvArtha-cotIza vijayake cotIza RSabha kUTa aura eka meru parvata, dusarA jaMbuvRkSa tIsarA devakuru ina tInAMke | // ATha 2 bhumikUTa, phira zAlmalivRkSake vIca hari kUTa aura harisaha yaha do kUTa, evaM bhumi kUTAMki saMkhyA sATha (60) hotI hai / / 17 // mAgaha varadAma pabhAsaM, titthavijaesu eravaya bharahe / cautIsA tihiMguNiyA, duruttarasayaM tu titthANaM 18 | artha-(vijaesu) battIsa vijaya, va (eravaya ) airavata, aura (bharahe ) bharatakSetra, ina pratyeka cottIza sthAnoke . andara, eka (mAgaha) mAgadha, dusarA (varadAma) varadAma, tIsarA (pabhAsaM) prabhAsa, ye tIno (tittha) tIrtha hai, ataH (cautIsA) cautIzako (tihiM ) tInaseM (guNiyA) guNA kareM to (tu) phira (durucarasaya titthANa) ekaso do (102) tIrtha hote hai // 18 // WI bhAvArtha-vattIzavijaya aura eka airavata, eka bharata ina cotIza kSetra meM eka mAgadha. dusarA varadAma tIsarA prabhAsa yaha tIna 2 tIrtha haraeka kSetrameM hote hai. astu. ekaso do ( 102) savI tIrthokI saMkhyA jAnanA // 18 // vijAhara abhiogiya, seDhIo dunnidunni veyddddhe| iya cauguNa cautIsA, chatcIsa sayaM tuseDhINaM // 19 // * Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAMERA artha-(veyaDe) vetAjyake Upara, eka (vijAhara ) vidyAdhara aura dusarI (abhiogiya) Abhiyogika devAMkI (dujhidunni) do do (seDhIo) zreNiye hai. taba (iya) ye (cautIsA) cotIza dIrgha (lambe) vetADhyAMko (cauguNa) | cyAra guNA karaNaise (tu) phira (chattIsa sayaM seDhINaM) ekaso chattIsa zreNiye jaMbudvIpameM hotI hai / / 19 // bhAvArtha-pratyeka lambe vaitAThyAMpara, vidyAdhara aura Abhiyogika devAMkI do do zreNiye hai / ataH pratyekapara cyAra 2 ke hisAbasai ekaso chattIza zreNiye hotI hai // 19 // |cakkIjeabAI, vijayAI itthahaMti cautIsA / mahadaha cha paumAi, kurusudasagaMti solasagaM // 20 // | artha-(cakkIje abAI ) cakrIjetavyAni, yAne cakravartI jina kSetrako jItakara usmai rAjya kare. ese ( vijayAI) vijaya (ittha) isa jaMbudvIpame "vattIsa mahAvideha eka airavata eka bharata yaha milakara (castIsA) cautIza (huMti) hai // al (paumAi) padmAdika mahAdraha (cha) paT yAne. 1 padma, 2 mahApadma, 3 tigicchi, 4 kesarI, 5 puMDarIka, 6 mahApu-15 NDarIka, yaha cha hai, punaH (kurusu) devakuru aura uttarakuru ina dono kSetroM meM pAMca pAMca draha hai. yaha milakara (dasargati) dazadraha hue isake sAtha Uparake milAnesai (solasagaM) solaha (mahaddaha) mahAndraha isa jaMbudvIpameM jANanA // 20 // | bhAvArtha-jisa kSetrako cakravartI jItakara usme rAjya kare usako vijaya kahate hai, aise vijaya jaMbudvIpameM, battIza Is mahAvideha. eka airavata. aura eka bharata, yaha cotIza hai // RA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pana 1 mahApana 2 tigicchi 3 kesarI 4 puNDarIka 5 aura mahApuNDarIka 6 ina chake sAtha devakuru ora uttarakuru / | ina kSetrAMke pAMca 2 draha milAnesai zole mahAnadraha jaMbudvIpameM jAnanA // 20 // mA gaMgA siMdhurattA, rattavaI caunaIo patteyaM / caudasahiM sahassehiM, samagga vaccaMti jalahimmi // 21 // / artha-jaMbudvIpake dakSiNa bharata kSetrameM eka (gaMgA) gaMgA dujI (siMdhu) sindhu yaha do baDI nadIye hai, isI taraha / uttarakI tarpha airavata kSetra meM eka (rattA) raktA dujI (rattavaI ) rakavattI yaha do baDI nadIye hai, ina (patteyaM ) pratyeka 2 (ghara) cyAra (naio) nadiyoMke (caudasahiM sahassehiM ) caudA ghaudA hajAra nadiyAMkA parivAra hai, aura inakI (samagga) samagra yAne sarva saMkhyA, chappanna hajAra nadiyeM hotI hai. aura (jalahimmi) samudrake aMdara jAke (vaccaMti) milatI hai // 21 // / bhAvArtha-jaMbudvIpake bharata kSetra AtrI eka gaMgA, dujI sindhu, aura airavata kSetra AmrI. eka raktA, dujI raktavatI, # yaha cyArAM nadiye apane 2 caudaha 2 hajAra nadiyAMke parivAraseM samudrameM jAke milatI hai // 21 // evaM abhitariyA, cauro puNa aTThavIsa shssehi| puNaravi chappannehi, sahassehiMjaMti causalilA // 22 // 3artha-(puNa)phira (evaM ) aisehi eka hemavata. dujA airaNyavata. ina do yugaliyAMke (abhitariyA) abhyaMtara kSetrakI nadiye. eka rohitA. dujI rohitAMzA. tIjI rUpakUlA. aura cothI suvarNakUlA, yaha (cauro) cyAroM nadiye SAGAR Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanI 2 ( aDavIsa sahassehiM ) aTThAisa 2 hajAra nadiyAMke parivAra sahita samudra meM jAke milatI hai, (puNaravi) punarapi eka harivarpa dujA ramyaka ina do yugaliyAMke kSetrakI. eka harikAMtA dujI harisalilA, tIjI narakAMtA. aura cothI, nArikAMtA. ye (carasalilA) cyAroM nadiye apanI 2 (chappannehiM sahasse hiM) chapanna, 2 hajAra nadiyAM ke parivAra sahita * samudra (aMti) jAtI hai // 22 // | bhAvArtha-hemavata aura airaNyavata ina do yugaliyAMke abhyaMtara kSetrakI, rohitA 1 rohitAMzA 2 rUpakUlA 3 aura suvarNakUlA 4 yaha cyAroM nadiye apane 2 aThAIza 2 hajAra nadiyAMke parivAraseM, va harivarSa, aura ramyaka ina do kSetrAMkI harikAMtA 1 harisalilA 2 narakaMtA 3 aura nArikAMtA 4 yaha cyAroM nadiye apane 2 chappana 2 hajAra nadiyAMke parivAraseM samudrameM jAke milatI hai // 22 // kuru majhe caurAsi, sahassAiM tahaya vijaya solasesu / battIsANa naINaM, caudasa sahassAI patteyaM // 23 // AL artha-(kuru majhe) devakuru aura uttarakuru ina dono kSetroMkI kramaseM sItodA aura sItA nadiyoMmeM cha cha aMtara hai nadimeM milatI hai. aura una cha cha nadiyAMkA yAne pratyeka cha nadiyAMkA parivAra. (caurAsi sahassAI) corAzI hajAra, nadiye hai. (tahaya) taiseMhi, pazcima mahAvidehakI mahAvidehakI (vijaya solasesu)za vijayake andara vatI yaha do do nadiye giNanaiseM (battIsANa naINa ) battIsa nadiyeM hotI hai, aura yaha (paseyaM) pratyeka 2 apane 2 (cu-| dasa sahassAI) paudaha 2 hajAra nadiyAMke parivArasai hai // 23 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D KI : bhAvArtha--uttarakuru aura devakuru ina dono kSatrAko kramasa, sItA aura sotIdA nadiyAMmeM cha cha aMtara ndiye| gI- milatI hai. aura pratyeka nadIkA parivAra caudaha 2 hajAra nadiyAMkA hai| m 5 phira pazcima mahAvidehakI, zole vijayAMmeM pratyeka vijayake andara, raktA. aura raktavatI, ina nAmakI do nadiye / honemai vatIza nadimeM hotI hai. aura ina pratyekakA caudaha 2 hajAra nadiyAMkA parivAra hai // 23 // caudasa sahassa guNiyA, aDatIsa naio vijaya mjhillaa|siioyaae nivaDaMti, tahaya sIyAiM emeva 24/ __ artha-(vijaya majhillA) mahAvidehakI pazcima zole vijayake andarakI 32 va cha. aMtara nadiye yaha milAkara, (aDatIsa naio) aDatIsa nadiyAMko (cadasa sahassa guNiyA) caudaha hajArasai guNA karate pAMca lAkha vattIsa hajAra (532000) nadiye hotI hai. yaha sarva (sIoyAe) sItaudAke andara (nivarTati ) milatI hai, (tahaya) aisehI(sIyAI) sItA nadIke andarabhI. (emeva ) esehI yAne pUrva zole vijayakI, aura cha. uttarakuru kSetrakI aMtara nadiye yaha saba milakara pUrva saMkhyAvat (532000) nadiye milatI hai // 24 // bhAvArtha-pazcima zole vijayake andarakI battIsa pazcima videhakSetrakI antaranadiye cha. ina aDatIza nadivAMko cauda hajArase guNA karanepara "pAMca lAkha yatIza hajAra (532000) nadiyeM hotI hai. aura yaha saba sItodA nadImeM jAke milatI haiM" esehi pUrvI zole vijayakI batIza aura pUrva videha kSetrakI antara cha. yaha aDatIza nadiyeM bhI pUrvokta hisAbase (532000) ke parivArase sItA nadImeM jAke milatI hai // 24 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEXMARA sIyA sIoyA viya, battIsa sahassa pNclkkhehiN| save caudasa lakkhA, chappanna sahassa melaviyA // 25 // | artha pratyeka (sIyA sIoyAviya ) sItA aura sItAdA yaha dono nadiye. apane 2 (battIsa sahassa paMcalakkhehiM) pAMca lAkha aura bajIta hajAra nahiyo mahIna mamadame jAtI hai, evaM (sabe) sarva isa jaMbudvIpake andara. (caudasa lakhkhA ) caudaha lAkha (chappanna sahassa) chappana hajAra nadiyeM (melaviyA) milAneseM hotI hai // 25 // bhAvArtha-sItA aura sItaudA yaha dono apanI 2 pAMca 2 lAla batIza 2 hajAra nadiyAMke parivArase samudra meM jAke milatI hai // evaM isa jaMbuddhIpameM saba nadiyAMkI saMkhyA caudaha lAkha chappana hajAra hotI hai // 25 // / chajjoyaNa sakose, gaMgA siMdhuNa vittharo mUle / dasaguNio pajate, iya dudu guNaNeNa sesANaM // 26 // hai artha-(gaMgA siMdhUNa ) gaMgA aura siMdhu ina do nadiyAMkA (mule) mUlameM yAne jahAM padmadrahase nikalI hai vahAM / (sakose) kozasahita (cha joyaNa) cha yojana (vittharo) vistAra hai|| bAda vistAra vadhate 2 (dasaguNio) dazagu| gAyAne sADhA vAsaTha yojana (pajate) paryata ho. samudrameM milatI hai. (iya) ese (dudu guNaNeNa) dugaNI 2 (sesANaM) zeSa pUrvoka nadiyoMkA nirgamana aura praveza anukramaseM jAnanA // 26 // bhAvArtha-jahAMsai gaMgA aura siMdhu yaha dono nadiye nikalI hai. vahAM isakA sakA cha yojanakA vistAra hai | aura Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sit k 3: inhIkA jahAM samudra meM jAke milI hai uhAM sAdAbAsaThayojanakA vistAra hai. isI taraha inase duNA 2 kramavAra zeSa nadiyAMkA nirgamana aura praveza vistAra jAnanA // 26 // joyaNa sayamuciTThA, kaNayamayA sihari culahimavaMtA / ruSpi mahAhimanaMtA,duzuuccArupya kaNayamayA 27 // artha-eka (sihari ) zikharI dusarA (cula himavatA) laghu himavaMta ye do parvata ( saya) ekaso (joyaNa ) yojana (mucciA ) uMce paneme, aura ( kaNayamayA) svarNamayI hai. punaH eka (rupi) rUpI dusarA (mahAhimavaMtA) mahAhimavaMta. ye do parvata ( dusuuccA) doso yojana uMce panemeM hai, isame rUpI parvata (rupya) cAMdImayI aura mahAhimavaMta (kaNayamayA ) svarNamaI hai / / 27 / / bhAvArtha-zikharI aura choTAhimavaMta yaha do parvata ekato yojana UMce aura svarNamayI hai, rUpI aura mahAhimavaMta hai yaha do parvata doso yojana uMce aura kamasai svarNa aura rUpyamayI hai // 27 // cattAri joyaNasae, uciTTho nisaDha niilvNtoy| nisaDho tavaNijamao, verulio nIlavaMtoya // 28 // artha-(nisaDha nIlavaMto) nipadha aura nIlavaMta yaha dono parvata (cacAri joyaNasae) cyArase yojana (uciTho) | uMce hai, isame (ya) jo (nimaDho ) niSadha parvata hai vo ( tavaNijhamao) tapta svarNamayI yAne lAlavarNa aura dusarA (nIlabaMto) nIlavaMta parvata jo hai yo (verulio) vaiDurya yAne nIlAratamaI hai // 28 // 4, 844 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R * * bhAvArtha-niSadha aura nIlavaMta yaha do parvata cyAraseM yojana uMce aura kramase tapehue soneke aura nIlerasake / hai // 28 // savevi pavayarA, samayakhittammi maMdaraviNA ! dhAgi talemuvagADhA, usseha cauttha bhAyammi // 29 // MRI artha-isa (samaya khittammi) samayakSetra yAne jisa kSetrameM samayakI giNanA hotI hai usameM (maMdara vituNA) pAMca meru parvatoko choDa zeSa jitane zAsvate (paSayarA) parvata hai vo (sadhevi) sarva apane (usseya) ucca pramANase || (cauttha bhAyammi) cothA bhAga (dharaNitale) jamIna ke aMdara (uvagADhA) avagAhya yAne daTe hue hai| aura samayakSetra jisako aDhAi dvIpa samajhanA cAhiye usameM jo pAMca meru parvata hai ina pAMcoMke andara jaMbudvIpakA jo madhya meru hai vo ninnAzuM hajAra yojana ucA aura ekahajAra yojana jamInake andara hai evaM yaha meru saba milakara eka lAkha yojanakA hai / ata eva zeSa cyAra meru eka 2 hajAra yojana jamInameM aura caurAsI 2 (84) hajAra yojana uMca panemeM hai // 29 // bhAvArtha- isa samaya kSetrayAne aDhAi dvIpameM pAMca meru parvatoko choDa zeSa jitane zAsvate zaila hai unakI uccAi bhAgake cauthe hissekA bhAga bhUgarbha meM hai, aura pAMca meru parvatoMke aMdara jo jaMbudvIpakA madhya meru hai vo ninnANuhajAra yojana uccA aura ekahajArayojana bhUtale, evaM lAkhayojanakA jAnanA // zeSa cyAroM meru eka 2 hajAra yojana bhUgarbha meM aura caurAsI 2 hajAra yojana uMcapanemeM hai // 29 // * * * * Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa - khaMDAIgAhAhiM, dasahiM dArehi jaMbuddIvassa / saMghayaNI samattA, raiyA haribhaisUrIhiM // 30 // artha-isa taraha (khaMDAI gAhAhiM ) khaMDAdikokI gAthA ye (dasahiM dArehiM ) dazadvArakarake ( haribhahasurIhiM) zrIharibhadrasurijI mahArAjaneM (raA) raci hai esI (jaMbuddIvassa) jaMbuddhIpa AzrIkI (saMghayaNI samattA) laghusaMghayaNI nAmakA karaNa samApta humA / / / | bhAvArtha-ese zrIharibhadrasuri mahArAjane yaha laghusaMghayaNI nAmakA prakaraNa jisameM jaMbudvIpake zAsvate khaMDAdikokA ! vivaraNa dazadvAra karake racA samApta kiyA // 30 // ityalam // // iti laghusaMghayaNI prakaraNam // = CLASAA%EKHA CCCCCES Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM zrIsarvajJAya namaH / adha / zrIpaMDitadeva caMdrajIkRta - AgamasAra / bhavyajIvane pratibodhavA nimitte mokSamArgAMnI vacanikA kahe che. tihAM prathama jIva anAdikAlano mithyAtvIhato te kAlalabdhi pAmIne traNakaraNa kare che. tenAnAma - paheluM yathApravRttikaraNa, bIjuM apUrvakaraNa, ane trIjuM anivRttikaraNa. temA paheluM yathApravRttikaraNa kahe che. 1 jJAnAvaraNI, 2 darzanAvaraNI, 3 vedanI, 4 aMtarAya, ecArakarmanI trIsa koDAkoDIsAgaropamanI sthiti che, temAMthI ugayAtrIsa koDAkoDI khapAve ane ekakoDAkoDI vAkI rAkhe, tathA 1 nAmakarma, 2 gotrakarma, e vekarmanI bIsakoDAkoDI sAgaropamanI sthiti che, temAMthI ugaNIsa khapAve ane ekakor3AkoDI rAkhe, ane mohanIyakarmanI sinera koDAkoDI sAgaropamanI sthiti che, temAMthI agaNottara khapAve, bAkI ekakoDAkoDI rAkhe / ebIte eka Ayukarma varjane vAkI sAtekarmanI ekapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna ekakoDAkoDI sAgaropamanI sthiti rAkhe, evaM je vairAgyarUpa udAsI pariNAma te yathApravRttikaraNa kahiye. e paheluM karaNa sarvasaMjJI paMceMdriIjIva anantIvAra kare che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvakaraNa he che. te eka koDAkoDI sAgaropamanI sthitimAhethI ekamuhUrtta ane anAdi mithyAtva je anaMtAnubaMdhI AnI cokaDI te khapAvavAne ajJAna aipa se chAMDa bane jJAna upAveSa rakhale mAvu, e vAMchArUpa apUrva kahetAM pahelAM kyAre nAvyo evo je pariNAma te apUrva karaNa kahiye, e bIjuMkaraNa te samakitayogya jIvane thAya. ed at anivRttikaraNa kahe che. te muhUrtta rUpasthiti khapAvIne nirmala zuddha samakita pAne mithyAtvano udaya maTe tyAre jIva upazama samakita pAMge, evo je pariNAma te anivRtti karaNa kahiye. e karaNa kIdhAthI gaMThIbhedadhayo kahiye. ukta Avazyaka niryuktau "jAgaMDItApaDhamaM / gaMThIsamayacheo bhavevIo || ani aTTikaraNaM puNa / samantapurakkhaDejIve // 1 // Usara de dadulliaM ca / vijjAMivaNadavopappa || micchattassaaNudae / ubhasamasammaM lahai jIvo // 2 // ema midhyAtvano udayamavyAthI jIva samakita pAne, te samakitanI saddahaNAnA ke bheda che, eka vyavahAra samakitasaddahaNA, bIjI nizcaya samakita saddahaNA. devazrI arihaMta devAdhideva ane guru susAdhu je sUdho artha kahe te tathA dharma kevalIno parucyo je AgamamAM sAtanaya tathA eka pratyakSa bIjuM parokSa e ve pramANa ane cAra nikSepekarI sadahe, evI saddahaNA te vyavahAra samakita kahiye. e puNyanuM kAraNa tathA dharma pragaTa karavAnuM kAraNa che evI rucI jJAnavinApaNa ghRNAjIvoMne upaje. bIjuM nizcayasamakita te AvIrIte je nizcayadeva te ApaNoja AtmA jIva niSpannasvarUpI siddha te saMgrahanayanIsa Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAgaveSatAM tathA nizcayaguru te paNa ApaNo AtmAja tattvaramaNI ane nizcayadharma te ApaNA jIvano svabhAvaja che evI sahahaNA te mokSana kAraNa cha kemake jIva svarUpa olakhyA vinA karmakhape nahIM evI zuddha saddahaNA te nizcayasamakita. 4 __ have jJAnanu svarUpa kahe che te jJAnanA be bheda che. eka vyavahArajJAna, vIjuM nizcayajJAna, temA je anyamatinAM sarvazAstra jANavA. athavA jainAgamamadhye kahyA je ekagaNitAnuyoga te kSetramAna, bIjo caraNakaraNAnuyoga te kriyAvidhi, bIjo dharmakathAnuM yoga e traNa anuyogarnu jANavApaNuM te sarvavyavahArajJAna ke athavA antaraupayogavinA je sUtranA arthakaravA te paNa vyavahArajJAna kahiye. IPL have nizcayajJAna te che dravya tathA tenAguNa ane paryAya sarvane jANe temAM pAMca ajIvadravya che te heya-ketAM chAMDavA-2 yogya jANI chAMDavA ane eka jIvadravya te nizcayeMkarI siddhasamAna mokSamayI mokSanojANanAra mokSanuM kAraNa mokSano jAvAvAlo mokSamAMjarahe che ehavo ApaNo jIya anaMtaguNI arUpI che teneja dhyAve te nizcayajJAnakahiveM. 2 have ekadharmAstikAya, bIjo adharmAstikAya, trIjo AkAzAstikAya, cotho pudgalAstikAya, pAMcamo jIvAstikAya, 1 kI ane chaTTho kAla e che dravya zAzvatA che tenu jJAna kahe che. e chedravyamadhye pAMca ajIva dravya che ane eka jIvadravya te cetanAlakSaNavaMta che upAdeya che. 5 have e chadravyanA guNa kahe che pahelo dharmAstikAya tenA cAra guNa eka arUpI bIjo acetana trIjo akriya dhoyo l | gatisahAyaguNa, ane bIjo adharmAstikAya tenA paNa cAraguNa che eka arUpI bIjo.acetana trImo akriya cotho sthiti-18 ALSANCHAR A%AGAR Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAyaguNa, ane bIjo AkAzAstikAyadravya tenA cAra guNa che eka arUpI bIjo acetana bIjo akriya cotho avagAhanA dAnaguNa, have kAladravyanA cAraguNa kahe che. eka arUpI bIjo acetana bIjo akriya cotho navApurANavatanA lakSaNa, have pudgaladravyanA cAraguNa kahe che. ekarUpI vIjo acetana bIjo sakriya codho milaNavikharaNarUpa pUraNagalana guNa, have jIvadravyanA cAra guNa kahe che. eka anaMtajJAna bIjo anaMtadarzana trIjo anantacAritra cotho anaMtavIrya e chadravyanA guNa kahyA te nityabhuva che. ___ have chadravyanA paryAya kahe che dharmAstikAyanA cAraparyAya cha eka khaMdha, bIjo deza, bIjo pradeza, cotho agurulaghu, adharmAstikAyanA cAraparyAya. ekakhaMdha, bIjodeza, trIjopradeza, cotho agurulaghuH pudgala dravyanA cAraparyAya ekavaraNa da bIjo gaMdha, bIjo rasa, cotho sparza agurulaghusahita; tathA AkAzAstikAyanAcAra paryAya. ekakhaMdha, bIjo deza, trIjo pradeza, cotho agurulaghaH kAladravyanA cArapayoya, ekaatIta kAla, bIjo anAgatakAla, trIjo va aguruladhuH ane jIva dravyanA cAraparyAya. eka avyAbAdha, vIjo anavagAha, bIjo amUrtika, cotho agurulaghu. e che. dravyanAparyAya kahyA. RL have cha dravyanA guNaparyAyarnu sAdharmyapaNuM kahe che. agurulaghuparyAya sarbadravyamAM sarIkho che ane arUpIguNa pAMca dravyamA ke eka pudgaladravyamA nathI; tathA acetanaguNa pAMca dravyamAM ke ekajIvadravyamAM nathI, ane sakriyaguNajIva tathA pudgala e ye dravyamAM che vAkI cAradravyamAM narthA; tathA calaNasahAyaguNa ekadharmAstikAyamAM che, bIjA pAMcadravyamA nathI; karaRA %ACity Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ak%C valI sthira sahAyaguNa eka adharmAstikAyamA che. bIjA pAMca dravyamAM nathI; tathA avagAhanAguNa te eka AkAzadra vyamA che, bIjA pAMca dravyamAM nI; ane vartanAguNa te eka kAladravyamAMja che, vIjA pAMca dravyamAM nI; temaja milaNavikharaNaguNa te pudgalamAM che, bIjA dravyamAM nayI. tathA jJAnacetanAguNa te eka jIvadravyamA che, paNa bIjA dravyamAM nayI. e mUlaguNa koi dravyanA koI davyamAM mile nahI. eka dharma bIjo adharma trIjo AkAza e traNa dravyanA traNaguNa tathA cAra paryAya sarikhA che ane traNaguNeM karI to kAladravya paNa e samAna che. bha have valI agyAra bolekarI cha dravyanA guNajANavAne gAthA kahe che. pariNAmijIvamuttA, sapaesA egakhittakiriA ya / niccaM kAraNakattA, sabagayaiyaraappavese // 1 // / artha-nizcayanayathI Apa ApaNA svabhAve chae dravya pariNAmI che ane vyavahAranayathI jIva tathA pudgala e be dravya dra pariNAmI che tathA eka dharma, vIjo adharma, bIjo AkAza, ane cautho kAla, e cAra dravya apariNAmI che. tathA cha, dravyamA eka jIva dravya te jIva che, vIjA pAMca dravya ajIva che tathA che dravyamAM eka pudgala mUrtivanta rUpI che ane) pAMca dravya amUrtivaMta arUpI che. cha dravyamA pAMca dravya sapradezI che, ane eka kAladravya apradezI che. temAM eka dhammAstikAya. bIjo adharmAstikAya e ve dravya asaMkhyAtapradezI che ane eka AkAzadravya anaMtapradezI che. jIvadravya asaMkhyAta pradezI che, pudgalaparamANu anaMta pradezI che; paramANuA anaMtA che, ema pAMca dravya sapradezI che ane chaTTho151 kAla apradezI che. HAKRA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ID che dravyamA eka dharmAstikAya, bIjo adharmAstikAya, trIjo AkAzAstikAya e traNa te ekeka dravya che, tathA eka 4 jIvadravya bIjo pudaladravya trIjo kAladravya e traNa dravya aneka aneka che, cha dravyamA eka AkAzadravya kSetra che, ane, bIjA pAMca dravya kSetrI che nizcayanayathI che dravya potapotAnA kArya sadA pravarne che mATe sakriya che; ane vyavahAranayadhI sajIva tathA pudgala e ve dravya sakriya che, temAM paNa pudgala sadA sakriya che. ane jIvadravya to saMsArI thako sakriya cha / paNa siddhaavasthAyeM thako saMsArI kriyAkaravAne akriya che, tathA vAkInA cAra dravya to akriya che; nizcayanayathI che dravya nitya che dhruva cha; ane utpAdavyayekarI anityapaNe paNa che tathA vyavahAranaye jIva ane pudgala e be dravya anitya che, bAkInA cAra dravya nitya The, yadyapi utpAdavyaya bhuvapaNe sarva padArtha pariName che topaNa eka dharma, vIjo adharma, |trIjo AkAza, cotho kAla, e cAra dravya sadA avasthita che te mATe nitya kahyAM. che dravyamA eka jIvadravya akAraNa che ane pAMca dravya kAraNa ke kemake pAMce dravya jIvane bhogamA Ave che mATe kAraNa kahiye kemake dharmAstikAya cAlavAno sAhya Ape che adharmAstikAya thira rahevAno sAhya Ape che AkAzAstikAya avakAza Ape che pudgalAstikAya jIvane madhurAdi surabhigaMdhAdika tathA sakomala sparzAdika bhogapaNe thAya che tathA kAladravya te jIvane jarA vAla tAruNya avasthAdie che tathA anAdi saMsArI jIva bhavasthiti paripAka chatA eka aMtara muhUrtakAlamAM sakalakarma nirjarI mokSa pahoMce tihAM siddha avasthAyeM anaMtokAla paryaMta jIva anaMtA sukhane vilase mAde kAla dravyapaNa jIvane bhoga thAya che. paNa eka jIva dravya koine bhoga Avato nathI mATe akAraNa kayuM ane| - - Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 pAMca dravya bhoga Ave mAMTe kAraNa kayA tathA ghaNoM pratImA tI saMkSepe paTalaM he je cha dravyamAM eka jIva dravya kAraNa che pAMca dravya akAraNa che e paNa vAta ghaNIrIte malatI che. mATe je bahuzruta kahe te kharaM mArIdhAraNA pramANe jIvadravya kAraNa ane pAMca dravya akAraNa ema saMbhave che" nizcayanayathI chae dravya katA che ane vyavahAranayeM eka jIvadravya kartA che bAkI pAMca dravya akartA che. cha dravyamAM eka AkAzadravya sarva vyApI che ane pAMca dravya loka vyApI che. chae / | dravya eka kSetramAM ekaThAM rahyAM che paNa eka bIjA sAthe malI jAya nahIM e cha dravyano vicAra kahyo. have ekekA dravyamAM eka nitya, bIjo anitya trIjo eka cothe aneka, pAMcamo sat, chaTTho asat, sAtamo vaktavya, AThamo avaktavya, e ATha ATha pakSa kahe che. dharmAstikAyanA cAra guNa nila che tathA paryAyamAM dharmAstikAyano eka khaMdha nitya che bAkInA deza pradeza tathA agu rulaghu paryAya anitya che. adharmAstikAyanA cAra guNa tathA eka loka pramANa khaMdha nitya che ane eka deza bIjo pradeza trIjo agurulaghu e traNa paryAya anitya he. tathA AkAzAstikAyanA cAra guNa tathA lokAlokapramANabaMdha nitya he | ane eka deza bIjo pradeza trIjo agurulaghu e traNa paryAya anitya che. tathA kAladravyanA cAra guNa nitya che ane cAra paryAya anitya che pugala dravyanA cAra guNa nitya che ane cAra paryAya anitya ke jIvadravyanA cAra guNa tathA RNa paryAya nitya che ane eka agurulaghu paryAya anitya he e rIte nityAnitya pakSa ko. have eka aneka pakSa kahe che. eka dharmAstikAya bIjo adharmAstikAya e ve dravyano khaMdhalokAkAza pramANa eka che Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane guNa anaMtA ke paryAya anaMtA ke pradeza asaMkhyAtA che teNeMkarI aneka che, AkAza dravyano lokAloka pramANa khaMdha eka ke ane guNa anaMtA hai paryAya anaMtA hai pradeza anaMtA che mATe aneka che, kAla dravyano varttanArUpa guNa eka che | ane guNa anaMtA che paryAya anaMtA ke samaya anaMtA che kemake atIta kAle anaMtA samaya gayA ane anAgatakAle anaMtA samaya Avaze. tathA varttamAnakAle samaya eka che mATe aneka pakSa che pudgala dravyanA paramANu anaMtA che te ekeka | paramANumA anaMtAguNa paryAya che te aneka pache ane sarva paramANumA pulaparNa ne ehaja ke mATe eka che. jIvadravya anaMtA che ekekA jIvamAM pradeza asaMkhyAtA che tathA guNa anaMtA ke paryAya anaMtA che te anekapaNuM che paNa jIvitavyapaNuM sarva jIvonuM ekasarIkhuM che mATe eka paNuM che ihAM ziSya pUche che je sarva jIva eka sarIkhA che to mokSanA jIva siddha paramAnaMdamayI dekhAya che ane saMsArI jIva karma vaza paDyA duHkhI dekhAya che ane te sarva judAjudA dekhAya che te kema ? tehane guru uttara kahe che ke nizcayanaye to sarva jIva siddha samAna ke mATeja sarva jIva karma khapAbIne siddha thAya che tethI sarva jIvanI sattA eka che. phari ziSya puche che ke jo sarva jIva siddha samAna kaho cho to abhavya jIva paNa siddha to mokSa jatA nathI tehane uttara je abhavyane karma cIkaNA che ane abhavyamAM parAvartta dharma mATe teno ehavoja svabhAva he je mokSe japuMja nathI ane bhavya jIvamAM parAvartta dharma ke mATe kAraNa sAmagrI mile palaTaNa pAme guNazreNI ghaDhI mokSaM karI siddha dhAya paNa jIvanA mukhya ATha rucaja praveza je che te nizcaya nayathI bhavya samAna che ema The ane te nathI tethI siddha thatA nthii| Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAX* * COMH tathA abhavya tathA sarvanA siddha samAna che mATe sarva jIvanI sattA eka sarIkhI che kemake e ATha pradezane bilakula *karma lAgatA nathI te "zrI AcArAMga sUtranI zrI silAMgAcArya-kRta TIkAnA lokavijayAdhyayane prathamoddezake sAkha ch| OM tihAthI savistara paNe jobuM." hA have sat tathA asat pakSa kahe che e chadravya te khadravya svakSetra svakAla ane svabhAvapaNe sat eTale chatA che ane para | dravya parakSetra parakAla tathA parabhAvapaNe asat eTale achatA che tenI rIta batAvavAne arthe chae dravyano dravya kSetra kAla | 4 bhAva kahiye the. hai dharmAstikAyano mUlaguNa calaNa sahAyapaNo te svadravya, adharmAstikAyano mUlaguNa sthiti sahAyapaNo te svadravya AkAzAstikAyano mUla guNa avagAhmaNo te svadravya, kAladravyano mUla guNa vartanAlakSaNapaNo te svadravya, tathA pudgalano mUlaguNa puraNa galanapaNo te svadravya, ane jIvadravyano mUlaguNa jJAnAdika cetanAlakSaNapaNo te svadravya e chadravyano hai svadravyapaNo kahyo. have svakSetra te dravyano pradezapaNo che te dekhADe che tihAM eka dharmAstikAya bIjo adharmAstikAya e ve dravyano svakSetra asaMkhyAta pradeza che ane AkAzadravyano svakSetra anaMtapradeza che kAladravyano vakSetra samaya che pudgaladravyano svakSetra / eka paramANu che te paramANu anaMtA che jIvadravyano svakSetra eka jIvanA asaMkhyAtA pradeza che. have svakAla te chae dravyamA agurulaghunoja che ane e cha dravyanA potapotAnA guNa paryAya te sarva dravyano svabhAva -.. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANavo eTale dharmAstikAyamA potAnAja dravya kSetra kAla bhAva che paNa bIjA pAMca dravyanA nathI tathA adharmAstikAya dravyamadhye paNa svadravyAdika cAra che. paNa vIjA pAMca dravyanA nathI emaja AkAzAstikAyane viSe AkAzanAja svadravyAdika cAra che paNa bIjA pAMca dravyanA nathI kAladravyamAM kAlanA dravyAdika cAra che bIjA pAMca dravyanA nathI ane pudgalanA dravyAdika ghAra te pudgalamAMja ke paNa bIjA pAMca dravyanA nathI tathA jIva dravyanA svadravyAdika cAra te jIvamAM che paNa vIjA pAMca dravyanA nathI. ke dravya te guNa paryAya dravyathI abhedasya hoya te dravya kahiyeM tathA svadharmano AdhAravaMtapaNo te kSetra kahiyeM ane utpAda vyayanI varttanA te kAla kahiyeM tathA vizeSaguNa pariNati svabhAva pariNati paryAyapramukha te svabhAva kahiyeM. ihAM 1 bhedasvabhAva 2 abhedasvabhAva 3 bhavyasvabhAva 4 abhavyasvabhAva 5 paramasvabhAva e pAMca svabhAva kahevA temAM dravyanA sarvadharmane potapotAnA svasvakAryane karavekarI bheda svabhAva che ane avasthAnapaNe abhedasvabhAva he aNapalaTaNa svabhAveM abhavya svabhAva che tathA palaTaNa svabhAve bhavyasvabhAva ke ane dravyanA sarvadharma te vizeSa dharmane anuyAyIna pariName te bhATe te paramasvabhAva kahiye e sAmAnyasvabhAva jANavA e rIte chae dravya svaguNe sat che ane paraguNe asat che. have vaktavya tathA avaktavyapakSa kahe che e cha dravyamAM anaMtA guNa paryAya te vaktavya eTale vacane kahevA yogya che ane anaMtA guNa paryAya te avaktavya eTale vacane kayA jAya nahIM evA che tihAM kevalI bhagavaMte samasta bhAvadIThA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene anaMta me bhAge je vaktavya eTale kahevA yogya hatA te kahyA valI tenopaNa anaMtamo bhAga zrIgaNadhara deve sUtramAM guMthyo te sUtramAM guMdhyA tene asaMkhyAtame bhAge hamaNAM Agama rahyA che e cha dravyanAM ATha pakSa kahyA. ee nitya tathA anitya pakSathI caubhaMgI upanI te kahe che eka jenI Adi nathI aneM aMta paNa nathI te anAdi anaMta pahelo bhAMgo ane jenI Adi nathI paNa aMta che te anAdisAMta bIjo bhAgo tathA jenI Adi paNa che ane aMta eTale cheheDo paNa che te sAdisAMta cIjo bhAMgo valI jehane Adi che paNa aMta nadhI te sAdianaMta nAme dhodho bhAgo jANatro. have e cAra bhAMgAla mAM phalAnI dekhAve ke jIvadravyamAM jJAnAdika guNa te anAdi anaMta che nitya che ane bhavya | jIvane karma sAthai saMbandha tathA saMsArI paNAnI Adi nathI paNa siddhadhAya tevAre aMta Avyo tethI e anAdisAMta bhAMgo che ane devatA tathA nArakI pramukhanA bhavakaravA te sAdisAMta bhAMgo che ane je jIva karma khapAvI mokSa gayA tenI siddhapaNe Adi che ane pAcho saMsAramAM koi kAle AvavuM nathI mATe aMta nathI tethI e sAdi anaMta bhAMgo che e jIva dravyamAM caubhaMgI kahI jIvadravyanA cAra guNa anAdi anaMta che jIvane karmasAdheM saMyoga te anAdi sAMta che kemake kevAre paNa karma chUTeheM. ed dharmAstikAyAM cAra guNa tathA khaMdhapaNo te anAdi anaMta che ane anAdi sAMta bhAMgo nathI tathA 1 deza 2 pradeza 3 agurulaghu e sAdi sAMta bhAMgo che tathA siddhanA jIvamAM dharmAstikAyanA je pradeza rahyA che te pradeza Azna Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yIne sAdi anaMta bhAMgo che evIja rIteM adharmAstikAyamA paNa caubhaMgI jANavI ane AkAzadravyamAM guNa tathA saMdha anAdi anaMta che bIjo bhAMgo nathI ane 1 deza 2 pradeza tathA 3 aguru laghu sAdi sAMta che tathA siddhanA jIvanI sAthai saMbandha te sAdi anaMta che. pula dravyamAM guNa anAdi anaMta che jIva pudgalano saMbandha abhavyane anAdi anaMta che bhavyajIvane anAdi sAMta che 'pudgalanA khaMdha sarva sAdi sAMta che je khaMdha bAMdhyA te sthiti pramANe rahI khare he valI navA baMdhAya che mATe sAdi anaMta bhAMgo pugalamAM nathI. kAladravyama guNa cAra anAdi anaMta che paryAyamAM atIta kAla anAdi sAMta che ane vartamAnakAla sAdi sAMta che anAgata kAla sAdi anaMta che e kAlanuM svarUpa te sarva upacArathI che e rIteM kAladravyamAM caubhaMgI kahI. have dravyakSetra kAla tathA bhAvamAM cabhaMgI kahe che jIvadravyamAM svadravyathI jJAnAdika guNa te anAdi anaMta che| svakSetra jIvanA pradeza asaMkhyAtA che te sAdi sAMta che taptodvarttanApaNe phare che te mATe. athavA avagAhanA mATe sAdi sAMta che paNa chatIpaNe to anAdi anaMta che strakAla agurulaghune guNe anAdi anaMta ke ane agurulaghu guNano upajavo tathA viNazayo te sAdi sAnta che tathA svabhAva guNaparyAya te anAdi anaMta ke ane medAntare agurulaghu te sAdi sAMta che. dharmAstikAyamA svadravya je calaNa sahAya guNa te anAdi anaMta che ane svakhetra asaMkhyAta pradeza lokapramANa che te avagAhanA paNe sAdi sAMta he svakAla te agurulaghu guNe karI anAdi anaMta che ane utpAda vyaya te sAdi sAMta che Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAva te cAra guNa agurulaghu anAdi anaMta che 1 khaMdha 2 deza 3 pradeza te avagAhanAne pramANe sAdi sAMta che ema | adharmAstikAyanA paNa dravyAdi cAra bhAMgA jANA tathA AkAzikAyAM svaya avagAhanA dAna guNa te anAdi anaMta che ane svakhetra lokAloka pramANa anaMta pradeza te anAdi anaMta he svakAla te agurulaghu guNa sabaMdhA paNe anAdi anaMta ke ane upajave tathA viNasadhe sAdi sAMta he svabhAva te cAra guNa tathA khaMdha ane agurulaghu te anAdi anaMta che tathA deza pradeza te sAdisAMta che te AkAza dravyanA be bheda che eka caudarAjalokano khaMdha lokAkAza te sAdisAMta che bIjo alokAkAzano khaMdha te sAdi anaMta che. tra orat svadravya je nava purANavarttanA guNa te anAdi anaMta che svakhetra samaya kAla te sAdisAMta che kemake varttamAna samaya eka che te mATe. tathA svakAla te anAdi anaMta che svabhAva te guNa cAra ane agurulaghu anAdi anaMta che atIta kAla anAdi sAMta he ane varttamAna kAla sAdi sAMta ke anAgata kAla sAdi anaMta ke. pudgala dravyamAM svadravya te dravyapaNe je pUrNagalana dharma te anAdi ananta che ane svakhetra paramANu te sAdisAMta che svakAlasthiti agurulaghu guNa te anAdi anaMta che agurulaghuno upajavo viNazavI te sAdi sAMta che svabhAva te guNa cAra anAdi anaMta che varNAdiparyAya cAra eTale varNa gaMdha rasa sparza te sAdi sAMta che e dravyAdi cAramAM caubhaMgI kahI. have cha dravyanA saMbandha AzrI caubhaMgI kahe che, tihAM prathama AkAzadravya che temAM alokAkAzamAM koi dravya nathI, ane ThokAkAzamAM cha dravya che, tihAM lokAkAza dravya tathA bIjuM dharmAstikAyadravya ane trIjuM adharmAstikAya dravya Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " te anAdi anaMta saMbaMdhI che je lokAkAzanA ekeka pradezamA dharmadravya tathA adharmadravyano ekeka pradeza rahyo che tepaNa * kivAre vichaDase nahI mATe anAdi anaMta saMbaMdhI che AkAza khetralokasarva ane jIvadravyano anAdi anaMta saMbaMdha che, ane saMsArI jIva karma sahita tathA lokanA pradezano sAdi sAMta saMbandha che. lokAMta siddhakhetranA siddhajIvono AkAza pradeza sAthai sAdi anaMta saMbandha che, lokAkAza ane padgala dravyano anAdi anaMta saMvandha che. AkAza prade-16 | zanI sAthe pudgala paramANuno sAdi sAMta saMbandha he ema AkAza dravyanI pare dharmAstikAya tathA adharmAstikAyano paNa sarva saMbandha jANavo jIva ane pugalanA saMbaMdhamAM abhavya jIvane pudalano anAdi anaMta saMbaMdha che kemake abhavya jIvanA karma kivAreM khapaze nahI mATe ane bhavya jIvane karmana lAgavU anAdi kAlanu che paNa te kivAreka chUTaze mATe bhavya 4. jIcane pudgala saMbaMdha anAdi sAMta che tathA nizceM nayakarI cha dravya svabhAva pariNAma pariNamyA che te pariNAmI paNo bhAsadA zAzvato che te mATe anAdi anaMta che ane jIva tathA pudgala behu dravya mali saMbaMdha bhAva pAme che te para pariNAmI15 paNo che te parapariNAmipaNo abhavya jIvane anAdi anaMta che ane bhavya jIvane anAdi sAMta che ane pudgalano pariPNAmI paNo te sattAyeM anAdi anaMta che ane pudgalano milayo vichaDaco te sAdi sAMta cha eTale jIva dravya pudgala sAthe / 8 milyo sakriya che ane pudgala karmathI rahita thAya tevAreM jIva dravya akriya che ane pudgala dravya sadA sakriya che. have eka, aneka-pakSathI nizce jJAna kahevAne naya kahe che, sarva dravyamAM anekasvabhAva che, te eka vacanathI kahyA * jAya nahI mATe mAMho mAMheM naya karI saMkSepa paNe kahe che, tihAM mUla nayanA be bheda che eka dravyArthika vIjo paryAyA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THREALIACTREX rthika temAM utpAda vyaya paryAya gauNa paNe ane pradhAna paNe dravyano guNa sattAne grahe te dravyArthikanaya kahiye tenA daza bheda che 1 sarva dravyanitya che te nityadravyArthika 2 aguru laghu ane khetranI apekSA na kare mUla guNane piMDapaNe grahe te ekadravyArthika 3 jJAnAdika guNe sarva jIva ekasarIkhA che mATe sarvane eka jIva kahe svadravyAdikame grahe te sat dravyAbharthika jema sat lakSaNaM dravyaM 4 dravyamAM kahevA yogya guNa aMgIkAra kare te vaktavya dravyArthika 5 AtmAne ajnyaanii| kahe, te azuddha dravyArthika 6 sarva dravya guNaparyAya sahita che ema kahavaM te anvaya dravyArthika 7 sarva jIvadravyanI mUla sattA eka che te parama dravyArthikanaya 8 sarva jIvanA ADha pradeza nirmala che te zuddha dravyArthikanaya 9 sarva jIvanA asaMkhyAta pradeza ekasarIkhA che te sattA cyArthikanaya 10 guNaguNI dravya te eka che te paramabhAvanAhaka dravyArSika jema AtmA jJAnarUpa che ityAdika e dravyArthika nayanA daza bheda kahyA. ___ have paryAyArthika nayanA cha bheda kahe je je paryAyane grahe te paryApArthika naya kahiye, tenA cha bheda che 1 dravyaparyAya te jIvane bhavyapaNuM tathA siddhapaNuM kahevU 2 dravyavyaMjanaparyAya te dravyanuM pradezamAna 3 guNaparyAya je eka guNathI anekatA thAya jema dharmAdharmAdi dravya potAnA calaNa sahakArAdi guNathI aneka jIva tathA pudgalane sahAya kare 4 guNa vyaMjana paryAya je eka guNanA ghaNA bheda che 5 svabhAva paryAya te aguru laghu paryAyathI jANavU e pAMca paryAya sarva dravyamAM che ane chaTTo vibhAva paryAya te jIva pudgala e ve dravya mAM che tihAM jIva je cAra gatinA navA navA bhava kare te jIvamAM| | vibhAva paryAya tathA pudgalamA khaMgha paNuM te vibhAva paryAya jANavo. %AGRAT Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have paryAyanA bIjA cha bheda kahe che 1 anAdi nityaparyAya te jema pudgala dravyano meru pramukha 2 sAdi nitya paryAya te jIva dravyanuM siddhapaNuM 3 anityaparyAya te samaya samayamAM dravya upaje viNaze che 4 azuddha anityaparyAya te janma | maraNa thAya che teNe karI kahetuM 5 upAdhiparyAya te karma saMbaMdha 6 zuddhaparyAya je mUlaparyAya sarva dravyanA eka sarIkhA che. e paryAyArthikanuM svarUpa kaM. 2 have sAta naya kahe che vaigama, 2 saMgraha 3 vyavahAra, 4 rujusUtra 5 zabda 6 samabhirUDha 7 evaMbhUta-e sAta nayanA nAma jANavAM, temAM pahelo naigama naya kahe che. nathI eka gamo te naigama kahiye guNano eka aMza upano hoya to naigama naya kahiyeM dRSTAnta - jema koika manuSyane pAyalI lAvavAno mana thayo tevAreM jaMgalamAM lakaDuM levA cAlyo rastAmAM koika manuSya malyo teNeM pUchayuM tuM kyAM jAya che tevAre te kadhuM je pAyalI levA jAuM chaM te pAyalI to hajI ghaDI nathI paNa manamAM ciMtavI te thai ema gaNyuM tebha naigama naya sarva jIvane siddha samAna kahe kemake sarva jIvanA ATha rucaka pradeza nirmala siddha rUpa che tethI eka aMzeM siddha che te mATe siddha samAna sarva jIva kA te naigama nayanA traNa bheda che 11 atIta naigama 2 anAgata naigama 3 vartamAna naigama e naigama naya kare. sahita Ave te saMgrahanaya bezIne cAkara puruSane have saMgraha naya kahe che. sattAgrahe te saMgraha je eka nAma lIdhoMthI sarva guNa paryAya parivAra jANavo. teno dRSTAnta-jema koika manuSye prabhAteM dAtaNa karavAne arthe potAnA gharanA vAraNe kanuM je dAtaNa lai Avo tevAreM te cAkara manuSya pANIno loTo tathA rumAla ane dAtaNa ema sarva cIja lai Avyo. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E 4 have zeThe to eka dAtaNa nAma laine magAvyuM hatuM paNa sarvano saMgraha karI cAkara lei Avyo temaja dravya evu nAma kA / to dravyanA guNa paryAya sarva AvyA. e saMgraha nayanA ve bheda che eka je dravya paNo sAmAnya paNe bolatAM jIva tathA | ajIva dravyano bheda paDyo nahI te pehelo sAmAnya saMgraha tathA bIjo vizeSatAne aMgIkAra kare che je jIva dravya ema meM | kaDaM to ajIva sarva TalyA te vidoSa saMgraha, | have vyavahAra naya kahe che je bAhyasvarUpa dekhIne bhedanI cehecaNa kare ane je bAhera dekhatA guNaneja mAne paNa 14 aMtaraMga sattA na mAne eTale e nayamAM AcAra kriyA mukhya che aMtaraMga pariNAmano upayoga nathI kemake naigama tathA saMgraha naya te jJAna rUpadhyAnanA pariNAma vinA aMza tathA sattA grAhI che tema ihAM karaNI mukhya che te vyavahAra nayapaNo jIvanI vyavasthA aneka prakAre che tihA~ naigama tathA saMgraha naya karI sarva jIva sattAyeM eka rUpa che paNa vyavahAra nayathI jIvanA ve bheda che. eka siddha bIjA saMsArI te valI saMsArI jIvanA ye bheda che. eka ayogI caudamA guNa ThANA vAlA tathA bIjA sayogI te sayogInA be bheda eka kevalI bIjA chadmastha, chadmasthanA be bheda eka kSINamohI bAramA guNa ThANe varttatA mohanIya karma khapAvyuM te vIjA upazAnta moha te upazAnta mohanA valI be bheda eka akaSAyI igyAramA guNaThANAnA jIva bIjA sakaSAyI te sakaSAyInA ce bheda che eka sUkSmakaSAyI dazamAM guNa ThANAnA jIva bIjA bAdara kapAyI te bAdara kaSAyInA valI be bheda che eka zreNI pratipanna, dIjo zreNIrahita te zreNIrahitanA ve 8 hai bheda eka apramAdI cIjo pramAdI te pramAdInA be bheda eka sarvavirati bIjo dezavirati dezaviratinA ke bheda eka vati / %AC%%EA%A4% %AC%A4%AA%ESE Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma- pariNAmi bIjA abati pariNAmi atinA ve bheda eka ati samaketi bIjA aprati mithyAtvI te mithyAtvInA be| 2 bheda eka bhavya bIjA abhavya te bhavyanA be bheda eka graMthIbhedI bIjA graMthIabhedI evI rIte je jIva jevo dekhAya | tene tathA mAne e vyavahAra napa cha emaja yudgalamA bheda karavA te kahe cha pudgala dravyanA ve bheda che eka paramANu, bIjo jIvane lAgA te jIva sahita bIjA jIva rahita te ghaDo pramakha ajIvano khaMdha habe jIva shit| da khaMdhanA be bheda che eka sUkSma khaMdha bIjo bAdara khaMdha. NI ihAM vargaNAno vicAra lakhIye chaye tihAM pudgalanI bagaNI AThache 1 audArikavargaNA ra vaikriyavargaNA 3 AhArakavargaNA! 4 tejasavargaNA 5 bhASAvargaNA 6 usAsavargaNA 7 manovargaNA 8 kArmaNavargaNA-e ATha vargaNAnAM nAma kahyA be paramANu melAthAya tyAre vyaNukakhaMdha kahevAya traNa paramANu bhelAthAya tevAre tryaNukakhaMdha thAya ema saMkhyAtA paramANu mile saMkhyAtANukakhaMdha thAya temaja asaMkhyAte asaMkhyAtANukakhaMdha thAya tathA anaMtA paramANu mile anaMtANukakhaMdha thAya e khaMdha te sarva jIvane agrahaNa yogya che ane jevAreM abhavyathI anaMta guNaadhika paramANu bhelAthAya tevAre audArika zarIrane levA yogya vargaNA thAya. || emaja audArikathI anaMta guNA adhika vargaNAmAM dala bhelA thAya tevAreM vaikriya vargaNA thAya valI vaikriya thakI anaMta guNA paramANu mile tevAre AhArakavargaNA thAya ema sarva vargaNAnA ekekI anaMtaguNA adhika paramANu mile tevAre te bageNA thAya eTale pahelIthI bIjI vargaNA bIjIthI trIjI ema sAtamI manovargaNAthI AumI kArmaNavargaNAmAM anaMta. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa paramANu adhika che ihAM 1 audArika, 2 vaikriya, 3 AhAraka, 4 taijasa, e cAra vargaNA cAdara che temAM pAMca varNabegandha-pAMca rasa-ATha sparza e bIsa guNa che. tathA 1 bhASA 2 usAsa 3 mana 4 kArmaNa e cAra vargaNA sUkSma che emAM pAMca varNa-ve gandha pAMca rasa- cAra sparza- e sola guNa che ane eka paramANumA eka varNa ekagaMdha ekarasa-ve sparza e pAMca guNa che ema pugala khaMdhanA aneka bheda che. e vyavahAra nayanA cha bheda che 1 zuddhavyavahAra te AgalA guNa tANAne hoDavaM ane UparanA guNaThANAnuM grahaNa kara athavA jJAna-darzana- cAritra guNa te nizcayanaya ekarUpa che paNa te ziSyane samajAvavAne jUdA jUdA bheda kahevA te zuddha vyavahAra che. 2 jIvamAM ajJAna rAga dveSa lAgyA che te azuddha paNuM che mATe azuddha vyavahAra. 3 je puNyanI kriyA karavI te zubha vyavahAra 4 jetha kI jIva pAparUpa azubhakarma kare te azubha vyavahAra. 5 dhana- ghara - kuTuMba pratyakSa sarva ApaNAthI |jUdA jUdA che paNa jIveM ajJAnapaNe ApaNA karI jANyA che te upacarita vyavahAra. 6 zarIrAdika paravastu yadyapi jIvathI judI che topaNa pariNAmika bhAva lolIpaNe ekaThA milI rahyA che tene jIva ApaNA karI jANe che te anupacarita vyavahAra jANayo e vyavahAra naya ko. have Rju sUtra nayano vicAra kahe che je atIta kAla ane anAgata kAlanI apekSA na kare paNa varttamAna kAle je vastu jevA guNaM pariName vartte te vastune teveja pariNAme mAne mATe e naya pariNAmagrAhI che jema koika jIva gRhastha che paNa aMtaraMga sAdhusamAna pariNAma che to te jIvane sAdhu kahe ane koika jIva sAdhune deSe che paNa mananA pariNAma Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | viSayAbhilASa sahita he to te jIva amratIja ke ema RjusUtranuM mAnavu che te RjusUtranA ve bheda che eka sUkSma Rju sUtra te ema kahe je sadA kAla sarva vastumAM eka varttamAnasamaya vartte the eTale je jIva gayAkAleM ajJAnI hato ane anAgata kAleM ajJAnI bhAveM ajJAnI thaze ema behukAlanI apekSA na kare paNa eka varttamAna samaye je jevo tene tevo kahe te sUkSma Rju sUtra kahiyeM ane mahodA bAhyapariNAmagrahe te sthUla RjusUtra naya jANavI eTale RjusUtra naya kahyo. have zabda naya kahe che je vastu guNavaMta athavA nirguNa te vastune nAmakahI bolAviyeM je bhASAvargaNAthI zabda paNe vacana gocara dhAya te zabda naya je kAraNe arUpI dravya vacanathI grahyAjAya nahI paNa vacanathI kahebA te zabda naya kahiyeM ihAM je zabdano artha hoya tepaNA je vastumA vastupaNa pAmiyeM tevAreM te vastu zabdanaya kahiye jema ghaTanI ceSTAne karato hoya te ghaTa e zabdanayamAM vyAkaraNathI nIpanA ane bIjA paNa sarva zabda lIdhA te zabdanayanA cAra bheda che 1 nAma 2 sthApanA 3 dravya 4 bhAva -ane cAra nikSepAnA paNa ehija nAma che. 1 pahelo nAma nikSepo te AkAra tathA guNarahita vastune nAma karI bolAvavo jema eka lAkaDIno kaTako leine koi ke tehane jIva evaM nAma kayuM te nAma jIva jANavuM jema kAlI dorIne sAMpanI buddhiyeM karI ghAvahaNe tehane sAMpanI hiMsA lAge e nAma sarpa dhayuM evIja rIte nAma tapa athavA nAma liddha jema vaDa pramukhane siddhavaDa ema kahI bolAve che te nAma nikSepo kahiyeM e sUtra sAkhe che. 2 sthApanA nikSepo kahe che je koika vastubhAM koika vastuno AkAra dekhIne tehane te vastu kahe jema citrAma athavA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kASTa pASANanI mUrtti tene ghoDA- hAthIno AkAra che to te ghoDA hAthI kahevAya te sthApanA jANavI e sthApanA nikSepo nAma nikSepeM sahita hoya jema sthApanA siddha jinapratimA pramukha te sadbhAva sthApanA paNa hoya ane asadbhAva sthApanA paNa hoya akRtrima jinapratimA te naMdIzvaradvIpa pramukhane viSe, ane jeha ihAMnI jinapratimAte kRtrima te sarvaM sthApanA | jAgavI jema citrAmanI strI jihAM mAMDI hoya tihAM sAdhu rahe nahI. kAraNa ke sthApanA strI he te strI tulya jANavI temaja jinapratimA jinasamAna jANavI ihAM koika ajJAnI jIva kahe che, je sthApanAmAM jJAnAdi guNa nathI tethI sthApanAne mAnavI pUjavI nahI tene uttara kahe che ke sthApanArUpa strImAM strIpaNAnA guNa nathI to paNa te vikAranuM kAraNa thAya che temaja jinapratimAM paNa dhyAnanuM kAraNa che ane je ema puche ke hiMsA thAya che ane bhagavaMte to dayAne dharma kahyo che tehane ema kahevuM je paradezI rAjA kesI gurune vAMdavAne arthe vIje dIvaseM mohoDA ADaMbarathI Avyo te vaMdanAmAM hiMsA thayI paNa lAbha kAraNa gaNatAM troTo na thayo bIjo mallinAthajIyeM cha mitra pratibodhavAne putalIno dRSTAnta ko te hiMsA to ghaNI thayI paNa te lAbhanA kAraNamAM gaNI che ema bhAva zuddha hoya tihAM hiMsA lAgatI nathI athavA koika ema kahe che je ame ApaNe sthAnake beThA namutthuNaM kahisuM amane lAbha thAse te kharo paNa bhagavatI sUtramAM bhagavAnane vaMdanAne adhikAreM to tihAM jai vaMdanA karacAnuM phala mahoduM kayuM che tathA nikSepAne adhikAreM ema kanuM je bhAva nikSepo ekalo dhAya nahI paNa nAma sthApanA tathA dravya e RNa milyA bhAva nikSepo dhAya mATe sthApanA avazya mAnavI have je sthApanA na mAne tene kahiye je citrAmanI mUrttine hiMsAnA pariNAmathI phADe tehane hiMsA lAge / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che temaja jinavaranAdhyAne jinapratimA pUjatAM lAbha thAya che ema yukti karatAM tathA AgamanI sAkhe paNa jinapratimAne jinasamAna mAne te ArAdhaka ane je jinapratimAne na mAne teNe sthApanA nikSepo uthApyo ane sthApanA uthApI to dravya tathA bhAva nikSepo thApanA vinA thAya nahI mATe dravya tathA bhAva paNa uthApyo ema traNa nikSepA uthApyA tevAreM siddhAnta uthApyAja mATe je jinapratimAne nahIM mAne te virAdhaka jANavo te sthApanA itara ane yAvat kadhika e ve bhedai che. re dravya nikSepo kahe che, jeno nAma paNa hoya tathA AkAra thApanA guNa paNa hoya ane lakSaNa hoya paNa Atmopayoga na mile te dravya nikSepo jANavo eTale ajJAnI jIva te jIva svarUpanA upayoga binA dravya jIva he "aNuva ogoda" iti anuyogadvAravacanAt valI kaM che je siddhAnta vAMcatAM pUchatAM pada akSara mAtrA zuddha artha kare che ane gurumukhe saddahe che te paNa zuddha nizoM potAnI sattA olakhyA vinA sarva dravya nikSeSAmAM che je bhAva vinA dravyapaNo ke te puNyabaMdhanuM kAraNa che paNa mokSanuM kAraNa nadhI eTale je karaNIrUpa kaSTa tapasyA kare che ane jIva ajIva padArthanI sattA olakhI nathI tene bhagavatI sUtramAM avratI tathA apaJcarakANI kahyAM che tathA je ekalI bAhya karaNI kare che ane pote sAdhu kahevAya che te mRSA vAdI che ema uttarAdhyayana sUtramAM kayuM che " namuNIrannavAseNaM" evacaneM "nANeNaya muNI hoi" ecacanathI je jJAnavAna te muni che ane je ajJAnI te mithyAtvI che tathA koika gaNitAnuyoganA naraka devatAnA vola athavA yati zrAvakano AcAra jANIne kahe je amejJAnI chaiye te paNa jJAnI nathI paNa je dravya guNa Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -ME K paryAya jANe tene jJAnI kahiye zrIuttarAdhyayane mokSamArge kahyo che. gAthA "eyaM paMcavihanANaM davANayaguNANaya, pajjhavANaM sadhesiMca nANaM nANI hiM desiyaM // 1 // mATe vastu sattA jANyA vinA jJAnI samajavU nahI ane navatatva olkhe| se samakati ane ezvA jJAmA darzana vinA je kahe ke ame cAritriA chaiye te paNa mRSAvAdI che kAraNa ke zrIuttarA dhyayana sUtra madhye kartuM che je "nANaM dasaNa nANaM nANeNa vinA na hu~ti caraNa guNA" e vacana che temATe Aja keTalAka * jJAna hIna kriyAno ADaMbara dekhADe che te Thaga che tehano saMga karavo nahI e bAhya karaNI abhavyajIvane paNa Ave hai, mATe e bAhya karaNI Upara rAcavU nahI ane AtmAnuM svarUpa olakhyA vinA sAmAyaka paDikamaNA paccakkhANa karavA te sarva dravya nikSepAmA puNyAzraya che paNa saMvara nadhI zrIbhagavatI satra madhye kAM che "AyA khala vAthI jANajo tathA jIva svarUpa jANyA vinA tapa saMyama puNya prakRti te devatAnA bhavarnu kAraNa cha "puSa taveNaM putra hai| saMyameNaM devaloe uvavajati no cevaNaM AyabhAvavattavayAe" e AlAyo bhagavatImAM kahyo che tathA je kriyAlopI2 AdhArahIna che ane jJAnahIna che mAtra gacchanI lAjeM siddhAnta bhaNe vAMce che vrata paJcakkhANa kare che te paNa dravya | nikSepo jANavo ema zrI anuyogadvAramA kaDuM che. je ime samaNaguNamukkajogI chakAyaniraNukaMpA hayAiva uddAmA gayAiva niraMkusA ghaDAmaTThA tuppoTThA // paMDurapaDapA-12 uragaNA jiNANamaNANAesachaMdA vihariUNa ubhao kAlaM Avassagassa uvaTThati se taM loguttariyaM davAvassayaM // atha-jene chakAyanI dayA nathI ghoDAnIpereM unmada cha hAthInIpereM niraMkuza che potAnA zarIrane dhovatAM masalatA hai| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujale kapaDe ziNagAra karI gacchanA mamalabhAteM mAcatAM svecchAcArI vItarAganI AjJA bhAMjatA je tapa kriyA kare ke te paNa dravya nikSepAmAM che athavA jyotiSa vaidyaka kare che ane potAne AcArya upAdhyAya kahebarAvIne lokapAseM mahimA kare che te patrIbaMdha khoTA rUpaiyA jecA he ghaNA bhava bhamase mATe avaMdanIka hai e sAkha uttarAdhyayana madhye anAthI muninA adhyayana thakI jANavI ane sUtranA artha gurumukhe sikhyAvinA tathA naya pramANa jANyA vinA ni AtmAnuM svarUpa olakhyA vinA niryukti vinA upadeza Ape che te pote to saMsAramAM buddhyA che paNa je temanI pAse bese che temane paNa saMsAramAM buDAve che ema praznavyAkaraNasUtra tathA anuyogadvArasUtramAM kathaM che "attha va solasamaM" ityAdi ane bhagavatI sUtramAM paNa kahyuM che "sutattho khalu paDhamo, bIo nijuttimIsao bhaNio, taio ya nira vaseso esa vihI hoi aNuogo" ane keTalAka ema kahe che je ame sUtra Upara artha kariye chaiyeM to niryukti tathA TIkA pramukhanuM zuM kAma che tepaNa mRSAvAda che kema ke zrImaznavyAkaraNamAM "vayaNatiyaM liMgatiyaM" ityAdika jANyA binA ane naya nikSepa jANyA binA je upadeza Ape te mRSAvAda che ema aneka sUtramAM kahyuM che mATe bahuzruta pAse upadeza sAMbhalavo zrI uttarAdhyayana madhye bahuzrutane merunI tathA samudranI ane kalpavRkSAdi sola upamA dIdhI che e dravya - nikSepo kahyo. 4 bhAvanikSepo kahe che. je nAma sthApanA ane dravya e traNa nikSepA te eka bhAvanikSepA binA azuddha che je nAma | tathA AkAra lakSaNa guNa sahita vastu te bhAva nikSepo jANavo ubaogobhAva iti vacanAt eTale pUjA dAna zIla Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa kriyA jJAna e sarva bhAvanikSepe sahita lAbhanuM kAraNa che ihAM koi kahezeje mananA pariNAma dRDha karIne je kriye| tene bhAva kahiyeM ema kahe che te jhUTA e to sukhanI vAMchAyeM mithyAtvI paNa ghaNA kare che te gaNAnuM nahI ihAM sUtranI sAkhe vItarAganI AjJA heya upAdeyanI parikSA karI ajIvatatva tathA Azravatatva ane vandhatatva Upara heya kehatAM tyAga bhAva ane jIvanA svaguNa je saMvara nirjarA tathA mokSatatva UpareM upAdeya pariNAma te bhAva kahiye eTale rUpIguNa te dravya nikSepa che ane arUpIguNa te bhAvanikSetra ke eTale mana vacana kAyA lezyAdika sarva dravya nikSepAmAM ke ! ane jJAna darzana cAritra vIrya dhyAna pramukha sarva guNa bhAvanikSepAmAM ke e bhAva nikSepo te nAmasthApanA tathA dravya sahita hoya eTale cAra nikSepA kahyA. ve cAra nikSepA padArtha Upara lagADI dekhADe che nAma jIva te cetanA athavA mAMdhAne eka vANane jIva kahI bolAve, che. te nAma nikSepe jIva, mUrti pramukha thApiyeM te sthApanA jIva ekeMdrIthI paMceMdrI paryaMta sarva jIva he paNa upayoga mile nahi te dravyajIva ane mUrtimAM jIva svarUpa olakhI samakitanA upayogamAM che te bhAvajIva ema dharmAstikAyAdika dravyamAM paNa jANavuM nAmadhI dharmAstikAya kahI bolAvako tenA nAma dharmAstikAya dharmAstikAya ehavA akSara lakhavA dRSTAMta kAraNe kAMhaka vastu thApavI te sthApanA dharmAstikAya tathA dharmAstikAya je asaMkhyAtapradezI dharmadravya che te dravya dharmAstikAya e dharmAstikAyane jevAreM calaNa sahAya guNanI apekSAsahita olakhiye te bhAva dharmAstikAya. have koikano sAdhu ehavo nAma he te nAma sAdhu ane sthApanA kariye te sthApanAsAdhu tathA je paMcamahAtrata pAle Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAGAR LAHAN [kriyA anuSThAna kare sUjato AhAralIye paNa jJAnadhyAnano jevo upayoga joiye tevo upayoga na hoya te dravyasAdhu je bhAva saMvaramokSano sAdhaka thai bhAva sAdhunI karaNI kare te bhAna liope sAdhu khiye| PI koikano arihaMta nAma che te nAma arihaMta ane arihaMtanI pratimA te thApanA arihaMta jeTalAsudhI chadmastha avasthA / 18|| te dravya arihaMta ane kevalajJAna pAmyA pache lokAlokano bhAva jANe dekhe te bhAva arihaMta ema siddhamAM paNa kahevo. koi jIvano jJAna ehavo nAma athavA bhAveM ajIvano nAma te nAmajJAna tathA je jJAna pustakamAM lakhyu che te sthApa: hai nAjJAna je upayoga vinA siddhAMtano bhaNayo athavA anyamatinA sarvazAstra bhaNavA tathA jJazarIrAdika te sarva dravyajJAna je navatatvanuM jANavU te bhAvajJAna. | tathA koikarnu tapa ehada nAma te nAmatapa tathA pustakamAM tapanI vidhIneM lakhana te thApanAtapa ane puNyarUpa mAsa-] khamaNAdika karavo te dravyatapa je paravastu Upara tyAgano pariNAma te bhAvatapa ema saMvarAdika sarvamAM cAra cAra pA jANavA tathA zrIanuyogadvAra madhye kI che-yataH "jatthaya jaMjANijjA nikkhevaM nikhkhive niravasesaM // jattha|| viya na jANejA caukvagaM nikkhiye tattha // 1||e cAra nikSepA kahyA eTale zabda' naya kahyo. | have chaTo samabhirUDha naya kahe che je vastunA keTalAka guNa pragaTyA che ane keTalAka guNa pragalyA nathI paNa avazya pragaTaze ehavI vastune vastu kahe te vastunA nAmAMtara eka karI jANe jema jIva cetana tathA AtmA ehano eka artha : Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BACROSSAMASTE kahe te samabhirUDha naya kahiye e naya eka aMdA ochI vamTane pUre garI vastu kare jema teramA guNadANe kevalI hoya || tehane siddha kahe e nayanA bheda bilakula nathI e samabhirUDha naya kahyo. | have evaMbhUta naya kahe che je vastu potAne guNe saMpUrNa che ane potAnI kriyA kare che tene te vastu kahI bolAye jema | || mokSasthAnakeM je jIva pahoto tene siddha kahe jema pANIthI bharelo strInA mAthA Upara Avato jala dharaNa kriyA karato? 6 tene ghaDo kahe e evaM bhUtanaya kahyo. hai| have sAta nayanA dRSTAnta zrIanuyogadvArasUtrathI lakhiyeM chaiyeM. jema koika purupe koika vIjA puruSane pUchyu je tame , kihAM vasocho tevAre te puruSa kA lokamAM vasuM chaM tevAreM azuddha naigamavAle puchyu je lokanA traNa bheda che 1 adho6 loka 2 tricholoka 3 arvaloka temAM tuM kihAM rahe che tevAreM zuddhanaigameM kahyu je trichAlokamA rahu~ chu valIpujyu jera trikolokamAM asaMkhyAtA dvIpa samudra che temAM tuM kayAdvIpamA rahe che tevAreM vizuddhanagameM kaDaM je jaMbudvIpamA rahuM chu te / ijaMbuddhIpamA khetra ghaNA che te temAM tu kayA kSetramA rahe che tevAreM atizuddhanaigama bolyo je bharata kSetramA rahuM chu te / kSetranA cha khaMDa che te mAhelAM kayA khaMDamAM rahe che tedhAre kaDaM je madhya khaMDamAM rahuM chu ema krame pUchattAM chelle kaDaM je ApaNA dezamA rahuM chu tebAreM pharI puchyu je dezamA to nagaragrAma ghaNA cha to tuM kihAM rahe che tevAreM kayuM je huM amuka gAmamA rahu~ chu te gAmamA valI amuka pADo tathA amuka ghara batAvyuM tihAM sudhI naigama naya jANavo. ane saMgraha nayavAlo bolyo je mArA potAnA zarIramAM vasuM kSu tathA vyavahAra nayavAlo bolyo je saMthAre beTho chu| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teTalAja vichAnAmAM rahuM huM ane RjusUtra nayavAle kanuM je mArA AtmAnA asaMkhyAtA pradezamAM rahuM dhuM valI zabda naya kahe je mArA svabhAvamA rahuM huM temaja samabhirUDha naya kahe je huM mArA guNamAM rahuM huM ane evaMbhUtanayavAdI kahe je jJAna darzanaguNamAM vasuM che e dRSTAMta ko roma sarva vastumA kahe, tathA koike pradezamAtra khetra aMgIkAra karI puchayuM je e pradeza kayA dravyano che tevAreM naigamanaya bolyo je chae dravyano pradeza che kemake eka AkAza pradezamadhye cha dravya bhelA che tevAreM saMgrahanaya bolyo je kAla dravya to apradezI che te mATe sarva lokamAM eka samaya sarikho che paNa te eka AkAza dravyanA pradezamAM jUdo nathI mATe kAla binA pAMca dravyano pradeza che tevAreM vyavahAra naya bolyo ke je dravya mukhya dekhAya che tehano pradeza he tevAreM RjUsUtranaya bolyo ke je dravyano upayoga dei puchiye te dravyano pradeza che jo dharmAstikAyano upayoga dei puchiyeM to dharmAstikAyano pradeza che jo adharmAstikAyano upayoga dei puchiyeM to adharmAstikAyano pradeza che tevAreM zabdanaya bolyo ke je dravyano | nAma lai puchiyeM te dravyano pradeza ke have samabhirUDha naya bolyo je eka AkAza pradeza madhye dharmAstikAyano eka pradeza ke adharmAstikAyano eka pradeza che ane jIvanA anaMtA pradeza che pudgalanA paNa anaMtA pradeza che tevAreM evaM bhUtanaya bolyo ke pradezane je dravyanI kriyA guNa paryAya aMgIkAra karI dekhiye te samaya te pradeza te dravyano gaNiye e pradezamAM sAta naya kahyA. have jIvamA sAta naya kahe che prathama naigamanayanI mate je guNa paryAyavaMta zarIra sahita te jIva eTale zarIramAM je Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIjA pudgala tathA dharmAstikAyAdika dravya che te sarva jIvamAMja gaNyA tevAreM saMgrahanaya bolyo je asaMkhyAta pradezI 4 te jIva eTale eka AkAzanA pradeza TalyA bIjA sarvadravya emAM gaNANA nevAreM vyavahAranaya volyo je viSayaleyI kAma se vAta saMbhAre te jIva ihAM dharmAstikAya-adharmAstikAya AkAza tathA bIjA pugala sarpa TalyA paNa pAMceindrI tathA mana ane lezyA e pudgala che te jIcamAM gaNANA kAraNake viSayAdikato iMdriyo leche te jIvI nyArA che paNa ihAM / vyavahAra naya mate jIva bhelA lIdhA che tevAreM RjusUtranaya bolyo je upayogavaMta te jIva ihAM iMdriyAdika sarva TalyA paNa ajJAna tathA jJAnanA bheda TalyA nahI have zabda naya bolyo je nAmajIva sthApanAjIva dravyajIva bhAvajIva ihAM jIvamA guNa-nirguNano bheda paDyo nahI tevAreM samabhirUDha naya bolyo je jJAnAdi guNavaMta te jIva tevAreM matijJAna || zrutajJAna ityAdika sAdhaka avasthAnA guNa te sarva jIva svarUpamA AvyA have evaMbhUtanaya bolyo je anaMtajJAna ana* tadarzana anaMta cAritra zuddhasattAvaMta te jIva e naye je siddha avasthAmAM guNahatA tejagrahyA e sAta naye jIva dravya kahyooil have sAta nayeM dharma kahe che naigamanaya bolyo je sarva dharma ke kemake sarva prANI dharmane cAhe che e naya aMzarUpa dharmane 51 dharma eha, nAma kahe have saMgrahanaya bolyo je vaDerAye Adakho te dharma eNe anAcAra chokyo paNa kulAcArane dharma * kahyo vyavahAra naya bolyo je sukhanu kAraNa te dharma eNe puNyakaraNIne dharma karI mAnyo RjusUtranaya mate je upayoga 5 sahita vairAgarUpa pariNAma te dharma kahiyeM e nayamAM yathA pravRtti karaNanA pariNAma pramukha sarva dharmamAM gaNyAM te mithyA-|| lIne paNa hoya have zabdanaya bolyo je dharmarnu mUla samakita che mATe samakita teja dharma tevAreM samabhirUDhanaya volyo Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je jIya ajIba navatatva tathA cha dravyane olakhIne jIva sattAdhyAve ajIvano tyAga kare ehavo jJAna darzana cAritrano, zuddha nizcaya pariNAma te dharma e naye sAdhaka siddhanA pariNAma te dharma paNe lodhA evaM bhUtanaya bolyo je zukladhyAna da rUpAtItanA pariNAma kSapakazreNI karma kSayanA kAraNa te dharma je jIvano mUlasvabhAva te vastudharma je mokSarUpa kAryane / kare te dharma e sAte nayeM dharma kahyo. R have sAta naye siddhapaNo kahe che naigamanayane mate sarvajIva siddha ke kemake sarvajIvanA ATharucakapradeza siddha | samAna nirmala che mATe, saMgrahanaya kahe je sarvajIvanI sattA siddhasamAna che eNe paryAyArthikanaye karI karma sahita na avasthA te TAlIne cyArthika nayeM karI avasthA aMgIkAra karI tevAre vyavahAranaya bolyo je vidyA labdhi pramukha guNe karI siddha thayo te siddha e naye bAhya tapa pramukha aMgIkAra kasyA have RjusUtranaya bolyo ke jeNe potAnA, AtmAnI siddhapaNAnI sattA olakhI ane dhyAnano upayoga paNa teja varte che te samaye te jIva siddha jANayo e naye / | samaketi jIva siddha samAna cha ema karjA have zabdanaya bolyo je zuddha zukladhyAna pariNAma nAmAdika nikSe te siddha tevAra samabhirUDhanaya bolyo je kevalajJAna kevala darzana yathAkhyAta cAritra e guNe sahita te siddha jANavA e naye || teramAM caudamAM guNaThANAnA kevalIne siddha kahyA ane evaMbhUtanaya kahe che ke jenA sakala karmakSaya thayA lokane aMte "virAjamAna aSTaguNa saMpanna te siddha jANavA erIte siddha pardai sAta naya kahyA ema sAta naya milyA samaketi che ane je Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACANAXX eka nayane grahaNa kare te mithyAtvI che e sAte nayasiddha te vacana pramANa che ane e sAta nayamAM koipaNa nayane uthApe tenuM vacana apramANa che. have pramANano vicAra kahe che. pramANanA be bheda che eka pratyakSapramANa bIjaM parokSapramANa temAM je jIva potAnA | upayogathI dravyane jANe te pratyakSa pramANa kahiyeM jaima kevalI cha dravya pratyakSa pramANe jANe tathA dekhe te mATe kevala jJAna te sarvathI pratyakSa jJAna che ane manaparyavajJAna te mano vargaNA pratyakSa jANe tathA avadhijJAna te pudgala dravyane pratyakSa jANe mATe e ve jJAna dezapratyakSa che vIrju chadmastha jJAna te sarva parokSa pramANa che. * have parokSa pramANa kahe che matijJAnano ane zrutajJAnano upayoga parokSa pramANa che kemake je zAstranA balathI jANe || te parokSa pramANa kahiye te parokSa pramANanA traNa bheda che 1 anumANapramANa 2 AgamapramANa 3 upamAnapramANa temA 8 anumANa eTale koika sahinANa dekhIne je jJAna thAya jema dhumADo dekhIne agnirnu anumAna thAya ane Agama eTale hai zAstranI sAkhI je vAta jANiye jema devaloka tathA naraka nigoda vigereno vicAra AgamathI jANiye chaiye te Agama [. pramANa ane koika vastuno dRSTAnta pApIne vastune olakhAvavI te upamAna pramANa jANavo e pramANa kahyA have sat / | asat pakSathI saptabhaMgI kahe che. | 1 syAt kehatAM anekAMta paNe sarva apekSA lei jIvadravyamA ApaNo dnya ApaNo khetra ApaNo kAla ApaNo * bhAva ema ApaNe guNa paryAyeM jIva che tema sarva dravya ApaNe guNaparyAyeM che te syAt asti nAmA pahelo bhAMgo thayo. Xbasa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 je jIvamAM vIjA pAMca dravyanA 1 dravya 2 khetra 3 kAla 4 bhAva te paradravyanA guNaparyAya jIvamAMnathI eTale para dravyanA guNano nAstipaNo sarva dravyamAM ke e syAt nAsti bIjo bhAMgo thayo . dravya svaguNe asti ane paraguNe nAsti e ve bhAMgA eka samaye dravyamAM ke jema je samaye zuddha svaguNanI asti ke | teja samayeM paraguNanI nAsti paNa che mATe asti nAsti e behuM bhAMgA bhelA che te syAt asti nAsti bIjo bhAMgo thayo . 4 asti ane nAsti e behu bhAMgA eka samayamAM che to vacane karI asti eTalo bolatAM asaMkhyAtA samaya lAge tethI nAsti bhAMgo. teja vakhate kahavANo nahI ane jo nAsti bhAMgo kahyo to asti paNa nAvyo mATe ekaja asti kahetAM thakAM nAstipaNo teja samaye dravyamAM che te nahI kahevANo mATe mRSAvAda lAge temaja nAsti kahalAM astino mRSAvAda lAge mATe vacane agocara che eka samayamA behu vacana bolyA jAya nahI kemake eka akSara bolatAM asaMkhyAtA samaya lAge che mATe vacanathI agocara he te syAt avaktavya e cotho bhAMgo ko 5 te avaktavyapaNo vastumAM astidharmano paNa he mATe syAt asti avaktavya pAMcamo bhAMgo kahyo. 6 temaja nAsti dharmano paNa avaktavya paNo vastu madhye che mATe syAt nAsti avaktavya chaTTo bhAMgo jANavo. 7 te astipaNo tathA nAstipaNo behu dharma eka samaye vastu madhye che paNa vacanathI avaktavya che mATe syAt astinAsti yugapat avaktavya e sAtamoM bhAMgo ko . have e sAta bhAMgA nitya tathA anityapaNamAM lagADe che 1 syAt nityaM 2 syAt anityaM 3 syAt nityAnityaM 4 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8-594 syAt avaktavyaM 5 syAt nitya avaktavyaM 6 syAt anitya avaktavyaM 7 syAt nityAnityaM yugapat avaktavyaM emaja eka anekanA sAta bhAMgA kahevA tathA guNaparyAyamA paNa kahevA kemake siddha madhye naya nathI topaNa saptabhaMgIto siddhamAM che. ___ have sattA oLakhAvavAne tribhaMgIyo kahe che. 1 mithyAtva dazA te bAdhakadazA 2 samakita guNaDhANAthI mAMDIne ayogI kevalI guNaThANA sudhIsAdhaka dazA jANavI 3 sarvakarmathI rahita te siddhadazA 1 jJAnanA jANapaNo te jIvano guNa 2/ teno jJAtA te jIva 3 jJeya te sarva dravya 1 dhyAna te jIvanA svarUpano 2 te dhyAnano dhyAtAjIva 3 dhyeya aatmaano| svarUpa 1 kA te jIva 2 karmate eka mokSa bIjo bandha 3 kriyA te eka saMyara bIjI Azrava 1 karma te cetanAne karma || baMdhanA pariNAma 2 karmanuM phala te cetanAne je karma udayanApariNAma 3 jJAna ghetanA te jIvano svaguNa te AtmAnA traNa bheda che 1 ajJAnI jIva zarIrAdika paravastune AtmabuddhiyeM karImAne te pahelo bahirAtmA 2 je deha sahita jIva ] 1 te paNa nizcai sattAguNa siddha samAna che eTale potAnA jIvane siddha samAna karI dhyAve te bIjo aMtara AtmA jANavo 5 43 karmakhapAcI kevala jJAnapAmyA te arihaMta tathA siddha sarva paramAtmA jANavA e tribhaMgIno vicAra kahyo eTale ATha pakSano vicAra kahyo. / have eka dravya madhye cha sAmAnya guNa che te kahe che pahelo astitva te je cha dravya ApaNA guNa paryAya pradeze karI asti che temAM dharma adharma AkAza ane jIva e cAra dravyamA tIna dravyano asaMkhyAtA pradeza milyA khaMdha thAya che. ane AkAzano anaMta pradezano khaMdha thAya ane punalamAM khaMdha dhavAnI zakti ke mAde e pAMca dravya astikAya che ane Kakka / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2*8* chaDo kAla dravyano samaya koi koithI milato nayI kemake eka samaya viNatyA pache bIjo samaya Ave che mATe kAla astikAya nathI e dravyamAM astitva paNo kahyo. 2 vastutva kehatAM vastupaNo kahe che te dravya chae ekaThA eka khetra madhye rahyA che eka AkAza pradezamAM dharmAstikAyano eka pradeza rahyo che tathA adharmAstikAyano paNa eka pradeza rahyo che ane jIva anaMtAnA anaMtA pradeza rahyA che pudgala paramANu anaMtA rahyA che te sarva potAnI sattA lIdhA thakA rahyA che paNa koi dravya koi dravya sAdhe milI jAto nathI te vastu paNo. 3 dravyatva kehatAM dravyapaNo te sarva dravyapotapotAnI kriyA kare eTale dharmAstikAyamAM calaNaguNa te sarva pradeza madhye che sadA kAleM pudgala tathA jIvane calAvayA rUpakriyA kare che ihAM koi puche je lokAnta siddhakhetramAM dharmAstikAya che| te siddhanA jIvane calAvatrApaNo karatI nathI te kema? tene uttara kahe che je siddhanA jIva akriya che mATe cAlatA nathI paNa te khetramAM je sUkSma nigodanA jIva tathA pula che tehane dharmAstikAya calAve che mATe potAnI kriyA kare che temaja adharmAstikAya jIva tathA pudgalane sthira rakhavAnI kriyA kare che tathA AkAzadravya te sarva dravyane avagAhanA rUpakArya kare che ihAM koi pUche je alokAkAzamAM to vIjuM koi dravya nathI to alokAkAza kayA dravyane avagAhadAna Ape che tene uttara kahe che je alokAkAzamAM avagAha karavAnI zakti to lokAkAza jevIja che paraMtu tihAM Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avagAhanoM dAna lenAra dravya koi nathI mATe avagAhadAna karato nathI ane pudgala dravya milavA vikharavArUpa kriyA kare che tathA kAladravya kA kare ke bhane jIvadravya jJAna lakSaNa upayogarUpa kiyA kare ke ema sarva dravya potAne pariNAmI svasattAnI kriyA kare ke e dravyatvapaNo ko. 4 prameyatvaM kehatAM prameyapaNo, je cha dravyamAM prameyapo che teno pramANa kevalI potAnA jJAnathI kare che je dharmAstikAya tathA adharmAstikAya ane AkAzAstikAya ekeka dravya che ane jIva dravya anaMtA che tehanI gaNati kahe che saMjJI manuSya saMkhyAtA he asaMjJI manuSya asaMkhyAtA ke nArakI asaMkhyAtA che devattA asaMkhyAtA ke tiryaca paMcendrI asaMkhyAtA che keMdrI asaMkhyAtA che tendrI asaMkhyAtA caureMdrI asaMkhyAtA che te thakI pRthvIkAya asaMkhyAtA apakAya | asaMkhyAtA te kAya asaMkhyAtA vAyukAca asaMkhyAtA pratyeka vanaspati jIva asaMkhyAtA te thakI siddhanA jIva anaMtA te thakI bAdara nigodanA jIva anaMta guNA eTale bAdara nigoda te kaMdamUla Adu sUraNa pramukha ehane suine agrabhAgeM anaMtA jIva che te siddhanA jIvadhI anaMta guNA che ane sUkSma nigoda sarvadhI anaMta guNA che te sUkSma nigodano vicAra kahe che jeTalA lokAkAzanA pradeza che teTalA golA che te ekeka golAmAM asaMkhyAtA nigoda che nigoda zabdano artha e che je anaMtA jIvano piMDabhUta eka zarIra tehane nigoda kahiye te ekekI nigoda madhye anaMtA jIva che te atIta kAlanA sarva samaya tathA anAgatakAlanA sarva samaya ane varttamAna kAlano eka samaya tene bhelA karI anaMta guNA kariyeM eTalA eka nigodamAM jIva che eTale anaMtA jIva che e saMsArI jIva ekekAnA asaMkhyAtA pradeza che ane ekekA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i|pradeze anaMtikarmavargaNA lAgI che te ekeka vargaNA madhye anaMtA padgala paramANu ke ema anaMtA paramANu jIvasAthe lAgyA* [ che te thakI anaMta guNA punala paramANuM jIvathI rahita chuTA che. golAya asaMkhijA, asaMkhanigoyao havai golo / ikkikammi nigoe, anaMtajIvA muNeyavA // 1 // || artha-lokAMhe asaMkhyAtA golA che ephekA golA madhye asaMkhyAti nigoda che ekeka nigodamA anaMtA jIva che.. sattarasasamahiA, kira igANupANummiTuti khuddddubhvaa| sagatisasayatihuttara, pANuM puNa igmuhttNmi||1|| | artha-nigodiyA jIva te manuSyanA eka usAsamAM sattara 17 bhava jhAjerA kara che ane sar3atrIsaso tihUMtera 3773 | 3 zvAsocchAsa eka muhUrtamA thAya. |paNasaTThisahassa paNasaya, chattisA igamuhatta khuDbhavA / AvaliyANaM do saya, chapannA egakhuDubhave // 1 // | artha-nigodanA jIva eka muharttamA 65536 bhava kare ane nigodano eka bhava 256 AvalIno che kSullaka bhavano2 e pramANa che. asthi anaMtAjIvA, jehiM na patto tasAipariNAmo / uvajjati cayaMti ya, puNovi tattheva tattheva // 1 // artha-nigodamAM anaMtA jIva ehavA che je jIva trasa paNo pahelA kivAreM pAmyAM nathI anaMto kAla pUrve gayo ane* anaMto kAla jAze paNa te jIva vAraMvAra tihAMja upaje che ane tihAMja caveche ema eka nigodamA anaMtA jIva he te CA****CAMACARKAR *HARASOKHARA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigodanA ke bheda che eka vyavahArarAzInigoda ane bIjo avyavahArarAzInigoda temAM je bAdaraekeMdrIpaNo bhAveM trasapaNo pAmIne pAchA nigodamAM jAi paDhyA he te nigodiyA jIvane vyavahAra rAzIyA kahiyeM ane je jIva koipaNa kAle nigodamAMthI nikalyA nathI te jIva avyavahArarAzIyA kahiyeM ane ihAM manuSyapaNAthI jeTalA jIva karma khapAvIne eka samayamAM mokSa jAya che teTalA jIva teja samaye avyavahAra rAzI sUkSma nigodamAMthI nikalIne ucAM Ave che jo dazajIva mokSajAyato dazajIva nikale koika velAe bhavyajIva ochA nikale to te ThekANe eka ve abhavya nikale paNa vyavahArarAzImAM jIva koi vadhe ghaMTe nahI evA nigodanA asaMkhyAtA lokamAMhelA golAte cha dizInA AvyA pudgalane AhArAdi paNe le che te sakala golA kahevAya ane lokane aMtanA pradeze je nigodanA golA rahyA che tene traNa dizInA AhAranI pharazanA che mATe vikala golA kahiye e sUkSma nigodamAM pAMca thAvaranA sUkSma jIva te sarva lokamAM kAjalanI kuMpalInIpere bharayAthakA vyApI rahyA che ane sAdhAraNapaNo te mAtra eka vanaspatimAMja ke paNa cAra thAvaramAM nathI e sUkSma nigodamAM anaMtu duHkha che tenuM udAharaNa kahe che sAtamI narakanuM Aupya tetrIsa sAgaropamanuM che tetrIsa sAgaropamanA jeTalA samaya thAya teTalA vakhata sAtamI narakamAM utkRSTo tetrIsa sAgaropamane AyuSe koika jIva upaje teTalA. bhavamAM jeTaluM chedana bhedananuM duHkha thAya te sarva ekahuM kariyeM tethI anaMtaguNaM duHkha nigodanA jIva eka samayamAM bhogave che dRSTAnta jema koika manuSyane sADA traNa kroDa loDAnI suine agnithI tapAvIne koika devatA samakAle cobhe tene je vedanA thAya tethI anaMta guNI vedanA nigoda madhye che ane bhavya jIvane nigodanuM kAraNa te ajJAna dazA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - cha mATe tehano tyAga karo e nigodano vicAra ko e sarva prameyano pramAtA AtmA potAnA jJAna guNe karI prameyano pramANa kare e prameyatva paNo kahyo. / 5 satvapaNo te cha dravya eka samayamA upaje viNaze che anesthirapaNe che utpAda vyaya dhruvapaNo tehija satapaNo (utpAda vyayadhavayuktaM sata) iti tatvArtha vacanAta te vistArathI kahi dekhADe che je dharmAstikAyanA asaMkhyAtA pradeza che tihAra eka pradezamA agurulaghu asaMkhyAto cha ane bIjA pradezamA anaMtI agurulaghu che trIjA pradezamA asaMkhyAto aguru * laghu cha ema asaMkhyAtA pradezamA aguruladhu paryAya ghaTato vayato rahe che te agurulaghu paryAya cala che te je pradedAmA asaMkhyAto che te pradezamA AnaMdo thAya ke bhane anaMtA ne heDANe asaMkhyAto thAya che ema lokapramANa asaMkhyAta prade-14 zamAM sarIkho samakAleM aguru laghu paryAya phira che te je pradezamA asaMkhyAto phiTIne anaMto thAya che te pradezamA asaM khyAtapaNAno vinAza che ane anaMta paNAno upajayo che ane aguruladhu paNe guNa dhruva cha ema upajako viNasavo ane| hai| dhruva e traNe pariNAma che. P adharmAstikAyamA paNa e traNe pariNAma asaMkhyAta pradeze sadA samaya samayamA pariNAmI rahyA che temAM paNa upaje / 4 viNaze ane thirarahe che ema AkAzanA anaMtA pradezamA paNa eka samaya traNa pariNAma pariName che ane jIvanAM asaM-15 hi khyAtA pradeza che te madhye paNa upaje viNaze thira rahe tathA pudgala paramANumAM paNa samaya samaya thAya che ane kAlano vartamAna samaya phiTIne atIta kAla thAya che to te samayamA vartamAnapaNAno vinAza che ane atItapaNAno upajavo che Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla paNe dhruva che e sthUla thakI utpAda vyaya dhruvapaNo kahyo ane vastugate mUlapaNe jJeyane palaTave jJAnano paNa te bhAsana paNe pariNamavo thAya te parva paryAyanA bhAsanano vyaya ane abhinava jeyanAM paryAya bhAsanano utpAda tathA jJAna-16 piNAno dhruva e rIte sarva guNanA dharmanI pravRttirUpa paryAyano utpAda vyaya zrIsiddha bhagavantamAM paNa thai rahyo che emaja, dharmAstikAyanA pradeze je khetragata asaMkhyAtA pudgala tathA jIvane pahele samaya calaNa sahAyI paNo pariNamato hato ane| bIje samaya ananta paramANu tathA anantA jIva pradezane calaNa sahAyI thayo tevAre asaMkhyAtA calaNa sahAyano vyaya 8 ane anaMtA calaNa sahAyano upajayo ane guNapaNe dhruva ema dharmadravya madhye utpAda vyaya thavI rahyo che temaja adharmAdika dravyane viSe paNa bhAvaq tathA palI kArya kAraNa yo utpAda vyaya tathA agurulaghunA calaNano utpAda vyaya paMcAstikAryane viSe kahevaM tathA kAla dravya te upacAra che tenaM svarUpa sarva upacArathIja kahevaM e rIte sarva dravyamAM sata paNoTa che jo aguru laghuno bheda na thAya to pache pradezano mAhomAhe bheda kahevo thAya te mATe agurulaghuno bheda sarvamA cha / ane jeno utpAda vyaya rUpa satpaNo eka che te dravya eka che tathA jeno utpAda vyaya satpaNo jUdo te dravya paNa do cha eTale sat kehatAM satvapaNo kahyo / 6 aguruladhutva paNo kahe che je dravyano agurulaghu paryAya che te cha prakAranI hAni vRddhikare temA cha prakAranI vRddhi che 1 ananta bhAgavRddhi 2 asaMkhyAta bhAgavRddhi 3 saMkhyAta bhAgavRddhi 4 saMkhyAta guNavRddhi 5 asaMkhyAta guNavRddhi 61 anaMta guNavRddhi have cha prakAranI hAnI kahe che 1 anaMta bhAgahAni 2 asaMkhyAta bhAgahAni 3 saMkhyAta bhAgahAni 45 RSIOS Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARAKAARAM saMkhyAta guNahAni 5 asaMkhyAta guNahAni 6 anaMta guNahAni e rIte cha prakAranI vRddhi tathA cha prakAranI hAni te sarva dravyAM sadA samaya samaya thayI rahI che vRddhi te upajabo ane hAni te vyaya kahiyeM e agurulaghu paNo kahyo nahIM guru tathA nahIM laghu te agurulaghu svabhAva kahitha e sarva dradhya madhye je te zrIbhagavatIsUtraM "sadhadadhA sabaguNA sabapaesA sabapajjavA sabaddhA agurula huAe" aguruladhu svabhAbane AvaraNa nathI tathA AtmA madhye je agurulaghu guNa te AtmAnA sarva pradeza kSAyaka bhAva thaye sarva guNa sAmAnya paNe pariName paNa adhikA ochA pariName nahI te agurulaghuguNatuM pravatana jANavU te agurulaghu guNane gotrakarma roke ke e agurulaghu svabhAva te sarva dravyamAM che. have guNanI bhAvanA kahe cha tihAM jeTalA chae dravyamAM sarIkhA guNa che te sAmAnya guNa kahiye ane je guNa eka dravyamA che ane bIjA dravyamAM nathI te vizeSa guNa kahiye je guNa koika dravyamA che ane koika dravyamAM nathI te haiN| sAdhAraNa asAdhAraNa guNa kahiye ema e cha dravyamAM anaMta guNa ananta paryAya ananta svabhAva sadA zAzvatA che jema zrIkevalI bhagavaMteM parUpyA te sarva jerIteM che terIteM saddahaNA pUrvaka yathArtha upayogadhI zrutajJAnAdikathI yathArtha paNe hajANavA saddahavA e nizceM jJAna te mokSanuM kAraNa che je jIva jJAna pAmyo te jIva virati kare che te cAritra kahiye jJAnarnu phala viratipaNo che te mokSarnu tatkAla kAraNa che.. haye nizcecAritra ane vyavahAra cAritrano vicAra kahe che. temA prathama vyavahAra cAritra te je prANAtipAta viramaNa di pramukha paMcamahApratarUpa te sarvavirati kahiye ane sthUla prANAtipAta viramaNavratAdika zrAvakanA bAravrata te dezavirati SAR*** XERS Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritra jANavuM e vyavahAra cAritra sukhanuM kAraNa che evI karaNIrUpa zrAvakanA bAravrata ane yatinAM pAMca mahAvrata te abhavyAne paNa Ave tethI devatAnI gati pAne paNa sakAma nirjarAnuM kAraNa na thAya ihAM koI pUcheke mokSanuM kAraNa nthii| 'eTalaM kaSTa zAvAste kariyeM tene uttara je tyAga buddhI nizca jJAnasahita cAritra te mokSanuM kAraNa che mATe niz cAritra sahita vyavahAra dhAritra pAlabuM te niz cAritra kahe the zarIra indriya viSaya kaSAya yoga e sarva para vastu jANI chAMDavA tathA AhAra te pudgala vastu jANI chAMDavo AtmA aNAhArI che te mATe mujhane AhAra karavo ghaTe nahI AhAra te pula che AtmA apugalI che te mATe tyAga karavo tadrUpa je tapa te tapa niveM cAritramAM jANavaM cAritra kahetAM caMcalatA rahita thiratAnA pariNAma ane AtmasvarUpane viSe ekatvapaNe ramaNa tanmayatA svarUpa vizrAMti tatvAnubhava te cAritra kahiye te cAritranA ve bheda che eka dezavirati bIjo sarva virati tihAM deza virati kehatAM zrAvakanA bAranata nizceM tathA vyavahArathI kahe . 1 prANAtipAta viramaNa vrata te parajIvane ApaNA jIvasarIkho jANI sarva jIvanI rakSA kare te vyavahAra dayA dhayI mATe vyavahAra prANAtipAtaviramaNa vrata jANavuM ane je ApaNo jIva karmavazapacyo duHkhI thAya che te ApaNA jIvane karmabaMdhanathI mukAvayuM ane AtmaguNa rakSA karI guNavRddhi karavI te svadayA baMdhahetu pariNati nivArI svruupgunnne| pragaTapaNe karavA je guNa pragaTa thayo te rAkhavo eTale jJAne karI mithyAtva TAlI ApaNA jIvane nirmala kare te nizcI prANAtipAta viramaNa vrata kahiyeM. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** * 2 mRSAvAda viramaNaprata kahe che. jUhUM vacana bilakula bolavU nahIM te vyavahAra mRSAvAda viramaNanata ane je para pudga-1 lAdika vastune ApaNI kahevI te mRSAvAda vacana che ane jIvane ajIva kahe tathA ajIvane jIva kahe ityAdika mRSAvAda che. adhavA siddhAntanA artha khoTA kahe e mRSAvAda jeNe chADyo te nizce mRSAvAda | [viramaNanata kahiye eTale bIjA adattAdAnAdika vrata jo bhAMje to teno mAtra cAritra bhaMga thAya paNa jJAna darzanano18 bhaMga na thAya ane jeNe nizceM mRSAvAdano bhaMga ko tethe samaketa sapA zAla bhane cAritra e traNeno bhaMga kasyo tathA |AgamamA ema kaDaM che je eka sAdhuyeM cotho vrata bhaMga kasyo ane eka sAdhuyeM bIjo mRSAvAda vrata bhaMga karayo to jeNe cotho vrata bhaMga kasyo te AlovaNa lei zuddha thAya paNa je siddhAntanA aryano mRSA upadeza Ape te AlovaNa lIdhe|3 paNa zuddha thAya nahI. I 3 adattAdAna viramaNa vrata kahe cha je pArakuM dhana vastu chupAve corI kare ThagabAjI karI lIye te corI che eTale pArakI vasta dhaNInA didhA vinA lekhI nahIM e vyavahArathI adattAdAna viramaNa prata jANavaM ane je pAMca iNdriynaa| patrevIsa viSaya ATha karma vargaNA ityAdika paravastu levI nahI tathA tenI vAMchA na karavI te AtmAne agrAhya che mATe | te nizcathI adattAdAna viramaNa vrata kahiyeM ihAM koI pUche je viSayanI ane karmanI vAMchA koNa kare che tene uttara je* puNyane levA yogya che te jIva karmanI vAMchA kare che je puNyanA 42 bheda che te cAra karmanI zubha prakRti che eTale je| vyavahAra adattAdAna to nathI letA paNa aMtaraMga puNyAdikanI vAMchA che tene nizce adattAdAna lAge che. * KeXX CRIMAR * * Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .4 maithuna viramaNa vrata kahe che. je puruSa parastrIno parihAra kare tathA je strI parapurupano parihAra kare ihAM sAdhune strIno sarvathA tyAga che ane gRhasthane paraNelI strI mokalI che parastrIno paJcakhANa che te vyavahArathI maithuna- viramaNa kahiyeM ane je viSayanA abhilAparnu tathA mamatA tRSNAno tyAga parabhAva varNAdika paradravyanA svAmitvAdika teno abhogI paNo AtmA svaguNa jJAnAdikano bhogI che ane e pudgalakhaMdha te anaMtA jIvanI euche tene kema bhogave e rIte tyAga te nizcayI maithuna viramaNa kahiye jeNe bAhya viSaya chAMDyo che ane aMtaraMga lAlaca chUTI nathI to tehane te maidhunanA karma lAge che. 5 parigraha parimANavata kahe che. parigraha dhana-dhAnya-dAsadAsI caupada-jamIna-vastra-AbharaNano tyAga temAM sAdhune ? 15 to sarvathA parigrahano tyAga che tathA zrAvakane icchA parimANa che jeTalI icchA hoya teTalo parigraha mokalo rAkhe bIjAnI 5 TUbatI kare e vyavahArathI kahyo ane je karma rAgadveSa ajJAnadravya jJAnAvaraNI pramukha ATha karma ane zarIra indriyano || IN parihAra eTale karmane parigraha jANI choDavo te nizcethI parigrahano tyAga eTale paravastunI mUcho chAMDavI jeNe mUrchA choDi teNe parigraha choDyoja che ema jANavU. 6 diziparimANa vrata kahe che. tihAM tirachi cAra dizI pAMcamI adho chaTThI Urca e chadizInA kSetrano mAna karI mokalo rAkhe te vyavahArathI dizI parimANa kahiye ane cAra gatimA bhaTakavU te karmarnu phala cha ema jANI tethI udA18 sInapaNo ane siddha avasthAI upAdeya paNo te nizcediziparimANa brata kahiye. ana Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 bhogopabhoga parimANa vrata kahe che je ekavAra bhogavaIM te bhoga ane je vAraMvAra bhogavaI te upabhoga teno pari|mANa kare te vyavahAra bhogopabhoga ta kahiye ane je vyavahAranayeM karmano kartA bhoktA jIva che ane nizcaya naye to karmano kartA karma che AtmA anAdino parabhAva bhogI thayo che tethI parabhAvagrAhaka ane parabhAvarakSaka thayo eTale| AtmAnI jJAyakatA grAhakatA bhogyatA rakSakatA bIgaDe kartA paNo bIgaDyo tevAreM parabhAva kartA thayo te paNa parabhAva raMgIpaNe ATha karmanI kartA thayo che paNa sattAyeM to svabhAvano kartA che paNa upagaraNa avarANA tethI svakArya karI / zakato nathI vibhAvane kare che ajJAna paNe jIvano upayoga malyo che paNa nyAro cha potAnA jJAnAdika guNano kartA | bhoktA cha ehyo svarUpAnuyAyI pariNAma te nizce bhogopabhoga prata tyAga jANavo. 8 anarthadaNDa viramaNa prata kahe che. je kAma vinA jIvano vadha karavo pArakAvArate AraMbha pramukha karayAnI AjJA pramukha ApalI te vyavahAra anartha daMDa ane zubhAzubha karma te mithyAtva avirati kaSAya yogadhI baMdhAya che tene jIva13 ApaNA karI jANe e nizcaMthI anarthadaMDa. / 9 sAmAyaka prata kahe che. je manavacanakAyAnA AraMbha TAlIne tene nirAraMbhapaNe vAve te vyavahAra sAmAyaka jANavo ane je jIvanA jJAna darzana cAritra guNa vicAre sarva jIvanA guNanI sattA eka samAna jANI sarva jIva saathe| samatA pariNAmeM varte te nizcaMthI samatArUpa sAmAyaka kahiye. 10 dezAvagAzika prata kahe che. je mana vacana kAyAnA yoga eka Thora karI ekasthAnakeM besI dharma dhyAna karavo te| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra dezAvagAzika kahiye ane je zruta jJAne karI cha dravya olakhIne pAMca dravyano tyAga kare ane jJAnavaMta jIvane dhyAve te nizce dezAvagAzika prata kahiye. 11 pozaha vrata kahe che. je cAra pahora athavA ATha pahora sudhI samatA pariNAmeM sAvadha choDI nirAraMbhapaNe sijhA-18 yadhyAnamA pravarte te vyavahAra pozaha kahiye ane potAnA jIvane jJAna dhyAnathI popIne puSTa kare te nizcethI pozaha vrata kahiye jIvane potAnAM svaguNe karI popIje tene pozaha kahiyeM. 12 atithisaMvibhAga vrata kahe che. je pozahane pAraNe athavA sadA sarvadA sAdhune tathA jainadharma zAvakane potAnI zaktipramANe dAna devu te vyavahAra atidhisaMvibhAga kahiye ane potAnA jIvane athavA ziSyane jJAnana dAnate bhaNaqx bhaNAvatuM suNavU suNAva, te nizcaMthI atithi saMvibhAga vrata kahiye eTale zrAvakanA bAravrata kahyAM te samakita sahita je * nizce tathA vyavahArathI bAra vratadhAre te jIvane pAMcameM guNaThANe dezavirati zrAvaka kahiye deza kehatAM dezadhakI thoDIzI bhane yatine sarvathI pratipaNo ke tethI pAMca mahAtratajache sAdhane pAMca mahAyatA sarva vrata AvyAM eta niztheM tyAgarUpa jJAna dhyAna saMvara nirjarAmAM thiratAnA pariNAma te nizce cAritranA eka utsarga bIjo apavAda e cemArga | che temAM je utkRSTa tIkSNa pariNAma te utsarga ane je utsarga rAkhavAne kAraNarUpa te apavAda-ukaMca // "saMdharaNaMmi 18 asuddhaM, dunnavi gistadaMtayANa'hiyaM // Aura diDhateNaM, te vahiyaM asaMtharaNe" // 1 // eTale jyAM sudhI sAdhaka bhAvane hai bAdhaka napaDe tyAMsudhI jehanI nAkahI te Adaravo nahI ane jo sAdhaka pariNAma rahetA na dIThA tevA, jehanI nA te Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acare tene apavAdamArga kahiye je AtmaguNa rAkhaSAne karavI te apavAda ane guNIne rAge bhaktithe karavo te prazasta / ebe to sAdhana che ane je udekane akhamavAthI karavaM te aticAra che tathA sabalo ane udaka mATe azakta paNe karavU te paDivAi che te madhye apavAda mArga te pariNAma dRDha rahe tema AjJAyeM karavo. have cAra dhyAna kahe che. 1 ArtadhyAna. 2 raudradhyAna. 3 dharmadhvAna. 4 zukladhyAna. tihAM pahelA ye dhyAna te azubha * kahiye ane pAchalA be dhyAna te zuddha che tihAM manamAM AhaTa dohaTanA pariNAma te ArtadhyAna kahiye tenA cAra paayaa| che 1 bhAi mitra sajana mAtA pitA strI putra dhana pramukha iSTa varasuno viyoga dhyAthI vilApa kare te pahelo iSTa viyoganAmA ArtadhyAna tathA 2 aniSTa je bhuMDAM duHkhanA kAraNa duzmana daridrIpaNo tathA kuputrAdi malayAthI manamAM duHkha ciMtA upaje te aniSTa saMyoga nAma ArtadhyAna 3 zarIramA roga upanA thakA duHkhakare ciMtAdhaNI kare te rogaciMtA-18 nAmA ArtadhyAna 4 manamA AgalanA vakhatano soca kare je AvarSamA AkAma karazu AvatA varSamA amuka kAma kara to amuka lAbha thaze athavA dAna zIla taparnu phala mAMge je A bhavamA tapa kIdho che mATe Avate bhaveM iMdra cakrava-12 tinI padavi male ehavI AgalA bhavanI vAMchA che te agrazoca ArtadhyAnano cothopAyo jANavo. e ArSadhyAnanA dhAra 4 hai| bheda kahyA e tithaMca gatinA kAraNa che e dhyAnanA pariNAma te pAMdhamA athavA chaTTA guNaThANA sudhI hoya. 2 je kaThorapariNAmarnu citavana te raudradhyAna tenA cAra bheda che 1 jIva hiMsAkarIne harSa pAme athavA bIjo koi hiMsA karato hoya tene dekhI khuzI thAya athavA yuddhanI anumodanA kare te hiMsAnubaMdhI raudradhyAna 2 jUDaM boline manamA harSa | Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAme ke juo meM kevokapaTakelavyo mArA jUTApaNAnI khabara koine paDI nahI evo mRSAvAda rUpa pariNAma te mRSAnubaMdhI raudradhyAna 3 corI karI athavA ThagAi karI manabhAM khuzI yAya ke mArA jevI jorAvara koNa che huM pArako mAla khAuM chaM evo pariNAma te corAnubaMdhi raudradhyAna 4 parigraha dhana dhAnya parivAra ghaNo vadhavAnI lAlaca hoya te dhana athavA kuTuMbane mATe game tenuM pApa kare athavA ghaNo parigraha milyAthI ahaMkAra kare te parigraha rakSaNAnubaMdhI raudradhyAna e raudradhyAnanA cArabheda kahyA e dhyAna narakagati pamAvAnuM kAraNa he mahAazubhakarmabaMdhanuM kAraNa che e pAMcamA guNaThANA sudhI che ane chaDDe guNaThANe paNa eka hiMsA nubaMdhI raudradhyAnanA pariNAma koika jIvane hoya. have dharma dhyAna kahe che. je vyavahAra kriyArUpa kAraNa te dharma tathA zrutajJAna ane cAritra e upAdAnapaNe sAdhana dharma tathA ralatrayI bhedapaNe te upAdAna zuddha vyavahAra utsargA'nuyAyI te apavAda dharma jANavo ane abhedaralatrayI te sAdhana zuddha niveM naye utsarga dharma ane ( dhammo vatthu sahAvI) je vastuno sattAgama zuddha pariNAmika svaguNa pravRtti kartrAdika anaMtAnaMda rUpa siddhAvasthAyeM rahyo te evaMbhUta utsarga upAdAna zuddha dharma te dharmanuM bhAsana ramaNa ekAgratApaNe ciMtana tanmayatAno upayoga ekatvano ciMtanavo te dharma dhyAna kahiyeM tenA pAyA ghAra che te kahe he. 1 AjJAvicayadharmadhyAna se je vItarAga devanI AjJA sAdhI karI sardahe eTale bhagavaMte cha dravyanuM svarUpa naya pramANa nikSepA sahita siddha svarUpa nigoda svarUpa jema kA tema saIhe vItarAganI AjJA nitya anitya syAdvAda paNe niz Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyavahAra paNe mAne saIhe te AjJA pramANe yathArtha upayoga bhAsana thayo tene harSe karI te upayoga madhye niradhAra bhAsana ramaNa anubhavatA ekatA tanmaya paNo te AjJAvicayadharmadhyAna kahiye. 2 apAyavicayadharmadhyAna te jIvamAM azuddhapaNe karmanA yogathI saMsArI avasthAmA aneka apAya kehatAM dUSaNa ke te [ajJAna rAga dveSa kaSAya Azrava e mArA nathI hu~ eyakI nyAro chu huM anaMtajJAna darzana cAritra vIryamayI zuddha buddha avinAzI chu aja, anAdi, anaMta, akSaya, akSara, anakSara, acala, akala, amala, agamya, anamI, arUpI, aka rmA, abaMdhaka, anudaya, anudIraka, ayogI, abhogI, arogI, abhedI, avadhI, achedI, akhadI, akaSAyI, asakhAi, alezI, azarIrI, aNAhArI, anyAyAdha, anavagAhI, agurulaghupariNAmI, ateMdrI, aprANI, ayonI, asaMsArI, amara, apara, aparaMpara, avyApI, anAzrita, akaMpa, aviruddha, anAzrava, alakha, azokI, asaMgI, anAraka, lokA-18 loka jJAyaka evo zuddha cidAnaMda mAro jIva che ehavo ekAgratArUpa dhyAnate apAyavicayadharmadhyAna jANavo. hai 3 vipAkavicayadharmadhyAna kahe che. je ehavo jIva che to paNa karma vaze duHkhI che te karmano viyAka ciMtave je jIvano | jJAnaguNa te jJAnAvaraNI karme dAbyo che ane darzanAvaraNI karme darzanaguNa dAbyo che ema ATha karme jIvanA AThaguNa dAcyA che eTale A saMsAramA bhamatAM thakAM jIvane je sukhaduHkha che te sarva karmanAM kIdhA cha mATe sukha upane rAca nahI ane duHkha upane dilagIra tharbu nahI karma svarUpanI prakRti sthiti rasa ane pradezano baMdha udaya udIraNA tathA sattA ||ciNtvvaanuN ekAgratA pariNAma te vipAkaviSayadharmadhyAna. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huuN| 4 saMsthAnaviSayadharmadhyAna kahe che te caudarAjamAna lokanuM svarUpa vicAre je e loka te caudarAja UMco che te madhye kAika adhika sAta rAja adho loka che vicamA aDhAraso yojana manuSya kSetra tricho loka che te Upara kAMika UNo sAta rAja Urdhva loka che temAM sarva vaimAnika devatA base che ane UpareM siddha zilA siddhakSetra cha e rIte lokanuM pramANa che e lokanuM saMsthAna vaizAkha che anaMto kAla ApaNA jIveM saMsAramA bhamatAM sarva lokane janmamaraNa karI pharasyo che| evaM je loka svarUpa tathA lokane viSe paMcAstikAya avasthAna tathA pariNamana dravyamadhye guNa paryAyana avasthAna teno 4 je ekagratAye tanmayaciMtavaNa pariNAma pahabu je dhyAna te saMsthAnavicayadharmadhyAna kahiye e dharmadhyAnanA cAra pAyA kahyA. e dharmadhyAna cothA guNaThANAthI mAMDI sAsamA mupAgaH subhI . | have zukladhyAna kahe che. zuklakehatAM nirmalazuddha paraAlaMbana vinA AtmAnA svarUpane tanmaya paNe dhyAve ehavaM dhyAna tene zukladhyAna kahiye tehanA pAyA ghAra che te kahe che. 1 pRthaktvavitarkasapravicAra te pRthaktva kehatAM jIvathI ajIva jUdA karavA svabhAva vibhAva tene jUdA pRthapaNe baheM-15 caNa karavI svarUpane viSe paNa dravya tathA paryAyano pRthakapaNe dhyAna karI paryAya te guNamAM saMkramAve ane guNa te paryAyamA saMkramaNa kare erIte svadharmane viSe dharmAtara bheda te pRthaktva kahiye ane teno vitarka te je zrutajJAne sthita upayoga ane samavicAra te savikalpopayoga eTale eka ciMtavyA pachi bIjo ciMtavako tene vicAra kahiye eTale nirmala vikalpa Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * -1 sahita potAnI sattAne dhyAve te pRthaktvadhitarkasapravicAra pehelo pAyo e AThamA guNa praNAthI mAMDI igyAramA guNa-14 ThANA sudhI che. | 2 ekatvavitarkaapravicAra nAmA bIjo pAyo kahe che. je jIva ApaNA guNa paryAyanI ekatAkarI dhyAce te AdhI rIte ke jIvanA guNa paryAya ane jIyate ekaja cha bhane mahAro jIva siddhasvarUpa ekaja che evo ekatva svarUpa tanmaya paNe anaMtA Asma dharmano ekatvapaNe dhyAna vitarka kehatAM zrutajJAnAvalaMbI paNe ane apravicAra kehatAM vikalpa rahita darzana jJAnano samayAMtareM kAraNatA vinA ratnatrayIno eka samayI kAraNa kAryatA paNe je dhyAna vIrya upayoganI ekAgratA te ekatvavitarka apravicAra jANavo. e pAyo vAramA guNaThANe dhyAve e behu pAyAmAM zrutajJAnAvalaMbanI paNo cha / paNa avadhi manaparyava jJAnopayogeM vasato jIva koi dhyAna karI sake nahIM e ve jJAna parAnuyAyI che mATe. e dhyAnI ghanaghAtiyA cAra karma khapAve nirmala kevala jJAna pAmeM pache terameM guNaThANe dhyAnatarikA paNe che teramAnA aMte ane cau-18 dame guNaThANe e meM pAyA dhyAveM. 1 3 sUkSmakriyA apratirAti pAyo kahe che. te sUkSma mana vacana kAyAnA yoga kaMghe zailezI karaNa karI ayogI thAya 4 te je apratipAti nirmalavIrya acalatArUpapariNAma te sUkSmakriyAapratipAti dhyAna jANavU ihAM sattAye 85 prakRti rahI hai hatI temadhye 72 khapAdhe. 4 uchinnakriyAnuvRtti pAyo kahe che. je yoga niruMdha kIdhApache tera prakRti khapAve akarmA thAya sarva kriyAthI rahita * * * Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya te samucchinna kriyA nivRtti zuladhyAna kahiye e dhyAna dhyAvatAM zeSa dala kharaNa rUpa kriyA ucchede avagAhanA dehamAnamAMthI trIjo bhAga ghaTADe zarIra mUkI ihAMthI sAta rAja Upara lokane aMte jAya siddha dhAya ihAM ziSya pUche je caudame guNaThANe to akriya ke ho sAtarAja uMco gayo e kriyA kema kare che tene uttara je siddha to akriya che paraMtu pUrva preraNAyeM tuMbIne dRSTAMnte jIvamAM cAlaghAno guNa che dharmAstikAya madhye preraNA guNa he tethI karma rahita jIva mokSejatA lokane aMse jAyI rahe ihAM koi pUche je Agala uMco aloka che tahAM kima jAto nathI tene uttara je Agala dharmAstikAya nathI mATe na jAya valI koi puche je to adhogatiyeM athavA tiracchI gatiyeM kema nathI jAto tene uttara je karmanA bhAradhI rahita thayo haluvo thayo mATe nidho tathA DAbo jimaNo na jAya kAraNa ke preraka koi nathI tathA kaMpe nahI kemake akriya che mATaM tathA koi pUche je siddhane karma kema lAgatA nadhI tene kahe che se karma to jIvane / ajJAnathI tathA yogathI lAge che te siddhanA jIvane ajJAna tathA yoga nathI mATe karma lAge nahI e cAra dhyAnanoM adhikAra ko. have valI bIjA cAra dhyAna kahe che 1 padastha 2 piMDastha ra rUpastha. 4 rupAtIta temAM paheluM padastha dhyAna kahe che je arihaMtAdika pAMca parameSTInA guNa saMbhAre teno cisamAM dhyAna kare te padastha dhyAna. 2 piMDastha kehartA zarIramA rahyo je ApaNoM jIva temAM arihaMta siddha AcArya upAdhyAya ane sAdhupaNAnA guNa sarva che ehavo je dhyAna te piMDastha dhyAna athavA guNInA guNa madhye ekatvatA upayoga karavI te piMDastha dhyAna. 3 rUpamA rahyo thako paNa e mAro jIva arUpI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A%CARCISES anaMta guNI che je vastuno svarUpa atizayAvalaMbI thayA pache AtmAnuM rUpa ekatA paNo ehavo je dhyAna te rUpastha dhyAna e traNa dhyAna dharma dhyAnamA gaNavA. 4 niraMjana nirmala saMkalpa vikalpa rahita abheda ekazuddhatA rUpa cidAnaMda tatvAmRta asaMga akhaMDa anaMtaguNa paryAyarUpa AtmasvarUpanuM dhyAna te rUpAtIta dhyAna jANavu ihAM mArgaNA guNaThANA nayapramANa matiAdika jJAna kSayopazama bhAva sarva choDavA yogya thayA eka siddhanA mUla guNane dhyAve te rUpAtIta dhyAna jANavo eTale mokSanuM kAraNa je dhyAna te kaDaM. have bhAvanA kahe che, temA dharma dhyAnanI cAra bhAvanA kahe che. 1 maitrIbhAvanA te sarva jIva sAthe mitratAno bhAva | ciMtavavo sarvanuM bhalaM cAhavU paNa koinu mAI ciMtavatuM nahI sarva jIva Upara hitabuddhi rAkhavI te maitrIbhAvanA 2 guNavaMta ane jJAnAdika guNa Upare rAga te bIjI pramodabhAvanA 3 je dharmavaMta Upara rAga ane mithyAtvI Upara rAga nahIM tema dveSapaNa nahIM kAraNa ke hiMsaka Upare paNa uttama jIvane karuNA Upaje jo upadeza thakI sArAmArge Ave to tene zuddha-17 mArge ANavo kadAcita-mArge na Ave topaNa dveSa na rAkhavo kemake te ajANa che ema samajavaM ehavA je pariNAma te madhyasthabhAvanA 4 sarva jIvanI potAne tulyajANI dayA pAle koine haNe nahI tathA je duHkhI athavA dharmahIna tehanA hai Upara karuNA tenA duHkha TAlavAno pariNAma tathA dharmahIna jIva dekhIne evo ciMtave je e jIva kiMvAreM dharma pAmaze* | yathArtha AtmasAdhana pAmI svarUpa dharmane kivAre avalaMbaze evo pariNAma te cothI karuNA kehatAM dayAbhAvanA. e cAra bhAvanA kahI. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 have bAra bhAvanA kahe che. zarIra kuTuMba dhana parivAra sarva vinAzI che jIvano mUla dharma avinAzI che ema ciMtaviq te pahelI anityabhAvanA 2 saMsAramA maraNasamaye jIvane zaraNa rAkhanAra koi nathI. eka dharmano zaraNa che e, ciMta tU viq te bIjI azaraNa bhAvanA 3 mArA jIve saMsAramA bhamatAM sarva bhavakIdhA che e saMsArathI hu~ keyAre chuTIza e saMsAra mAro nathI huM mokSamayI chu ema vicAravaM te trIjI saMsArabhAvanA. 4 e mAharo jIva ekalo bhogavaze ema ciMtavaq te | cothI ekatvabhAvanA 5 A saMsAramA koi koino nathI ema ciMtavate pAMcamI anyatvabhAvanA 6 A zarIra apavitra hai | malamUtranI khANa che roga-jarAthI bhayo che e zarIrathI hu~ nyAro cha ema ciMtavavo te chaTThI azucibhAvanA 7 rAgadvepara ajJAna mithyAtva pramukha sarva Azraya che ema ciMtavaq te sAtamI AzravabhAvanA 8 jJAnadhyAnamAM varttato jIva navA karma bAMdhe nahI te AThamI saMvarabhAvanA 9 jJAnasahita kriyAte nirjarAnuM kAraNa che te navamI nirjarAbhAvanA 10 caudarAja lokanuM svarUpa vicAra te dazamI lokasvarUpabhAvanA 11 saMsAramA bhamatA jIvane samakita jJAnanI prApti pAmavI durlabha bhIche athavA samakita pAmyo paNa cAritra sarva virati pariNAma rUpa dharma pAmavo durlabha che te igyAramI bodhadurlabhabhAvanA. 15 12 dharmanA kaheNahAraguru tathA zuddha Agamarnu sAbhalaq ehavI jogavAi malavi dohelI che te bAramI dharmadurlabhabhA-6 davanA eTale bAra bhAvanA kahI e cAritranuM svarUpa saMpUrNa kaDaM. evo samakita sahita jJAna cAritra te mokSanu kAraNa che tenA Upara bhavya prANIyeM vizeSe udyama karavo ane jo tevU Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna cAritra nahI pale topaNa zreNika rAjAnI pereM saddahaNA zuddha rAkhajo jo samakita zuddha che to mokSa najIka che samakita vinA jJAna dhyAna kriyA sarva niHphala cha ema AgamamA kahyo che. jasakei taM kirai, ahavA na sake tahaya sabahai / sadahamANo jIvo, pAvai aparAmaraM ThANaM // 1 // ___ artha-re jIva! tuM karI zake to kara ane jo na karIzake topaNa jevo vItarAgeM dharma kahyo te rIte saddahaje sh|hnnaa zuddha rAkhanAra jIva ajarAmara sthAnaka te mokSa padavI pAme. have samakitano mArga kahe che. 1 jIva, 2 ajIva, 3 puNya. 4 pApa 5 Azraya 6 saMvara 7 nirjarA 8 baMdha 9 mokSae nava tatva cha temAM mokSay kAraNa jIva che ane saMvara tathA nirjarA e ve guNa che eTale jIva saMvara nirjarA mokSa e. cAra upAdeya che ane bIjA pAMca heya che ehavo pariNAma tene samakita jJAna kahiye te samakita jJAnabhaloja thAya tihA~ 4. anuyogadvAramA kahyo che. nAyammi ginhiyace, aginhiyace a itya atthaMmi / jaivamevaiyajo, so uvaeso naonAma // 1 // artha-jJAnathI cha dravya jANIne levA yogya hoya te le ane chAMDavA yogya chAMDe evo je upadeza te naya upadeza 4 jANavo have samakitanI dazaruSi kahe che. nisargaruci te nizcaya naya karI jIvAdi navatatva jANe Azrava tyAge saMvara Adare vItarAganA kahyA bhAva je cha dravya Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **CERAMAYANTRA te dravya khetra kAla bhAvasahita jANe nAmAdicAra nikSepA potAnI buddhithI jANe sadahe vItarAganA bhAkhyA bhAva te satya , che evI saddahaNA hoya. 2 upadezaruci navatatva tathA cha dravyane guru upadezathI jANI saddahe te upadezaruci. | 3 AjJAruci te rAgadveSa moha jemanA gayA che ajJAna mithucha ehavA arihaMtadeva teNe je AjJA kahI tene mAne | hai| saddahe te AjJArudhi. 1| 4 sUtraruci 1 AcArAMga. 2 suyagaDAMga. 3 ThANAMga. 4 samavAyAMga. 5 bhagavatI. 6 jJAtAdharmakathA. 7 upAsakada-1 zAMga.8 aMtagaDadazAMga. 9 anuttarotravAi dazAMga. 10 praznavyAkaraNa. 11 vipAka, e igyAra aMga: STivAda jemAM cauda pUrva hatA te hamaNA viccheda gayA che tathA 1 udhavAi. 2 rAyapazeNI. 3 jIvAbhigama. 4 pannavaNA. 5 jaMbudvIpapannati. 6 caMdapannati. 7 sUrapannati. 8 kapiA. 9 kappaviDaM siyA. 10 puSphiA. 11 puSpaculIA. 12 va-hai hidizA. e bAra upAMga jANavA ane. 1 vyavahAra sUtra.2 bRhatkalpa. 3 dazAzrutaskaMdha. 4 nizItha. 5 mahAnizItha.13 jItakalpa. e cha chedagraMtha tathA 1 causaraNa. 2 saMthArApayannA. 3 tadulaveyAliyA. 4 caMdAyijaya. 5 gaNivijaya. 6 deviMdathuo. 7 vIrathuo. 8 gacchAcAra. 9 jotikaraMDa. 10 AyuHpaJcakhANa. e daza payannAnA nAma. tathA 1 Avazyaka. 2 dazakAlika. 3 utsarAdhyayana, 4 opaniyukti. e pAra mUlasUtra tathA 1 naMdi 2 anuyogadvAra. epistAlIsa 5 reOCALCOMCAKACAN Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ENTERACK kAma te 1 bhUla jUsa svAliyukti 3 bhASya 4 cUrNi 5 TIkA e paMcAMgInA vacana je jIva mAne tathA Agama sAMbhalavAnI tathA bhaNavAnI jene ghaNI cAhanA hoya te sUtraruci jANavI. 15 5 je jIva gurumukhathI eka padano artha sAMbhalIne aneka pada saddahe te bIjaruci, 6 abhigamaruSi te je sUtra siddhAnta arya sahita jANe ane artha vicAra sAMbhalavAnI ghaNI cAhanA hoya te ami-19 gamaruci. 7 je cha dravyanA guNa paryAyane cAra pramANa tathA sAta naye karI jANe te vistAraruci. kriyArucite darzana jJAna cAritra tapa vinaya sumati gupti bAhya kriyA sahita Atmadharma sAdhe jene ruci ghaNI hoya . te kriyAruci. 9 saMkSeparuci te je arthane jJAnamAM thoDo kahe thake ghaNo jANIne kumatimA paDe nahI jina matamA pratIti mAne te 4 saMkSeparuci. 10 je pAMca astikAyana svarUpa jANe zrutajJAnano svabhAva aMtaraMga sattA saddahe te dharmaruci. | have samakitanA ATha guNa kahe che. 1 nisaMkA te jinAgama madhye sUkSma artha kahyA te sAMcA sahahe temAM saMdeha ANe 3 / bhayathI paNa Dare nahI 2 nikhA guNa te puNyarUpa phalanI cAhanA na rAkhe kemake jihAM icchA tihAra | karmano baMdha che mATe 3 nizcittigicchAguNa te zubha azubha pubala ekasarikhA che temAM puNyanA udayathI zubhayoga milyA SAR C Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khuzI thai ahaMkAra na karavo tathA pApanA udayathI duHkhasaMyoga milyA dilagIra thAI nahI 4 amUDha dRSTi guNa te je AgamamA sUkSma nigodanA tathA cha dravyanA sUkSma vicAra kahyA che te sAMbhalato thako mujAya nahI je potAnI dhAraNAmA Ave te dhArI rAkhe ane je dhAraNAma na Ave tene saddahe 5 uvabUhaguNa je e ApaNA jIvamA anaMta jJAnAdika guNa che te chupAvavA nahI zuddha sattA jevI tevI kahevI rAga dveSa ajJAna te karmanI upAdhi che jIva e upAdhIthI nyAro che 6 sthirikaraNa guNa te ApaNA pariNAma jJAnamAM sthira karavA DagAvavA nahI athavA koi bhavya prANI dharmathI paDato | hoya tene sAhyadei upadeza ApI sthirakaravo 7 vAtsalyatAguNa te jenI sAthai jJAna dhyAna taya paDikamaNo bhelo karatA hoiye ane saddahaNA paNa ekaja hoya te ApaNo sAmibhAi cha tenI bhakti karavI athavA sarva jIvanA jJAnAdi guNa ApaNA samAna che mATe sarva jIva Upara dayA karavI athavA vIjA jIvanA paNa ApaNA tulya jJAnAdiguNa che te jIvane / poSavA yogya jJAnadhyAnano ghaNo abhyAsa karAve 8 prabhAvaka guNa te bhagavaMtanA dharmanI prabhAvanA mahimA karavI athavA potAne jJAnAdi guNavadhAravA dAna zIla tapa bhAva pUjA karI dhaNI mahimA karavI e samakitanA ATha guNa. have samakitanA pAMca bhUpaNa kahe che 1 upazamabhAvabhUSaNa te vivekI prANI prAyeM kaSAya na kare ane jo kadAcita / kaSAya kare to paNa tarata manane pAchovAle 2 AstAbhUSaNa te bhagavaMtanA vacana Upara zuddha pratIta rAkheM bhagavaMteM jema AgamamA AjJA karI tema sadahe 3 dayAbhAvabhUSaNa te sarva jIva potAnA sarIkhA jANI dayA pAlavI 4 saMvegabhUSaNa | je saMsArathI tathA dhanadhI zarIrathI udAsI paNo rAkhavo 5 niravedyabhUSaNa te indriyanA sukha jIveM anaMtI bAra * Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogavyA paNa te duHkhanA kAraNa che eka cidAnaMda mokSamayAM atadriya sukhane ApaNA karI jANe e samaketanA pAMca bhUSaNa kahyA have cha Ayatana kahe che 1 nizcayakuguru te bhagavaMtanA vacananA khoTA artha kare khoTI paruSaNA kare 2 vyavahArakuguru te yogI saMnyAsI brAhmaNa ane AcArahIna veSadhArI yati tepaNa choDavA 3 nizcaya kudeva te jiNe zrIvItarAgadevanuM svarUpa nathI jANyuM 4 vyavahAra kudeva te je sarAgIdeva kRSNa mahAdeva khetrapAla devI pitara pramukha tepaNa choDavA 5 nizcaMthI | kudharma te je ekAMta mArga bAhyakaraNI Upara rAcyA ke aMtaraMgajJAna nathI olakhyo te 6 vyavahAra kudharma te pArakA anya darzanInA bhata sarva choDavA eTale kudeva kuguru tathA kudharmane choDI zuddhadeva guru tathA dharma saddahe te samakitanI sadahaNA jANavI samakitanA zraddhAna pacavaNA sUtradhI kahe che. paramatthasaMthavo vA, sudiparamatthasevaNAvAvi | bAvanna kudaMsaNavajjaNAya samattasadahaNA // 1 // artha - paramArtha cha dravya navatatvanA guNa paryAya mokSanuM svarUpa eTale je paramArtha sUkSma artha che te jANavAno ghaNo paraco kare athavA jANavAnI ghaNI cAhanA rAkhe ane sudiTTha kehatAM bhalI rIte dIThA jAgyA che paramArtha cha dravya mokSamArga jeNe ehavA gurunI sevA kare eTale jJAnI guru dhArayA ane vAvanna kehatAM jinamati yatinA nAma dharAvIne je khetrapAla pramukhane samakita vinA mAne evA guruno saMga barje ane kudarzanI je anyamati teno saMga na kare evA je pari NAma te samakitanI sahahaNA jANavI. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virayA sAvajjAo, kaSAyahINA mahavayadharAvi / sammadiTThavihuNA, kayAvimurakaM na pArvati // 2 // artha-- je sAvadha AraMbhathI viramyA che krodhAdi ghara kaSAya gIlA ke pAle che paNa samakita vinA che te jIva mokSa pAme nahIM. have samakita te sI vastu che te viSe gAdhA kahe che. nayabhaMgapamANehiM, jo appA sAyavAyabhAveNaM / jANai mokkhasarUvaM, sammadiTTiu so neo // 3 // artha - naya tathA bhaMgekarI tathA pramANekarI je potAnA AtmAne jANe olakhe syAdvAda ATha pakSe jANe ane ema syAdvAdapaNe mokSa nikarmA'vasthAne paNa jANe paravastune heya jANe jIvaguNa upAdeya jANe tene samakiti jANavA. have jIvasvarUpa dhyAna karavAne gAthA kahe che. ahaMmiko khalu suddho, nimmamao nANa daMsaNa samaggo / tammi diTTio taJcitto, save e e khayaM nemi // 4 // artha - jJAnI jIva ehavuM dhyAna kare ke huM ekachu parapudgalathI nyAroddhuM nizcaya nayakarI zuddha ajJAnamalathI myArohuM nirmaladhuM mamatAthI rahita dhuM jJAnadarzanathI bhayo dhuM huMmArAjJAnasvabhAva sahita dhuM huMmArAguNamA rahyo dhuM cetanAguNate. mahArIsattA che huMmArA AtmasvarUpane dhyAvato sarva karma kSaya karUM jhuM. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niraMjaNaM nikala ayala, devaaNAi aNar3a anaMtaM / ceyaNalarakaNa siddhasama, paramappAsivasaMtaM // 5 // artha-karma aMjanathI rahita niraMjana dhuM kalaMkarahita chu ayala kehatAM potAnA svarUpathI kivAre calAyamAna thAu nahI paramadeva kuM jenI Adi nathI tathA jeno aMta nathI cetanA lakSaNa huM siddha samAna dhuM saMtasattA mayI chu. jIvAdisaddahaNaM, sammataM esa adhigamo nANaM / tattheva sayA ramaNaM, caraNaM eso hu murakapaho // 6 // artha - jIvAdikachadra va sevA sahA te samakita ane cha dravya jevA che tehavA guNaparyAyasahita jANe te jJAna jANavuM te cha dravya jANIne ajIvane chAMDe ane jIvanA svaguNamAM sthira thayIne rame te cAritra kahiyeM e jJAnadarzana cAritra zuddharatnatrayI te mokSano mArga che mATe e jJAnadarzana cAritrano ghaNo yajJa karavo e rakSatrayI pAmIne pramAda karavo nahI tihAM nizcaya vyavahAranI gAthA. nicchaya maggo murako, vavahAro punnakAraNo butto / paDhamo saMvararUvo, Asavaheu tao bIo // 7 // artha - nice nayano mArga jJAna sattArUpa te mokSanuM kAraNa che eTale mokSa che ane vyavahAra kriyA naya te puNyanuM kAraNa kahyo pahelo nizcayanaya saMvara che ane nizcayasaMvara nizce naya te ekaja che jUdA nathI bIjo vyavahAra naya te Azrava navA karma levAno hetu che eTale zubha puNyakarmano Azrava thAya che ane azubha vyavahAreM azubha karmano Azrava thAya che koI pUche je vyavahAra naya AzravanuM kAraNa he to ame vyavahAra nahI AdarasuM eka nizca mArga AdarasuM tene uttara kahe che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %A4 *% jai jiNamayaM pavajaha, tA mA vvhaarnicchemuyh| ekeNaviNA titthaM, chijjaI anneNao tacca // 8 // | artha-aho bhavya prANI ! jonapane jinamananI cAhanA che ane jo tume jinamatane iccho cho mokSane cAho cho to| nizceM naya ane vyavahAra naya choDazo nahI eTale vehu naya mAnajo vyavahAra naya cAlajo ane nizcaya naya saGghahajo jo tume vyavahAra naya uthApajho to jina zAsananA tIrthano uccheda thAze jeNe vyavahAra naya namAnyo teNe guru vaMdanA jina haiM bhakti tapa paJcakhANa sarva namAnyA ema jeNe AcAra uthApyo teNe nimitta kAraNa uthApyo ane nimitta kAraNa vinA * ekalo upAdAna kAraNa te siddha nathAya mATe nimitta kAraNa rUpa vyavahAra naya jarUra mAnavaM ane jo ekalo vyavahAra niya mAniyeM to nizcaya naya olakhyA vinA tatvana svarUpa jANyu nahI mATe tatyamArga ane mokSamArga te nizcaya naya vinA [pAmiyeM nahI ane tattva jJAnavinA mokSa nathI eTale nizcayavinA vyavahAra niHphala che ane nizcaya sahita vyavahAra te pramANa / che teno dRSTAnta-jema sonAnA AbhUpaNamA upadhAtu athavA kiNajo milyo hoya tepaNa uMcA sonAne bhAveM lei rAkhiye chaiye ane jo te kiNajo tathA sonuM jUduM kariye to sahu koi sonAne le paNa koi kiNajo je kudhAtu te lIye nahIM hai *tema nizcaya naya sonA samAna che mATe nizcaya naya sahita sarva bhalA che ane nizcaya naya vinA sarva alekhe che mATe AgamamA nizcaya vyavahAra rUpa mokSa mArga che te kahyo. valI zarIra Upara moha kare nahI te viSe. TAGRA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cchijo bhijo jAya khao, jo iha me hu zarIraM / appA bhAve nimmalo, je pAvaM bhavatIraM // 9 // artha-bhavya prANI ema ciMtave je e zarIra chIjajAo bhedIjajAo kSayathaijAo viNazIjAo e mAhAruM zarIra hai pudgalIka che paravastu che te ekadivaseM mUkabuM che mATe re prANI! tuM ApaNI AtmAne nirmala paNe dhyAva to saMsArathI tarIne kAMTho pAmIza. ehija appA so paramappA, kamma visesoI jaayojppaa| ido devatAhulo parAmappA, vaha tujhe appo appA // 10 // artha-aho bhavya jIva! ehIja ApaNo AtmA che te zuddha brahma che paNa karmane vaza pajhyo janmamaraNa kare che paNa / ||e zarIramA je jIva che te deva che paramAtmA che mATe tume ApaNo AtmA dhyAvo taraNa tAraNa / AtmAja che ema zrI hemAcArya vItarAga stotramA kahyo che. yaH parAtmA paraM jyotiH, paramaH parameSThinAm / AdityavarNotamasaH, parastAdAmanaMti yaM // 1 // __sarve ye nodamUlyaMta, samUlAH klezapAdapAH ityAdi // artha-paramAtmA che paramajyoti che paMcaparameSThIthI paNa adhika pUjya chai kema ke paMcaparameSThIto mokSamArganA dekhADanArA che paNa mokSamA javAvAlo to ApaNo jIva che ajJAnano miTAvanAra cha sarva karma klezano khapAvanAra ke evo Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA dhyAvo ehija parama zreyarnu kAraNa che zuddha ke parama nirmala che ehavo AtmA upAdeya jANI sahahe ane jevo | 2 potAthI niravAha thAya tevo tyAga vairAgamA pravarte eTale dhana te paravastu jANI supAtrane dAna Ape ane indriyanA; vikAra te karma baMdhanA kAraNa jANI parihare zIla pAle je AhAra che te pudgalIka vastu che zarIra puSTI, kAraNa che ane| zarIrapuSTa kIdhAthI iMdriyonA viSayano popa thAya mATe te parasvabhAva che ajJAna saMsArana kAraNa che mATe aahaarno| Tra tyAga karavo tene tapa kahiye tathA pUjA te je zrI arihaMta deveM mokSamArga upadezyo te ApaNe jANyo mATe ApaNA upa kArI che te upakArInI bahumAna sahita bhakti kariye mATe zrI arihaMta devAdhidevanI pUjA karavI ema dAnazIla tapa pUjA sarva jIva ajIvana svarUpa olakhyAvinA je karavU te puNyarUpa iMdriya sukhanuM kAraNa che ane je jIvane upAdeya karI vAMchA vinA karaNI kare che te nirjarAna kAraNa cha ema dayApaNa zrIbhagavatI sUtramA sAtAvedanI karmanuM kAraNa ke hU eTale samyak jJAnIne sarva karaNI te nijarArUpa che ane jJAna vinA sarva karaNI baMdhanu kAraNa che mAre jJAnano ghaNo abhyAsa karajo e bhagavaMteM sIkhAmaNa dIdhI che. __ tathA jJAna- kAraNa zruta jJAna che teno ghaNo bhAva rAkhajo zrIThANAMgamAM tathA uttarAdhyayanamAM tathA bhagavatImA 15 vAcanA 2 pRchanA 3 parAvartanA 4 anuprekSA 5 dharmakathA e sijjhAya bhaNavA guNavArnu phala mokSa kahyo cha sijhAya kara-IN vAthI jJAnAvaraNI karma khapAve kemake vAcanAthI tIrthadharma pravarte mahA nirjarA thAya pUchavAthI sUtra tathA artha zuddha thAya mithyAtva mohanIya khapAve te jema jema artha vicAra pUche tema tema samakita nirmala thAya ane anuprekSA te artha vicAratAM SHAROMOMOM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta karmanI sthitinA rasa pAtalA kare anaMto saMsAra khapAvIne pAtalo kare tathA zruta jJAnanI ArAdhanAthI ajJAna 5 miTe evA phala kahyA che. / mATe vAcanA tathA bhaNavAno ghaNo udyama karayo kemake Aja pAMcamA ArAmA koi kevalI nathI tathA manaparyavajJAnI 2 | ane avadhijJAnI paNa nathI eka mAtra zrutajJAna tehija Agamano ArAdhaka che. yataHkattha amhArisApANI, dusamAdosa duusiyaa| hAyaNA hAkahaM huMtA, nahu~ to jai jiNAgamo // 1 // __artha-he bhagavaMgA sarikA AgItIza. tikSAta je meM A dusama paMcamakAlamAM avatAra lIdho. hA-iti hai khede, ame anAtha chu jo jinarAjanA kahelA Agama na hota to Aja suMthAta eTale Aja Agamanoja AdhAra che mATe | Agama ane Agamadhara je bahuzruta teno ghaNo vinaya karavo AgamamAM vinayanuM phala te sAMbhalaq ane sAMbhalavArnu phala jJAna che jJAnanuM phala mokSa che ema Agama sAMbhalI levA yogya lejo ayogya chAMDajo saddaNI zuddha rAkhajo saddahaNA| te mokSanuM bhUla che e indriya sukha to A jIveM anaMtIvAra pAsyA che ehavI jAti-janma-yonI koi rahI nathI je ApaNA jIve nahI karI hoya e jIvane saMsAramA bhamatA anaMtA pudgala parAvartana thayA paNa dharmanI jogavAyI malI nahI | yabhava zrAvakakula nirogazarIra paMceMdri pragaTa vRddhi nirmala eTalA saMyoga malyA valI zrIvItarAganI vANInA kehenArA zuddha gurunI jogavAi pAmIne aho bhavyaloko! tume dharmane bipe vizeSa udyama karajo phirithI evI jogavAi3 milavI durlabha che mATe pramAda karazo nahI e zarIra dhana kuTuMba AyuSya sarva caMcala che kSaNa kSaNa chIje che mATe pAMca to have manuSyabhava / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayAya kAraNa malyA mokSarUpa kArya siddha karavU te paMcasamavAyanA nAma kahe che 1 kAla 2 svabhAva re niyati 4 pUrvakRta 5 puruSAkAra e pAMca samavAya mAne te samakiti che emAM eka samavAya utthApe tehane mithyAtvI kahiye ema sammati sUtramA kahyo che. kAlo sahAyaniyai, puvakayaM puriSakAraNe paMca / samavAe samattaM, egaM te hoya micchattaM // 1 // artha-kAla labdhivinA mokSarUpa kArya siddha thAya nahI eTale kAla sarvana kAraNa che je kArya thavAno hoya te kArya te kAle thAya e kAla samavAya aMgIkAra karI kahyo ihAM koi pUche je abhavya jIva mokSa kema jatA nathI tene utsara, je abhavyane kAlamale paNa apanA svabhAva kadhI tedhI soza jvAya namI kemake kAla svabhAva e ve kAraNa joiye tevAreM phari pUchyuM je bhanyajIvamAM to mokSe javAno svabhAva che to sarva bhavya kema mokSa jatA nI tene uttara je niyati hai kehatAM nizcaya samakita guNa jAge tevAreM mokSa pAme eTale kAla svabhAva niyati e traNa kAraNa mAnyA tevAreM phari pUchyu je samakita Adi kAraNa to zreNIka rAjAne hatA to mokSa kema na thayo tene uttara je pUrvakRta karma ghaNA hatA athavA , ( puruSAkAra je udyama kasyo nahI pharI pUchayu je zAlIbhadra pramukheM to udyama ghaNo kIdho tenuM Uttara je temanA pUrvakRta zubhakarma khapyA nahatA mATe pAMca samavAya milyA kAryanI siddhi thAya tevAreM phari pUchayu je marudevAmAtAne to cAra kAraNa milyA paNa pAMcamo puruSAkAra udhama kAMi kIdho nahIM tene uttara je kSapaka zreNI caDhavAno zukla dhyAna rUpa | udyama kIdho che mATe pAMca samavAya mIlyA mokSarUpa kArya siddha thAya. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * jevAreM kevalajJAne karI sarva dravya jema rahyA che tema dekhe eTale AkAzadravya lokAloka pramANa che temAM alokamA cIjeM dravya koI nathI lokAkAzanA ekeka pradeze dhamAstikAya adhamarmAstikAyano ekeka pradeza rahyo che tathA anaMtA jIvanA anaMtApradeza rahyA che anaMtA pudgala paramANu rahyA che kAlano samaya sarvatra varte che. | have cha dravyanI pharazanA kahe che dharmAstikAyanA eka pradeze dharmAstikAyanA cha pradeza pharasyA che te AvI rIte ke cAra dizinA cAra ane pAMcamo nIce chaTTho Upara e cha pradeza pharasyA che tathA eka mUla poteM pradeza ema sAta pradezano saMbaMdha che ane dharmAstikAyanA eka pradezane AkAzadravya tathA adharmAstikAvanA sAta sAta pradeza pharaze che te ekamUlanA pradezane bIjA dranyano mUlano pradeza pharaze mATe sAta pradezanI pharazanA che ane dharmAstikAyanA eka pradeze jIva pudgalanA anaMtA pradezanI pharazanA che ane lokane aMte je dharmAstikAyanA pradeza che tene AkAzanI pharazanA to che| dizInI che ane ekamUla pradeza suddhA sAta pradezanI pharazanA che ane bIjA dravyanI traNa dizInI pharazanA cha ema sarva dravyanI pharazanA che ane AkAzathI dharma adharmanI avagAhanA sUkSma che dharma adharma dravyathI jIvanI avagAhanA sUkSma che jIvathI pudgalanI avagAhanA sUkSma che. ema cha dravyanA guNa paryAya sAmAnya svabhAva 11 che ane vizeSa svabhAva daza che te zrIkevalI bhagavata jJAnathI jANe * darzanathI dekhe te igyAra sAmAnya svabhAva kahe che 1 asti svabhAva 2 nAsti svabhAva 3 nitya svabhAva 4 anitya khabhAva 5 eka svabhAva 6 aneka svabhAva 7 bheda svabhAva 8 abheda svabhAva 9 bhavya svabhAva 10 abhavya svabhAva 11 parama * * * * Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOM svabhAva e igyAra sAmAnya svabhAva sarva dravyamA cha / sAmAnya yoga darzana guNazI dekhe ho daza vizeSa svabhAva khe| che 1 cetana svabhAva 2 acetana svabhAva 3 mUrti svabhAva 4 amUrti svabhAva 5 ekapradecA svabhAva 6 anekapradeza svabhAva 12 7 zuddha svabhAva 8 azuddha svabhAva 9 vibhAva svabhAva 10 upacarita svabhAva e daza vizeSa svabhAva te koika dravyamA 8 koika svabhAva che koika dravyamA koika svabhAva narthI e jJAnathI jANe eTale siddha bhagavAna lokAloka sarva jJAnopa-hai. yogathI jANI rahyA che darzanopayogathI dekhI rahyA che ehavA anaMta guNI arUpI siddha bhagavAna che te samAna potAnI AtmAne jANe upAdeya karI dhyAve te samakita jANavo. // dohaa|| aSTa karma vana dAhake, bhae siddha jinacanda / tA sama jo appAgaNe, vaMde tAko iMda // 1 // karmaroga oSadhasamI, jJAna sudhArasa vRSTi / zivasukhAmRta sarovarI, jaya 2 samyak dRSTi // 2 // ehija sadguru zIkha che, ehija zivapura mAna / lejoM nija jJAnAdiguNa, karajo paraguNa tyAga // 3 // gyAna vRkSa sevo bhavika, cAritra samakita bhUla / amara agama pada phala laho, jinavara padavI phUla // 4 // saMvata sattara chihattare, manazuddha phAguNa mAsa / moTe koTa maroTa me, basatAM sukha comAsa // 5 // suvihita kharatara gaccha sudhira, yugavara jinadhaMdasUra / puNya pradhAna pradhAna guNa, pAThaka guNe paMDUra // 6 // XXXSAKARANX* Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 5 - 5- 5 tAsa ziSya pAThaka pravara, mumatisAra guNavaMta / sakala zAstra jJAyaka guNI, sAdhuraMga jasavaMta // 7 // tAsaziSya pAThaka vibudha, jinamata paramatajANa / bhavikakamala pratibodhavA, rAja sAra gurubhANa // 8 // gyAnadharma pAThaka pravara, zamadama guNe agAha / rAjahaMsa guru guru zakti, sahujagakare sarAha // 9 // tAsaziSya Agamaruci, jainadharmako dAsa / devacaMda AnaMdameM, kIno graMtha prakAza // 10 // AgamasAroddhAra eha, prAkRta saMskRta rUpa / graMtha kiyo devacaMdamuni, gyAnAmRta rasa kUpa // 11 // karo ihAM sahAya ati, durgadAsa zubhacitta / samajAvana nija mitrakuM, kIno graMtha pavitta // 12 // dharmamitra jina dharma ratana, bhavijana samakitavaMta / zuddha amarapada olakhaNa, graMtha kiyo guNavaMta // 13 // tatvagyAnamaya graMtha yaha, jove bAlA bodha / nijapara sattA saba likhe, zrotAlahe prabodha // 14 // tAkAraNa devacaMda muni, kIno Agama graMtha / bhaNase guNase je bhavika, laheze te zivapaMtha // 15 // kathaka zuddha zrotArucI, milajo eha saMyoga / tatvagyAna zraddhAsahita, valI kAya niroga // 16 // paramAgamasuM rAcajo, laheso paramAnaMda / dharmarAga guru dharmase, dharajo e sukhakaMda // 17 // graMtha kiyo manaraMgasaiM sittapakha phAguNamAsa / bhomavAra aru tIja tithi, saphala phalI mana Asa // 18 // // iti zrIAgamasArodvAra graMthaH samAptaH // D Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * zrIpaMDitadevacaMdrajIkRta-AgamasAra / (patra 61 dUsarI pRSTakI paMcamI paMktikI azuddhi hai.) | tathA koi pUche je pratimAnI pUjAto pahelA Asraba madhye lakhI che tene kahIye je tumhe mRSAvAda volo cho. ihAM praznavyAkaraNa sUtramA pATha ima che nahIM, tihAM pATha che te / likhIye che avijANao parijANao visayaheu imehiM kAraNehiM kiM te karIsaNa pokkharaNI vAvi vappaNI kUvasaratalAga citi veti khAti ArAmavihAra thUbha pAgAradAra gopUra aTTAlaga-rIya setu saMkama pAsAya vikalpa bhavaNa ghara saraNi leNa AvaNa ghejhya devakula cittasabhAe vA AyataNavasaI bhUmighara maMDavANaM kae hIsaMti ihAM pAMca thAvaranA pAMca AlAvA che tehane cheDe kohA mANA mAyA lobhA hiMsA ratI ityAdi pATha che te je jIva iMdrInA savAdane mATe ceIa va kahetA pratimAdika kare te Azraya khAte e. pATha che paNa pUjAno pATha nathI te mRSA zAmATe bolo cho tathA praznavyAkaraNasUtre bIje. saMvaradvAre je AlAvo che te likhIye che. khavagayavatti AyarIya uvajjhAya seha sAhaMmIe tavasi sIsa buDDha kula gaNasaMgha ceIyaDhe nijaraTThI yAcaM aNissIo dasavihaMbahuvihaM kareI. eAlAve Acaraja pramukha ceIya kehetAM jinapratimAno vaiyAvacca kare nirjarAnA hai Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthI aNissIo kahetAM jasa kIrttinI vAMchA rahitathako vaiyAvacca dazaprakAra tathA aneka prakArano kare ihAM Iya kaddetAM pratimA che to khoTI kalapanA syAmATe karo ho tathA vIje prazna pUchayo je ahiMsAnAM 60 nAma kahyAM che. abhao samvarasavi anAghAo cukkhAya vittat pUyA bimalappabhA nimmala karIti eva mAiNI niya-guNa nimmiyAI pajjaya nAmANi huMti ahiMsAe tihAM pratimA tathA pUjAno nAma nathI tehano uttara tihAM ahiMsAno nAma jANo tehano artha devapUjA che pUjA ehavo dayAno nAma che to ajANyo imasyoM prarUpaNA karo cho vIjuM pUjA to zrIarihaMta pratimAnI te to vinaya tathA beyAvacca te abhitara tapacA mArga ke zrI utarAdhyayana sUtre 28 me adhyayaneM tapane mokSanAM cyAra kAraNa kahyAM te madhye gaNyo che tathA to pache puchyo je bolanI khabara na hove te vicArI bolIye tathA zrAvake koNe deharA karAvyAM tathA pratimA pUjI tehanoM uttara zrIsamavAyAMga sUtre tathA naMdI sUtre sarva Agamano nUMdha che te madhye e pATha che tihAM upAsaka dazAno nA~dha che te AlAvo ke te lakhIe che. kiMte uvAsa gadasAo uvAsagadasAsuNaM samaNovAsagANaM nagarAI ujjANAI ceiAI baNasaMDAI samosaraNAI rAyANo ammApiyaro dhammAyariyA dhammakahAo iha loiA pAraloIyA iDivisesA bhogA pariAu suapariggahIyA tavovahANAi sIlaJcayaguNavera-maNa paccakkhANaposahokvAsa paDivajjaNA paDimA - o uvasaggasaMlihaNAo bhattapaccarakANaiyA u-vagamaNaM devalogagamaNaM sukulapaccAyA puNa vohi-lAbho aMta kirIyA AghariaMti e pATha hai ihAM cehayAI zabda deharA tathA jina pratimA jANa jyo ihAM ceiya ehano artha bIjo thAye nahI je banano artha kare teto udyAna vanakhaM- ino Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RE pATha jUdo che. koi sAdhUno artha kare te dhammAyarIyA e pATha jUdo che jJAnano artha kare te suya e pATha sUdo ke te * vAste ceiya zabde jina pratimAno artha che tathA tumhe pucchyo je dvArikA rAjagrahameM deharA tathA pratimAno pATha kihAM cha tehano uttara naMdIsUtre aNutarovavAi tathA aMtagaDanA nodhano pATha jo jyo tathA tumhe kahesyo italA bola upAsaka dazA pramukhe dIsatA nathI tehano uttara je naMdI tathA samavAyAMgame je pATha tehano koNa utthApI zake te jo jyo tathA name pucha je kiNe zrAvake pratimA pUjI che tehano uttara ghaNe zrAvake pratimA pujI che te pATa zrIbhagavatIsatre taMgIyA nagarInA dhAvako caraNavyA lihA abhigaya jIvAjIvA ityAdika pATha ghaNA che tihAM ehavo pATha che asahijadevAsuranAgasuvannajakkharakkhasakinnarakiMpurisagarulagaMdhadhamahoragAdI-ehiM devagaNehiM nigAthA opAkyaNAo aNatikammaNijjA niggathe pAvayaNenissaMkIyA nikhIyA laTThA gahIyaTThA ityAdi je zrAvaka koI jAtinA devatAno sAhaja vAchaMtA nathI to koI vijA devatAnI pUjA kima kare ehavA zrAvaka je devane deva buddhi samAnatA have tehaneja pUje te zrAvaka, thivara AlyA tebAre ekabAra sarva ekaTThA milyAM ehavo vicAra kasyo je ehavA nigraMthano nAma sAMbhalyAno piNa mahA lAbha che to tehano bAMdavA jAtAM sevA karatAM to mahAnirjarA mahA paryavasAna / kahetA mokSa thAya ima bicArI pote potAne ghare gayA pachI sUtre pATha che vhAyA kayavali kammA kayakouyamaMgalapAyachittA zuddhA pAvesAi pavaraparihIyA appAmahagyAbharaNAlaMkIyazarIrA sayAogihAo paDinikkhamati, tihAM nAhyA te aMgholakIdhA kayabalikammA, te devapUjA kIdhIH kayakouyamaMgala te tilakAdika karyA pachI bastra peha *CREAKERA%ASEAN G ARCAN Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SIRSAGAR rIne AbharaNa alaMkAra pahesyA pachI gharathI nikalyA erIte siddhArtha rAjA tathA rikhabhadatta sudarazanazeTha ima subhaddaputra / ollzrAvaka saMkha puSkalI zrAvaka kArtika zeTha bAMdavA gayA che tebAre kayavalikammA tathA pachI ghare AvI sAhamIvachala karIne dIkSA levA nikalyA tevAre nhAyA kayavalIkammA e pATha ke ityAdika zrAvaka anya devanI pUjA na kre| gotraja na pUje arihaMta devaneja pUje tathA koi kahasye kayabalikammA pATha kaThIyArA pramukha aneka thAnake cha temA syAnA che pote jehane devabuddhi mAne te tehane puje tathA devadatta bAlake kImi pujA karI haze te to vAlakane mAvItre, 4 pujA karAvI to kAM na kare Aja paNa pAlaka pUjA karatAdI che to kayalikammA e pAThano bIjo artha zAne karo cho tathA dIkSA mahocchava ghaNA dIse che paNa tihAM deharA pratimAno pATha nI tehano uttara je dIkSAne utAvalA thayA tevA sAdhune vahorAvavA rahyA nathI to deharA karAvayA to ghare syAne rahe ane pahelAM deharAM pratimA che te to naMdIsUtre Agamano dhano pATha josyo to sarva samo paDase tathA tumhe pucchu je tIrthakara grahasthapaNe chatAM sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikAe vAMdyA nathI teno uttara ghaNAe vAMdyA che te pATha jJAtA sUtramA che tathA tume lakhyo je pratimA ekendri dala cha tehavA bacana saMsArano jehane bhaya na huve te bole je kAraNe zrIbhagavate to jiNapaDimA kahI bolAvI ch| deharAne siddhAyatana kahI bolAvyo to tume kaThora bacana syAne bolo cho tathA tume dizI vaMdanA karo cho te dIsI to ajIvache to kima vAMdo cho tihAM tumhe kahesyo je amhArA manameM to siddha che to jinapaDimA vAMdatAM piNa amArA manamA siddha che tathA sUtramadhye gurunA pATanI AzAtanA TAlavI kahI che te pATha ajIva che te pINa sarva guruno bahu Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna ke pratimAneM bahumAne siddhano bahu-mAna che tathA sudharmA sabhAmAhiM jinanI dADhA che te vaMdanIka pUjanIka che te to ajIva skaMdha he tathA tume lakhyo je paradezI rAjAe pratimA kAM na karI te paradezI zrAvaka dhayA pachI keTaloka jIcyA che te tathA sarva zrAvaka ekaja karaNI kare eso niyama che tathA paradezIe tathA ANaMda zrAvake koika sAdhune paDilAbhyA nathI te mATe tumhe sAdhune viharAcyAme doSa mAnasyo e vicArI jyo jyo tathA lakhyuM che je sUrIAbhe | je pratimA pUjI te rAjadhAnInA maMgalIka mATe pUjAkarI te to khoDuM bolo cho e pATha sUtrameM nathI sUtrameM to ehavo pATha ke hiyAe suhAe khemAe nirasesAe ANugAmIvattAe bhavissaI nizreyasa kahetA mokSa bhaNIe artha che tathA pacchA zabde je iha lokano artha che ima kahe che te mUDha che dardura devatAne adhikAre pacchA zabde AvatA bhavano artha che tathA AcArAMgasUtre jassapudhiyino tassa pachAyino ihAM pUrvaM zabde pUThalo bhava pacchA zabde Avato bhava lIdho che tathA e bhave samakitano lAbhato ghaNo che tathA tIrthaMkara vAMdyAno phalano pATha ubavAI madhye tathA paMcamahA vrata pAlyAno pATha AcArAMga madhye tihAM paNa hiyAe ityAdika pATha che te ve ThekANe lAbha mAno cho to jinapratibhA ThAme nA syAne kocho ane kihAM jinapratimA pUjAno pApa kahyo nathI ane hoyato dekhADo tumaM likhyuM je bhagavaMte hiMsAnI nA kahI che teto ame kihAM kachu je hiMsA karavI, paNa bhagavaMte kise sUtre pratimA pUjAnI nA kahI nathI pratimAnI 17 prakAranI pUjA sUtre kahI che tathA tume pratimAnI pUjA hiMsAmAM giNo cho te imanathI pratimAnI pUjAto vinaya tathA vaiyAvacca dharmamAM che tathA pUjA hiMsAme gaNI to ThANAMge nadImeM paDatI sAdhvIne sAdhu kADhe temAM hiMsA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNI nahIM tathA AcArAMgasUtre bIjA sAdhu ajANe paNa zarkarAnI bhUle lUNa vIharIne pache jANe je lUNa voharAvyo te jANI te pote khAyete pote pIye tathA bIjA sAdhu saMbhogIne Ape te khAye pIe tathA viSama vATe ghelane rUkhane latAne gucchAne avalaMbI uttare je pATha AcArAMgasUtre che tathA bhagavatI sUtrame sAdhunA harasa kADhe tehane kriyA karma lAge nahIM tathA mallinAthajI pUtalIme kabala mukyA te mATe dharmamAde hiMsAkarI tathA subuddhi maMtrIe pANI palaTAvyo te dharma mATe karI piNa maMdabuddhi na kahyA che bhagavatI sUtre 25 me zatake sAdhu zAsana mATe tejo lezyA muke vehane / | ArAdhaka kahyo tathA jaMbUdvIpannattIe nirvANamahocchava kasyo che thUbhakaryA te jiNabhattie dhammotti epATha che iMmA keTalA pATha lIkhIe aneka pATha che tathA naMdI sUtre je Agama kahyA te utthApIne 32 bhAnocho te kenI AjJA ke tathA AvazyakasUtra paDikamaNA. vinA sAdhu paNo zrAvaka paNo iveja nahI te tumhe AvazyakasUtra paDikamaNo hai| mAnatA nathI to zrAvakapaNo ne sAdhupaNo kema dharAvocho zrIbhagavatIsUtra sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvIkA paMcamA ArAnA chehaDA paryaMta kahyA che te tumArI zraddhA hivaNAM sAdhu sAdhvI koNache tathA sUtre Acaraja upAdhyAya kula gaNanI nizrAye bicare te ArAdhaka te tameM konI nizrAye vicarocho te likhajyo tathA zrIbhagavatIsUtre gAthA cha paDhamo || gIyastha bihAro, bIyogIyatthanIsIo bhaNio, itto taiya vihAro, nANunAo jiNavarehiM 2 pahano artha gItArtha hoya te pote vihAra kare athavA gItArthanI nizrAye vihAra karavo ehathI tIjA vihAranI arihaMte AjJA dIdhI nathI, te mATe tuse kisyA gItArthanI nizrAye vihAra karocho tathA yoga upAdhAna yahIne siddhAMta bhaNe tepaNa zrAvaka AcA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - rAMgAdikasUtra bhaNe nahI te nizIthamA kahyo che je bhikkhu annautthIyaM yA gArasthiyaMvA vAyaNaM vAeI vAijaMtaM sAijjati tassacomAsIyaM parihAra ThANaM je gRhasthAMne sUtra vacAve athavA bAMcatAne anumode tehane cAra mAsano pAlyo caritra jAve tathA praznavyAkaraNasUtre aha kerIsIyaM puNa sabannubhAsiyarva jatthadabbehi guNehiM pajAhiM haiN| kammehiM bahUvihehiM AgamehiM nAmAkkhAyanivAya uvasamgataddhiasamAsa saMdhipada jogauNAdi kIrIyAvIhINataraghAusaravibhatti vamajutaM bhAsiyaba tathA anayogadvAre 7 naya, 4 nikSepA, 3 kAla tIna liMgAtIna, jANyAvinA upadeza devo te mAraga nathI ityAdika aneka bolache te gItArthanI sevanAthI pAmIye itibhadraM jekeI zrIjinapratimAnI pUjAmadhye phUla pUjAnI zaMkA kare tehane kahIye je zrIrAyapaseNIsUtre 17 bhedI pUjAno pAThache puSphArUhaNaM 1 mAlA-1 tAruNaM 2 taha yannArUhaNaM 3 tathA pupphagiha 4 puSphapagaraM 5 etalI pUjA phUlanI che temATe pUjA phUlanI te pramANa che, tathA zrIbhagavatIsUtre paNa sUrIAbhanI pere pUjAnI bhalAmaNanA pATha aneka che tathA jJAtAsUtre draupadIne adhikAre l 17 prakArI pUjAno pATha che samavAyAMgasUtre cautIsa atizayane adhikAre jalayathalaya bhAsuradasaddhavanneNaM jANussehappamANamitteNaM puSphapuMjovayAraM kareI ityAdi pATha che ihAM samavAyAMgasUtrameM devatA manuSyano nAma kahyo nI tathA zrIuvavAIsUtre koNikane adhikAre zrIvIra samosaryA tebAre anekajana caMpAthI nikalyA je appegaiyA vaMdaNa pattiyAe appegaiyA pUyaNavaciyAe appegaiyAasuyaM suyassAmo appegaiyAviulAIaTThAo heoAi ya pasiNAI gahissAmo, ityAdi pATha che tihAM pUyaNavattIyAe e pAThano ardhaTIkA madhye pUjanaM puSpamAlAdinA ima kahyo che ihA zrI tIrthakarane kA - Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpanI pUjAdIse che epATa zrIbhagavatIsUtrepaNache tathA naMdIsUtre zrutajJAnane pAThe je imaM arihaMtehiM bhagavaMtehiM utpanna nANadaMzaNa dharehiM tilukka nirakkhIya mahIa pUIehiM pAThano artha TIkAkAre piNamahIyazabde caMdanAdi pUiehiM pRSphamA-[si lAdike karIne e pATha anuyogadvAramadhye paNa che iMma puSphapUjAnA aneka pATha che te mATe zaMkA na karavI valI keika ima kahe che je phUla vecAtA jaDe te caDhAvavA paNa pote cUMTI caDhAvavA nahI tepaNa ajANyu kahe che je zrIjIvAbhigamasUtre tateNaM se vijaedeve potthayarayaNaMgilai po0 rayaNaM gilittA potthayarayaNaM muthati po0 2 ttA potyayarayaNaM vihADeti po0 2 tA patthiya rayaNa vAei pA0 2ttA dhammiyaM kvasAyaMgehetidha0 2 ttApotthayarayaNaM paDinikvamati po02 tA sIhAsaNAo anbhuTTetti sI0 2 ttA vavasAyasabhAto purathimilleNaM dAreNaM paDinikkhamaipu0 2 ttA jeNevanaMdA pukkharaNI teNeva uvAgacchatiu0 2 ttA gaMdApukkhariNI aNuppayANiNaM karemANe purathimilleNaM toraNeNaM aNupavisatia02 ttA purathimilleNaM tisopANapaDirUveNaM paccoruhatipa0 2 tA hatthapAdaM paklAletiha. 2 tA egaM mahaM setaM rajatAmayaM vimalasalilapuNNaM mattagayamahAmuhAgiisamANaM bhiMgAraM pagitipa0 2 tA jAI tattha uppalAi jAvasattapattAI sahassapapattAI tAI gehatti 2 tANaMdAto pakkhariNio paccattareDapa02ttAjeNeva siddhAyataNe teNeva pAhAretyagamaNAi taeNaM tavijayaM devaM cattArI sAmANiya sAhassIo, jAva. aNNebahave vANamaMtarA devA devIo appegatiyA uppalahatya gatA jAva sata sahassa pattahatyagayA vijaya deva piThio aNugacchaia. ttA ihAM phUla cUMTI lIdhAM che emAlAvera vijayadeve pote vAvaDImeM utarIne phUla cUMTI lIvAM tathA sAmAnika devatA tathA bIje devattAye piNa phUla potAnA hAthI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ salIyAM che ihAM koI pUchasye je tihIM koI mAlI nathI te mATe pote lidhAM tehano uttara je mAlI nA piNa devatA cAkarI he loka ghaNAche teneja pAse kAM na maMgAve, jo puSpa ANyAno vidhi hove to paNa potAnA hAthathI lIdhAno vidhi che te | mATe pote bAvaDI madhye utarI lIdhAche tathA zrIrAyapasenI sUtre sUrIyAbha adhikAre tateNaM se sUriyAbhedeve potthayarayaNaM gimAyo mihimA gorAya gupadazotkSya rayaNaM bihADeivi0 tA potthayarayaNaM vAe NaM bihADeivi0 tA potthayarayaNaM vAeti vA ttA dhammiyaM vavasAyaM nila | 6 igi tti potthaya rayaNaM paDiNikkhamati ttA 2 siMhAsaNao anbhuDhei 2 tA vavasAya sabhAo purathimillaNaM dAreNaM paDini kkhaprazva0 tA jeNeva naMdApokkharaNI teNeva uvAgacchai u0 ttA naMdApokkharaNI puracchimilleNa toraNeNaM tisopANapaDi rUveNaM -paccorahati0 2 tAhatthapAya pakkhAlei 2 tA AyaMte cokkheM paramasuibhUe ega seyamaha rayayAmayaM vimala salilapuSNaM mattagayamuhAgitisamANaM bhaMgAraM pagihati ttA jAI tatthauppalAI jAvasayasahassa pattAI gihUti gaMdAo pukkhariNIo paccoruhaI0 2ttA jeNeva siddhAyataNe teNeva pahArettha gamaNAe taeNaM taM sUriyAbhaM devaM cattAri sAmANiya sAhassIo jAva solasa Ayarakkha deva sAhassIoaNNeya vahave sUriyAbhavimANe jAvadevA devIo astheda gaIyA uppalahatthagayA jAva satta sahassa pattahatthagayA sUriyAbhaM devaM piTThao samaNugacchati tateNaM sUriyA devaM bahave Amiogiya devAya devIoya atthegaiyA kalasahatdhagayAo jAva atyaMgaiyA dhUvakaDucchahatthagayA htttth| tuTThA jAva sUriyAmaM devaMpiTTaosamaNugacchati tateNase sUriyAbhedeve ghauhiM sAmANiyasAhassIhiM jAva aNNehiMrAya ba-huhiM sUriyAbhavimANa vAsIhiM devehiM devIhiyasaddhiM saMparibuDe saghavIe jAvaNAiyaraveNaM jeNeva siddhAyayaNe teNevatA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bha * * | uvAgacchai siddhAyaNaM puracchimilleNaM dAreNaM aNupavisati tA agara jillAmA teNeya upAgacchaI jiNapaDi|mANaM Aloe pamANaM karetika0 tA 2 lomaha-svagaM gilaigi ttA 2 jiNapaDimANaM lomahatthaeNaM pamajaipa0 2 sA jiNapaDimAo surabhiNAgaMdhodaeNalANeti hANittA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyANaM aNulippaDa 2ttA jiNa paDimANaM ayAI devadUsAI juyalAI NiyaMsei0 2 ttA thupphArUhaNaM mallArUhaNaM cUNNArUhaNaM maMdhArUhaNaM vaNNArUhaNaM cuNNArUhaNaM vatthArUhaNaM AbharaNArUhaNaM karei karettA AsattA satta viulabagdhAriyamalladAmakalAvaM kareI ttA karaggaha gahita karayalapanbhaTThavippamukeNaM dasavaNNaM kusumeNaM muka purapha puMjoyayArakaliyaM kareti karettA jiNapaDimANaM purato acchehiM sahahiM seehiM rayaNAmaehiM accharasataMdulehiM aTTa maMgale Alihai taMjahA sasthiya jAvadappaNaM tayANaMtaraM ca NaM| caMdappaha rayaNavairaveruliyabimaladaMDakaMcaNamaNirayaNabhatticittaM kAlAguru pavara kuMdarukkaturukkadhUvamadhamaghaMta gaMdhatA mANa, ciTThati dhUvavaTi viNimuyaMtaM verulayamayaM dhUvakaDuchagaM pamgahiya payatteNaM dhUvaM dAvuNaM jiNavarANaM aTThasayavisuddha gaMtha juttehiM / aSuNaruttehiM mahAvittehiM saMthUNai sattaTThapayAhiM pacorUhai0 ttA vAmaM jANuM aMcei dAhiNaM jANuM gharaNitalaMsi nihA / tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsiNichoDeti 2 tA iti paJcuNNamai isiM paJcuNamittA karayalapariggahiyaM si-rasAvattaM matthae-18 hai aMjalikaTThaevaM vayAsI NamotthuNaM ari-hatANaM jAvasaMpattANaM vaMdati NamaMsaI0 2 cA erAyapaseNI sUtre pAThache sUriyAme haiM pote hAthe phUla cUMTI lIdhA che sAmAnika pramukha pAse maMgavyA nathI tathA jaMbudvIpapannattIme janmAbhiSeka jeNeva khiirod| | samudde teNeva Agacchai. ttA khIrodagaM girhatti 2 tA jAI tatthauppalAI paumAi jAvasahassa pattAI tAvagihUti0 sAha * Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ityAdi sUtrame pATha hAthanA cUMcyA phUla levAnA che tathA koika kahase je eto cUTyA nathI saheje paDyA lIdhAM che tehane kahIye cha jeha hajjAra game saheje panyAM vAvaDI madhye haveja nahI tathA naggaine adhikAre naggai rAjAe AMvAnI mAMja-12 rIyo pote cUMTI lIdhI tevAre kaTaka vadhe cUMTI lIdhI te pATha ubavAyI madhye jojo annayANa juttaniggaopecchai kusumA-1 cUa-rAiNAegA maMjarI gahIyA evaMkhaMdhAvAreNaM teNaM maMjarIpatta pavAla layAi gahiyAi kahAvisesokao paDiniyattaora pucchai kahe sorukkho amaJceNA daMsIo kahaM esaavatyobhaNai tumhehiM egAmaMjarI gahIyA pacchA savaNaM gaheteNaM evaM kavo ihAM gahIya zabde cUTyAno artha che tathA koi kahesye je eto devatAye karyo che te zrAvake kasyAno kihAM pATha nathI, tehane kahIye je jo devatAnI karaNI tAhare na karavIto zakastava kimakare che tathA snAtra kema mAno cho snAtrano kalasa Dholocho te devatAnI karaNI che tathA sUriyAbhanI pUjAnI bhalAmaNa draupadIne pAThe che devatAnI pUjA karaNI tathA manudipyano pATha ekaja che te mAde devatAnI pUjA karaNI zrAvaka kare e zraddhA pramANa che tathA je phUla cUTavAnI nA kahe te vITanA jIvani kIlAmanA mATe tevAre phUlanI pUjA kima karI zake ane phUlanI pUjAno to sUtre pATha che tathA je* pUjAne hiMsAme gaNe tehane kahiye je zrIpraznavyAkaraNa sUtre prathama saMvaradvAre ahiMsA nA 60 nAma kahyA che tihAM pUjA te dayA kahI che te pATha likhIye che abhau sadhyassavi anAghAo cukkhapavattI pUyA vimalappanA nimmala karatI eva * mAiNi niyaguNa nimmIyAi pajAya nAmANi huMti ahiMsAe bhagavaie ityAdi pATe pUjA te ahiMsAmeM gaNI che to tumhe hiMsAme kima gaNocho tathA bhagavatI sUtre subhaMyoga paDucca aNAraMbhI e pATha zubhayoga pravRttine AraMbhanI nA kahI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " he vinaya tathA veyAvacca te tapanA bheda che tapa te mokSa mArga madhye zrIuttarAdhyayane 28 me adhyayane ko te tume hiMsA meM kema kahocho tathA vivahAra sUtre siddha veyAvacceNaM mahAnijjarA mahApajjavasANaM bhavati te mATe siddha vaiyAvacca te pUjA che tathA koi pUche jezrAvake pratimA kihAM pujI che tehane kahevo je zrIbhagavatI sUtre tuMgIyAnagarIne zrAvake pUjA karI che zaMkha puSkalI ye pUjA karI che tathA samayAMga sUce dazAMgI dIdizAnI huMDImadhye daza zrAvakanAM caitya ehavo pATha he caitya to sAdhu dhAya nahI jJAna thAya nahIM te sarvanA pATha judA ke tathA naMdI sUtre yiNa pATha che tathA naMdI madhye je Agama kahyA te sarva mAne teja samakiti jANavo zrIanuyogadvAra sUtre niryu ktinI hA kahI che te niyuktimadhye pUjAnA aneka adhikAra ke tathA taMdulaveyAlIya payannAnI TIkAmadhye samavasaraNanA phUla sacita te Upara sAdhu sAdhvI cAle pravacanasAroddhAranI TIkAye paNa e saMmata che tathA koi kahasye je phUlane pro parovavA nahIM tehane kahIye je hIra praznamadhye pATha che tathA vannagaMdhovarheceti zloka vyAkhyAyate zrAddhadina kRtye prota pUjAkSarANI varttate tathA Adya pakSetu zrIjinavallabha sUri kRta pUjA kulake'pi prota puSpAkSarANi saMti tathA haribhadra sUri kRta pUjA paMcAsa ke jahareMhaI taha kIrai e gAthAnA AsayathI piNa proyA phUlanI hA jaNAya che tathA umAsvAti vAcaka kRta pUjA paMDhalamAM piNa emaja jaNAya che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIparamagurubhyo namaH // atha zrIdevacaMdrajIkRta nayacakrasAra bAlAvadhalahita likhyate. // maMgalAcaraNa || praNamya paramabrahma, - zuddhAnandarasAspadam / vIraM siddhArtha rAjendra, - nandanaM lokanandanam // 1 // navA sudharmasvAmyAdi, saGgha sadvAcakAnvayaM / svagurUn dIpacandrAkhyapAThakAn zrutapAThakAn // 2 // nayacakrasya zabdArthaM kathanaM lokabhASayA / kriyate bAlabodhArthaM, samyag mArgavizuddhaye // 3 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a.06- SINHEAX** prazasti zrIjinAgamane viSe 1 dravyAnuyoga 2 caraNakaraNAnuyoga 3 gaNitAnuyoga 4 dharmakathAnuyoga e cAra anuyoga kahyA che temA cha dravya ane nava tatva tenA guNa paryAya svabhAva pariNamanane jANavU te dravyAnuyoga. evaM paMcAstikAyarnu svarUpaka-| dhanarUpa che te paMcAstikAyamadhye eka AtmA nAme astikAya dravya che te AtmA anaMtA che tenA mUla ce bheda che temAM eka sarvakarmAvaraNadoSarahita saMpUrNakevalajJAna kevaladazenAdiguNaprakaTarUpa, akhaMDa, amala, avyAbAdhA-16 naMdamayI, lokane aMte virAjamAna, svarUpabhogI te siddhajIva kahiyeM. te siddhatA sarva AtmAno mUla dharma che, te siddhatAnI hai IhA karavAne siddhabhagavaMtano yathArthasiddhapaNo olakhIne niSpanna siddhano bahumAna karavo ane pote potAnI bhUle azuddha cetanapaNe pariNamatAM bAMdhyA je jJAnAvarNAdikarma te TAlIne potAnI saMpUrNa siddhatAnI ruci karavI ehIja hitazikSA che. | valI vIjo bheda saMsArijIvono che te jeNe Atmapradeze svakartapaNe karmapudgalane grahyA jene karmapudgalano lolIbhAva che se te mithyAtva guNaThANAthI mAMDIne ayogI kevalI guNaTANAnA caramasamayaparyaMta sarva saMsArIjIva kahiye tenA valI ve bheda-1x |che, eka ayogI, bIjA sayogI. te sayogInA be bheda, eka sayogIkevalI bIjA sayogI chadmastha. chAsthanA be bheda eka amohI bIjA samohI. samohInA be bheda che eka anuditamohI bIjA uditamohI. uditamohInA ve bheda eka sUkSma-17 mohI vIjA vAdaramohI. bAdaramohInA be bheda eka zreNivaMta vIjA zreNirahita. zreNirahitanA ve bheda eka saMyamI virati 8 bIjA avirati, aviratinA valI be bheda eka samakIti bIjA mithyAtvI. mithyAtvInA be bheda eka graMthibhedI bIjA graMthi- CAMERICAXY * A RAMERARDS Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhedi graMthiabhedinA ve bheda eka bhavya vIjA abhavya temAM abhavyajIvonuM to dalaja evo hoya je zrutaabhyAsa paNa kare tathA dravyathI paMca mahAvrata Adare paNa AtmadharmanI yathArtha zraddhA vinA pehelo guNaThANo kivAre bhUke nahI mATe e jIvo te siddhapada pAbhavAne yogya nahI te abhavya cothe anaMte che. vIjA bhavya te je siddhapaNAne yogya ke jene kAraNayoga mile palaTaNa pAne te bhavyajIvo abhavyathI anaMtaguNA che te madhye keika bhavya sAmagrIyoga pAmI graMthibheda karIne samakita pAne ane keTalAeka bhavya to sAmagrIne abhAveM samakita pAmeja nahI. uktaM ca vizeSaNavatyAM sAmaggI abhAvAo, bavahArarAsi anpavesAo || bhavvAci te anaMtA, je siddhasuhaM na pArvati // 1 // paNa te bhavya jIvomAM yogyatAdharma chato che te mATe bhavya kahiye. je jIva mithyAtvatajIne zuddha yathArtha AtmapaNe vyApaka rahyo teja mAro dharma ane jethI te AtmasattAgata dharma prade sAdhanadharma meM bhede che eka vAyaNA - puchaNAdivaMdana, namanAdi paDilehaNa-pramArjanAdi jeTalI yogapravRtti te sarvadravyathI sAdhanadharma kahiye te bhAvadharma pragaTa karavAne je kare tene kAraNarUpa che dravya te je bhAvanuM " kAraNa kArayAse dabaM" iti AgamavacanAt // ane je upayogAdi potAnA kSayopazamabhAveM pragavyA je jJAnavIryAdiguNa te pudgalAnuyAyIpaNAthI TAlIne zuddhaguNI je zrI arihaMta-siddhAdika tenA zuddhaguNane anuyAyI karavA athavA AtmasvarUpa anaMtaguNaparyAyarUpa tene anuyAyI karavA te bhAvadhI sAdhanadharma jANavo e AtmA nIpajAvavAno upAya che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jihAM lage AtmAnuM zuddhasvarUpa cidAnaMdaghana te sAdhyamAM nathI ane pugalasukhanI AzAyeM viSa, garala, anyony| anuSThAna je karavU te saMsArahetu che mATe sAdhyasApekSapaNe syAdvAdaznaddhAye sAdhana karavU ehija mArga che ane e mArganI je || pratItaruci samyaktva kahiye, te samyaktva graMthibheda kasyA pAmiye te graMthibheda to traNa karaNa kare to jaDe te traNa karaNa || jIva kare tevA samyakdarzana pAme te traNa karaNamA peheluM yathApravRttikaraNa, bIjaM apUrvakaraNa, trIju anivRttikaraNa e karaNa sarva saMjJI pacendri kare temA prathama yathApravRttikaraNa te bhavya tathA abhavya paNa kareM koIka jIva anaMtivAra kare | te yathApravRttikaraNa- svarUpa lakhiye chaye. ___ sarvakarmanI utkRSTasthitinA bAMdhanAra jIvane saMkleza ghaNo che mATe yathApravRttikaraNa kare nahI, uktaMca vizeSAvazyake ukosaThiI na labhai, bhayaNA eesu pubaladdhAe // sabajahannaThiisuvi, na lambhai jega puvapaDibanno // 1 // mATe karmanI 5. utkRSTasthitino bAMdhanAra jIva te cAra sAmAyikano lAbha na pAme ane je jIva sAta karmanI jaghanyasthiti bAMdhe te | |jIva to guNavaMtaja che e rIta che mATe jevAreM eka koDAkoDI sAgaropama palyopamane asaMkhyAtameM bhAge ghaNI sthiti] bAMdhato hoya te yathApravRttikaraNa kare je jIva karmakSapaNArUpa zakti pAmyo na hato te zakti pAmyo tene yathApravRttikaraNa kahiye uktaM ca bhASye yena anAdisaMsiddhaprakAreNa pravRtta karmakSapaNaM kriyate aneneti karaNa jIvapariNAma eva ucyate anAdikAlAt karmakSapaNapravRttAvadhyavasAyavidropo yathApravRttikaraNamityarthaH kSayopazamI cetanAvIrya je saMsAranI asAratA jANe saMsAra duHkharUpa karI jANe tethI parigraha zarIrathI khare uddhegeM 20 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAsInatA pariNAme karI sAtakarmanI sthiti aneka koDAkoDInA thokaDA asaMkhyAtA je sattAmAM hatA te khapAye ne aise uNI eka koDAkoDI rAkhe yathAvRttikaraNa AtmA anaMtivAra kare paNa graMthibheda karI zake nahIM e karaNa te giri nadIne viceM AbyuM pASANa te ghaMcanA gholanArUpa cAlave karIne jema saheje suMhAlo thAya ane koika AkAra pakaDe tema janma maraNAMdi duHkhane udvegeM anAbhogathIja bhavavairAge jIva yathApravRttikaraNa kare ehija jIva koika rIteM vairAgyeM vicAre je bhavanbhramaNa te duHkha che. e saMyogaviyogAdi asAra che paNa kAMika jJAnAnaMdAdi te sAra ke ehavI gaveSaNA karanAro jIva te yathApravRttikaraNa karIne apUrvakaraNa kare. ihAM koi puche je bhavyane to palaTaNa yogyatA ke paNa abhavya jIva kema kare tenuM uttara je tIrthaMkarabhaktimAM je devatAnI mahimA tathA loka sanmAnAdika dekhIne puNyanI vAMchAyeM devatva | rAjyAdika lAbha icchAyeM igyAra aMga tathA bAhya paMca mahAvratAdi pAme paNa tene samyaktva na hova je pudgalAbhilASI che tene guNasparza na thAya uktaM ca mahAbhAgye | arhadAdivibhUtimatizayavartI dRSTvA dharmAdevaMvidhasatkAro devatvarAjyAdayaH prApyaMte ityevaM samutpanna buddherabhavyasyApi devanareMdrAdipadehayA nirvANazraddhA rahita kaSTAnuSThAnaM kiMcidaMgIkurvato jJAnarUpasya zrutasAmAyikamAtralAbhe'pi samyaktvAdilAbhaH zrutasya na bhavatyeveti // e rIteM dhArakuM. tathA apUrvakaraNa ane anivRttikaraNano adhikAra jema AgamasAramAM lakhyo che teja pramANe ihAM paNa jANavo. ima traNa karaNa karIne upazama athavA kSayopazama athavA kSAyika samyaktva je pAmyo ane Atmapradeza varttamAne samyak darzanaguNano rodhaka ehavo midhyAtva mohaprakRtinA vipAkodayane Talaye karIne je samyakdarzana guNanI pravRtti thAya tethI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P4 9-949 yathArthapaNe nirdhAra sahita jANapaNo pravate te jIvane dravyAnuyogeM tattvajJAna pragaTe tethI je AtmaguNa pragaTe tethI je || | AtmaguNa pragaTe te AtmaguNarakSaNAyeMja pravarte ehavI svarUpAnuyAyI AtmaguNanI pravRtti tehane dharma karI saddahe te mATe syAdvAdapariNAmI paMcAstikAya che te syAdvAdarUpa jJAna te nayajJAne thAya mATe nayasahita jJAna karavU te nayajJAna ati durlabha che. ane nayanI anaMtatA pajAbazyA akSaNapajhA sAvaiyA ceva hu~ti nayavAyA // te je pUrvApara sApekSa nahIM hai| te kunaya kahiye. ane sarvasApekSapaNe varte te sunaya kahiye. te mUla sAta naya che, tenuM svarUpa alpamAtra lakhiye chaiye. naya te jJAnaguNarnu pravartana che. je kAraNe ekadravya madhye anaMtA dharma che te ekasamayeM zrutopayogamAM Ave nahI, syA mATe je zrutajJAnano upayoga asaMkhyAta samaya dhAya. ane vastu madhye to anaMtA dharma ekasamaye pariNamatA pAmiye tevAre zrutajJAna satya thAya nahI temATe nayeM karI jANe tathA yadyapi kevalIno upayoga ekasamayI che temATe jANayAmAM nayana kArya kevalIne paDe nahI paNa vacane kahetA kevalIne paNa nayeM karI kaheQ paDe, kAraNa ke vacana to krame karIne volAya che ane vastudharma anaMtA ekasamayakAle che temATe nayeM karI kahe valI jinabhadragaNikSamAzramaNapUjya kahe che: jIvAdi dravyamA je guNa che te anaMtasvabhAvI che, guNanI chati tenuM pariNamana tenI pravRtti temA je samaye kAra-18 NatA te samayeja kAryatA ityAdi anekapariNatisahita che tethI koika rIte sarvana bhinnAbhinnapaNe jJAna thAya te nythii| thAya. mATe samakitaruci jIvane nayasahita jJAna karavU je eTalA dharma sarvadravya madhye rahyA che mATe prathamato zrIgurukRpAthI dravyaguNa paryAya olakhAve che e pIThikA kahI. have mUlasUtranA artha- vyAkhyAna kare che. Gong Zhong Gong Zhong Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-- ** * '' zrIvarddhamAnamAnabhya, svaparAnugrahAya ca / kriyate tattvabodhArtha, padArthAnugamo-mayA // 1 // artha-zrIke guNanI zobhA atizaya zobhAyeM virAjamAna ehavA zrIvarddhamAna arihaMta zAsananA nAyaka te prateM asya-16 tapaNe namIne namaskAra karIne potAno mAna mUkI traNa yoga samAvI guNIne anuyAyI cetanAnu karavu tene namavU kahiye jatepaNa svake rozAne ane para sipa apanA zrotAdikane anugrahake0 upakArane sAru tattvake0 yathArtha vastudharma tene 15 bodhake. jANavAne arthe padArthake0 dharmAstikAyAdika cha mUladravya teno anugamake0 sAco prarupavo te kriyate ke kariye chaiya. jagatmA matAMtarIo dravyane anekapaNe kahe che tihAM naiyAyika sola padArtha kahe che. vaizeSika sAta padArtha kahe che. vedAMtika, sAMkhya eka padArtha kahe che. mImAMsaka pAMca padArtha kaha che. paNa te sarva mithyA che. teNe padArthanuM svarUpa jANyu nathI ane zrIarihaMta sarvajJa pratyakSajJAnI te eka jIva ane pAMca ajIva e rIte cha padArtha kahe che. ihAM koI puche je navatattva rUpa nava padArtha kahyA che te kema? tene uttara je eka jIva, bIjo ajIya, e je padArtha to mUla che ane zeSa sAta ||5|| tattva to jIva ajIvano sAdhaka bAdhaka zuddha azuddha pariNatinI avasthA bhinna olakhAbavAne kasyA che. zloka // dravyANAM ca guNAnAM ca, paryAyANAM ca lakSaNaM / nikSepanayasaMyuktaM, tatvabhedairalakRtam // tatra tattvabhedaparyAyaiAkhyAtasya-jIvAdervastuno bhAvaH svarUpatattvam - * **-*-*- Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aks. NAGARMAN artha-dravyanA guNanA tathA paryAyanA lakSaNa je olakhANa te nikSepeM karI tathA nayeM karI yukta tattvanA bhedaM sahita kA kahuM chu tatra ke tihAM jinAgamane viSe tattva je vastusvarUpa, bheda tenA jUdA jUdA bhedaparyAya temA rahyA je dharma eTalA prakAre vyAkhyA ke0 arthakahevU teNe karIne yathArtha vyAkhyAna thAya tihAM tattvarnu lakSaNa kahe che. vyAkhyAna karavA yogya je jIvAdika vastu teno mUladharma te vastunuM svarUpa tattva kahiye jema kaMcananuM svarUpa pIta guru snigdhatAdi tathA6 ernu kArya AbharaNAdika ane ehanuM phala te ehathI aneka bhogyavastu Ave ema jIvanuM svarUpa jJAna dAna cAritrAdi / anaMtaguNa tathA jIvanuM kArya sarvabhAva- jANavU pramukha e rIteM abhedapaNe rahyA je dharma te sarva vastunuM tattva kahiye. yena sarvatrAvirodhena yathArthatayA vyApyavyApakabhAvena lakSyate vastukharUpaM tallakSaNaM tatra dravyabhedA yathA jIvA anaMtAH kAryabhedena bhAvabhedA bhavanti kSetrakAla bhAvabhedAnAmekasamudAyitvaM dravyatvam / mil artha-haSe lakSaNa kahe che. je guNe karI sarvadravya svajAtimA avirodhipaNe yathArthapaNe 1 ativyApti 2 avyApti asaMbhavAdi doSarahita vastu je vyApya tehane viSe vyApakapaNe lakhiye jANiye tene vastunuM lakSaNa kahiye. te lakSaNa ye makAranuM che eka liMga bAhyaAkArarUpa ane vIjuM vastumA rahyo je svarUpa te. e ve bheda che temAM liMgathI to gAyanu lakSaNa | |je sAsnAsahitapaNo te bAhyaAkArarUpa lakSaNa che e bAhya lakSaNe je olakhANa kare te bAlacAla che ane je vastune dharma olakhAya te svarUpalakSaNa kahiye, jema cetanAlakSaNa te jIva, tathA cetanArahita te ajIva ityAdika lakSaNe Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSaNasvarUpa jANavo ema aneka rIteM jANI levo. bhedAzca have bhedanuM svarUpa kahe che. vaktavyavastvaMzAH ke0 je vastu kathana karatA hoya tehanA cAra bheda che tatra dravyabhedAke0 tihAM dravyanA bheda mUlalakSaNe sarikhA paNa piMDapaNe jUdA che te dravyathI bheda kahiyeM. yathAke0 jema sarvajIva jIvatvasAmAnye sarikhA che paNa jIva jIva prate potAnA guNaparyAyano piMDapaNo jUdo che koinuM koimAM bhili jAto nathI te mATe jIva anaMtA dravyabhinnapaNe temaja ajIva anaMtA dravya bhinnapaNe ema puhalaparamANu paNa jaDatArUpapaNe sarikhA paNa sarva paramANuo jUdA dravya che je kArle pUchiye te kAle eTalAne eTalA che koi kA ghaTe nahI tema navo vaghe nahI e sarva dravyathI bheda jANatro. ed kSetrAMza: kSetra bheda te je vistare to jUdo kSetra avagAhIne rahe jema jIvAdi dravyanA pradeza avagAhanAdharme jUdA che paNa dravyathI jUdA paDe nahI, saMlagnanaNe rahe guNaparyAya sarva pradeze anaMtA che te guNaparyAya eka pradeza mUkI bIjA pradezamAM jAya nahI, paryAyavibhAgaekano ane pradezano avagAha sarikho che paNa te paryAya anaMtA bhinna che ane je anaMtA paryAya malIne eka kArya kare te kAryane guNa kahe che. zrIvItarAga sarvajJa ema kahe che e kSetrathI bheda che. ekavastu utpAdavyayarUpa paryAya palaTavAnuM mAna te samaya kahiyeM. jeTalo utpAda vyaya tathA agurulaghunI hAnivRjine pariNamatAnuM mAna te samaya kahiyeM ane tethI bIjI pariNamanatA thai ne bIjo samaya ema je anaMti atItapravRtti thai te varttamAnapravRttinI paraMparArUpa jANavI ane AgAmika thAze te kAryarUpeM yogyatArUpa jANavI. atItakAlano tathA | anAgata kAlano koi Dhigalo nathI ane piMDarUpa paMcAstikAyanuM vartanArUpa je pariNamana tenuM mAna te kAla kahiyeM tene Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayabheda te trijo kAlarUpa bheda kahiye te je paryAya bhinna bhinna kArya kare te kAryabhedeM bhinnapaNo che te mATe cotho / bhAvI bheda kahiye. have dravyarnu lakSaNa kahe che te kSetrakAla ane bhAvanA je bheda te sarvarnu ekaThA miline piMDapaNe ekA dhArapaNe samudAyIpaNe raheQ te dravyakahiye. tatraikasmin dravye pratipradeze svakhaekakAryakaraNasAmarthyarUpA anantA avibhAgarUparyAyAsteSAM samudAyo-guNaH / bhinnakAryakaraNe sAmarthya rUpabhinnaguNasya paryAyAH evaM guNA apyanantAH pratiguNaM pratidezaM paryAyA vibhAgakANAH anandAstulyAH prAya iti te cAstirUpAH prativastunyanantAstato'nantaguNAH sAmarthyaparyAyAH // artha-have guNanuM lakSaNa kahe cha tihAM guNAnAmAzrayodravyamiti vacanAt ekadravyane vipe svasvake0 potApotAno eka jANavA pramukha kArya karavAnuM jene sAmarthya che evA anaMtA sUkSma jeno avibhAgake0 bIjo cheda na thAya evA vibhA-12 gano je samudAya tene guNa kahiye jema eka doraDo so tAMtaNAno kasyo te lo tAMtaNA to avibhAgapaNe chatA paryAya che te doraDAthI aneka kArya thAya, aneka vastu baMdhAya, ane anekane AdhAra thAya aneka veTaNa dhAya tene sAmarthya parvAcana kahiye. chatirUpaje paryAya te to vasturUpa che ane sAmarthyaparyAya to pravartanarUpa kAryarUpa che te chatiparyAvano samudAya tene guNa kahiye. chatiparyAyanA avibhAga te yogasthAna samayasthAnamAM kahyoja che ane minnake0 judo kArya karavAnU jemAM / EXAXESAR Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmarthya hoya evA avibhAgarUpa AtmA pradeze vartatA paryAya te bhinnake0 judA guNanA paryAya jANavA jema je avibhAga pariNAmAlaMbanarUpa kArya sAmarthyarUpa teno samudAya te vIryaguNa emaja jANavArUpa sAmarthya che jemA ehavA che avibhAgapa-15 ryAya che teno samudAya te jJAnaguNa tevA guNa ekadravyane vipe anaMtA che. te ekaguNanA pradeze pradeze paryAya avibhAgarUpa, anaMtA che ane sarva pradeze sarikhA che. tathA paMcAstikAya madhye eka agurulaghu paryAyano bheda taratama che. tathA pudgalaparamANumadhye kAlabhedeM athavA dravyabhedeM varNAdikanA paryAyano taratamayoga te thoDA ghaNApaNo che te paryAyaastirUpa che. sadA chatA che. koi paryAya dravyAMtaramA jAto nathI. pradezAMtaramAM paNa jAto nathI. te chatiparyAyathI sAmarthyaparyAya anaMtaguNA jANavA, te mAnarUpale sthAna prahAbhASye sAvanto jJeyAstAvanta eva jJAnaparyAyAH te ca astirUpAH prativastuni ana-11 tAstatopyanantaguNAH sAmarthyaparyAyAH / tatra dravyalakSaNaM-utpAdavyayabhuvayuktaM sallakSaNaM dravyaM etad dravyAstikaparyAyAstikobhayanayA pekSayA lakSaNaM / guNaparyAyavad dravyaM etat paryAyanayApekSayA, arthakriyAkAri dravyaM etallakSaNaM khakhazaktidharmApekSayA / dharmAstikAya-adharmAstikAya-AkAzAstikAya-pudgalAstikAya-jIvAstikAya-kAlazceti / artha-have valI dravya, mukhyalakSaNa kahe che utpAda ke navA paryAyarnu upajakuM vyaya ke0 navA paryAya SiNasavU ane Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " = dhuva ke0 nityapaNo e tIna pariNamanapaNe sarvadA je pariName tene dravya kahiye. eTale tehija guNa kAraNakArya ve dharme samala, kAle pariName che. kAraNa vinA kArya thAyaja nahI ane kArya kare nahI te kAraNa paNa samajavU nahIM, je upAdAnakAraNa 5 tehija kArya thAya chete kAraNatAno vyaya ane kAyatAnaM upajavaM samakAle thAya cha valI kAraNapaNo sama navo navo che ane kAryapaNo paNa samaya samaya navo navo che te mATe kAraNapaNAno paNa utpAda vyaya che ane kAryapaNAno paNa utpAda | vyaya che ane guNapiMDapaNe dravyadhAraNapaNe dhruva che evI pariNatiya pariName te sat ke0 chativaMta dravya jANavo eTale e * hAlakSaNa te dravyAstikanaya tathA paryAyAstikanaya e ve bhelA laine kasyo che. je dhruvapaNo te dravyAstikadharma grahyo che ane, utpAda vyaya te paryAyAstikadharma grahyo che te mATe e lakSaNa saMpUrNa che, e tattvArthakArakarnu vAkya che. | tathA balI bIjuM lakSaNa tattvArthamAja kaDuM che. eka dravyamAM vaddhAmA svakAryaguNe vartamAna te guNa ane paryAya te / guNanuM kAraNabhUta dravyana bhinna bhinna kAryapaNe pariName dravyaguNa e behune svAzrayIpaNe pariNamana te the che jemA te dracyA kahiye eTale guNa tathA paryAyavaMta te dravya kahiye te dravya ekanA ve khaMDa thAyaja nahI e mUla dravyana lakSaNa che ane, baje ghaNA paramANunA khaMdhane dravya mAnyo che te upacAreM jANavo jenI pariNati traNa kAlamadhye te rUpane tyaje nahI te - nya potAnI bhUla jAta tyaje nahI jene agurulaghurnu SaguNa hAnivRddhirUpa lakSaNa cakra ekaTho phire te eka dravya ane: jene jUdo phire te bhinna dravya kahiyeM eTale dharma, adharma, AkAza e eka eka dravya che ane jIva asaMkhyAtapradezarUpA eka akhaMDa dravya che. evA jIva sarvalokamadhye anaMtA che te jIva siddhamAM vadhe che ane saMsArIpaNAmAM ochA thAya che *SATTA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa sarvasaMkhyAmAM ghaTatA vadhatA nathI. tathA pudgala paramANu eka AkAzapradeza pramANa eka dravya ke tetrA paramANu sarvaM jIvathI tathA sarvajIvanA pradezathI paNa anaMtaguNA dravya che. skaMdhapaNe athavA chuTA paramANupaNe vadhe tathA ghaTI jAya paNa paramANupudgalapaNe je saMkhyA che temAM vadhatA ghaTatA nathI e nizcayanayathI lakSaNa ka. have vyavahAra nayathI lakSaNa kahe che artha je dravya tenI ne kriyAke0 pravRtti tene kare te dravya kahiyeM. temAM jIvanI zuddha kriyA te jJAnAdika guNanI pravRtti jema sakala jJeya jANavA mATe jJAnavibhAganI pravRtti ema sarva guNatuM je kArya jema jJAnaguNanuM kArya vizeSa dharmanuM jAga. tathA darzanAnuM kArya sakalasAmAnyasvabhAvano bodha ane cAritraguNanuM kArya te svarUpanaM ramanuM ityAdi ane dharmAstikAyanuM kArya gatiguNe pariNamyA je jIva tathA pudgala tene cAlavAne sahakArI dhAya | ema sarva dravyanI samajaNa joi levI. e lakSaNa sarva dravyanA je guNa che te sarvanA svakAryAMnuyAyI pravRtti tene arthakriyA kahevI. have te cha dravya kahe che 1 dharmAstikAya, 2 adharmAstikAya, 3 AkAzAstikAya, 4 pugalAstikAya, 5 jIvAstikAya, 6 kAla. e cha dravya jANavA. ethI vadhAre padArtha koi nathI. je naiyAyikAdika sola padArtha kahe che te mRSA che, kAraNa ke te pramANane bhinnapadArtha kahe he te to jJAna che te AtmAnA prameyano guNa che te guNI je AtmA te madhye rahyo che tene bhinna padArtha kema kahiyeM ? bIjA prayojana siddhAntAdika te sarva jIva dravyanI pravRtti che te mATe bhinna padArtha kahevAya nahI. tathA vaizeSika 1 dravya, 2 guNa, 3 karma 4 sAmAnya, 5 vizeSa, 6 samavAya, 7 abhAva. e cAta padArtha kahe che paNa Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - " tene kahiye je guNa teto dravyamAMja rahyA che to tene bhinnapadArtha karI kahe te kema ghaTe ? ane karma te dravyana kArya ke tathA sAmAnya ane vizeSa e veto dravya madhye pariNAsana che talI mamavAya te kAraNatArUpa dravyatuM pravartana ke ane, abhAva to achatAne kahevAya te achatAne padArtha kahevU yatuM nI te mATe vaizeSikamata paNa mRpA che te madhye dravya nava kaheche. 1 pRthvI, 2 apa, 3 teja, 4 vAyu, 5 AkAza, 6 kAla 7 dik, 8 AtmA, 9 mana. e nava padArtha kahe che tene | uttara je pRthvI apa teja vAyu e to AtmA che paNa karma yogeM zarIra bhedai nAma paDyA ke ane dizi to AkAzamAMja milI gayI che tathA mana te AtmAne saMsArIpaNAnA upayoga pravartanAno dvAra che tene bhinna dravya kema kahiye ? __valI vedAMtikasAMkhya te eka AtmA advaitapaNe ekaja dravya mAne che tenI paNa bhUla che kemake je zarIra che te to rUpI che ane pudgala dravyanAM khaMdha che te kema eka thAya tathA AtmA ane zarIrano AdhAra te AkAza che te sarva prasiddha che te jUdo mAnyA vinA kema cAle te mATe advaitapaNo rahyo nahI. ___ ane bauddhadarzana te samayasamaya navAnavApaNe 1 AkAza, 2 kAla, 3 jIva, 4 pudgala. e cAra dravya mAne che tene Mil puchIya je jIva pudgala ekaja kSetre kema rehetA nathI te to calAdi bhAva pAme che mATe tenA apekSAkAraNarUpa 1 dharmAsti-15 kAya 2 adharmAstikAya e ce dravya paNa mAnavA joiye. tathA keTalAka saMsArasthitino kA eka paramezvarane mAne che, te paNa mRSA che. je nirmala rAgadveSarahita evo paramezvara te paranA sukhaduHkhano kartA kema dhAya, balI koika icchA valagADe che, te icchA to adhUrAne che, pUrAne kema hoya? tathA keTalAka paramezvaranI lIlA kahe che te lIlA to ajANa adhUro | Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA jene potAno AnaMda potA pAse na hoya te kare, paNa je saMpUrNa cidAnaMdaghana tene lIlA hoyaja nahIM, dharmAdhau / vinA mAMga, vinAMgela mukhaM pusaH // bhukhaM cinA na vaktRtva tacchAstAraH pare kathaM 1 ane mImAMsAdika pAMca bhUta kahe che. temAM paNa cAra bhUta to jIvapudgalanA saMbaMdhe upanA che, ane AkAza te lokAloka bhinna dravya che. tatra paJcAnAM pradezapiMDatvAta astikAyatvaM / kAlasya pradezAbhAvAta astikAyatA nAsti, tatra kAla upacArata eva dravyaM na vastuvRttyA // e rIte asatyapaNAnuM nirAkaraNa karI AgamanI sAkhe kAryAdikane anumAne dravya cha Thahare che, mATe tehija mAnavA temAM pAMca gavya sapradezI che, te pradezanA piMDapaNA mATe astikAyapaNo pAMca dradhyane che. ane chaTho kAladravya tene pradeza nathI te mATe astikAyatA nathI tihAM kAla te mukhyavRttiyeM dravya nathI, upacArathI dravya kahevAya che. jema vastugate dharmAstikAyAdika dravya che tema kAla dravya nathI. jo e kAlane piMDarUpa dravya mAniyeM to eno mAna kihAM che? jo manuSyakSetramA kAla dravya mAniyeM to bAhiranA kSetramA navapurANAdika tathA utpAda vyaya koNa kare che? ane jo caudarAjalokamAM vyApI mAnIyeM, to asaMkhyAta pradeza mAnavA joiyeM; ane pradeza mAnave karI astikAya thAya, ane jo | reNuka asaMkhyAtA mAniye, to lokapradeza pramANa reNuka thAya te vAre asaMkhyAtA kAla dravya thAya. te to anaMta dravya mAnyo che mATe e kAlane paMcAstikAyanA vartanArUpa paryAyane Arope dravya mAniyeM. kemake astikAyatA nathI. ane, Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. - KARANASISAAREERS sarvamA vartanA kare e pakSa satya cha je Agamane viSaM ThANAMgasUtranA AlAvAmAM che. kiM bhaMte addhAsamayetiyuccatti? goyamA jIcA ceva ajIvA ceva eTale kAla te jIva tathA ajIvano vartamAnaparyAya che tenA utpAda vyayarUpa varcanAne kAla kahyo che te kAlane ajIva dravyamAM gaNyo teno Azaya e che je jIva vartanAthI ajIvavarttanA anaMtaguNI che te bahulatA mATe kAlane ajIba gaveSyo che kemake kAlanI vartanA ajIva Upara anaMti che ane jIva Upara tethI thoDI che mATe. tathA vizeSAvazyakabhASyamadhye na pazyati kSetrakAlAvasau tacoramUrtatvAt , avadhezca mUrtiviSavakatvAt ; vartanArUpaM tu kAlaM pazyati dravyaparyAyatvAttasyeti tathA bAvIsahajArImadhye tathA kAlasya varttanAdirUpatvAt paryAyatvAt , dravyopakramaH Ki upacArAt tathA bhagavatyaMge 13 teramA zataka madhye ihAM pudgalavartanAnI apekSAyeM kAlane rUpI gaveSyoM che. tatra gatipariNatAnAM jIvapudgalAnAM gatyupaSTaMbhaheturdharmAstikAyaH,sa caasNkhyeyprdeshlokprdeshprimaannH| ___ artha have paMcAstikAyana bhinna bhinna lakSaNa kahe che, je gati pariNAmIpaNe pariNamyA jIva tathA pudgala tene gatinA ra oThebhAno hetu te dharmAstikAya dravya kahiye. te dharmAstikAya asaMkhyAtA pradeza parimANa che. lokamAM vyApI che, loka-5 mAna che, lokanA eka eka pradeze dharmAstikAyano eka eka pradeza te anaMta saMbaMdhIpaNe cha e dharmAdi traNa dravya acala * avasthita akriya che. sthitipariNatAnAM jIvapudgalAnAM sthityupaSTaMbhahetuH adharmAstikAyaH, sa caasNkhyeyprdeshlokprimaannH| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * artha-sthitipaNe pariNamyA je jIva tathA pudgala tene sthitinA oThabhAno hetu te adharmAstikAya dravya kahiye te paNa loka parimANa asaMkhya pradezI che. sarvadravyANAM AdhArabhUtaH avagAhakasvabhAvAnAM jIvapudgalAnAM avagAhopaSTaMbhakaH AkAzAstikAyaH, sa cAnantapradezaH lokaalokprimaannH| yatra jIvAdayo vartante sa lokaH asaMkhyapradeza. pramANaH, tataH paramalokaH kevalAkAzapradezavyUharUpaH sa caanntprdeshprmaannH| artha-sarva dravyane AdhArabhUta avagAha svabhAvI je jIva tathA pudgalane avagAhanAno oThabhAno hetu te AkAzA-1 |stikAya dravya kahiye. tenA pradeza anaMtA che. loka tathA aloka rUpa che temA je kSetraM jIva tathA pudgala tathA dharmAsti kAya adharmAstikAya che te kSetrane loka kahiye ane kevala eka loka mAtra AkAzaja jihAM che tene aloka kahiyeM eTale 6 je loka te jIvAdi dravya sahita ane jIvAdika dravya jihAM nathI tene aloka kahiye te, alokanA pradeza anaMtA che. se avagAhaka dharme sarva dravya emAM samAya che. kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH // ekarasavarNagandho dvisparzaH kAryaliMgI ca // pUraNagalanakhabhAvaH pudgalAstikAyaH sa ca paramANurUpaH / te ca loke anantAH ekarUpAH paramA * * * * Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NavaH anantAH vyaNukA apyanantAH tryaNukA apyanantAH evaM saMkhyAtANukA skaMdhA apyanantAH / asaMkhyAtANukaskaMdhA apyanantAH ekaikasmin AkAzapradeze evaM sarvaloke'pi jJeyaM evaM catvAro'stikAyAH acetnaaH| artha....i pugata anya svA akhiya chai. ko pUraNa ke0 pUrAya varNAdiguNe vadhe, galI jAya, khari jAya, varNAdi guNa ghaTi jAya evo jemA svabhAva che te pudgalAstikAya kahiye te mUla dravya paramANurUpa che te paramANunuM lakSaNa kahe che. yaNukAdika jeTalA skaMdha che te sarvana aMtyaM ke0 mUla kAraNa paramANu che eTale sarva skaMdhatuM paramANu kAraNa che paNa | paramANanaM kAraNa koi nathI, koina nIpajAvyo thayo nathI ane koine milave paNa thayo nathI. sUkSma cha. eka AkAza[pradezanI avagAhanA tulya eka paramANu che to paNa te eka AkAza pradezamAM anaMta paramANu samAya che paNa paramANu madhye bIju dravya koi samAya nahI mATe paramANu dravya sUkSma che ane nitya cha jeTaluM paramANu dravya che te khaMdhAdika anekapaNe | pariName paNa paramANu dravya koi viNasI jAya nahI ebuM paramANu dravya che. te eka paramANumA eka rasa hoya, eka varNa hai hoya, eka gaMdha hoya ane lukho, cikaNo, TAho, unho, e cAra sparza mAhelA game te ghe pharasa hoya evaM eka paramANu dravya che. ihAM koi puche je te paramANu dekhAto nathI to kevI rIte manAya tene uttara je ghaTapaTa zarIrAdika kArya dekhAya che, grahavAya che, te rUpI che to ehanA saMbaMdhanuM kAraNa paramANu sUkSma che mATe iMdriyajJAne ahebAto nathI, paraMtu rUpI che Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kemake arUpIthI rUpI kArya thAya nahI te mATeja paramANu rUpI che. tathA e skaMdha paNa rUpI thayA che ane AkAza pradeza |arUpI che to teno anaMta pradezI skaMdha paNa arUpI che ema dhAra te paramANunA vyaNukAdika skaMdha anaMtA che, tathA chuTA paramANu te paNa anaMtA che te valI khaMdhamAM mile che to bIjA khaMdhamAMhethI chuTA thAya che ema khaMdha vikharI jAya ne paramANu dhAya venI vargaNA aThyAvIsa prakAranI che. te aThyAvIsa bheda kammapayaDIthI jANavA. ema ekalA paramANu te / paNa anaMtA tathA ve milIne khaMdha pAmyA tevA khaMdha paNa anaMtA emaja saMkhyAtANukanA khaMdha paNa anaMtA temaja asaMkhyAta paramANu mili khaMdha thAya te paNa anaMtA tathA anaMta paramANu malyA khaMdha thAya tevA khaMdha paNa anaMtA te e jAtinA khaMdha te eka AkAza pradeza avagAhe. AkAzAMza avagAhe ema asaMkhyAtA pradeza avagAhe ke paNa eka vargaNAnI avagAhanA | aMgulane asaMkhyAtameM bhAge avagAhe vadhati avagAhe nahI ane anaMti vargaNA mile aMgula hAtha gAu yojanAdikane mAne avagAhanA thAya ema e 1 dharmAstikAya 2 adharmAstikAya 3 AkAzAstikAya 4 pugalastikAya e cAre dravya acetana che ajIva che jANapaNA rahita che. cetanAlakSaNo jIvaH, cetanA ca jJAnadarzanopayogI anantaparyAyapariNAmikakartRtvabhoktRtvAdilakSaNo jiivaastikaayH| artha-have jIva dravyanuM svarUpa kahe che cetanA je bodhazakti ke lakSaNa jetuM te jIva kahiye. je potAnA pariNamana Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A : tathA paranI pariNamana sarvane jANe te jIva tathA sarva dravya te anaMtA sAmAnyasvabhAva ane anaMtA vizeSasvabhAvavata cha / temAM sarva dravyanA anaMtA vizeSadharmarnu avabodhaka te jJAnaguNa kahiyeM, tathA sAmAnya vizeSa svabhAvavaMtavastune virSe je sAmAnyasvabhAvarnu avabodhaka te darzana guNa kahiye. te hApadarzanopayogI jAna ga vedo gahizAmI kartA bhoktAdika anaMti zaktinu pAtra te jIva jANavo. uktaM ca "nANaM ca dasaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA // vIriyaM utraogo a, evaM jIvarasa lakkhaNaM // 1 // | cetanA lakSaNa jJAnadarzana cAritra sukhabIyodika anaMta guNarnu pAtra svasvarUpabhogI tathA anavacchinna je svAvasthA pragaTI teno bhoktA anaMtA svaguNanI je svasvakAryazakti teno katA, bhoktA, parabhAvano akartA, abhoktA, svakSetravyApI | anaMti AtmasattAno grAhaka, vyApaka, ramaNa karanAro, tene jIva jANavo. paJcAstikAyAnAM paratvAparatve navapurANAdiliGgavyaktavRttivarttanArUpaparyAyaH kAlaH, asya cApradezikakhena astikaayvaabhaavH| paJcAstikAyAntarbhUtaparyAyarUpataivAsya ete paJcAstikAyAH / tatradharmAdhau lokapramANAsaMkhyeyapradeziko, lokapramANapradeza eva ekjiivH| ete jIvA apyanantAH, AkAzo hi anantapradezapramANaH, pudgalaparamANuH svayaM eko'pyanekapradezabaMdhahetubhUtadravyayuktatvAt astikAyaH, kAlasya upacAreNa bhinnadravyatA ukkA sA ca vyavahAranayApekSayA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdityagatiparicchedaparimANaH kAlaH samayakSetre eva eSa vyavahArakAlaH samayAvalikAdirUpa iti|| artha-have kAla dravyana lakSaNa kahe che je paMcAstikAyane paratve e liMge tathA pudgala khaMdhane nava purANapaNe vyakta hai ke0 pragaTa che vRtti ke0 pravRtti tame vartanA kahiye te vartanArUpa paryAya tene kAla kahiye ene pradeza nathI te mAde astikA-1 yapaNo nathI e kAla te paMcAstikAyane viSe aMtarbhUtaparyAya pariNamana che, jAte dharmAstikAyAdikano paryAya che ema tattvA vRcine viSe kahyo che. tihAM dharmAstikAya eka dravya che asaMkhyAta pradezI che. lokAkAzanA pradeza pramANa che. ema adha-18 mAstikAya paNa eka dravya che. lokapramANa asaMkhyAta pradezI che. aneka jIva dravya te paNa lokapramANa asaMkhyAta pradezI che paNa sva avagAhanA pramANa vyApaka che te jIva dravya anaMtA che. akRta sadA chatA akhaMDa dravya che. satcidAnaMdamayI che 8 paNa parapariNAmI thave pudgalagrAhaka pugalabhogI thave pratisamaye navA karma bAMdhave saMsArI thayA che. tehija jevAra svarUpa grAhaka svarUpa bhogI thAya tevA tevAre sarva karma rahita thayI parama jJAnamayI, parama darzanamayI, paramAnaMdamayI, siddha, buddha, anAhArI, azarIrI, ayogI, alezI, anAkArI, ekAMtika, AtyaMtika, niHpra yAsI, avinAzI, svarUpa sukhano bhogI, zuddha siddha thAya te mATe aho cetana!!! e para bhAva abhogya sarva jagatnA jIvanI aiMTha teno bhogavavApaNo tajI svabhAva bhogIpaNAno rasIvo thayI svasvarUpa nirdhAra svarUpa bhAsana, svarUpa ramaNI, thayI potAnA AnaMdane pragaTa karIne nirmala thAg. tathA AkAza dravya te lokAloka mili eka dravya che, anaMta pradezI che / ane pudgala dravya te paramANu rUpa che phema Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke paramANu anaMtA che mATe anaMtA dravya che ihAM koi pUche je pradezanA saMbaMdha vinA paramANu dravyane astikAya kima kahyo che ? tene uttara je paramANu to eka apradezI che paNa anaMtA paramANucI milavAnA je kAraNa te A dravya teNe yukta che te yogyatA mATe astikAya kahyo che tathA kAla dravyane upacAreM bhinna dravyapaNo kahyo che te vyavahAranayanI apekssaayeN| je 'manuSya kSetra viSe sUryanI gatine parijJAne eTale samayAvalikAdirUpaparimANe je mAna tene vyavahArathI kAla khiye| iti e kAla mukhya vRttiyeM to samaya kSetra madhye che ane manuSya kSetrathI bAhera je jIvo che tenA AyuSya paNa eja kSetra pramANe sarvajJa deveM kayA hai tathA sUryanocArate paNa jIva pudgalanuM pravartana ke kAraNa ke sUrya te paNa jIva tathA pudgala che | eTale e kAla dravya te kAlapaNe bhinna piMDapaNe Thesro nahI upacAreMja dekho ema mAnavo. ihAM koi kahe je eka eka dravyane viSe aneka aneka paryAya che te koi paryAyane dravyapaNo na kahyo ane eka varttanA paryAyate viSe dravyano Aropa zA mATe kakho ? tene uttara e varttanA pariNati te sarva paryAyane sahakArI he ane sarva dravyane che tethI mukhya paryAya che mATe ene dravyano Aropa che te paNa anAdi cAla che. ete paJcAstikAyAH sAmAnyavizeSadharmamayA eva tatra sAmAnyataH svabhAvalakSaNaM dravyavyApyaguNaparyAyavyApakatvena pariNAmilakSaNaM svabhAvaH, tatra ekaM nityaM niravayavaM akriyaM sarvagataM ca sAmAnyaM / nityAnityaniravayava sAvayavaH sakriyatAhetuH dezagataH sarvagataM ca vizeSapadArthaguNa Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRttikAraNaM vizeSaH / na sAmAnyaM vizeSarahitaM na vizeSaH sAmAnyarahitaH // artha- have e paMcAstikAya te sAmAnya vizeSa dharmamacI che te sAmAnyanuM lakSaNa vizeSAvazyakeM kayuM che tihAM prathamathI svabhAvanuM lakSaNa kahe che. je dravyane viSe vyApato hoya tathA guNa paryAyamAM paNa vyApakapaNe sadA pariNamato thako pAmiye tene sAmAnya svabhAva kahiyeM te samAnya svabhAvaje hoya te eka hoya tathA nitya avinAzI hoya tathA niravayava ke0 jehane avibhAga rUpa avayaca na hoya ane sarva gata ke sarvamAM vyApakapaNe hoya te sAmAnya svabhAva kahiyeM. jIvAdi dravyane viSe ekapaNo te piMDapaNe che te sarva dravyane diye ke sarva yuga paryApa aneka che paNa te samudAya piMDapa mUkIne jUdA thAyaja nahI te mATe e rIteM je pariNamana hoya te sAmAnya svabhAva kahiyeM sAmAnyanA ve bheda che astitAdika je sarvapadArthane viSe che te mahA sAmAnya kahiyeM. enI zrutajJAnekarI pratIta thAya paNa pratyakSa to avadhi - darzana kevaladarzaneja jaNAya. parokSe na grahavAya. tathA vRkSa aMniMba jaMbu pramukha vyakti aneka che paNa vRkSatva sarvamAM che e avAMtara sAmAnya te cakSudarzane tathA acakSudarzane mahavAya ane astitva vastutvAdi sAmAnya te avadhidarzane tathA | kevaladarzane grahavAya ane vizeSa dharma te jJAna guNeja grahavAya have vizeSanuM lakSaNa kahiyeM DIe. koika dharme nitya koika dharme anitya koika rIteM avayava sahita, koika rIteM avayava rahita, avibhAga paryAyeM sAvayava, sAmarthya paryAyeM niravayava, paNa sakriyatA hetu dezagata je guNa te guNAMtaramAM vyApatA nathI te mATe dezagata je guNa hoya te AkhA dravyamAM vyApakaja hoya tene sarvagata kahiyeM to evA je dharma te sarva vizeSa jANavA padArthanA guNanI pravRtti tenA ke kAraNa te Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -maT vizeSa khabhAva je kArya kare te guNane paNa vizeSa dharmaja gaNavo. je sAmAnya te vizeSa rahita nadhI ane se vizeSa te sAmAnya rahita nathI. te mUlasAmAnyasvabhAvAH SaT / te cAmI 1 astitvaM 2 vastuttraM 3 dravyatvaM 4 prameyatvaM 5 sattvaM 6 agurulaghutvaM / tatra 1 nityavAdInAM uttarasAmAnyAnAM pariNAmikatvAdInAM niHzeSakhabhAvAnAmAdhArabhUtadharmatvaM astitvaM 2 guNaparyAyAdhAratvaM vastutvaM 3 arthakriyAkAritvaM dravyatvaM, athavA utpAdavyayayormadhye utpAdaparyAyANAM janakatvaprasavasyAvirbhAva lakSaNavyayIbhUtaparyAyANAM tirobhAvyabhAvarUpAyAH zakterAdhAratvaM dravyatvaM 4 svaparavyavasAyijJAnaM pramANaM, pramIyate aneneti pramANaM tena pramANena pramAtuM yogya prameyaM jJAnena jJAyate tadyogyatAtvaM prameyatvaM 5 utpAdavyayadhruvayuktaM satvaM 6 SaDguNahAnivRddhisvabhAvA agurulaghuparyAyAstadAdhAratvaM agurulaghutvaM ete SaTsvabhAvAH sarvadravyeSu pariNamaMti tena sAmAnyasvabhAvAH // | artha te mUla sAmAnyanA cha bheda che te sarva dravyamA vyApakapaNe che. 1 astitva, 2 vastutva, 3 dravyatva, 4 prameyatva 5 sattva, 6 agurulaghutva, e cha mUla svabhAva che te sarva dravya madhye pAriNAmikapaNe pariName che e dharmane koino sahAya Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka guNa te anyaguNapaNe na pariName, jJAnaguNane viSa darzanAdika guNanI nAstitA che ane jJAnanA dharmanI astitA cha, tathA ekaguNanA paryAya anaMtA che te sarva paryAyadharme sarikhA che paNa ekaparyAyanA dharma bIjA paryAyamAM nahI ane bIjA paryAyanA dharma pahelA paryAyamAM nahIM mATe sarva potAne dharmeja asti che. e rIteM asti nAstinuM jJAna sarvatra karavU, e dravyane viSa prathama asti svabhAva kahyo. anyajAtIyadravyAdInAM svIvadravyAdicatuSTayatayA vyavasthitAnAM vivakSite paradravyAdike sarvadaivAbhAvAvicchinnAnAM anyadharmANAM vyAvRttirUpo bhAvaH nAstisvabhAvaH yathA jIve khIyAH jJA. nadarzanAdayo bhAvAH astitve paradravyasthitAH acetanAdayo bhAvA nAstitve sA ca nAstitA dravye astitvena vartate ghaTe ghaTadharmANAM astitvaM paTAdisarvaparadravyANAM nAstitvaM evaM sarvatra // | artha have bIjA nAsti svabhAvanuM svarUpa lakhiye,yeM anya ke0 bIjA je dravyAdika je dravyaguNaparyAya tenA potAnA [je dravya kSetra kAla bhAva te tehija dravyamAM sadA avaSTaMbhapaNe pariName che, eTale vivakSita dravyAdikathI para je bIjA dravyAdikanA je dharma te temAM sadA abhAvapaNe niraMtara aviccheda che, te mATe paradravyAdikanA dharmanI vyAvRttitApaNAno je paradharma te vivakSita dravyamA nathI evA dravyamA je bhAya che te nAstisvabhAva jANavo. jema jIyaneviSe jJAnadarzanAdika Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HD potAnA je bhAtra teto astipaNe che, ane paradravyamA rahyA je acetanAdika bhAva tenI nAstitA ke eTale te dharma jIva dravyamAM nathI mATe paradharmanI nAstitA che, paNa te nAstitA te dravyamadhye astipaNe rahI che jema ghaTanA dharma ghaTamAM che| tethI ghaTamAM ghaTa dharmano astitvapaNo ke paNa paTAdi sarva paradravyono nAstitvapaNo te ghaTane viSe rahyo che tathA jIvamadhye || |jIva jJAnAdika guNa te astitvapaNe che, paNa pudgalanA varNAdika jIvamadhye nI. mATe varNAdikanI nAsti te jIvamadhye rahi che. zrIbhagavatIsUtre kahA~ cha. he gautama atthitaM asthitte pariNamati natthitaM nasthitte pariNati tathA ThANAMgasUtre 1 siyaasthi, 2 siyanasthi, 3 siyaasthinI, 4 siyaavattaba. e cobhaMgI kahI che, ane zrIvizeSAvazyaka madhye kayu che ke, je vastuno asti nAstipaNI jANe te samyagjJAnI ane je na jANe athavA ayathArthapaNe jANe te mithyAtvI. | uktaM ca sadasada vizeSaNAo, bhvheujdhiovlNbhaao|| nANaphalAbhAvAo micchAdiThissa annANaM // 1 / / e gAthAnI , TIkAmadhye syAdvAdopalakSitavastu syAdvAdazca saptabhaGgIpariNAmaH ekaikasmin dravye guNe paryAye ca saptasaptabhaGgA bhavantyeva | ataH anantaparyAyapariNate vastuni anantAH saptabhaMgyo bhavanti iti ratnAkarAvatArikAyAM te dravdhane viSe guNane vire paryAyane vipe svarUpeM sAta bhaMgA hoya je e sAta bhaMgAno pariNAma te syAdvAdapaNo kahiye. tathAhi vaparyAyaiH paraparyAyarubhayaparyAyaH sadbhAvenAsadbhAvenobhayena vArpito vizeSataH kuMbhaH akuMbhaH kuMbhAkuMbho vA avaktavyobhayarUpAdibhedo bhavati saptabhaMgI pratipAdyate ityarthaH oSTagrIvAka Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ polakukSibudhnAdibhiH svaparyAyaiH sadbhAvenArpitaH vizeSataH kuMbhaH kuMbho bhaNyate san ghaTa iti prathamabhaMgo bhavati evaM jIvaH svaparyAyaiH jJAnAdibhiH arpitaH san jIvaH // artha-e saptabhaMgI paranI apekSAyeM nathI te dravyAdika madhyeja che yathA svadharma pariNama te astidharma che ane para dravyanA dharme na pariNamabuM e nAstinuM phala che, te mATe e saptabhaMgI te ghastudhamai che, te vizeSAvasyakathI saptabhaMgI lakhiye 6 chaiyeMeka vivakSita vastu stra ke0 potAne paryAya sadbhAva ke. chatApaNe che ane paraparyAya je anyadravyane pariName teno , asadbhAva ke0 achatApaNo pariName che tathA je chatA athavA achatA paryAya tenI chatApaNo che. koikapaNe achatAphNo che mATe chatA achatApaNo paNa teja kAle che. kemake vastumadhye anekadharma che te sarva kevalIne ekasamaya samakAle bhAse che || te paNa vacane bhaMgAMtareja kahI zake ane chadmasthane zraddhAmAM to sarvadharma samakAle saddahe cha paNa chadmasthano upayoga asaMkhyAta samayI che, anukrame che. pUrvAparasApekSa che tethI saptabhaMge bhAsana che je vastumA samakAle che, samakItinI zraddhAmAM samakAle che ane kevalInA bhAsanamA samakAle che te zrutajJAnInA bhAsanamA kramapUrvaka che. kemake bhASA sarva krame kahevAya che tethI asatya thAya tene jo syAtpardeprarupiyeM jANiye to satya thAya mATe syAtpUrvaka saptabhaMgI kahiye. dravya guNaparyAya | svabhAva sarva madhye cha terIteM sahavI te dRSTAMte karI kahe che oSTha ke. hoTha, gAyaDa kAMTho, kapAla, talo, kukSipeTo, buna poholo ityAdi svaparyAyeM karI ghaTa chato che, te ghaTane svaparyAya chatApaNe arpita kariyeM sevAre te kuMbha kuMbha dharme sana ke Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4 chato cha paNa achatAdika dharmanI chati sApekSa rAkhabAne syAtpUrvaka kaheko eTale syAtasnighaTaH e prathama bhaMgo jANavo hai tathA jIvAdidravyane viSe jIvanA jJAnAdiguNa tene paryAyeM jIvadravyane nityAdisvabhAveM karIne syAtastijIvaH ema sarva dravyane kahevo. yadyapi jIva tathA ajIvano nityapaNo sarikho bhAse paNa te eno temAM nahI ane teno emAM nhiiN| jo paNa jIva sarva ekajAtIya dravya che paNa ekajIcamA je jJAnAdiguNa che te vIjA jIvamAM nathI mATe sarva dravya svadharmeja asti che. ane paradharmananti he ema sAi asliImanAthana detA tANavo. | tathA paTAdigataistvaktrANadibhiH paraparyAyairasadbhAvenArpitaH avizeSitaH akuMbho bhavati sarvasyApi / | ghaTasya paraparyAyairasatvavivakSAyAmasan ghaTaH evaM jIvo'pi mUrttatvAdiparyAyaiH asat jIva iti / dvitIyo bhaGgaH // | artha-paTane viSe rahyA tvak je zarIranI cAmaDIne DhAke, lAMbo patharAya ityAdi paryAya te ghaTanA paryAya nathI, para hai| paryAya che paTane viSe rahyA che, ghaTaneviSe e paryAyanI nAsti che tethI e paryAyano asadbhAva che te mAde e paTanA paryAya nathI. ema sarva paryAyeM ghaTa nathI tevAreM para paryAyanA achatApaNAnI vivakSAyeM achato ghaTa che, ema jIva paNa mUrtipaNAdika acetanAdi paryAyano jIvamadhye asat-achatApaNo tethI jIva para paryAya nAsti che. mATe syAt nAsti e bIjo bhAMgo jANavo. kemake paraparyAyanI nAstitArnu pariNamana dravyane viSe che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nazI ta ke0 tihAM 1 sarva iyane lipe uttarasAmAnyasvabhAva nityatva anityatvAdika tathA vizeSasvabhAva te pAreNAmikatvAdika teno AdhArabhUtadharma te dharmane tIrthaMkaradeva sAmAnyasvabhAva astitvarUpa kahe che 2 tathA, guNaparyAyano adhAravaMta padArtha tene vastutva kahiyeM ane, 3 artha je dravya tenI je kriyA, jema dharmAstikAyanI calanasahAya kriyA, adharmAstikAyanI thirasahAya kriyA, AkAzadravyanI avagAharUpa kriyA, jIvanI upayogalakSaNa kriyA tathA pudgalanI milavA vikharavArUpa kriyAno karavApaNo eTale je paryAyanI pravRtti te arthakriyA ane artha kriyAno AdhArI dharma tene zrI sarvajJadeveM dravyatvapaNo ko che. valI dravyapaNAnuM lakSaNAMtara kahe che. utpAdaparyAyanI je prasavazakti eTale AvirbhAva lakSaNa je zakti tenA vyayIbhUta paryAyano tirobhAva thayo athavA abhAvadhavA rUpa zaktino je AdhArabhUta dharma tene dravyatva kahiyeM. 4 sva ke0 pote AtmA ane para ke0 puGgalAdika dharmAstikAyAdika anya dravya tene yathArthapaNe jANe te jJAna kahiyeM. te jJAna pAMca bhedeM che. te jJAnanA upayogamAM Ave evI je zakti tene prameyatvapaNo kahiye te prameyapaNo sarva dravyanuM mUla dharma che, pramANamAM vasAcyo je vastu tene prameyapaNo kahiyeM. te sarva guNa paryAya prameya che ane AtmAno jJAnaguNa temAM pramANapaNo tathA prameyapaNo e ve dharma che, potAno pramANapaNo te poteja kare che, darzanaguNano pramANa jJAnaguNa kare che, | kemake jJAnaguNa te vizeSa che. je sAvayava hoya te vizeSaja hoya ane je vizeSa hoya te jJAnathIja jaNAya. darzaNaguNa te sAmAnya dharmano grAhaka che te paNa pramANa kaddevAya paNa pramANanA bheda kahyA che. tihAM jJAnaja pradhuM che tenuM kAraNa je Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 HR : darzanopayoga te vyakta paDato nathI te mATe pramANa madhye gadheSyo nI. te pramANanA mUla be bheda cha eka pratyakSa ane bIjo, parokSa. spaSTaM pratyakSaM parokSamanyat iti syAdvAdaralAkaravAkyAt. | 5 utpAda ke0 upajayo vyaya ke0 viNasavo dhruva ke. nityapaNo vastunA eka guNamA eka samaye e traNe pariNamane | sadA pariName che evo je pariNAma te satpaNo kahiye ane te satpaNAno bhAva te satvapaNo kahiye. / 6 tathA ho / anaMtabhAna hAni, 2 asaMkhyAta bhAga hAni, 3 saMkhyAta bhAga hAni, 4 saMkhyAta guNa hAni, 5 asaMkhyAta guNa hAni, 6 anaMta guNa hAni, e cha prakAranI hAni, tathA 1 anaMta bhAga vRddhi, 2 asaMkhyAta bhAga vRddhi, 3 saMkhyAta bhAga vRddhi, 4 saMkhyAta guNa vRddhi, 5 asaMkhyAta guNa vRddhi, 6 anaMta guNa vRddhi. e cha vRddhi. ema cha prakA-11 ranI hAni tathA cha prakAranI vRddhi te agurulaghu paryAyanI sarva dravyane sarva pradeze pariName che te koika pradeze koi samaye, anaMtabhAga hAnipaNe pariName che ane koika samaye koika pradeze anaMtabhAga vRddhipaNe pariName che. evaM bAra prakAre parimAName che te agurulaghu payAyanI pariNamana zakti te agurulaghutvaM. agurulaghuno bhAva jANavo. tattvArtha TIkAne viSa pAMcamA, adhyAyeM alokAkAzane adhikAreM kahyo che. ema e cha svabhAva sarva dravyane viSe pariName che. e chae dravyano bhUlaka (6 bhAva che. dravyano bhinnapaNo pradezano bhinnapaNo te agurulaghune bhedapaNe thAya che te mATe e cha mUla sAmAnya svabhAva he. e dravyAstika dharma che ane enuM pariNamana te paryAyAstika dharma che. keTalAka vAdI ema kahe cha je paryAyano piMDa te dravya Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che paNa dravyapaNo bhinna nathI jema dhUrI paiDA kAgamo 1 DAgalI jUharI pramukha samudAyane gADI kahiye paNa sarva avayavathI bhinna gADApaNo koi dekhAto nayI temaja jJAnAdika guNathI bhinnapaNe koi AtmA dekhAto nathI tene kahiye je jJAnAdika guNane viSe chati eka piMDa samudAyatA sadA avasthitapaNo ane dravyathI milI na jAya tathA svkriyaavNtpnno| ityAdika sAmAnya dharma che. chati astitva artha kriyAvaMta te dravyapaNo ekapiMDapaNo te vastutva ityAdika te sarva dravya-1 paNo che eTale dravyAstika paryAyAstika e behu malIne dravyapaNo che uktaM ca saMmatI dacA pajavarahiA na pajavA dadhaovi kA utpatti e mUla sAmAnya svabhAvanA cha bheda kahyA tatra astitvaM uttarasAmAnyasvabhAvagamyaM te cottarasAmAnyasvabhAvA anantA api vaktavyena trayodaza 1 astisvabhAvaH 2 nAstisvabhAvaH 3 nityakhabhAvaH 4 anityasvabhAvaH 5 ekasvabhAvaH 6 anekakhabhAvaH 7 bhedakhabhAvaH 8 abhedakhabhAvaH 9 bhavyasvabhAvaH 10 abhavyakhabhAvaH 11 vaktavyakhabhAvaH 12 avaktavyasvabhAvaH 13 paramakhabhAvaH ityevaMrUpavastusAmAnyAnaMtamayam // artha-tathA valI astitva uttarasAmAnya svabhAva kahe che te uttarasAmAnya svabhAva vastu madhye anaMtA che paNa ter| sAmAnyasvabhAva anekAMtajayapatAkAdi graMthe bakhANyA che, temAMthI lezamAtra lakhiye chaiye tenAM nAma UparanA mUla pAThamAM sulabha che mATe likhyAM nathI. tathA enA vyAkhyAnathI paNa jaNAze. e tera sAmAnyasvabhAveM pariNamati vastu hoya. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAlAva nayacakrasAra mULa haibodhasahita // 104 // khadravyAdicatuSTayena vyApyavyApakAdisamvandhisthitAnAM khapariNAmAt pariNAmAntarAgamanahetuH / vastunaH sadrUpatApariNatiH astikhabhAvaH // artha // temAM 1 prathama astvisvabhAva- lakSaNa kahe che. stra ke potAnA dravyAdika cAradharma teno jemA vyApakapaNo dA, 1 dravya te guNaparyAyanA samudAyano AdhArapaNo, 2 kSetra te pradezarUpa sarvaguNaparyAyanI avasthAne rAkhavApaNo je jene rAkhe te tenu kSetra jAgavU, 3 kAla te utpAdavyaya dhruvapaNevatanA, 4 bhAva te sarvaguNaparyAyano kAryadharma tihAM jIva dravyanu 1 svadravyapradezaguNano samudAya dravya che, te guNaparyAyano janakapaNo te svadravya ane, 2 jIvanA asaMkhyAtA pradeza te svaparyAyano svakSetraparyAya te jANavA eTale dekhavAdika je guNano paryAya tena je kSetra te svakSetra, 3 paryAyamadhya kAraNa kAryAdikano je utpAdavyaya ve svakAla tathA, 4 atItaanAgata vartamAnarnu pariNamana te svabhAva te kAyaryAdika dharma jema jJAnaguNano paryAya jANaMgapaNo, vettApaNo, paricchedakapaNo, vivecanapaNo, ityAdika svabhAva ema svadravya svakSetra | svakAla svabhAva je pariNAmikapaNe pariNamatA tenI astitA kahevI e sarvanI chati che te asti svabhAva che. e asti svabhAveM drazya che, te potAno mUla dharma mUkI anya dharmapaNe pariNamato nabI, pariNAmAMtareM Agamana che e asti svabhAva te sarva dravyamA potAnA guNaparyAyano jANavo. je asti te sadrupatA chatA rUpapaNAnI pariNati levI, sarva dravyamA potAne dharmeja pariName paNa je jIvadravya te ajIvadravyapaNe na pariNama. tathA ekajIva te anyajIvapaNe na pariName. valI 104 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA sarvo ghaTaH svaparobhayaparyAyaiH sadbhAvAsadbhAvAbhyAM satvAsatvAbhyAmarpito yugapaddhatumiSTo'vaktavyo bhavati khaparaparyAyasatyAsatvAbhyAM ekaikenApyasAMketikena zabdena sarvasyApi tasya vaktumazakyatvAditi, evaM jIvasyApi satvAsatvAbhyAmekasamayena vaktumazakyatvAt svAdavaktavyo jIva iti tRtIyo bhaGgaH / ete trayaH sakalAdezAH sakalaM jIvAdikaM vastugrahaNaparatvAt // artha-sarvaghaTAdivastu ke te svaparyAya je potAnA sadbhAvaparyAya teNe karI chatApaNe kahevAya tathA parane paryAya achatA paNa kahevAya, tevAre svaparyAyano chatApaNo paraparyAyano achatApo e be dharma samakAle cha paNa ekasamaya ka| hevAya nahI te mATe e ghaTAdi dravya te svadravyamAM svaparyAyano satvapaNo, paraparyAyano asatvapaNo, te koi paNa eka 8 sAMketika zabdeM karI kahevAne samartha nahI mATe satva astipaNo asatva nAstipaNo te eka samaya kahevAmAM asamartha cha / ve dharma te eka samaya chattA che teno jJAnakaravA mATe syAta avaktavya e vacana bolyA. kemake koikane evo bodha thAya je sarvathI vacane agocaraja che te mATe syAtpada dIdho syAt ke. kathaMcitpaNe koika rIteM, ekasamaye na kahevAya mATe syAt avaktavya e jIva che. ema sarbadravya jANavA. e bIjo bhAgo thayo. e traNa bhaMgA | sakalAdezI che. sarva vastune saMpUrNapaNe grahevArUpa che. jIvAdika je vastu tene saMpUrNa grahevAvaMta che. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha catvAro vikalAdezAH tatra ekasmin deze svaparyAMyasatvena anyatra tu paraparyAya asatvena saMca asaMzca bhavati ghaTo'ghaTazca evaM jIvo'pi svaparyAyaiH san paraparyAyaiH asan iti caturtho bhaGgaH // artha - have cAra bhAMgA vikalAdezI kahe che je vastunuM svarUpa kahevo tenA eka dezaneja grahe e svarUpa che tihAM eka dezane viSe svaparyAyano satvapaNo astipaNo gayepe ne eka dezane viSe paraparyAyavano asatvapaNo gaveSe che tevAreM vastu sad asatpaNe che eTale e ghaTa che ane e ghaTa nathI ema jIvapaNa svaparyAyeM sat parapayAyeM asat te mATe eka samaya asti nAsti rUpa che, paNa kahevAmAM asaMkhyAta samaye che te mATe syAt pUrvaka che ema syAt astinAsti e cotho bhaMgo jANavo. tathA ekasmin deze svaparyAMyaiH sadbhAvena vivakSitaH anyatra tu deze svaparobhayaparyAyaiH satvAsavAbhyAM yugapadasaMketikena zabdena vaktuM vivakSitaH san avaktavyarUpaH paJcamo bhaGgo bhavati. evaM jIvoSi cetanatvAdiparyAyaiH san zeSairavaktavya iti // artha- - tathA eka dezeM potAne paryAyeM svadravyAdi ke chatApaNe gaveSIyeM ane anya ke0 bIjA dezone viSe svapara e ve paryAyeM satva chatApaNeM tathA asatva - achatApaNeM samakAleM asaMketapaNe nAmane aNaka he gaveSIyeM tevAreM sat ke0 astiavakavyarUpa bhAMgo upaje ane e bhAMgA chasAM bIjA cha bhAMgA che tenI gaveSaNA mATe syAt pada joDIyeM eTale syAt asti Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avaktavya e pAMcamo bhAMgo jANavo. jema jIvane viSe cetanapaNo sukhavIryaguNeM asti che ane nAstipaNe astinAsti samakAlapaNe jacagocara nAre te rasAt asti anantavya. tathA ekadeze paraparyAyairasadbhAvenArpito vizeSataH anyaistu khaparaparyAyaiH sadbhAvAsadbhAvAbhyAM __ satvAsatvAbhyAM yugapadasaMketikena zabdena vaktuM vivakSitakuMbho'san avaktavyazca bhavati / akumbho'vaktavyazca bhavatItyarthaH deze tasyAkumbhatvAt deze avaktavyatvAditi SaSTho bhaGgaH // artha-tathA ekadeze paraparyAya je nAsti paryAya tene asadbhAva ke0 achatApaNe arpita karIne mukhyapaNe gaveSIya tevAra pachI anya ke0 bIjA svaparyAyeM astipaNo tathA paraparyAya je nAsti paryAya e ve satva ke0 chatApaNe asatva ke0 achatApaNe yugapat samakAle kahiye, ihAM saMketika zabdane abhAveM kahevAmAM na Ave, ane te kahyA vinA zrotAne jJAna kemara thAya? te mATe syAt pada te anya bhAMgAnI sApekSatA mATe tathA sarva dharmanI samakAlatA jaNAvavA mATe syAtnAstiayaktavya e chaTho bhAMgo jANavo. eTale jIva potAne svaguNe to chatApaNo sarvaparyAya samakAlano avaktavyapaNo e syAt / nAsti avatavya chaTho bhAMgo thayo. tathA ekadeze svaparyAyaiH sadbhAvenArpitaH ekasmin deze paraparyAyairasadbhAvenArpitaH anyasmiMstu deze ** * Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRECAKACREAKIKATA khaparobhayaparyAyaiH sadbhAvAsaddhAbhyAM yugapadekena zabdena vaktaM vivakSitaH san asan avaktavyazca bhavati iti saptamobhaGgaH / etena ekasmin vastunyarpitAnarpitena saptabhaGgI uktA // 2] artha tathA ekadeze svaparyAyane chatApaNe arpita kariye ane ekadeze paraparyAyane achatApaNe gaveSiye ane te sarva paryA ya samakAle bhelA rahyA che paNa vacane kahevAya nahI eTale astipaNo paNa che ane nAstipaNo paNa che, e sarva dharma samakAleM che, paNa vacane gocara thAya nahI, e apekSAye syAtasti syAt nAsti syAt avaktavya e rIteM vastuno pariNamana che. e sAtamo bhAMgo jANavo. e saptabhaMgI arpita anarpitapaNe kahI. te arpita eka dharmaja hoya eka eka dharmane viSe saptabhaMgI kahI. ko tatra jIvaH svadharmaH jJAnAdibhiH astitvena vartamAnaH tena syAt astirUpaH prathamabhaGgaH atra | svadharmA astipadagRhItAH zeSA nAstitvAdayo dharmAH avaktavyadharmAzca syAtpadena saMgrahItAH // ___ artha-have svarUpapaNe saptabhaMgI kahe cha, je ekadravyane viSe athavA ekaguNane viSe, ekaparyAyane viSe, ekasvabhAvane viSe sAtasAta bhAMgA sadA pariName che, te rIte saptabhaMgI kahe che. syAdvAdaratnAkarAvatArikA madhye kahyo che "eka smin jIvAdI anaMtadharmApekSAsaptabhaMgInAmAnaMtyaM" e vacanI jANI lejo. asthijIve ityAdi gAthAcI jANajo, e| dAyagaDAMga sUtre che. have pahelo bhAMgo lakhiveM chayeM, tihAM jIvadrabya potAne svadravya piMDaguNaparyAya samudAya AdhArapaNo, svakSetra asaMkhyapradeza jJAnAdi guNarnu avasthAna, aguruladhutA hAni vRddhino mAna ane svakAla te guNanI vartanA utpA CAMERASACS: Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da vyayanI pariNamanano bhinna svabhAva tathA anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra, anaMta dAna, anaMta lAbha, anaMta bhoga, anaMta upabhoga, anaMta vIrya, anaMta anyAbAdha, arUpI, azarIrI, paramakSamA, paramamArdava, parama Arjava, svarUpabhogI pramukha svasvabhAva e anaMtajJeya jJAyakapaNe jIvadravya chatI hai. ema jIvano jJAnaguNa sadharma sakalajJe yajJAyakapaNo svazaktidharme anaMta avibhAge ekaeka paryAya avibhAgamAM sarva abhilApya anabhilApya svabhAvano jANagapaNI che. ihAM vistAreM lakhiye chaiyeM, tihAM matijJAnanA paryAya jUdA che. zrutajJAnanA avibhAga jUdA che. avadhijJAnanA avibhAga jUdA che. manaHparyAyajJAnanA avibhAga jUdA che. kevalajJAnanA paryAya jUdA che. zrIvizeSAvazyakeM gaNadharavAdane cheDe kahyo che. jo AvaravA yogya vastu mitra he to AvaraNa jUdA che. tihAM kSayopazamane bhedeM jANe che te parokSa athavA dezathI jANe che, sarvathA AvaraNa gayethake pratyakSa jANe paNa kevalajJAna sarva bhAvano saMpUrNa pratyakSajJAyaka te saMpUrNa pragaTyo tevAreM vIjA jJAnanI pravRtti che paNa bhinna paddhati nathI, mATe te kevalajJAnano jANapaNoja kaddevAtha che, tathA koika jJAnaguNanA avibhAga sarva eka jAtinA kahe che, te avibhAgamadhye varNAdika jANavAnI zakti aneka prakAranI he, temAM je AvaraNa eTale je zakti pragaTe te zaktinuM matijJAnAdi bhinna nAma che, ane sarva AvaraNa gayAthI eka kevalajJAna kahuM che. chadmastha jJAnano bhAsa che. e paNa vyAkhyAna che. evo jJAnaguNa potAnA svaparyAya jJAyaka paricchedaka vetRttvAdikeM asti che. ema sarva guNamAM svadharmanI astitA kahevI. temaja je avibhAgarUpa paryAya ke jenA samUhanI eka pravRttine guNa kahiyeM haiMyeM tepaNa svakArya kAradhameM asti che. ema cha dravyanuM svarUpa svasvarUpeM asti che ane anya he bhAMgA paNa che evo sApekSatA mATe syAt pada deine Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolabo se syAt asti e prathama bhAMgApaNo ( kathyo ) eTale gaveSyo. je astidharma te paNa nAstipaNA sahita he eTale asti kahetAMthakA nAstipramukha cha bhAMgAnI chati che, tihAM syAt zabdasahita upayoga bhayo tethI satyapaNo thayo tathA svajAtyanyadravyANAM taddharmANAM ca vijAtiparadravyANAM taddharmANAM ca jIve sarvathaiva abhAvAt nAstitvaM na syAt nAstirUpo dvitIyo bhaGgaH atra paradharmANAM nAstitvaM nAstipadena gRhItaM zeSA astitvAdayaH sthAtpade gRhItA iti // artha - have bIjo bhAMgo kahe che je eka jIvanuM svarUpa upayogamAM ANyo che te jIvane viSe, anya je siddha saMsArI jIva che se sarvanA guparyAya astitvAdi pramukha sarva dharmanI nAsti the, ane ajIva dravya tathA tenA jaDatAdika sarva dharmanI nAsti che. jema agnimAM dAhakapaNI che tenI pAse bIjo agnino kaNiyo paDyo che, te paNa dAhaka che paNa te dAhakapaNo bhinna che eTale te kaNIyAMno dAhakapaNo te agnimAM nathI ane te agnino dAhakapaNo te kaNIyAMmAM nathI. temaja eka jIvamAM jJAnAdika guNa che te bIjAmAM nathI ane bIjA jIvamAM je jJAnAdika guNa che te temAM nathI. bAkI sarikhA hai, te mATe jANavAdika kArya sarikhA kare to paNa sarvamAM potapotAnA guNa che paNa koi dravyanA guNa koi dravyamAM AvatA nathI. te mATe svajAti anya dravyapaNo, anya guNapaNo tathA anya dharmapaNo te sarvanI nAsti che, emaja guNamAM paNa sarva anya dravyAdikanI nAsti che, tathA paryAyanA avibhAgama paNa svajAti avibhAgakAryatA kAraNatAnI nAsti che. te mATe Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paradravyapaNo, parakSetrapaNo, parakAyayo, paramApaso, ekI nAti che. evo nAstipaNo paNa temAja rahyo che te mAda syAt nAstiSaNo e bhAMgo paNa temAMja che. ema ekaja mAtranAstipaNoko thake astipaNo tathA eka kAlapaNo paNa che| tathA jIvamA jaDatAM guNanI nAsti che, eTale jaDatAnI nAsti te jIvamAMja rahI che. ityAdika anaMtA dharmanI sApekSatA mATe syAtpadeM bolatAM sarva dharmano bhAsana thayo eTale satyatA thAya te mATe syAtnA sti e bIjo bhAMgo kahyo. keSAzciddharmANAM vacanAgocaratvena tena syAtavaktavya iti tutayo bhaGgaH / avaktavyadharmasApekSArthaM syAtpadagrahaNam // artha-have trIjo bhAMgo kahe che. je vastu hoya temA keTalAka dharma evA che je bacane karI kahevAtA nathI te avatanya che. te kevalIne jJAnamA jaNAya paNa vacane karI te paNa kahI zake nahI te mATe tevA dharmanI apekSAyeM vastu avaktavya che eTale kahetAM thako vaktavyanI nA thayI paNa keTalAka dharma vastu madhye vaktavya che te jaNAkvA mATe syAtpada grahaNa karIne syAt avaktavya e bIjo bhAMgo kahyo. atra astikathane asaMkhyeyAH nAstikathanepyasaMkhyeyAH samayA vastuni, ekasamaye astinAstikhabhAvau samakavarcamAnau tena syAtastinAstirUpazcaturthoM bhaGgaH // artha-have cotho bhAMgo kahe che je asti evo zabda uccAra karatAM paNa asaMkhyAta samaya thAya tathA nAsti e zabda Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R L ANE uccAra karatAM paNa asaMkhyAta samaya thAya ane vastumAM to astidharma nAstidharma e behu eka samayamA che, te vehu samakAle jaNAvayA mATe ane je asti te nAsti na thAya tathA je nAsti te asti na thAya te sApekSatA mATe syAt astinAsti e cotho bhAMgo jANavo. | tatra astinAstibhAvAH sarve vaktavyA eva na avaktavyA iti zaGkAnivAraNAya syAtasti aba ktavya iti paJcamo bhaGgaH syAnnAsti avaktavya iti sssstthH|| hai artha have pAMcamo tathA chaTho bhAMgo kahe cha tihAM paNA avakAzana mAnI hanTanenuladharme ekalo avakta vyathayo te saMdeha nivAravAne kahyo je syAt asti avaktavya vastumAM anaMtAastidharma che paNa vacane agocara che ane| anaMtAdharma vacanagocara paNa che tenI sApekSatA mATe syAt padayukta karIne eTalesyAt asti avaktavyaH e pAMcamo bhAMgo* jANavo emaja pAMcamAnI rIte syAt nAsti avaktavyaH e chaTho bhAMgo jANavo.. atra vaktavyA bhAvAH syAtpade gRhItAH atra astibhAvA vaktavyAstathA avaktavyAstathA nAstibhAvA vaktavyA avaktavyA ekasmin vastuni, guNe, paryAye, ekasamaye, pariNamamAnA iti jJApanArthaM syAtastinAsti avaktavya iti saptamo bhaGgaH // atra vaktavyA bhAvAste syAt kAma Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par3he saMgrahItA iti astitvena astidharmA nAstitvena nAstidharmA yugapadubhayasvabhAvatvena vaktumazakyatvAt avaktavyaH syAtpade ca astvAdInAmeva nityAnityAdyanekAntasaMgrAhakam // artha - have sAtamo bhAMgo kahe che, ihAM astibhAvapaNo vaktavya che temaja nAstibhAvapaNa vaktavya che, ane avaktavya paNa che. e sarva dharma eka samayamAM eka vastumadhyeM tathA eka guNamadhye tathA eka paryAyamadhye samakAleM pariName che jaNAvayA mATe astinAsti avaktavyaH e sAtamo bhAMgo. ihAM asti te nAsti na zrAya ane nAsti te asti na dhAya tathA vaktavya te avaktavya na thAya ane avaktavya te vaktavya na thAya te jaNAvavAne arthe syAtpada grahyo che. ihAM astipaNe je bhAva che te astidharma ane nAstipaNe je bhAva che te nAstipaNe hyA che, vehu samakAle che te nATe eka samaya vaktavya ke0 kahevAmAM azakya che, asamartha che, tethI avaktavya ke0 agocarapaNe che ane je sthAtpada che te astidharma nAstidharma avaktavyadharmano nityapaNo, anityapaNo pramukha anekAMtano saMgraha kare che je astidharma he te nityapaNe paNa che tathA anityapaNe paNa che ekapaNe che, anekapaNe che, bhedapaNe che, abhedapaNe che, ityAdika te astidharmamAM anekAMtatA che tene grahe che. kemake vastuno ekaguNa temAM astipaNo ke nAstipaNo che, nityapaNo che, anityapaNo che, bhedapaNI che, abhedapaNo che, vaktavyaSNo che, avaktavyapaNo che, bhavyapaNo che, abhavyapaNo che, e anekAMtapaNo ehaja syAdvAda che tenuM saMketika vAkya te syAtpada che e rIte jANatro. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * -4% 4 2 Asmadravyane viSe svadharmanI astitA che, paradharmanI nAstitA che, svaguNano pariNamayo anitya che ane teja guNapaNe] nitya che, tathA dravya piMDapaNe eka che ane guNa paryAyapaNe aneka che, tathA AtmA kAraNapaNe kAryapaNe samaya samayamA navAnavApaNo je pAme che te bhavanadharma che to paNa AtmAno mUladharma je palaTato nathI te abhavanadharma che, ityAdika / aneka dharma pariNati yukta cha e rIte SaT dravyane jANI nirdhArIne heyopAdeyapaNe zraddhAna bhAsana thAya te samyak jJAna, samyak darzana che e jIvanI azuddhatA te parakarttA, parabhoktA, paragrAhakatA, TAlavAnA upAya- sAdhana te sAdhana karave / AtmA AtmApaNe mUladhAra rahe te siddhapoonI hadi udhamanamo karavo ehija zreya che. syAtasti, syAnnAsti, syAtavaktavyarUpAstrayaH sakalAdezAH saMpUrNavastudharmagrAhakatvAt , mUlataH astibhAvA astitvena santi, tathA nAstibhAvA nAstitvena santi evaM saptabhakAH evaM nityatvasaptabhaGgI anityatva saptabhaGgI evaM sAmAnyadharmANAM, vizeSadharmANAM, guNAnAM, paryAyANAM, pratyekaM saptabhaGgI tadyathA // artha-syAtasti syAtnAsti syAt avaktavya etraNa bhAMgA vastunA saMpUrNarUpane grahe mATe sakalAdezI che ane zeSa| rahyA je cArabhAMgA te vikalAdezI he te vastunA ekadezane grahe mATe tathA valI astipaNAne viSe je astipaNo te nAstipaNe nathI ane nAstipaNo nAstipaNe che temAM astipaNo nathI. ihAM koi puche ke vastumA je nAstipaNo te asti Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNe kahocho to nAstipaNAmAM astipaNAnI nA kima kaholo ? tene uttara je nAsti te asti ke chatApaNe che ane astidharma kAMi nAstipaNAmAM nathI mATe nA kahI che. chatinI nA kahI nathI tathA emaja nityapaNAni saptabhaMgI tathA anityapaNAni saptabhaMgI temaja sAmAnya dharma sarvanI bhinna bhinna saptabhaMgI, tathA sarva vizeSa dharmanI saptabhaMgI, temaja guNa paryAya sarvanI jUdI jUdI saptabhaMgI kaddevI, tadyathA ke0 te kahI dekhADe che. jJAnaM jJAnatvena asti darzanAdibhiH khajAtidharmaiH avetanAdibhiH vijAtidharmaiH nAsti, evaM paJcA stikAye pratyastikAyamanantA saptabhaMgyo bhavanti astitvAbhAve guNAbhAvAtpadArthe zUnyatApattiH nAstitvAbhAve kadAcit parabhAvatvena pariNamanAt sarvasaGkaratApattiH vyaMjakayoge sattA sphurati tathA asattAyA api sphuraNAt padArthAnAmaniyatA pratipattiH tattvArthe tadbhAvAvyayaM nityam // artha -- have guNanI saptabhaMgI kahI dekhADe che. jema jJAna guNa jJAyakAdika guNe asti che ane darzanAdika svajAti ekadravyavyApi guNa tathA svajAti bhinna jIvavyApi jJAnAdika sarvaguNa ane acetanAdika paradravyavyApi sarvadharmanI nAsti che. ema paMcAstikAyane viSe astikAyeM anaMti saptabhaMgIo pAne. e saptabhaMgI syAdvAdapariNAmeM ke te sarva dravyAdikamAM che. have vastumadhye astipaNo na mAniyeM to zo doSa upaje te kahe che. jo vastumAM astipaNo na mAniyeM to guNa parcAyano abhAva dhAya ane guNanA abhAveM padArtha zUnyatApayo pAne. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA jo vastumadhye nAstipaNo na mAniyeM to te vastu kadAkAleM para vastupaNe athavA paraguNapaNe pariNAma jAya tethI| koivAreM jIva te ajIvapaNo pAme ane ajIva te jIvapaNo pAme to sarva saMkaratAdoSa upaje tathA vyaMjana ke0 prakaTa tAno hetu tene yogeM chato dharma te phure paNa je dharmanI sattA uti na hoya te phure nahI. jo nAstipaNo na mAniye to asattApaNe phure ane jevAra asattA sphure teyAre dravyano aniyAmaka ke0 anizcayapaNo thai jAya, te mATe sarva bhAva asti nAstimayI cha. vyaMjakatAnA dRSTAMta ko cha. jema korA kuMbhamAM sugaMdhatAnI sattA che toja pANIne yogeM vAsanA pragaTe che. jo vastrAdikamAM te dharma nathI to temAM pragaTato paNa nathI ema sarvatra jANayo. have trIjo nitya svabhAva kahe che te je vastunA bhAva teno adhyaya ke0 nahI Talabo eTale temano temaja raheko te nityapaNo kahiye tenA ve bheda cha ra te kahe che. ekA apracyutinityatA dvitIyA pAraMparyanityatA // tathA dravyANAM ardhvapracayatiryagupacayatvena tadeva dravyamiti dhruvatvena nityasvabhAvaH navanavaparyAyapariNamanAdibhiH utpattivyayarUpo'nityasvabhAvaH utpattivyayasvarUpamanityam // 1 // artha-eka apracyutinityatA bIjI pAraMparyanityatA tihAM apracyutinityatA tene kahiye je dravya te udhrva pracaya tiryak / pramayane pariNamave e dravya tehija e dhruvatArUpa jJAna thAya che eTale sadA sarvadA traNe kAle tehija evaM je jJAna thAya che Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 je mUla svabhAva palaTe nahI te apracyuti nityatA kahiyeM ane e nityatAmA je Urdhva pracaya ko te olakhAne che je pahale samaya apanI pariNati havI te bIje samaya navA paryAyane upajane ane pUrvaparyAyane vyaye sarva paryAyanI parAvRti thai to paNa e dravya tenuM teja evaM je jJAna dhAya te dravyamAM urdhvapracaya kahiye uparale samaye te mATe urdhva pracaya kahiye. tathA anaMtAjIva sarikhA ke sarvabhinnabhinna che paNa sarvajIva jANatAe paNa jIva evo jIvatvasattAyeMtulya bhinna jIva sattArUpa jJAna dhAya te tiryakpracaya kahiye. Urdhvapracaya te samayAMtare aneka utpAdavyayane palaTave paNa e jIva te teja che evaM jJAna thAya e nityasvabhAvano dharma jANavo. e kAraNathI kAryaupano tenuM jJAna thAya te nityasvabhAvano dharma jANo. tathA e kAraNathI je kAryaupano valI jJAna thayuM te kAraNathI bIje kAraNe bIjuM kArya thAya ema nave natre kAryaupane paNa jIva teja che evaM je jJAna thAya, paraMparArUpa saMtati cAlI jAya te pAraMparya nityatA kahiye jema prathama zarIrane kAraNe rAga hato tehija vastra dhanane kAraNa prate rAga dhayo te kAraNa natrA rAgano navApaNo paNa rAga rahita AtmA kebAre nahI, e pAraMparya eTale paraMparA nitvatA kahiyeM. bIjuM nAma saMtati nityatA jANavI te kAraNa yoge nimitteM nIpaje, navA navA paryAyane pariNamake eTale pUrva paryAyane arara tathA abhinava paryAyane upajave anitya svabhAva jANavo. eTale utpatti ke0 upajako vyaya ke0 viNasavo evo je svabhAva te anitya svabhAva jANavo. tatra nitya dvividhaM kUTasthaM pradezAdinAM pariNAmitvaM jJAnAdiguNAnAM tatrotpAdavyayAvane " Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaprakArau tathApi kiJcillikhyate vilasAprayogajabhedAd dvibhedo sarvadravyANAM calanasahakArAdipadArthakriyAkAraNaM bhavatyeva // artha-tihAMvalI graMthAMtare nityapaNo be prakAre kahyo che eka kUTasthanityatA, bIjI pariNAminityatA che. jIvanA asaMkhyAta pradeze te saMkhyAyeM tathA kSetrAvagAha palaTatI nathI te tathA guNano avibhAga te sarva kUTasthanityatA che. jJAnAdika guNa e sarva pariNAmika nityatAyeM che. kemake guNano dharmaja e che. je samaya samaye svabhAva kAryapaNe pari-5 Name ane je kArya hoya te pariNAmikapaNeja hoya e nItija che ane jo jJAnaguNa kUTasthanityatApaNe mAniyeM to pehele dra samaya je jJAne karI jANyo tehila jANapaNo sadAsarvadA rahe paNa tema to nathI. jJeya to navanavI rIteM pariNamatA | dekhAya che to te jJeyanI navanavI avasthA jJAna jANe nahI eTale pahele samaya je rIte jJAna pariName che te rIteM pariNamana jovU joIyeM ane e rIte jJAna yathArtha thayu ema ghaTe nahIM te mATe jJeya je ghaTapaTAdika te jena palaTe che. tema jJAna : paNa jANe tohija jJAna yathArtha thAya te mATe jJAnaguNa te navA navA jJeya jANavA mATe pariNAmI jANavo ani tya, jJAyakatA zakti mATe nitya e rIteM nityAnitya svabhAvI guNa che. sarva dravyane viSa potAnI kriyAnuM kAraNa thAyaja che. tatra calanasahakAritvaM kArya dharmAstikAyaM dravyasya pratipradezasthacalanasahakAriguNA vibhAgAH upAdAnakAraNaM kAraNasyaiva kAryapariNamanAt tena kAraNatvaparyAyavyayaH kAryatvapariNAmasyo Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAdaH guNavena dhruvaNaM pratisamayaM kAraNasyApi utpAdavyayau kAryasyApyutpAdavyayAvityanekAntajayapatAkAgranthe. evaM sarvadravyeSu sarveSAM guNAnAM svasvakAryakAraNatA jJeyA iti prathamavyA khyAnam // artha - tihAM jema dharmAstikAyadravyano calana sahakArIpaNo te mukhyakArya che ane adharmAstikApadravyano sthira sahAyItva te mukhya kArya che. valI AkAza dravyanuM avagAhanA dAna te mukhya kArya che. jIvano jANavA dekhacArUpa upayoga te | mukhya kArya che. purano varNagaMdharasasparzapaNo te mukhya kArya che. ityAdi svakAryano dhAvu che te jihAM dhAvu tihAM bhavanadharma thayo ane jihAM bhavanadharma te utpAda thayo bhane utpAda hoya te vyaya sahitaja hoya te bhavanadharma tattvArtha graMtha madhye kahyo che. have te utpAdavyaya ve prakAranA hai. eka prayogathI thAya ane bIjo vizvasA ke0 sahaje pariNAmI dharme dhAya. have ihAM sahajano utpAdavyaya kahe che. tihAM dharmAstikAyAdi cha dravyane potApotAnA calanasahakArAdi guNanI pravRttirUpa arthakriyAno karavo dhAyaja ane calana sahakArapaNo te kArya dharmAstikAyadravyane pratipradezeM rahyo je calana sahakArI guNA vibhAga te upAdAnakAraNa che, tehija kAryapaNe pariName che eTale kAraNapaNAno vyaya ane kAryapaNAno utpAda tathA calana | sahakArIpaNe dhruva che. emaja adharmAstikAyanaM viSe thirasahAyaguNanuM pravarttana che tathA AkAzAstikAyane viSe paNa ava gAhanAguNanuM pravartana emaja che. valI pudgalamAM pUraNagalanAdika guNanuM pravarttana che temaja jIvadravyamAM jJAnAdika guNanuM Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . M - pravarttana che athavA valI anekAMtajayapatAkA graMthane vipe ema paNa kadhu cha je pratisamaye guNane viSe kAraNapaNo navo navo upaje che eTale kAraNapaNAno paNa utpAda vyaya che temaja pratisamaye kAryapaNo paNa navo navo upaje che, eTale kAryapaNAno paNa utpAda vyaya che ema sarvadravyane viSe sarvaguNano kAryapaNo kAraNapaNo upaje viNase che, ema utpAda vyayano eka svarUpa prathama bheda kadhI. tathAca sarveSAM dravyANAM pAriNAmikatvaM pUrvaparyAyavyayaH navaparyAyotpAdaH evamapyutpAdavyayau dravyatvena dhravatvaM iti dvitiiyH|| artha-sarva dharma che te pariNAmika bhAve che. tihAM pUrva paryAyano vyaya ane navA paryAyano utpAda AprakAre utpAda zi vyaya samaya samaye che ane dravyapaNo dhruva che e vIjo bheda. pratidravyaM khakAryakAraNapariNamanaparAvRttiguNapravRttirUpA pariNatiH anantA atItA ekA vartamAnA anyA anAgatA yogyatArUpAstA vartamAnA atItA bhavanti anAgatA vartamAnA bhavanti zeSA anAgatA kAryayogyatAsannatAM labhante ityevaMrUpAvutpAdavyayau guNatvena dhravatvaM iti tRtIyaH / atra kecit kAlApekSayA parapratyayatvaM vadanti tadasat kAlasya paJcAstikAya Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** R paryAyatvenevAgame uktalAdiyaM pariNatiH svakAlatvena vartanAt sa pratyakSaM evaM tathA kAlasya bhinnadravyatve'pi kAlasya kAraNatA atItAnAgatavartamAnabhavanaM tu jIvAdidravyasyaiva prinntiriti|| artha-sarva dravyane viSe svake potArnu kAraNa pariNamana parAvRtti ke palaTaNapaNe guNanI pravRttirUpa pariNamana cha | te pariNati anaMti anaMta jAtinI atItakAle thai che ane anaMtijAtinI eka vartamAna kAle che ane vIjI anAgata yogyatArUpapaNe anaMtiche te vartamAna pariNati te atIta thAya che eTale te pariNatimadhye vartamAnapaNAno vyaya ane atItapaNAno utpAda tathA pariNatipaNe dhruva che ane anAgatapariNati te vartamAna thAya che tihAM anAgatapaNAno vyaya, vartamAnapaNAno utpAda ane chatipaNe dhruva ane anAgata kArya yogyatA te dUra hatA te Asanna ke. najIkapaNo pAme eTale dUratAno vyaya ane najIkatAno utpAda tathA atItamadhye dUratAno utpAda ane najIkatAno vyaya e rIte sarva dravyaneviSe atIta vartamAna tathA anAgatapaNe pariNati che, te pariNameja che. e dravyane viSa svakAlarUpa pariNamana che, era |utpAda vyayano trIjo bheda jANavo. ihAM keTalAka kAlanI apekSA leine parapratyayapaNo kahe che te khoTo che, kAraNa ke kAladravya je che, te paMcAstikAyano|| paryAya che ane pariNatito dravyano svadharma che, mATe kAla te svakAlarUpa vastuno pariNAma teno bheda cha, athavA kAlane / bhinna dravya mAniyeM topaNa kAla te kAraNapaNe che, ane atIta, anAgata varsamAnarUpa pariNati teto jIvAdika dravyano dharma che te mATe e utpAda vyaya paNa svarUpaja che e trIjo bheda thayo. AKAKAR / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAca siddhAtmani kevalajJAnasya yathArthajJeyajJAyakatvAt yathA jJeyA dharmAdipadArthAH tathA ghaTapaTAdirUpA vA pariNamanti tathaiva jJAne bhAsanAd yasmin samaye ghaTasya pratibhAsaH samayAMtare ghaTadhvaMse kapAlAdipratibhAsaH tadA jJAne ghaTapratibhAsadhvaMsaH kapAlapratibhAsasyotpAdaH jJAnarUpatvena tvamiti tathA dharmAstikAye yasmin samaye saMkhyeyaparamANUnAM calanasahakAritA anyasamaye asaMkhyeyA'naMtAnAM evaM saMkhyeyatvasahakAritAvyayaH asaMkhyeyAnantasahakAritAutpAdaH calanasahakAritvena dhruvatvaM evamadharmAdiSvapi jJeyaM, evaM sarvaguNapravRttiSu iti caturthaH // artha- - tathA ke0 temaja valI siddhAtmAne viSe kevalajJAnaguNanI saMpUrNa pragaTatA ke te yathArtha je kAleM je jJeya jema pariName te kAleM temaja jANe ehavo jJeyano jJAyaka te kevalajJAna che, jema dharmAdi dravya tathA ghaTapaTAdi jJeya padArtha je rIte pariName te rIteja kevalajJAna jANe te je samaye ghaTajJAna hatuM te samayAMtare ghaTadhvaMsa dhaye kapAlanaM jJAna dhAva tevAreM ghaTapratibhAsano dhvaMsa kapAlapratibhAsano utpAda ane jJAnano trapaNo ema darzanAdi sarvaguNano pravarttana jANo. tathA dharmAstikAyane viSe je samaye saMkhyAtaparamAzuno calana sahakAripaNo hato, pharI samayAMtare asaMkhyAtaparamANune calanasahakArIpaNo kare tevAreM saMkhyAtAparamANu calana sahakAratAno vyaya ane asaMkhyeyaparamANune calanasahakAra Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAno utpAda ane calanasahakArIpaNe dhruva che. emaja adharmAstikAyAdikane viSe paNa sarvaguNanI pravRtti thAya che. eriite| divyaneviSe anaMtA guNanI pravRtti che. ihAM koi puchaze je dharmAstikAyamadhye anaMtAjIva tathA anaMtAparamANu te calaNasahakArI thAya eTalo calanasahakArI cha, to thoDAjIva ane thoDAparamANuneM calaNasahakAra karatA bIjo guNa kyo| aNapravo rahyo ? ema kahe tene uttara ke nirAkaraNa je dravya che teno guNa apravayoM raheja nahI ane jIva pudgala je AvI pahotA tene sahakAre sarva calanasahakArI guNanA paryAya te pravaja che. kemake alokAkAzamadhye jo avagA. haka jIva pudgala nathI topaNa avagAhaka dAna guNato pravarteja che. tema dharmAstikAyAdikamAM jIva pudgala thoDAne pocave. paNa guNato vadho pravarteja che, ema dhAravo. e rIte guNa paryAyano utpAda vyaya dhruvarUpa dharma kahevo. e codhu rUpa kaDaM. tathA sarve padArthAH astinAstitvena pariNAminaH tatrAstibhAvAnAM svadharmANAM pariNAmikatvena utpAvyayau staH nAstibhAvAnAM paradravyAdInAM parAvRttI nAstibhAvAnAM parAvRtitvenApyutpAdavyayau dhruvatvaM ca astinAstidvayo iti paJcamaH / / artha--tathA sarva dravyamA asti tathA nAsti e ve svabhAva pariNami rahyA che. tihAM je astisvabhAva che te svadravyAdikano che. te jevAreM jJAnaguNa ghaTa jANato hato tevAreM ghaTajJAnanI astitA hatI ane teja ghaTavara sTavaMsa thaye kapAla jJAna thayu te bAreM ghaTajJAnanI astitAno vyaya thayo ane kapAlajJAnanI astitAno utpAda thayo, e rIteM astitAno, Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpAda vyaya che teja rIteM nAstitAno paNa utpAda vyaya jANavo. je pahelI ghaTanAstitA hatI te pache ghaTadhvaMseM kapAla | nAstitA thayI. ema paradravyane palaTave nAstitA' palaTe che te svagaNane pariNAmika kAryane palaTave karIne astitA palaTe che ane jihAM palaTavApaNo tihAM utpAda vyaya thAyaja. ema dravyamA sAmAnya svabhAva sarva dharma che temAM jema saMbhave tema [zrI prabhunI AjJAyeM upayoga deine utpAda vyayapaNo karavo ane astinAstipaNa dhruva che e pAMcamo adhikAra kahyo. tathA punaH agurulaghuparyAyANAM SaDaNahAnivRddhirUpANAM pratidravyaM pariNamanAt nAnAhAnivyayevRddhayutpAdaH vRddhivyaye hAnyutpAdaH dhruvatvaM cAgurulaghuparyAyANAM evaM sarvadravyeSu jJeyaM "tatvArthavRttauM" AkAzAdhikAre yatrApyavagAhakajIvapudgalAdirnAsti tatrApyagurulaghuparyAyavarttanayAvazyatve cAnityatAbhyupeyA te ca anye anye ca bhavanti anyathA tatra navotpAdavyayau nApekSikAviti nyUnaM evaM sallakSaNaM syAt iti SaSThaH // artha-tathA ke0 temaja valI sarvadravya tathA paryAya te agurulaghu dharme saMyukta hoya dravyane pradeze agurulaghu anaMto che. te aguruladhu samaya samaya pradeze tathA paryAyeM koika ghAreM vRddhi pAme koika bAreM ghaTI jAya te vadhughaTu thavo cha ch| prakAreM che. 1 anaMta bhAga hAni, 2 asaMkhyAta bhAga hAni, 3 saMkhyAta bhAga hAni, 4 saMkhyAta guNa hAni, 5 asaMkhyAta | guNa hAni, 6 anaMta guNa hAni, e cha prakAre hAni tathA 1 anaMta bhAga vRddhi, 2 asaMkhyAta bhAga vRddhi, 3 saMkhyAta % % Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga vRddhi 4 saMkhyAta guNa vRddhi, asaMkhyAta guNa vRddhi, 6 anaMta guNa vRddhi. e cha prakAranI vRddhi te sarvadravyanA sarvapradezeM sarvaparyAyamA thAya. ekapradezamAM koika samaya vadhe che koika samaye ghaTe che jema paramANumA varNAdika vadhe | ghaMTe che tema agurulaghupaNo paNa vadheghaTe che. hAnino vyaya che to vRddhino utpAda che. athavA vRddhino vyaya che to hAnino utpAda che paNa agurulaghu dhruvano dhruva che. ema sarvadravyane viSe jANavo. tihAM tattvArthaTIkAmAM AkAzadravyanA adhikAre kayuM che te lakhiye chaiyeM. jihAM alokAkAzamadhye avagAhaka jIva pudgalAdika dravya nathI tihAM paNa agurulaghuparyAyavaMtapaNo avazya che. te agurulaghunI anityatA avazya aMgIkAre che ane te agurulaghu te paryAyeM tathA pradezeM anya anya ke0 bIjo bIjo thAya che eTale pUrva samayaM agurulaghuno vyaya ane vIje samaya navA agurulaghuno utpAda che. jo e rIte navo utpAda vyaya gaveSiye nahIM to alokAkAzaneM viSe salakSaNa nyUna ke0 ocho paDe je utpAda vyaya dhruvatA saMyukta te sat kahiyeM ane je dravya hoya te satpaNA saMyuktaja hoya. mATe agurulaghunuM pariNamana, sarvadravyamAM sarvaparyAyamAM sarvapradezamAM che e agurulaghuno utpAda vyaya kahyo e ho adhikAra yo. tathA bhagavatITIkAyAM tathA ca astiparyAyataH sAmarthyarUpA vizeSaparyAyAste cAnantaguNAste pratisamayaM nimittabhedena parAvRttirUpAH tatra pUrvavizeSaparyAyANAM nAzaH abhinavavizeSaparyAyANAmutpAdaH paryAyavatve dhruvatvaM ityAdi sarvatra jJeyaM iti saptamaH // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-temaja valI astiparyAyathI vizeSaparyAya je sAmarthya rUpa te anaMta guNA che ebhagavatI sUtranI TIkA madhye kahyo / che. je astiparyAya te jJAnAdikaguNanA avibhAgarUpa paryAya che. je paryAya paryAyamA sarvajJeya jANavAnuM sAmarthya che te vizeSa paryAya che. tathA mahAbhASye yAvato jJeyAstAvaMto jJAnaparyAyAH e sAmarthyaparyAyagaveSyA che, e sAmarthyaparyAya te / jJeyane nimitta che, te jJeya to aneka upaje che ne aneka viNaze che tevAra vizeSaparyAya paNa palaTe che te pratisamaye nimitta bhedanI parAvRti palaTavethI pUrva vizepa paryAya nAza thAya tathA abhinava vizeSaparyAyano upajavo che ane paryAyanI asti-14 tA dhruva cha. ema guNaparyAyano utpAda vyaya dhruvapaNo te sAtamo che e astinAsti svabhAva vakhANyo. nityatA'bhAve migyatA kAryasya bhavati kAraNAbhAvatA ca bhavati anityatAyA abhAve jJAyakatAdizakterabhAvaH arthakriyAsaMbhavaH tathA samasta svabhAvaparyAyAdhArabhUtabhavyadezAnAM svasvakSetrabhedarUpANAmekatvapiNDIrupAparatyAgaH ekasvabhAvaH // kSetrakAlabhAvAnAM bhinnakAryapariNAmAnAM bhinnaprabhAvarUpo'nekakhabhAvaH ekatvAbhAve sAmAnyAbhAvaH // anekasvAbhAve vizeSadharmAbhAvaH khsvaamitvvyaapyvyaapktaapybhaavH|| artha-emaja sarva dravyamAM nityatA tathA anityatA che. e nitya anityapaNA vinA dravya koi nathI dravyamA / nityatA na hoya to kAryano anvaya kone hoya? eTale amukakArya te amukadravye karo ema kahyo jAya nahI mATe Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * dravyamA nityatA mAnavAthIja amuka dravye amuka kArya kakho ema kaheyAya che mATe jo drazcane nityapaNeja mAniye to guNana kArya te dravyano kahevAya ane guNa te dravya na kahevAya ane jo dravya nitya hoya to kAraNapaNAno abhAva thAya mATe dravyamAM nityatA mAnavI ane jo dravyamA anityapaNo na mAniyeM to jANaMgaAdedeineM sarvadravyanA guNarUpa meM kAryano abhAva thai jAya, arthakriyA sebhave nahIM, eTale koika anityapaNI hoya to arthakriyAne kare kemake karavApaNo koika bIjApaNo eTale navApaNo nipajAvavo te pUrva paryAyano dhvaMsa thayethI thAya ane te ekano dhvaMsa ane koika bIjA navAno nIpajavo te dravyamA anityapaNo che eTale nitya svabhAva tathA anitya svabhAva olakhAvyA. have eka ra svabhAva tathA aneka svabhAva olakhAve che. tathA ke0 temaja samasta ke0 sarva je svabhAva astitva, prameyatva, agurulaghu Adika samastaparyAya guNAvibhAgAdika te sarvana AdhArabhUta kSetra te pradeza che te sva ke0 potAnAje kSetra te sarva bhedarUpa judA judA che eTale saMkhyAtA pradeza bhinna che paNa te eka piMDapaNo kivAreM tajatA nathI, sarva pradezamAM aMtarAla kSetrapaNo koIvAreM pAmato nathI je anaMtA svabhAva, anaMta paryAya, te asaMkhyAta pradeza rUpa tenu pramANa phiratuM nathI evo je dravyane viSe samudAya piMDapaNo rahe che te eka svabhAva kahiye. te paMcAstikAyamadhye 1 dharma, 2 adharma, 3 AkAza, etraNadravya ekeka che ane jIvadravya anaMtA che tethI| pudgalaparamANu anaMta guNA che. te ekajIva anekarUpa nava navA kare paNa aMtara paDe nahI te mATe dravyamadhye eka svabhAva che. | kSetra asaMkhyAtapradeza, kAla utpAdanyayarUpa, bhAva paryAyaguNanAavibhAga te potAnA bhinnakArya pariNAmI che te / * * Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |sarvano bhinna pravAha che eTale sarvano kAryapaNo bhinna che te mATe dravyane sarvasvabhAva paryAya bhedeM vicAratAM dravyamA aneka svabhAva paNa che. jo vastumA ekapaNAno abhAva mAniyeM to sAmAnyapaNo rahe nahI ane guNano paryAyano svAmI AdhAra te koNa thAya ? ane AdhAra vinA guNAdi Adheya te kyAM rahe ? te mATe dravyano ekapaNo che. jo vastumAM anekapaNo na mAniyeM to kama se vizeSa rahita pAI dhAma devI gugano anekapaNo zIrIte dravyaneviSe pAmiyeM ? mATe dravyamA guNa| kAryano anekapaNo paNa che tathA svasvAmitva vyApyacyApakabhAva kema There! je guNa paryAya te sva ke dhana ane dravya te teno svAmI che athavA dravya te vyApya ane guNaparyAya te vyApaka che e rIte dravyamA ekasvabhAva tathA aneka svabhAva jANavA. svakhakAryabhedena khabhAvabhedena agurulaghuparyAyabhedena bhedakhabhAvaH avasthAnAdhAratAdyabhedena abhe. ___ dakhabhAvaH bhedAbhAve sarvaguNaparyAyANAM saGkaradoSaH guNaguNIlakSalakSaNaH kAryakAraNatAnAzaH a bhedAbhAve sthAnadhvaMsaH kasyaite guNAH ko vA guNI ityAdyabhAvaH // artha-svasva ke0 potapotAnA kAryane bhedeM karI eTale jIvadravyamA jJAnaguNa te jANayAnuM kArya kare ane darzanaguNa dekhayAno kArya kare tathA cAritraguNa thiratAramaNatArUpa kArya kare tathA pudgaladravya te rUpapaNo bhinna kArya kare, tathA varNapaNo, gaMdhapaNo rasapaNo ane sparzapaNo, saryakArya bhinna che. tathA svabhAvabheda te astistrabhAva chati rUpa che. nityasvabhAva Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avinAzIpaNo che. anityapaNo te palaTaNa rUpa che. ekapaNo te | svabhAvabheda tathA agurulaghuparyAya pradezeguNAvibhAge jUdo jUdo che. ityAdi prakAre dravyamAM bhedasvabhAva che. tathA sarvadharmano avasthA ke0 rehevo tene AdhArapaNo kAryanI tulanA ke0 sarikhApaNo kevAreM bhinna paDato nathI, temAde dravyamAM abheda svabhAva che. piMDarUpa che. anekapaNo te pradezAdika che. ityAdi koI koIno tulya nathI, hAnivRddhirUpa pariNamana che. jo dravya guNaparyAyAM bhedasvabhAva na hoya to sarva saMkara ekapaNo thAya tevAreM kAryano bheda kema paDe ? te mATe sarva dravyaguNaparyAyAM bheda sarvabhAva che. jIva te cetanA lakSaNavaMta ajIva te cetanA rahita e bheda che. e jIvamadhye je dharmAstikAya dravya te calanasahakAraneM kare che, paNa vIjA ajIvadravya te e kArya karatA nathI. ema adharmAstikAya thirasahAyaguNaneM kare che. AkAza avagAha dAnaneM kare che. puGgalarUpI AvaraNa skaMdhAdi pariNamana kare che. ema sarvadravyaneM bheda che, toja bhinna bhinna dravya kahevAya che. ihAM koi kaheze ke jIvaanaMtA veto sarikhA che to sarva jIvaneM ekadravya zA vAste na kahyo ? tene uttara je rUpaiyA sonArUpApaNe athavA dhavalApaNe tolapaNe sarikhA che, paNa vastunA piMDapaNe bhinna che, temATe sonepaNa bhinna bhinna kahiye chaiyeM. tema jIvane paNa bhinna bhinna kahiyeM. valI utpAda vyayano phiravo sarvamAM teja rItano che, paNa palaTaNa te ekarItano nathI, tathA agurulaghunI hAnivRddhino phiravo paNa sarvadravyamA potapotAne che, tethI sarvajIva tathA sarva paramANu bhinna che, e bhedasvabhAva jANavo. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RALATKAR "tanmayatAvasthAnAdhAratAdhabhedena abheda svabhAvaH" taNa tanmayatA avasthAnatAno abheda che ane AdhAratAno paNa abhedapaNo che te abheda svabhAva che. tathA bhedano jo abhAvapaNo mAniye eTale vastumA bhedapaNo na mAniyeM to sarvaguNa tathA paryAyano saMkara ke0 ekame-12 4 kapaNo e doSa lAge, to guNI koNa ? tathA guNa koNa? dravyakoNa ? ema guNaparyAyane kei dravyano kayo paryAya em| beheMcaNa thAya nahI. guNa tathA guNI tathA je olakhavA yogya lakSaNa tenu cihna tathA kAraNadharma tathA kAryadharmatA e ve judA paDe nahI. kAryadharma tathA kAraNadharmano nA zadhAya mATe vastumAM bheda svabhAva mAnavo. | tathA jo vastamAM abhedapaNo na mAniye to sthAnadhvaMsa thAya cheje sthAna koNa? ane te sthAnakamAM rahe te koNa ch| | ityAdikano abhAva thAya che. ema vicAratAM sarvathA ekapaNo mAnatA koNa guNI ? ane koNa guNa ? ema olakhANa na thAya. e rIteM bhedAbheda svabhAva vastumA mAnavA. pariNAmikatye uttarottaraparyAyapariNamanarUpo bhavyasvabhAvaH tathA tattvArthavRttau iha tu bhAve dravyaM bhavyaM bhavanamiti guNaparyAyAzca bhavanasamavasthAnamAtrakA evaM utthitAsInotRkuTakajAgRtazayitapuruSavattadevaca vRttyaMtaravyaktirUpeNopadizyate, jAyate, asti vipariNamate, varddhate, apakSIyate, vinazyatIti piNDAtirikta vRttyaMtarAvasthAgrakAzatAyAM tu jAyate ityucyate savyApAraizca Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavanavRttiH asti ityanena nirvyApArAtmasattA''khyAyate bhavanavRttirudAsInA astizabdasya nipAtatvAt vipariNamate ityanena tirobhUtAtmarUpasyAnucchinnatathAvRttikasya rUpAntareNa bhavanaM yathA kSIraM dadhibhAvena pariNamate. vikArAntaravRttyA bhavanavattiSThate vRtyantaravyaktihetubhAvavRttiA vipariNAmaH varddhata ityanena tUpacayarUpaH pravartate yathAGkuro varddhate upacayavat pariNAmarUpeNa bhavanavRttiya'jyate apakSIyate ityanena tu tasyaiva pariNAmasyApacayavRttirAkhyAyate durbalIbhavat puruSavat puruSavadapacayarUpa bhavanavRttyantaravyaktirucyate vinazyati ityanenAvirbhUtabhavanavRttistirobhavanamucyate yathA vinaSTo ghaTaH prativiziSTasamavasthAnAtmikAbhavanavRttistirobhUtA natvabhAvasyaiva jAtA kapAlAdyuttarabhavanavRttyantarakramAvicchinnarUpatvAdityevamAdibhirAkArairdravyANyeva bhavanalakSaNAnyupadizyante, trikAlamUlAvasthAyA aparityAgarUpo'bhavyasvabhAvaH, bhavyatvAbhAvavizeSaguNAnAmapravRttiH abhavyakhAbhAve dravyAntarApattiH // artha-have bhavyasvabhAva tathA abhadhyasvabhAva kahe he. jIvAjIvAdika dravya che te pariNAmi che. samaya samaye navA / Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nacA pariNAmeM pariName che. tihAM pUrvaparyAMyane vinAze ane uttarottara navA navA paryAyane pragaTave evI je dravyanI pariNati tenuM mUlakAraNa ve adhyAya kahiye. tihAM tavArthaTIkA madhye kahyo che. ihAM dravyAnuyogane viSaM bhAva dharmane viSe eTale guNa paryAyane viSe dravya te bhavya ke0 bhavana thayo eTale navo nIpajavo te bhavana iti ke0 ema vastunA guNaparyAya je che te bhavana ke0 navo thavArUpa samavasthAna mAtra ke eTale navA navA thAvArUpa che. tihAM dRSTAMta kahe che, je puruSa utthita ke0 UThyo AsIna ke0 pharI tehija beTho, besavuM te padmAsana kahiyeM, athavA ukaDavaM te Asanasahita sUvuM jema ityAdika paryAyeM te puruSa dhAya che tema tehaja vRttyaMtara ke pUrva paryAyano vinAza ane uttara paryAyano upajavo te vRttyaMtara kahiyeM, vRttyaMtara vyaktirUpapaNe upadeze che te bhavanadharmanI pravRtti kahe che, jAyate ke0 navo upaje asti | ke0 chatipaNe rahe. vipariNamate ke bIjApaNe pariName balI sAmarthya dharme badhe ane apakSIyate ke0 ghaMTe vinazyati ke0 vinAza pAme piMDa ke0 samudAyapaNo tethI atirikta ke0 bIjI vRtti je guNanI pravRttyaMtaranI avasthAne prakAza thave karIne je bhavaNapaNo thAya eTale TherI je bhavanavRtti te savyApAra paNa nirvyApAra nathI. asti e cane nirvyApAra Atmazakti che te kahiyeM haiyeM. te paNa bhavanavRttithI udAsIna he eTale bhavanavRttine grahaNa | karatI nathI. asti zabdane nipAtapaNo che, vipariNamate e vacane tirobhUta ke0 aNapragaTI je vastu temAM tadrUpapaNe anucchinna ke0 viccheda gaI. tathA vRttikasya ke0 te rIteM vartati Atmazakti teno rUpAMtareM thavo te bhavana kahiyeM. tihAM dRSTAMta jema kSIra te dUdha dadhibhAveM pariName vikArAMtare thavo te rIteM rahe e bhavanadharma kahiyeM. je jJAnAdiparyAyamAM anaM 3 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tajJeya jANavAnI zakti che paNa je jJeya je rIteM pariName te rIteM jJAnaguNa pravarte e jJAnaguNanuM pravartana te pratisamaye vipa |riNAmapaNe pariNamana cha. e paNa bhavana dharma che. valI vRtyaMtaravartane anyapaNe vyaktine hetu karaNe je bhavAMtare vartavo te vipariNAma kahiyeM tathA valI varddhate ke0 vadhe e vacane upacayarUpapaNe pravarte jema aMkura badhe che tema varNAdika pudgalanA! guNa upacayapaNe badhe e UpacayarUpa bhavanatA vRtti vyajyate ke0 pragaTa kariyeM haiyeM. ema guNane kAryAMtarapaNe pariNanane dravyamAM bhavana dharma che "apakSIyate" e vacane karIne tu ke0 valI tehija pariNAmano UNo thayo athavA Talavo kahiyeM, durbala dhatA purupanI pareM, jema puruSa durbala cAya tema paryAyane ghaTave dravya pramANAdika tathA te samaya agurulaghu paryAya ghaTave te durbala thanuM te rUpa je bhavanavRttine aMtare vyakti ke pragaTatA kahi che 'tathA vinazyati' ema kahevAcI AvirbhUta ke pragaTa bhayo je bhavanadharmano vartavo teno tirobhAva thayo kahiyeM. jema viNasyo ghaTa je mRtliMDane viSe te catrAdi kAraNe pragada thayo, je ghaTa tene pradhvaMseM vinAza kahiye. ema dravyane viSe kArya karavArUpa je paryAya tene tirobhAveM anyapaNe kAryakaraNa rIte samavasthAna je rahevu le samaye te bhavanavRtti kahiyeM. tathA tirobhAvapaNAne abhAveM thAyuM je kapAlAdika uttara bhavana tepaNe vartta e paNa bhavana dharma che. ema anukrame avicchina niraMtara rUpeM ityAdika aneka AkAreM dravya teja bhavana lakSaNa kahiyeM. e bhavya svabhAva jANavI dravyaneviSe je astitva, vastutva, pramayetva, agurulaghutvAdika dharma, te traNe kAlamAM mUla avasthAne aparityAge ke0 tajatA nathI. 1 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tehija rUpapaNe rahe. ehavA jeTalA dharma te abhacyasvabhAva jANavo, je aneka utpAda vyayane pariNamane phirave phire paNa BE jIvano jIvapaNo palaTAya nahI temaja ajIyano ajIvapaNo palaTAya nahIM e sarva abhavya svabhAva jANavo. | have e be svabhAva jo dravyamA na mAniyeM to zo doSa thAya ? te kahe che. jo dravyane viSe bhavyapaNo na mAniyeM to dravyanA je vizeSa guNa gatisahakAra, sthitisahakAra, avagAha dAna, jJAyakatA, varNAdi je paMcAstikAyanA vizeSa guNa (tenI pravRtti na thAya, ane pravRtti vinA kAryano karavo na zAya ane kAryane apAkarane vyano vyarthapaNo thAya, te mATe bhabya svabhAva che. jo dravyane viSe abhaghanarUpa abhavya svabhAva na hoya ane ekalo bhavana svabhAvaja hoya to navA nakApaNe thave te dravya palaTIne anya dravya thayI jAya te mATe dravyatva satya pramayetvAdi dharme abhavyapaNo che tethIja dravya palaTato nathI tenano temaja rahe che e abhavyasvabhAva che. vacanagocarA ye dharmAste vaktavyA, itare avaktavyAH / tatrAkSarAH saMkhyeyAH tatsannipAtA asaMkhyeyAH tadgocarA bhAvAH bhAvazrutagamyAH anantaguNAH vaktavyAbhAve zrutAgrahaNatvApattiH avaktavyAbhAve atItAnAgataparyAyANAM kAraNatAyogyatArUpANAmabhAvaH sarvakAryANAM nirAdhAratA''pattizca sarveSAM padArthAnAM ye vizeSaguNAzcalanasthityavagAhasahakArapUraNagalanacetanAdayaste para Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdA maguNAH // zeSAH sAdhAraNAH, sAdhAraNAsAdhAraNaguNAsteSAM tadanuyAyipravRttihetuH paramasvabhAvaH ityAdayaH sAmAnyakhabhAvAH // artha-AtmAno vIryanAmA guNa tenA avibhAga je vIyAMtarAya kmme AvayoM che teja vIryAtarAyane kSayopazemeM tathA kSaya thavAthI pragaTyo je vIryadharma seme bhASAparvAsi nAmakane udaye livarANAje bhASAvargaNAnAM pudgala te zabdapaNe pari-|| Name te zabda pudgala khaMdha che, paNa zrotAjanane jJAnanA hetu che eTale jemA je guNa na hoya te guNa- kAraNa paNa thAya nahI ema je kahe che te mRpA che, kemake je nimittakAraNa hoya temAM guNa hoya kiMvA na paNa hoya, ane upAdAna kAraNamAM te guNanA kAraNatApaNe tathA yogyatApaNe niyAmaka che te vacanayogeMja grahavAya evA je vastumA dharna cha tene vaktavya dharma kahiye ane tethI itara ke0 judA je dharmAstikAya dravyamAM anekadharma he te vacanamAM grahavAtA nathI, tevA sarvadharma avaktavya kahiye. te vaktavyadharmathI avaktavyadharma anaMtamuNA che. vacanato saMkhyAtA che paNa te vacanomAM evo sAmarthya che je avaktavyadharma sarvano jJAnapaNo thAya. uktaM ca amilappA je bhAvA, aNaMtabhAgo ya aNabhilappANaM, abhilappassAto, bhAgo sue nivaddho a||1|| tatra ke0 tihAM akSara saMkhyAtA che te akSaranA sannipAta saMyogIbhAva asaMkhyAtA che te akSara saMnnipAtane grahavAya evA je padArthAdikanA bhAva te anaMtaguNA che, tethI avaktavya bhAva anaMtaguNA ke, je matijJAna, zrutajJAna, abhilApyabhAvano parokSapramANe grAhaka che. avadhijJAna te pudgalano pratyakSapramANe jANaga che, paNa eka paramANunA sarvaparyAyane jANe nahI. keTalAka paryAyane jANe te paNa asaMkhyAta samarye jANe ane kevalajJAna e *** Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E cha dravyanA sarvaparyAyane ekasamayamA pratyakSa jANe. mATe jo dradhyamAM vaktavyapaNo na hoyato zrutajJAne grahaNadhAya nahIM ane je graMthAbhyAsa, upadezAdika, sarvakAma thAya che teto ema nathI mATe dravyamAM vyaktavyapaNo che. avaktavyAbhAve ke0 avaktavyapaNAne na mAniyeM to atItaparyAya te vastumAM kAraNatAnI paraMparAmAM rahyA che, tathA anAgataparyAya sarva yogyatAmA rahyA che te sarvano abhAva thAya tevAre vastumAM vartamAnaparyAyanI chati pAmiyeM tethI atIta anAgatano jJAna dhAya nahI, mATe avatavyasvabhAva avazya mAnavo ane vartamAna sarvakArya te nirAdhAra yaha jAya ane dravyamAM ekasamayamAM anaMtA kAraNa che te anaMtA kAraNanA anaMtA kArya dharma ke ane anaMtA kAryanA anaMtA kAraNaparaMparAnuM jJAna te kevalIne che ane vartamAnakAleM kAraNadharma tathA kAryadharmazrI anaMtaguNA kAraNa kAryanI yogyatArUpa | sattA che te koinA avibhAga nathI paNa avibhAgI je jJAnAdika guNa temAM anaMtA kAraNadharma anaMtA kAryadharma upajavAnI yogyatArUpa saptA che te sarva avaktavyarUpa che. have parama svabhAvanuM svarUpa kahe che. sarva je dharmAstikAyAdika padArtha tenA vizeSa guNa je dharmAstikAyano calana sahakArIpaNo tathA adharmAstikAyano sthitisahAya AkAzAstikAyano avagAhaka tathA pudgaladravyano pUraNagalana, jIva dravyano cetanAlakSaNa, e sarva dravyanA vizeSaguNa kalA. ema lakSaNarUpa tathA dravyAMtarathI bhinna pADavAnuM mUla kAraNa te parama prakRSTa guNa kahiyeM. e pradhAna guNane anuyAyI vIjA je sAdhAraNa guNa te guNa paMcAstikAyAM pAmiyaM te nA nAma avinAzIpaNo, akhaMDapaNo, nityatvAdika dharma e paMcAstikAyane sarikhA che te mATe sAdhAraNa guNa tathA paMcA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stikAyamA koika astikAyamAM pAmiya. koikamAM na pAmiye te guNane sAdhAraNa asAdhAraNa kahiye, te sarva guNane yiSe / vizeSaguNane anuyAyi pravarte che te pravartananA kAraNa dravyamA eka paramasvabhAva paNo che, te paramasvabhAvane pariNamane | dravyanA sarvaguNa mukhya guNane anugameja pravata. te paramasvabhAva sarvadravyane viSa che eTale tera sAmAnya khabhAva kahyA. valI anekAMtajayapatAkAmAM kahyA che. tathAstitva, nAstitva, kartRtva, bhoktRtva, asarvagatatva, pradezavattvAdibhAvAH punaH tattvArthaTIkAyAM punarapyAdigrahaNaM kurvan jJApayatyatrAnantAvatvaM tara.zakAH mastArayantu sarva dharmAHpratipadaM pravacanatvena puMsA yathAsaMbhavamAyojanIyAH kriyAvattvaM paryAyopayogitA pradezASTakanizcalatA evaMprakArAH saMti bhUyAMsaH anAdipariNAmikA bhavanti jIvakhabhAvA dharmAdibhistu samAnA iti vizeSaH / artha-temaja astipaNo, nAstipaNo, kApaNo, bhoktApaNo, guNavaMtapaNo, asarvavyApipaNo, pradezavaMtapaNo, ityAdi. | anaMtasvabhAvavaMta dravya che. temaja tattvArtha TIkAmadhye pariNAmika bhAvanA bheda vakhANatAM kahyo che. punarapi Adi zabdanA grahaNa karatAM ema jaNAve che je vastu anaMtadharmavaMta che te sarva vistArI zake nahI to paNa dravya dravyane viSa pravacananA jANa puruSe jema saMbhave tena dharma joDavA. tathA kriyAvaMtapaNo je jJAnAdika guNa te lokAloka jANavAne prati samaya pravatte che. zrI bhASyakAreM jJAnAdi guNa te karaNa ane teja guNanI pravRtti te kriyA jANavI tathA dekhako te kArya Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kema dharmAstikAyAdikanA sarve guNa te traNa pariNatiya pariNAmI che, te mATe paMcAstikAya te arthakriyA kare che, te kri yAvaMtapaNo jANavo. sarvaparyAyano upayogIpaNo e paNa jIvasvabhAva che tathA pradezASTakanI nizcalatA e paNa jiivno| svabhAva che. tihAM dharmAdharma ane AkAza e traNa astikAyanA pradeza anAdi anaMtakAla avasthitapaNe che. pudgalane calaNapaNo sadA sarvadA che. pulaparamANu tathA pudgalaskaMdha te saMkhyAto kAla' athavA asaMkhyAto kAla ekakSetre rahe paNa pache avazya cala thAya. tathA jIvadravyane sakarmA saMsArIpaNe kSetrathI kSetrAMtara gamana bhavathI bhavAMtara gamanarUpa calatA che, te jIvane samyakdarzana samyakjJAna ane samyakcAritrane pragaTave sarva parabhASabhogIpaNo nivArave AtmasvarUpa niradhAraNa, svarUpa bhAsana svarUpa pariNamane karaghe, svarUpa ekatya, svadharmakartA svadharmabhoktApaNe, sakalaparabhAva tajave, nirAkaraNa, | niHsaMga, nirAmaya, nidvaMdva, niSkalaMka, nirmala, svIya anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra, arUpI, avyAvAca, paramAnaM4 damayI, siddhAtmA, siddhakSetra rahyA te sAdianaMtakAla sthira che. sakalapradeza sthira che, ane saMsArI jIva tenA ATha pradeza sadA sarvadA sthira che. te AThapradeza nirAbaraNe tathA AcArAMganI TIkA zailaMgAcAryakRta tenA lokavijayAdhyayanane prathamoddezake tadanena paMcadazavidhenApi yogenAtmA aSTau pradezAn vihAya taptabhAjanodakavadudarnamAnaiH sarvaraivAtmapradeza rAtmapradezAvaSTabdhAkAzasthaM kArmaNazarIrayogyaM karmadalikaM yad badhnAti tat prayogakarmetyucyate. / eTale ATha pradeze karma lAgatA nathI. ihAM koI puche je ATha pradeza nirAvaraNa cha to lokAloka kema jANatA nathI? tihAM uttara je Atma dravyanI je guNapravRtti te sarvapradezamile pravace to temAM e ATha pradeza alpa ke tethI ATha pradezamA %2 2 %* Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaguNa nirAvaraNa che paNa kArya karI zakatA nathI. jema agninu atyaMta sUkSma kaNIyu hoya temA dAhaka pAcaka prakAzaka | guNa che paNa alpatA mATe dAhakAdikArya karI zakatuM nadhI. | valI koha puche je e A aSTa pradeza te nirAvaraNa kema rahI zakyA ? tenuM uttara je calapradeza hoya tene karma lAge paNa acalapradezane karma lAge nahI. ema bhagavatIsUtre kayuM che. je eai, beai, calai, phaMdai, ghaTTai, se baMdhai, e pATha cha| 4 te mATe je cala hoya te baMdhAya ane ATha pradeza to acala che. tethI e ATha pradezane vaMdha nathI, tathA kAryAbhyAse pradeza bhelA thAya tethI pradezanA guNa paNa tihAM te kArya karavAne pravatta che tathA je dravyano je guNa je pradeze hoya te, guNa te pradeza mUkI anya kSetre jAya nahIM tathA jIvanA ATha pradeza sarvathA nirAvaraNa che. vIjA pradeze akSarano anaMtamo bhAga cetanA sarvadA ughADI che. e rIteM saMti ke. che. ghaNA anAdi pariNAmikabhAva te bhavaMti ke0 hoya. anAdi pariNAmikabhAva che te jIvanA bhAva che ane sapradezAdika dharmAstikAya pramukhane viSe samAna che ema jANavo. ityAdika / vizeSa svabhAva che. | bhinnabhinnaparyAyapravartanakhakAryakaraNasahakArabhUtAH paryAyAnugatapariNAmavizeSakhabhAvAH te ca ke, 1 pariNAmikatA, 2 kartRtA, 3 jJAyakatA, 4 grAhakatA, 5 bhoktRtA, 6 rakSaNatA, 7 vyApyAvyApakatA, 8 AdhArAdheyatA, 9 janyajanakatA, 10 agurulaghutA; 11 vibhUtakAraNatA, 12 kA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lis. - rakatA, 13 prabhutA, 14 bhAvukatA, 15 abhAvukatA, 16 svakAryatA, 17 sapradezatA, 18 gatisvabhAvatA, 19 sthitikhabhAvatA, 20 avagAhakakhabhAvatA, 21 akhaNDatA, 22 acalatA, 23 asaGgatA, 24 akriyatA, 25 sakriyatA ityAdi svIyopakaraNapravRttinaimittikAH "uktaM ca sammatau AropopacAreNa yathadayekSate samavastudharmaH upAdhitAbhavanAt na copAdhirvastusanA iti // artha-have vizeSa svabhAva kahe che. bhinnabhinna je paryAya che tenu kArya kAraNapaNe je pravartana tenA sahakArabhUta je. paryAyAnugata pariNAmi evA je svabhAva te vizeSa svabhAva kahiye. tenA aneka bheda che. ve zrIharibhadrasUrikRta zAstrAtaH / / [samuccaya graMthamA kahyA che te kahe che. / 1 sarva dravyane potAnA guNa samaya samayamA kArya karave pravarte te bhinnabhinna pariNAme pariName te sarva potAnA guNa tene * kAraNika che te pariNAmikapaNo kahiye, 2 tatra kanRtvaM jIvasya nAnyeSAM tihAM AtmA kA che eTale katApaNo jIva "appA kattA vikattA ya" iti uttarAdhyayanavacanAta, 3 jJAyakatA jANapaNAnI zakti jIvane viSa ke. * jJAnalakSaNa jIva che. te mATe ginhaI kAyieNaM iti AvazyakaniyuktivacanAt , 4 grAhakazakti paNa jIvane che. gRhNAtIti * kriyAno kartA jIva che, 5 bhoktAzakti paNa jIvamA che. "jo kuNai so bhuMjai yaH kartA sa eva bhoktA" iti vacanAt. 1 rakSaNatA, 2 vyApakatA, 3 AdhArAdheyatA, 4 janyajanakatA tattvArthavRtti madhye che tathA aguruladhutA, vibhutA, kara, Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *** * mINatA, kAryatA, kArakatA, e zaktinI vyAkhyA zrIvizeSAvazyakeM che, bhAvukatA tathA abhAvukatA zakti te zrIharibhadra sUrikRta bhAbuka nAme prakaraNa madhye kahi che. | ema keTalIka zakti jainanA tarkagraMtho je anekAMtajayapatAkA sammati pramukhamA che tathA Urdhvapracayazakti ane tiryaka pracayazakti, oghazakti, samucitazakti, e sarva saMmatigraMthane viSe che. tathA je dviguNI AtmA mAne te sarvadharma zaktirUpa |ja mAne che teNe dAnAdikalabdhi avyAyAdhasukha pramukha zaktimAnI che. ihA~ vyAkhyAMtare je guNakaraNa che tene karttAdikapaNo te sAmarthya che, jANavo dekhavo te kArya cha, keTalIka zakti jIvamAMja che, ane keTalIka paMcAstikAya madhye che. | tathA devasenakRta nayacakramadhye jIvane acetana svabhAva, mUrta svabhAva, tathA pudgala paramANune cetana svabhAva, amUrta svabhAva | | kahyA te asat che, eto AropapaNe koika kahe te kathanamAtra jANavo. paNa e bAta chatImA nathI, je dharma AropeM tathA upacAre gaveSAya te vastuno dharma nathI. upAdhithI thAya che, te mATe je upAdhi te vastunI sattA nathI ema dhAra. dharmAstikAye amUrtIcetanAkriyagatisahAyAdayo gunnaaH| adharmAstikAye amUrtI cetanAkriyasthitisahakArAdayo gunnaaH| AkAzAstikAye amUrtIcetanAkriyAvagAhanAdayo gunnaaH| pudgalAstikAye mUrtIcetanasakriyapUraNagalanAdayo varNagandharasasparzAdayo gunnaaH| jIvAstikAve jJAnadarzanacAritravIryA'vyAvAdhAmU gurulabbanavagAhAdayo gunnaaH| evaM pratidravyaM guNAnAmanantatvaM jnyeym|| ** *** Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha - dharmAstikAyanA guNa cAra 1 arUpI, 2 acetana, 3 akriya, 4 gatisahAya ityAdi anaMtaguNa che. adharmAstikAyanA guNa cAra 1 arUNI, 2 acetana, 3 akriya, 4 sthitisahAya, ityAdi anaMtaguNa che. AkAzAstikAyanA guNa cAra 1 arUpI, 2 acetana, 3 akriya, 4 avagAhanAdika anaMtaguNa che. pudgalAstikAyanA guNa cAra ke 1 rUpI, 2 acetana, 3 sakriya, 4 pUraNagalana. 1 varNa, 2 gaMdha, 3 rasa, 4 sparza ityAdika guNa anaMtA che. jIvAstikAyane viSe 1 jJAna, 2 darzana, 3 cAritra, 4 vIrya, 5 anyAvAdha, 6 arUpI, 7 agurulaghu, 8 anavagAhAdika anaMtaguNa che, e rIteM dravyaneviSe anaMtAguNa jANavA. paryAyAH SoDhA dravyaparyAyA asaMkhyeyapradezasiddhatvAdayaH / 1 dravyavyaJjanapacAH dravyANAM vizeSaguNAzcetanAdayazcalanasahAyAdayazca 2 guNaparyAyAH guNA vibhAgAdayaH 3 guNavyaJjanaparyAyA jJAyakAdayaH kAryarUpAH matijJAnAdayaH jJAnasya, cakSurdarzanAdayo darzanasya, kSamAmAIvAdayaH cAritrasya, varNagandharasasparzAdayo mUrttasya ityAdi 4 svabhAvaparyAyA agurulaghuvikArAH te ca dvAdazaprakArAH SadguNahAnivRddhirUpAH avAggocarAH ete paJca paryAyAH sarvadravyeSu, vibhAvaparyAyAH jIve naranArakAdayaH // punale vyaNukto'NaMtANukaparyantAskandhAH Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | artha have nayajJAna karavAno adhikAra kahe hai, tihAM dravyAstikanayanA mUla be bheda che. 1 zuddha dravyAstika, 2 . azuddha dravyAstika, ane devasenakRta paddhatimAM dravyAstikanA daza bheda karyA che te sarva e be bheda madhye samAya cha, tathA || te sAmAnya svabhAvamAM samANA che te mATe ihAM na cakhANyA. / have paryAyanA cha bheda kahe cha tihAM prathama 1 je dravya vipa ekatvapaNe rahyA je jIvAdikanA asaMkhyAtA pradeza tathA AkAzanA anaMtA pradeza e dravya paryAya kahiye, 2 siddhatvAdika akhaMDatvAdika tathA dravyano vyaMjaka ke0 pragaTapaNo je ||mAne che te dravya vyaMjana paryAya kahiye. | dravyano vizeSa guNa je anya dravyamA nathI tene vizeSa guNa kahiye. te jIvane cetanAdika ane dharmAstikAyamAM calaNasahakAra tathA adharmAstikAyamA sthirasahakAra, AkAzamA avagAhadAna, pudgalamAM pUraNagalaNarUpa e sarva dravyanI bhinna-10 tAMne pragaTa kare che te mATe e dharmane dravya vyaMjana paryAya kahiye.. 3 eka guNanA avibhAga anaMtA che teno piMDapaNo te guNaparyAya kahyei 4 guNavyaMjana paryAya te jJAnano jANaMgapaNo / | tathA cAritrano sthiratApaNo ityAdika athavA jJAnaguNanA bhedAMtara jJAnanA bheda je bhatijJAnAdika pAMca tathA darzanaguNanA cakSudarzanAdika bheda tathA cAritra guNanA kSamAdika bheda, pudgalano rUpI guNa tenA bheda varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMsthAnAdika, arUpI guNanA avanne, agaMdhe, arase, aphAse, ityAdika cAra cAra jANavA te guNa vyaMjana paryAya, 5 svabhAva paryAya te vastuno koika svabhAvaja evo he te agurulaghupaNe che. cha prakAranI vRddhi tathA cha prakAranI hAni evI rIte, AKSHARDHA Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra prakAre pariName che. ihAM koi prerakano yoga nathI. vastune mUla dharmano hetu che. enuM svarUpa purUM vacanagocara nathI. anubhava gamya nathI. kemake zrIThANAMgasUtranI TIkA madhye zrutajJAna vRddhinA sAta aMga che tihAM prathama sUtraaMga, vIjuM / niyukti aMga, 3 bhASyaaMga, 4 cUrNivAlo sUtrAdi sarvanA artha kahe che. 5 TIkA vyAkhyA niraMtara e pAMca aMga to graMtharUpa che. tathA chaTho aMga paraMparArUpa che tathA sAtamuM aMga anubhava e sAte kAraNe vinaya sahita bhaNatA suNatAM thakAM, sAcA artha pAmine AtmAnu jJAna nirmala thAya. zrI bhagavatIsUtre "gAthA" suttattho khalu paDhamo vIo niyuttimisio bhaNio, taiyo a niravaseso, esa vihi hoi aNuoge, e pAMca paryAya kahyA te sarva dravya madhye che. _ vibhAva paryAya te jIva tathA pudgala madhyeja che, te vibhAva paryAya jIyane naranArakIpaNuM pAmaq te tathA pudgalano vyaNuka tryaNukAdika khaMdhano milavU, anaMtANuka paryaMta anaMtapudgala skaMdharUpa te vibhAva paryAya kahiye. mervAdyanAdinityaparyAyAH caramazarIratribhAganyUnAvagAhanAdayaH sAdinityaparyAyAH sAdisAntaparyAyA bhavazarIrAdhyavasAyAdayaH anAdisAntaparyAyA bhavyatvAdayaH tathA ca nikSepAH sahajarUpA vastunaH paryAyAH evaM catvAro vatthupajjAyA iti bhASyavacanAt nAmayukte prati vastuni nikSepacatuSTayaM yuktam uktaM cAnuyogadvAre jattha ya jaM jANijjA, nimkhevaM nikvive niravasesaM, jatthavi ya no jANijjA, caukkayaM nivikhave tattha, // 1 // tatra nAmanikSepaH sthApanAnikSepaH Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ inamanikSepaH bhAvanikSeSa: lala nAganikSepo dvividhaH sahajaH sAGketikazca, sthApanA'pi dvividhA sahajA AropajA ca, dravyanikSepo dvividhaH Agamato noAgamatazca tatra AgamataH tadarthajJAnAnupayuktaH noAgamato jJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAnidhA, bhAvanikSepo dvividhaH Agamato noAgamatazca tadjJAnopayuktaH tadguNamayazca vastu khadharmayuktaM tatra nikSepA vastunaH svaparyAyA dharmabhedAH artha-pudgalanu merupramukha te anAdinityaparyAya che. jIvanI siddhAvasthA, siddhAvagAhanAdika, te sAdinityaparyAya che, tathA bhAca ane zarIra tathA adhyavasAya e traNa prakAranA yogasthAna je vIryanA kSayopazamathI UpanA temAM kaSAyasthAna ) je cetanAno kSayopazama kaSAyanA udayI milyA ane saMyamasthAna je cAritrano kSayopazama pariNamI je cetanAdika guNa lie sarva adhyavasAyasthAnaka te sAdisAMtaparyAya che, tathA siddhigamanayonyatA dharma te bhavyapaNo e paryAya te anAdi / disAMta che, je siddhatvapaNo pragaTe bhavyatvaparyAyano vinAza che te mATe anAdikAlano che paNa aMta thayA sahita che, mATe anAdi sAMtaparyAya che, ema paryAya aneka jANavA. tathA vastumA sahajanA je cAra nipekSA che te paNa vastunA svaparyAya che, te zrIvizeSAvazyakanI bhASyamadhye kahyo che. "cattAro vatthupajAyA" e vacana che te mATe svaparyAya kahiye. valI zrIanuyogadvArasUtramA kahyo che, jihAM je vssunaa| 2 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeTalA nikSepA jANiye tihAM te vastunA teTalA nikSepA kariveM. kadAcit vadhatA nikSepA bhAsanamAM na Ave topaNa 1| nAma, 2 sthApanA, 3 dravya, 4 bhAva, e cAra nikSepA to avazya karavA, temA nAmanikSepAnA ce bheda che. 1 sahajanAma, 2 sAMketikanAma, te koino karyo nAma, tathA sthApananA ve bheda che. 1 sahajasthApanA te vastunI avagA-* hanArUpa, 2 AropasthApanA te AropathI thaI mATe kRtrima kahiye, AropajA kahiye. have dravya nikSepAnA ve bheda che te kahe 15 che, 1 AgamathI dravya nikSepo te je je puruSanA svarUpanA jANapaNe hamaNAM te upayogeM nathI te AtmadravyanikSepa je vastu te 6 guNasahita che, paNa hamaNAM tepaNe vartatA nathI. tehanA traNa bheda che. 1 jJazarIra jehanA hatA paNa maraNa pAmyA tethI tenu zarIra je RSabhadevanA zarIranI bhakti zrIjaMbUdvIpa paznatImAM che, 2 bhavyazarIra te hamaNAM to guNamaya nI paNa guNamaya thaze, jema ayamattAmuni, e bhavyazarIra jANavo, 3 tadvyatirikta je te guNe varte che paNa te upayogeM hamaNAM vartatA nathI. __bhAvanikSepAnA ye bheda 1 AgamathI bhAvanikSepo te AgamanA arthano jANa valI te upayoge dharte che, 2 noAgamathI * bhAvanikSepo te jepaNe jJa varte che teja rUpa che, e rIteM nikSepA kahevA. e cAra nikSepAmA pahelA traNa nikSepA te kAraNarUpa che, ane cotho bhAvanikSepo te kAryarUpa che, te bhAvanikSepAne nipa-TU jAvatAM pahelA traNa nikSepA pramANa che nahIkA apramANa che. pahelA traNa nikSepA dravyanaya che. eka bhAvanikSepo te bhAvanaya che. bhAvanikSepAne aNanipajAvatAM ekalI dravyanI pravRtti te niSphala che. ema zrIAcArAMganI TIkAmA lokavijaya adhyayane kahuM che te lakhIye chaiye. "phalameca guNaH phalaguNaH phalaM ca kriyA bhavati tanyAzca kriyAyAH samyagdarzanajJAnacAritra-6 CHARAC6-*-* Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahitAyA aihikAmuSmikAtha pravRttAyAH anAtyaMtiko'naikAntiko bhavet phalaM guNopyaguNo bhavati samyakdarzanajJAnacAritrakriyA yAstvekAntikAnAvAdhasukhAkhyasiddhiguNo'vApyate etaduktaM bhavati samyagdarzanAdikava kriyAsiddhiH phalaguNena phalavatyaparA tu sAMsArikasukhaphalAbhyAsa eva phalAdhyAropAnniSphaletyarthaH" eTale rakhanayI pariNasavitA ne diyA kasIdesI saMsArita sakha thAya te kriyA niSphala ke e pATha che mATe bhAva nikSepAnA kAraNa vinA pehelA traNe nikSepA niSphala che nikSepA to mUlagI vastunA paryAya che dravyano svadharmaja che. nayAstu padArthajJAne jJAnAMzAH tatrAnantadharmAtmake vastunyekadharmonnayanaM jJAnaM nayaH tathA "ratnAkare" nIyate yena zrutAkhyapramANaviSayIkRtasyArthasyAMzastaditarAMzaudAsInyataH sa pratipatturabhiprAyavizeSo nayaH, svAbhipretAdaMzAditarAMzApalApI punarnayAbhAsaH, sa vyAsasamAsAbhyAM dviprakAraH vyAsato'nekavikalpaH samAsato dvibhedaH dravyArthikaH paryAyArthikaH tatra dravyArthikazcaturdhA 1 negama, 2 saGgraha, 3 vyavahAra, 4 RjusUtrabhedAt , paryAyArthikastridhA, 1 zabda, 2 samabhirUDha, 3 evaMbhUtabhedAt , | artha-je naya che te padArthanA jJAnane viSe jJAnanA aMza che. tihAM nayana lakSaNa kahe che. anaMta dharmAtmaka je bastu / eTale jIvAdika eka padArdhamA anaMtA dharma che teno je eka dharma gaveSyo to paNa anya ke0 bIjA anaMtA dharma temAM rahyA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che teno uccheda nahI ane grahaNa paNa nahI eka dharmanI mukhyatA karavI te naya kahiyeM, te nayanA vyAsa ke vistArathI aneka bheda che ane samAsa ke0 saMkSepathI ve bheda che 1 dravyArthika, 2 pAryAyArthika, te ratnAkarAvatArikAgraMthathI lakhiye chaiyeM " dravati droSyati adudravat tAMstAn paryAyAniti dravyaM tadevArthaH so'sti yasya viSayatvena sa dravyArthikaH." je varttamAna paryAyane drave che ane AgAmikakAleM dravase tathA atItakAleM dravato hato te dravya kahiye teja che artha te bhuva ane prayojana viSayapaNe jene te dravyArthika kahiye. eTale paryAya te janya ane dravya te janaka ko tathA dravya paryAya te utpAda vinAzarUpa che ukta ca. "paryeti utpAdavinAzau prApnotIti paryAyaH sa evArthaH so'sti yasyAsau paryAyArthikaH " je upajavA viNazavAno pari ke0 navA navApaNe eti ke pAme teja artha prayojana tene paryAyArthika kahiyeM. te dravyArthika paryAyArthika e ve dharmane dravya tathA paryAya kahiyeM. ihAM koika puche je bIjo guNArthika kema kahetA nathI ? te valI ratnAkarAvatArikA madhye ko che " guNasya paryAye evAntarbhUtatvAt tena paryAyArthikenetra tat saGgrahAt." je guNa te paryAyane viSe aMtarbhUta che te paryAcArthika madhyeja saMgrahyo che. te paryAya ve bhede che eka sahabhAvi bIjo krama bhAvi. temAM sahabhAvi te guNa che te paryAyane viSe aMtarbhUta che, tihAM dravya paryAyathI vyatirikta sAmAnya vizeSa e ve dharma che mATe sAmAnya vizeSa be nayavattA kema kahetA nathI ? ema koi puche tene uttara. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je " dravyaparyAyAbhyAM vyatiriktayo sAmAnyavizeSayoraprasiddheH tathAhi dviprakAraM sAmAnyamuktamUrdhvatA sAmAnyaM tiryak[sAmAnyaM ca tatrordhvasAmAnyaM dravyameva tiryaksAmAnyaM tu prativyaktisadRzapariNAnalakSaNaM vyaJjanaparyAya eva. " pAThathI Urdhva sAmAnya te dravyano dharma che ane tiryaksAmAnya te paryAya dharma che "vizeSo'pi vaisAdRzyavivarttalakSaNaM paryAya evA| ntarbhavati naitAbhyAmadhikanayAvakAzaH " e vizeSapaNe aneka rIteM vartavAno lakSaNa che te paryAyane vipe aMtarbhAva che te mATe bhinna nayano avakAza nathI. e ve naya madhyeja aMtarbhAva che. temAM valI dravyArthikanA cAra bheda che 1 naigama, 2 saMgraha, 3 vyavahAra, 4 RjusUtra tathA patrayArthikanA traNa bheda che 1 zabda, 3 samabhirUDha, 3 evaMbhUta. vikalpAntare RjusUtrasya paryAyArthikatApyasti sa naigamastriprakAraH AropAMzasaGkalpabhedAd vizeSAvazyake tUpacArasya bhinnagrahaNAt caturvidhaH / na eke gamA AzayavizeSA yasya sa naigamaH tatra catuHprakAra AropaH dravyAropaguNAropakAlAropakAraNAdyAropabhedAt tatra guNe dravyAropaH paJcAstikAyavartanAguNasya kAlasya dravyakathanaM etadguNe dravyAropaH 1 jJAnamevAtmA atra dravye guNAropaH 2 varttamAnakAle atItakAlAropaH adya dIpotsave vIranirvANaM, vartamAne anAgatakAlAropaH adyaiva padmanAbhanirvANaM, evaM paD bhedAH kAraNe kAryAropaH vAhyakriyAyA dharmakhaM dharma Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * kAraNasya dharmatvena kathanaM / saGkalpo dvividhaH khapariNAmarUpaH kAryAntarapariNAmazca aMzo'pi dvividhaH bhinno'bhinnazcatyAdi zatabhedo naigamaH / | artha-balI vikalpAMtare RjusUtra te paryAyArthikamAM paNa kahyo che. kemake e vikalparUpa naya che te mATe. temAM naiga-31 manA traNa bheda che 1 Aropa, 2 aMza, 3 saMkalpa tathA vizeSAvazyakamAM cotho bheda paNa upacArapaNa kahe che, nathI eka gamo abhiprAya jeno te naigamanaya kahiyeM. eTale aneka AzayI che te naigamanayanA cAra bheda che te madhye AropanA cAra |makAra cha. 1 dravyAropa, 2 guNAropa, 3 kAlAropa, 4 kAraNAdyAropa. 1 tihAM guNAdikane viSe dravyapaNo mAnavo te dravyAropa. jema vartanA pariNAma te paMcAstikAyano pariNamana dharma cha| hai| tene kAladravya kahi bolAnyo e kAla te bhinna piMDarUpa dravya nathI. paNa AropeM dravya kahyo che mATe dravyAropa ane| dravyane viSe guNano Aropa karavo. jema jJAnaguNa che paNa jJAnI teja AtmA ema jJAnane AtmA kahyo te guNano Aropa kasyo mATe guNAropa. tathA jema zrIvIranivANa thayA tene to ghaNo kALa gayo che paNa Aja dIvAlInA dIvaseM vIrano nihNa che ema kahevU e vartamAnamA atItano Aropa koM. athavA Aja zrIpadmanAbha prabhuno nirvANa che, ema kahe, tema vartamAnane viSe anAgata kAlano Aropa che. evI rIte valI atItanA ye bheda che tathA evIja rIte anAgatanA ke bheda che temAnanA be bheda Upara kahA te sarva malIkAlAropanA cha bheda jANavA. valI kAraNa viSe kAryano Aropa karavI te kAraNa cAra che. 1upAdAna kAraNa, 2 nimitta kAraNa, 3 asAdhAraNa ATION * * * Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa, 4 apekSA kAraNa, temAM bAhyadravyakriyA te sAdhyasApekSavAlAne dharmanuM nimitta kAraNa che, topaNa ene dharmakAraNa kahiye. temaja zrItIrthakara mokSanuM kAraNa che tethI tene tArayANaM kahyo te kAraNane viSe karttApagAno Aropa kayoM ema. AropatA aneka prakAreM che. te kAraNAdyAropa valI saMkalpanaigamanA be bheda che 1 svapariNAmarUpa je vIrya cetanAno je nako navo kSayopazama te levo. bIjo kAAMtara nave nave kArye navA navA upayoga thAya te e ve bheda thayA. tathA aMza gamanA [paNa ce bheda che, 1 bhinnAMza te jUdo aMzaskaMdhAdikano bIjo abhinnAMza te je AtmAnA pradeza tathA guNanA avibhAga ityAdika e sarva naigamanayanA bheda jANavA eTale naigamanaya kahyo. sAmAnyavastusattAsamAhakaH saGgrahaH sa dvividhaH sAmAnyasaGgraho vizeSasaGgrahazva, sAmAnyasaGgraho dvividhaH mUlata uttaratazca, mUlato'stitvAdibhedataH SaDvidhaH uttarato jAtisamudAyabhedarUpaH jAtitaH gavi gotvaM, ghaTe ghaTatvaM, vanaspato vanaspatitvaM, samudayataH sahakArAtmake vane sahakAravanaM, manuSyasamUhe manuSyavRdaM, ityAdi samudAyarUpaH athavA dravyamiti sAmAnyasaGgrahaH jIva iti vizeSasaGgrahaH tathA vizeSAvazyake "saMgahaNaM saMginhai saMginhaMteva teNa jaM bheyA to saMgaho saMgihiya piMDiyatthaM vaujassa" saMgrahaNaM sAmAnyarUpatayA sarvavastunAmAkroDanaM saGgrahaH athavA sAmAnyarUpatayA sarva gRhNAtIti saGgrahaH athavA sarve'pi bhedAH sAmAnyarU Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R ELAXXSAX patayA saGgrahmante aneneti saGgrahaH athavA saMgRhItaM piNDitaM tadevArtho'bhidheyaM yasya tat saGgRhItapiNDitArtha evaMbhUtaM vaco yasya saGgrahasyeti saGgrahItapiNDitaM tat kimucyate ityAha saMgahiya mAgahIyaM saMpiDiyamegajAimANIyaM // saMgahiyamaNugamo vA vaire gopiMDiyaM bhaNiyaM // 1 // sAmAnyAbhimukhyena grahaNaM sagRhItasaGgraha ucyate, piNDitaM tvekajAtimAnitamabhidhIyate piNDitasaGgrahaH atha sarvavyaktiSvanugatasya sAmAnyasya pratipAdanamanugamasaGgraho'bhidhIyate vyatirekastu taditaradharmaniSedhAd grAhyadharmasaGgrahakArakaM vyatirekasaGgraho bhaNyate yathA jIvojIva iti niSedhe jIksaGgraha eva jAtaH ataH 1 saGgraha, 2 piNDitArtha, 3 anugama, 4 vyatirekabhedAccaturvidhaH athavA svasattAkhyaM mahAsAmAnyaM saMgRhNAti itarastu gotvAdikamavAntarasAmAnyaM piNDitArthamabhidhIyate mahAsattArUpaM avAntarasattArUpaM "egaM niccaM niravayavamakiyaM savagaM ca sAmannaM * etat mahAsAmAnyaM gavi govAdikamavAntarasAmAnyamiti saMgrahaH // ____* ekaM sAmAnya sarthana tasyaiva bhAvAt tamA nityaM sAmAnya avinAzAttathA tirakya adezasvAt, akriya dezAntaragamanAbhAvAt sarvagataM va sAmAgdha | akriyaravAditi // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACC-A artha-have saMgrahanaya kahe che sAmAnye mUla sarva dravya vyApaka nityatvAdika sattApaNe rahyA je dharma teno je saMgraha kre| ve saMgraha kahiye tenA be bheda che 1 sAmAnya saMgraha, 2 vizeSa saMgraha valI sAmAnya saMgrahanA ve bheda che 1 mUla sAmAnya saMgraha, 2 uttara sAmAnya saMgraha valI mUla sAmAnya saMgrahanA astitvAdika cha bheda che te pUrvaM kahyA che tathA uttara sAmAnyanA ve bheda che, 1 jAtisAmAnya, 2 samudAyasAmAnya tihAM gAyanA samudAyamA gotvarUpa jAti che tathA ghaTasamudAyamA ghaTatvapaNo ane vanaspatine viSe vanaspatitvapaNo te jAtisAmAnya kahyo ane AMbAnA samUhaneM viSa aMbavana kahe tathA 8 manuSyanA samUhamAM manuSya grahaNa thAya te samudAya sAmAnya ra uttara sAmAnya cakSudarzana tathA acakSudarzanane grAhIka te avadhidarzana tathA kevaladarzanI grahavAya che athavA 1 sAmAnyasaMgraha, 2 vizeSasaMgraha tihAM cha dravyanA samudAyane dravya kahyu e sAmAnya saMgraha ihAM sarvano grahaNa thayo che ane jIvane jIvadravya kahI ajIvadravyathI |x/ jUdo bheda pADyo e vizeSasaMgraha e vizeSasaMgrahano vistAra ghaNo che tathA vizeSAvazyakathI saMgrahanayanA cAra bheda te lakhiye | chiye mUla pAThamAM kahelI gAthAno artha che. | saMgrahaNaM ke0 ekaTho ekavacana madhye eka adhyavasAya upayogamA samakAleM grahevU sAmAnyarUpapaNe sarva vastuno AkroDaNa grahaNa karavo te saMgraha kahiye athavA sAmAnyarUpapaNe sarva saMgraha kare ve saMgraha kahiye, athavA jeyakI sarva bheda sAmAnya paNe grahiyeM tene saMgraha kahiye, athavA saMgRhItaM piNDitaM ke0 je vacanathI samudAyaartha grahavAya te saMgraha vacana kahiye tenA cAra bheda che. 1 saMgRhIta saMgraha, 2 piNDita saMgraha, 3 anugama saMgraha, 4 vyatireka saMgraha. AGAR Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramA 1 // 1 sAmAnyapaNe vahaeNcaNa vinA grahaNa thAya evo je upayoga athavA evaM vacana athavA evo dharma ko ipaNa vastune vize mULa hoya tene saMgRhIta saMgraha kahiye. 2 ane ekajAti mATe ekapaNI mAnine te ekamabhyaM savanI grahaNa thAya jema "ege AyA" "ege puggale" ityAdi | vastu anaMti cha paNa jAti eka mATe grahavAya che te bIjo piMDita saMgraha kahiye. 3 je aneka jIvarUpa aneka vyakti che te sarvamA pAmiyeM jema sacitmayo AtmA eTale sarvajIva tathA sarvapradeza sarvaguNa te jIvanAM lakSaNa che ene anugama saMgraha kahiye. tathA jene nA kaheve tethI itarano sarva saMgrahapaNe jJAna thAya te jema ajIva che vAre je jIva nahI te ajIva kahiye eTale koika jIva che ema vyatireka vacane TeyoM tathA upayoga jIvano grahaNa thAya te vyatireka saMgraha kahiye. ___ athavA saMgrahanaya ve bhedeM kahevAya che. 1 mahAsattArUpa, 2 avAMtarasattArUpa e rIte paNa saMgrahano svarUpa kahyo che. ki "saditi bhaNiyammi jamhA, savatthANuppavattae buddhI | to sadhaM sattamattaM nasthi tadatthaMtara kiMci // 1 // " yadyasmAt sadi tyevaM bhaNite sarvatra bhuvanatrayAMtargatavastuni buddhiranupravartate pradhAvati nahiM tat kimapi vastu asti yat sadityukte jhagiti buddhau na pratibhAsate tasmAt sarva sattAmAtraM na punaH arthAtaraM tat zrutasAmarthyAt yat saMgraheNa saMgRhyate tena pariNamanarUpa tvAdeva saMgrahasyeti" eTale traNe bhuvanamAM ehayI vastu koi nathI je saMgrahahnayane grahaNamA AvatI nathI jeje vastu che te sarva Mi saMgrahanayamAM grahavANI ja che e saMgrahanaya kahyo. / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahagRhItavastubhedAntareNa vibhajanaM vyavaharaNaM pravarttanaM vA vyavahAraH, sa dvividhaH zuddho'zuzca / zuddha dvividhaH vastugatavyavahAraH dharmAstikAyAdidravyANAM svasvacalanasahakArAdijIvasya lokAlokAdijJAnAdirUpaH svasaMpUrNaparamAtmabhAvasAdhana rUpo guNasAdhakAvasthArUpaH guNapyArohAdisAdhanazuddhavyavahAraH / azuddhopi dvividhaH sadbhUtAsadbhUtabhedAt sadbhUtavyavahAro jJAnAdiguNaH parasparaM bhinnaH, asadbhUtavyavahAraH kaSAyAtmAdi manuSyo'haM devo'haM / so'pi dvividhaH saMzleSitAzuddhavyavahAraH zarIraM mama ahaM zarIrI / asaMzleSitAsadbhUtavyavahAraH putrakalatrAdiH, tau ca upacaritAnupacaritavyavahArabhedAd dvividhau tathA ca vizeSAvazyake "vavaharaNaM vavahAra esa teNa vavahArae va sAmannaM / vavahAraparodha jao visesao teNa vavahAro // " vyavaharaNaM vyavahAraH, vyavaharati sa iti vA vyavahAraH, vizeSato vyavadriyate nirAkriyate sA - mAnyaM teneti vyavahAraH loko vyavahAraparo vA vizeSato yasmAttena vyavahAraH / na vyavahArA svadharmapravartitena Rte sAmAnyamiti svaguNapravRttirUpavyavahArasyaiva vastutvaM tamaMtareNa tadbhA Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAt sa dvividhaH vibhajana, 1 pravRtti, 2 bhedAt / pravRttivyavahArastrividhaH vastupravRttiH 1 sAdhanapravRttiH 2 laukikapravRttizca 3 sAdhanapravRttistredhA lokottara, lokikA, 2 kuprAvacanika, 3 bhedAt iti vyavahAranayaH zrIvizeSAvazyake || artha - have vyavahAranayanI vyAkhyA kare he saMgrahanayeM gRhIta je vastu tene bhedAMtare vibhajana ke0 baheMca te vyavahAranaya jema dravya evaM sAmAnya nAma kahyuM temAM valI veMcaNa kariye je dravyanA ve bheda che. 1 jIva dravya, 2 ajIva dravya, valI temAM paNa beheMcaNa kariyeM je jIvanA ve bheda 1 siddha bIjA saMsArI ema veMheSaNa karavI te sarva vyavahAranayano svabhAva jANavo athavA vyavaharaNa ke0 pravarttana te vyavahAranaya tenA ke bheda che. 1 zuddha vyavahAra, 2 azuddha vyavahAra, valI zuddha vyavahAranA ve bheda che. 1 sarva dravyanI svarUparUpa zuddhapravRtti jema dharmAstikAyanI calaNasahAyatA tathA adharmAstikAyanI sthirasahAyatA tathA jIvanI jJAyakatA ityAdikane vastugata zuddha vyavahAra kahiyeM, 2 dravyano utsarga nipajavA mATe ratnatrayI zuddhatA guNasthAne zreNI ArohaNarUpa te sAdhanazuddha vyavahAra kahiyeM. valI azuddha vyavahAranA ve bheda che. 1 sadbhUta, 2 asadbhUta temAM je kSetre avasthAne abhedeM rahyA je jJAnAdi guNa tene paraspara bhedeM kaddevA te sadbhUtavyavahAra. tathA jema krodhI huM mAnI hUM athavA devatA huM manuSya huM ityAdi devatApaNo te hetupaNe pariNamatAM grahmA je devagativi Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAkI karma tene udayarUpa parabhAva che tepaNa yathArtha jJAna vinA bhedajJAnazUnya jIvane eka karI mAne the te azuddha vyavahAra | kahiye tenA be bheda che. 1 saMzlepita azuddha vyavahAra te je zarIra mAruM huM zarIrI ityAdika saMzleSita asadbhUta vyavahAra, 2 asaMzleSita azuddha vyavahAra te A putra mAro dhanAdika mArA ema kahevaM te asaMzleSita asadbhUta vyavahAra tenA upacarita anupacarita e ve bheda jANavA. ___ tathA vizeSAvazyaka mahAbhASyamA kayuM che je vyavahAranayanA mUla ve bheda che eka vehecaNarUpa vyavahAra bIjo pravRtti / vyavahAra te valI pravRttinA traNa bheda cha, 1 vastu pravRtti, 2 sAdhana pravRtti, 3 laukika pravRtti temAM valI sAdhana pravRttinA traNa bheda che, 1 je arihaMtanI AjJArtha zuddha sAyamanAgaloka saMsAra bAlabhoga AzaMsAdi doSa rahita je ratnatrayInI pariNati parabhAvatyAga sahita te lokottara sAdhana pravRtti, 2 je syAdvAda vinA mithyAbhiniveza sahita 1 sAdhanapravRtti te kuprAvanika sAdhanapravRtti, 3 ane je lokanA svasvadeza kulanI cAle pravRtti te lokavyavahAra pravRti / e praNa pravRtti kahiye. e vyavahAranayanA bheda jANavA. tihAM dvAdazasAra nayacakramAM ekeka nayanA so so bheda kahyA cha / te jainazAsana rahasyanA jANa jIve te graMthamArthI dhAravA e vyavahAranaya kahyo.. ujjaM Rju surya nANamujusuyamassa so'yamujjuo / suttayai vA jamujuM vatdhuM teNujusutto tti // 1 // ujjati RjuzrutaM sujJAnaM bodharUpaM tatazca Rju avakramzrutabhasyaso'yamRjuzrutaM vA athavA Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rju ava vastu sUtrayatIti RjusUtra iti kathaM punaretadabhyupagatasya vastuno'vakatvamityAha // paJcupannaM saMpayamuppannaM jaM ca jassa patteyaM / taM Rju tadeva tassatthi u vakkammannaMti jamasaMtaM // 2 // yatsAMpratamutpannaM varttamAnakAlInaM vastu, yacca yasya pratyekamAtmIyaM tadeva tadubhayasvarUpaM vastu pratyutpannamucyate tadevAsau nayaH Rtu pratipAdyate tadeva ca vartamAnakAlInaM vastu tasyArjusUtrasyAsti anyatra zeSAtItAnAgataM parakAryaM ca yadyasmAt asadavidyamAnaM tato asattvAdeva tadvakramicchatyasAviti / ata eva uktaM niryuktikRtA "paccapannagAhI ujusuyanayavihI muNeyoti" yat kAlatraye vartamAnamaMtareNa vastutvaM uktaM ca yataH atItaM anAgataM bhaviSyati na sAMprataM tad vartate iti vartamAnasyaiva vastutthamiti atItasya kAraNatA anAgatasya kAryatA janyajanakabhAvena pravartate ataH RjusUtraM vartamAnagrAhakaM tad vartamAnaM nAmAdiccatuHprakAraM grAhyam // artha - have RjusUtranaya kahe che Rju ke0 sarala che zruta ke0 bodha te RjusUtra kahiyeM Rju zabde avakra eTale samo che zruta jene te RjusUtra kahiyeM athavA Rju avakapaNe vastune jANe kahe te RjusUtra kahiye te vastuno vakrapaNo kema jANiyeM te kahe che sAMprata ke vartamAnapaNe upano je vartamAnakAleM vastu te RjusUtra kahiyeM anya je atIta anA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * TARAKAR gata te RjusUtranI apekSAyeM achato cha kemake atIta to viNasIgayo che ane anAgata AvyoM nathI tevAreM atItaanAgata e ve avastu che ane je vartamAnaparyAyeM varte te vastupaNo cha je pUrvakAla pazcAtakAla leyI vastu kahevI te |' nagamanaya che AroparUpa che tihAM koi puche je saMsArIsakarmA jIvane siddhasamAna kahe che te to anAgatakAle siddha thaze | to tame anAgatane avastu kema kahocho teno uttara je he bhavya! e anAgata bhAvi mATe kahetA nathI eto vartamAna | sarva guNanI chati Atmapradeze che te AvaraNa do pravartati nI tethI tirobhAvIpaNA mATe saMgrahanaya kahiye paNa vastumA, 4sarva kevalajJAnAdi guNa chatA varte che te mATe siddha kahiye chaiye. hA ane je vastu te nAmAdika paryAya sahita varte che bhATe nAmAdika nikSepA te sarva RjusUtranayanA bheda che tathA nAmA-1 dika traNa nikSepA to dravya che ane bhAvate bhAva che e vyAkhyA kAraNa kAryabhAvanI veMcaNa kariye te mATe che paNa vastumA sahaja cAra nikSepA te bhAva dharmaja che tathA e svasvakAryanA kattAja che e RjusUtranA ve bheda digaMbara kahe che, 1 sUkSmaRjusUtra, 2 sthUlaRjusUtra je vartamAnakAlano eka samaya tene sUkSmaRjusUtra kahiye ane je bahukAli te sthUlaka|jusUtra e paNa kAlApekSI bhAva che tathA e bhAvanaya che ane yogAvalaMbIpaNo te vAhya che tepaNa dravya mATe eka dravya zAmadhye gaNe che e RjusUtranaya kahyo. 'zapa Akroze' zapanamAhvAnamiti zabdaH, zapatIti vA AhvAnavatIti zabdaH, zapyate AhUyate Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAKKARXXX vastu aneneti zabdaH, tasya zabdasya yo vAcyo'rthastatparigrahAttatpradhAnatvAnnayazabdaH yathA kRtakatvAdityAdikaH paMcamyataH zabdo'pi hetuH / artharUpaM kRtakatvamanityatvagamakatvAnmukhyatayA heturucyate upacAratastu tadvAcakaH kRsakatvazabdo heturabhidhIyate evanihApi zabdavAcyArthaparigrahAdupacAreNa nayo'pi zabdo vyapadizyata iti bhaavH| yathA RjusUtranayasyAbhISTaM pratyutpannaM varttamAnaM tathaiva icchatyaso shbdnyH| yadyasmAtpRthubunodarakalitamRnmayaM jalAharaNAdikriyAkSamaM prasiddhaghaTarUpaM bhAvaghaTabhevecchatyasau na tu zeSAn nAmasthApanAdravyarUpAn trIn ghttaaniti| zabdArthapradhAno hyeSa nayaH, ceSTAlakSaNazca ghaTazabdArtho 'ghaTa ceSTAyAM ghaTate iti ghaTaH ato jalAharaNAdiceSTAM kurvan ghaTaH / atazcaturo'pi nAmAdighadAnicchataH RjusUtrAdvizeSitataraM vastu icchati asau / zabdArthopapatte vaghaTasyaivAnenAbhyupagamAditi athavA RjusUtrAt zabdanayaH vizeSitataraH RjusUtre sAmAnyena ghaTo'bhipretaH, zabdena tu sadbhAvAdibhiranekadhamairabhipreta iti te ca saptabhaGgAH pUrva uktA iti // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * artha-have zabdanayana svarUpa kahiye chaiyaM zapati ke0 bolAve tene zabda kahiye athavA zapiyeM volAviyeM vastupaNe te zabda kahiye te zabdeM je vAcya artha tene grahe ehavo cha pradhAnapaNo je nayamAM tepaNa zabdanaya kahiye jema kRtaka te je kayoM teno hetu je dharma te je vastumAM hoya te bolAya eTale zabdanuM kAraNa to vastuno dharma thayo jema jalAharaNa dharma ja ghaTa kahiye charya ema ihAM paNa zabda vAcyaartha grahe te mATe te nayano nAma paNa zabda kahevAya jema RjusUtranayana vartamAnakAlanA dharma iSTa cha tama zabdAdikanayane paNa vartamAnatAnA dharmaja iSTa che. / kemake peTe pRthu ke0 paholo buna ke0 gola saMkocita udarakalitayukta jalAharaNakriyAne samartha prasiddha ghaTarUpa bhAvaghaTa teneja ghaTa icche che paNa zeSa nAma sthApanA ane dravyarUpa traNa ghaTane e zabdanaya ghaTa mAne nahIM ghaTa zabdanA arthane te saMketaneja ghaTa kahe. ghaTa dhAtu te ceSTAvAcI che ataH kAraNAt ke. e kAraNapaNA mATe e zabdanaya te ceSTAkoneja ghaTa kahe eTale RjusUtranaya cAra nikSepA saMyuktane ghaTa mAne ane zabdanaya te bhAvaghaTaneja ghaTa mAne eTalo vizeSapaNo , che. zandanA arthanI jihAM upapatti hoya teneja te vastupaNe kahe eTale RjusUtranaye sAmAnya ghaTa gaveSyo ane zabdanaye sadbhAva je astidharma tathA asadbhAva je nAstidharma te sarva saMyukta vastune vastupaNe kahe. | eTale vastune zabdeM bolAvatAM sAtabhAMge bolAvavo mATe e saptabhaMgI jeTalAja zabdanayanA bheda jANavA te saptabhaMgIno svarUpa pUrve kayuM che. e zabdAdikanaya vastunA paryAyane avalaMbIne vastunA bhAvadharmanA grAhaka che, te mATe vastunA bhAva nikSepA e naye mukhya che dhuranA cAra nayamAM nAmAdika traNa nikSepA mukhya che e zabdanayarnu svarUpa kaSu. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA // jaM jaM saNaM bhAsai // taM taM ciya samabhirohai jamhA // saNaMtaratthavimuho, tao nao samabhirUDhotti // 1 // yAM yAM saMjJAM ghaTAdilakSaNAM bhASate vadati tAM tAmeva yasmAtsaMjJAntarArthavimukhaH samabhirUDho nayaH nAnArthanAmA eva bhASate yadi ekaparyAyamapekSya sarvaparyAyavAcakatvaM tathA ekaparyAyANAM saGkaraH paryAyasaGkare ca vastusaGkaro bhavatyeveti mA mRtsaMkaradoSaH, ataH paryAyAntarAnapekSa evaM samabhirUDhanaya iti // artha-have samabhirUDhanayanI vyAkhyA kahiye chaiye. je zadanaya de iMdra, zaka, puraMdara ilAdima sarva iMdranA nAmabheda che, paNa eka iMdra paryAyavaMta iMdra dekhI tenA sarva nAma kahe, "uktaM ca vizeSAvazyake ekasminnapi iMdrAdike vastuni / | yAvat indana zakana-puradAraNAdayo'thA ghaTante tadazenendrazakrAdibahuparyAyamapi tadvastu zabda nayo manyate samabhirUDhavastu |naivaM masyate ityanayo daH je eka paryAya pragaTapaNe ane zeSapAthane aNapragaTave zabdanaya teTalA sarvanAma bolAve paNa samabhirUDhanaya te na bolAve eTalo zabdanaya tathA samabhirUDhanayamAM bheda che mATe have samabhirUDhanaya kahe che. __ ghaTakuMbhAdikamA je saMjJAno vAcya artha dekhAya teja saMjJA kahe jemA saMjJAMtara arthane vimukha he tene samabhirUDhanaya kahiye. jo eka saMjJAmadhye sarva nAmAMtara mAniye to sarvano saMkara thAya tebAreM paryAyano bhedapaNo rahe nahI ane je paryA Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SXE XXXANAXXX yAMtara hoya teto bhedapaNeja hoya tethI paryAyAMtarano bhedapaNoja rahyo te mATe liMgAdibhedane sApekSapaNe vastuno bhedapa-15 rANoja mAnavo. e samabhirUDhanaya vakhANyo. e nayamAM paNa bhedajJAnanI mukhyatA che. evaM jaha sahattho. saMto bhUo tdnnhaabhuuo| teNevabhUyanao, sadasthaparo viseseNaM // 1 // evaM yathA ghaTa ceSTAyAmityAdirUpeNa zabdArthoM vyavasthitaH tahatti tathaiva yo varttate ghaTAdiko'rthaH sa evaM san bhUto vidyamAnaH 'tadannahAbhUoti' vastu tadanyathA zabdArthollaMghanena vartase sa tatvato ghaTAyarthopi na bhavati kiMbhUto vidyamAnaH yenevaM manyate tena kAraNena zabdanayasamabhirUDhanayAbhyAM sakAzAdevaMbhUtanayo vizeSeNa zabdArthanayatatparaH / ayaM hi yoSinmastakArUDhaM jalAharaNAdikriyAnimittaM ghaTamAnameva ceSTamAnameva ghaTaM manyate na tu gRhakoNAdivyavasthitaM / vizeSataH zabdArthatatparoyamiti / vaMjaNamattheNatthaM ca vaMjaNobhayaM visesei / jaha ghaDasaI ceTThAvayA tahA taMpi teNeva // 1 // vyaGgyate artho'neneti vyaJjanaM vAcakazabdo ghaTAdistaM ceSTAvatA etadvAcyenArthena vizinaSTi sa eva ghaTazabdo yacceSTAvantamarthaM pratipAdayati, nAnyam Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityevaM zabdamarthena naiyatye vyavasthApayatItyarthaH / tathArthamapyuktalakSaNamabhihitarUpeNa vyaJjanena vizeSayati ceSTApi saiva yA ghaTazabdena vAcyatvena prasiddhA yoSinmastakArUDhasya jalAharaNAdikriyArUpA, na tu sthAnataraNakriyAtmikA, ityevamarthaM zabdena naiyatye sthApayatItyarthaH ityevamubhayaM vizeSayati zabdArthoM nArthaH zabdena naiyatye sthApayatItyarthaH / etadevAha bar3hA yoSinmastakA - rUDhazreSThAvAna ghaTazabdenocyate sa ghaTalakSaNo'rthaH sa ca tadvAcako ghaTazabdaH anyadA tu vastvaMtarasyeva tacceSTAbhAvAdapaTalaM, ghaTadhvanezvAvAca lamiyeva bhavavizeSaka evaMbhUtanaya iti // artha- have evaMbhUtanayano svarUpa kahiye cheye evaM ke0 jema ghaTaceSTAvAcI ityAdika rUpe zabdanayano artha kahyo che e rIte je ghaTAdika artha varte te evaM ke0 emaja je vidyamAnapaNe zabdanA arthane olaMghIne vartte te tezabdano vAcya nathI ane zabdArthapaNo jemAM na pAmiyeM te vastu te rUpe nahI mATe jo zabdArthamAMthI eka paryAya paNa ocho hoya to evaMbhUtanaya tene te paNo kahe nahI te mATe zabdanayathI tathA samabhirUDhanayathI evaMbhUtanaya te vizeSAMtara ke. e evaMbhUtanaya te strIne mastake caDhyo, pANI ANavAnI kriyAno nimitta mArge AvatApaNAnI ceSTA karato hoya tene ghaTa mAne paNa gharane khUMNe rahyo je ghaTa tene ghaTa karI mAne nahI. kemake te ceSTAne aNakarato he te mATe. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je thakI arthane vyaMjIye ke0 pragaTa karIye tene vyaMjana kahiye vyaMjana te vAcaka zabda che te arthane kahe te kriyAvaMta thako teja te vastu kahe bIjAne na kahe ane tehija arthe kathaM je lakSaNa te kahyAne rUpaM vizeSa dhAya jema ceSTA ghaTa zabda vAce prasiddha ke yoSit ke0 strIne mAthe pANI lAvato te ghaTa tathA sthAnake rahyo athavA taraNa kriyA karatAne evaMbhUtanaya ghaTa kahe nahI. e zabda artha tathA arthe zabdane thApe ke enuM e rahasya he je strIne mastakeM caDhyo ceSTAvaMta artha te ghaTa zabde bolAve tethI anyathA tene tepaNe bolAve nahI jema sAmAnya kevalI je jJAnAdika guNe samAna che tene samabhirUDhanaya arihaMta kahe paNa evaMbhUtanaya to samavasaraNAdi atizaya saMpadA sahita tathA kevalI te iMdrAdikeM pUjatAM yukta hoya teneja arihaMta kahe te vinA na kahe. vAcya vAcakanI pUrNatAne kahe e svarUpa evaMbhUtanaya jANatro. e sAte nayanA bheda te vizeSAvazyakane anusAre kahyA. naigamanA dasa bheda, saMgrahanA cha bheda athavA bAra kahyA vyava hAranA bheda ATha athavA cauda kahyA. RjUsUtranA cAra athavA cha kahyA zabdanA sAta bheda kahyA. samabhirUDhanA ve bheda ane evaMbhUtano eka bheda kahyo e rIte sarvanA bheda kahyA valI nayacakramAM nayanA bheda sAtaso kahyA che te paNa jANavA. / evameva syAdvAdaratnAkarAt punarlakSaNata ucyate nIyate yena zrutAkhyaprAmANyaviSayIkRtasyArthasya zastAditarAMzIdAsInyataH sampratipatturabhiprAyavizeSo nayaH / svAbhipretAdaMzAdaparAMzApalApI punarnayAbhAsaH / sa samAsataH dvibhedaH dravyArthikaH paryAyArthika Ayo naigamasaMgraha vyavahAra Rju Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrabhedAcaturdA kecitlAjusUtraM paryAyArthikaM vadanti te cetanAMzatvena vikalpasya RjusUtre grahaNAt zrIvIrazAsane mukhyataH pariNaticakrasyeva bhAvadharmatvenAMgIkArAt teSAM RjusUtraH dravyanaye eva dharmayodharmiNodharmadharmiNozca pradhAnopasarjana AropasaGkalpAMzAdibhAvanAnekagamagrahaNAlmako naigamaH satcaitanyamAtmanItidharmayoH guNaparyAyavat dravyamiti dharmadharmiNoH kSaNameko sukhI viSayAsakto jIva iti dharmadharmiNoH sUkSmanigodIjIvasiddhasamAnasattAkaH ayogIno saMsArIti aMzagrAho naigamaH dharmAdharmAdInAmekAntikapArthakyAbhisandhinegamAbhAsaH artha-have syAdvAdaravAkarathI nayasvarUpa lakhiye chaye nIyate ke0 pamADIye je thakI zrutajJAna svarUpa pramANe viSaye / | kIdhI je padArthano aMza te aMzathI itara ke bIjo je aMza te thakI udAsIpaNo tene paDivarjabA vAlAno je abhiprAya vizeSa tene naya kahiye eTale vastunA aMzane grahe ane anyathI udAsInapaNo te naya kahiye. eka aMzane mukhya karIne bIjA aMzane utthApe te nayAbhAsa kahiye. te nayanA ve bheda che eka dravyArthika bIjo paryAyArthika temAM dravyArthikanA 1 naigama 2 saMgraha, 3 vyavahAra, 4 RjusUtra e cAra bheda che. keTalAka AcArya te RjusUtrane vikalparUpa mATe bhAvanaya gope che te rIte dravyArthikanA traNa bheda che. rakAra ***sa Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have naigamanayanuM svarUpa kahe che. je dharmane pradhAnapaNe athavA gauNapaNe athavA dhamIne pradhAnapaNe athavA gauNapaNe tathA dharma dharmI e beune pradhAnapaNe tathA gauNapaNe je gaveSavo eTale dharmonI prAdhAnyatA te vAre paryAyonI pradhAnatA / thiyI ane jihAM dharmAno pradhAnapaNo tihAM dravyano pradhAnapaNo temaja gauNapaNo tathA dharma dhamIno pradhAna gauNapaNo e rIte je dravya paryAyano gauNa pradhAnapaNAnI gaveSaNA rUpa jJAnopayoga te naigamanaya jANavo tenA vodhane naigama bodha / kahiye tenA udAharaNa kaheche. / sat ke0 chatApaNe caitanya : gAgapaNo parma legaka vaha mukhyapaNe gaNe ane bIjAne gauNapaNe na algaveSe. e rIteM naigamanaya jANavo. ihAM caitanya nAme je vyaMjana paryAya tene pradhAnapaNe gaNe kamake catanyapaNo te vizeSa guNa che ane satvanAmA vyaMjana paryAya che te sakala dravya sAdhAraNa le te mATe tene goNapaNe lekhaye e negamano prathama bheda kahyo. | tathA vA "vastu paryAyavad dravyaM" ema yolaq te dhIMno naigama che ihAM "paryAyavat dravyaM" ema vastu che ihAM dravyano mukhyapaNo calI vastune paryAyavaMta kahe te vastuno gauNapaNo ane paryAyano mukhyapaNo ihAM ubhayagocarapaNA mATe e naigamano bIjo bheda kahyo. ___ "kSaNamekaH sukhI viSayAsakto jIva iti dharmadharmiNoriti" ihAM viSayAsakta jIvAkhya je dharminA mukhyatAnA vizeSapaNAthI sukhalakSaNa dharmanI pradhAnatA te vizeSaNapaNe karIne dharmadharmine AlaMbane e bIjo naMgama jevAre dharma tathA dharma Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. N ACCURACT - -- e vene avalaMbe, grahaNa, kare tevAre saMpUrNa varatuno grahaNa thayo tevAre e jJAnane pramANa kahyo tihAM uttara dravya paryAya te DAN hune pradhAnapaNe anubhavato je jJAna pramANa thAya ihAM ce pakSane viSe ekanI gauNatA vIjAnI mukhyatA laine jJAna thAyara le te mATe naya kahiye tathA balI sUkSmanigodi jIva te samAna sattAvata cha athavA ayogI kevalI jina tene saMsArI kahevaM te aMzanaigama. ___ have nagamAbhAsa kahe che. vastumA dharma aneka che te ekAMte mAne paNa ekabIjAne sApekSapaNe na mAne eTale eka dharmane ra mAne ane bIjA dharmane na mAne te nagamAbhAsa kahiyeM e durnaya jANavo. kemake anya nayane gaveSe nahI mATe jema AtmAne viSa satva tathA caitanya e dharma bhinnabhinna che temAM caitanyapaNo na mAne te naigamAbhAsa kahiyeM eTale naigamanaya kahyo. yathA''tmani sattvacaitanye parasparaM bhinne sAmAnyamAtragrAhI sattAparAmarzarUpasaGgrahaH sa parAparabhedAd dvividhaH tatra zuddhadravya sanmAtragrAhakaH parasaGgrahaH cetanAlakSaNojIva ityaparasabahaH sattAdvaitaM svIkurvANaH sakalavizeSAn nirAcakSANaH saGgrahAbhAsaH saGgrahasyaikatvena 'ege AyA' / ityanabhijJAnAt sattAdvaita eva AtmA tataH sarvavizeSANAM taditarANAM jIvAjIvAdidravyANAmadarzanAt dravyatvAdinAvAntarasAmAnyAni manyAnastadabhedeSu gajanimIlikAmavalambamAnaH parA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 parasaGgrahaH dharmAdharmAkAzapudgalajIvadravyANAmaikyaM dravyatvAdibhedAdityAdivyatvAdikaM pratijAnAnastadvizeSAn ninhuvAnastadAbhAsaH yathA dravyameva tattvaM tattvaparyAyANAmagrahaNAdviparyAsa iti saGgrahaH artha- have saMgrahana kahe che. sAmAnyamAtra samasta vizeSarahita satya dravyatvAdikane grahevAno che. svabhAva jeno te saM0 ke0 piMDapaNe vizeSarAzIne grahe paNa vyaktapaNe na grahe svajAtinA dIThA je iSTa artha tene avirodheM karIne vizeSa dharmone ekarUpapaNe je grahaNa karavo te saMgrahanaya kahiye e bhAvanA che tenA ve bheda che 1 parasaMgraha, 2 aparasaMgraha temAM "azepavizeSodAsInaM bhajamAnaM zuddhadravyaM sanmAtramabhimanyamAnaH parasaMgraha iti" je samastavizeSadharma sthApanAnI bhajanA karato eTale vizeSapaNAne aNagrahato thako zuddhadravyasattAmAtraprataM mAne jema dravya e parasaMgraha vizva eka satpaNA mATe ema kahyAthI chatApaNAnA ekapaNAnuM jJAna thAya che eTale sarva padArthano ekapaNo grahaNa che te parasaMgraha kahiyeM. tathA je sattAno advaita svIkAre ane dravyAMtarabheda na mAne samasta vizeSapaNAne nA kaheto dhako je grahaNa kare te advaitavAdi vedAMta tathA sAMkhyadarzana e parasaMgrahAbhAsa che kemake je bhedadharma chatA dekhAya che tathA dravyAMtarapaNo tene na mAne mATe parasaMgrahAbhAsa kahiyeM ane jaina to vizeSa sahita sAmAnyane grahe ke mATe saMgrahanaya kahiyeM, "dravyatvAdinayAM tarasAmAnyAni mastvA tadbhedeSu gajanimIlikAmabalaMbamAnaH arasaMgraha " dravya je jIva ajIyAdika Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je avAMtara sAmAnyane mAnato ane jIvane viSe prati jIvano vizeSa bheda bhavya abhavya samyaktvI mithyAtvI naranArakAdi je bheda tene gajanimIlikA ke0 mastAiye na gaveSavo te aparasaMgraha kahiye ane dravyane sAmAnyapaNe mAne paNa svadravyanI pariNAmikatAdika dharmane na mAne ne aparasaMgrahAbhAsa kahiyeM e saMgrahanayarnu svarUpa kabuM. saGgraheNa ca gocarIkRtAnAmarthAnAM vidhipUrvakamavaharaNaM yenAbhisandhinA kriyate sa vyavahAraH, yathA yat sat tat dravyaM paryAyazcetyAdiH yaH punaraparamArthikaM dravyaparyAyapravibhAgamabhipreti sa vyavahArAbhAsaH cArvAkadarzanamiti vyavahAradurnayaH / / | artha have vyavahAranaya kahe cha saMgrahahnaye grahyA je vastunA tattvAdika dharma teneja guNabhedeM beheMce bhinnabhinna gaveSe / tathA padArthanI guNapravRtti teneja mukhyapaNe gaveSe te vyavahAranaya kahiye jema dravya che tenA jIva pudgalAdika paryAyanA* kramabhAvI tathA sahabhAvI e rIteM be bheda che temAM balI jIva be prakAre 2 siddhanA, 2 saMsArI temaja pudgalanA ve bheda paramANu tathA khaMdha ityAdika kAryabherdai bhinna mAne tathA kramabhAvI paryAyanA ve bheda eka kriyArUpa bIjo akriyArUpa ima veheMcaNa je sAmarthyAdika guNabhedeM par3e te sarva vyavahAranaya jANako ane je paramArtha binA dravyaparyAyano vibhAga, kare te vyavahArAbhAsa jANavo. je kalpanA karI bhedeM bece te cAryAkamata pramukha e vyavahAranayano dunaya che jema cArvAka pramANapaNe chato jIvapaNo Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokapratyakSamAM dRSTigocara nathI Avato te mATe jIva nathI ema kahe ane jagatamAM paMcabhUtAdika vastu nathI ema kalpanA karI sthUlalokane kumArge pravarttAce te vyavahAradurnaya kahiyeM e vyavahAranayanuM svarUpa ka. Rju vartamAnakSaNasthAyiparyAya mAtrAdhAnyataH sUtrapati abhiprAyaH RjusUtraH / jJAnopayuktaH jJAnI, darzanopayuktaH darzanI, kaSAyopayuktaH kaSAyI, samatopayuktaH sAmAyikI / vartamAnApalApI tadAbhAsaH yathA tathAgatamata iti // artha - have RjusUtranaya kahe che Rju ke0 saralapaNe atIta anAgatane aNagavepato ane varttamAnasamaya varttatA je padArthanA paryAyamAtra tene pradhAnapaNe sUtrake0 gaveSe te RjusUtrakahiyeM / te jJAnane upayogeM vartatAne jJAnI kahe, dardAnopayogeM vartatAne darzanI kahe, kaSAyapaNe vartatA jIvane kapAyI kaheM, samatAne upayogeM vartatA jIvane sAmAyikata kahe, ihAM koi puche je upara kahyA mujaba to RjusUtra tathA zabdanaya e ke ekaja thAya che tene uttara kahe che je vizepAvazyakamAM kahyuM che "kAraNaM yAvat RjusUtraH" eTale jJAnane kAraNapaNe vartato te RjusUtra grahe che ane je jANapaNArUpa kAryapaNe thAya te zabdanaya kahiye e phera che. vartamAnakAlanepaNa grahaNa na kare te RjusUtrAbhAsa kahiyeM, je chatA bhAvane achatA kahe jema athavA viparIta kahe jIvane ajIva kahe, ajIvane jIva kahe ityAdika te tathAgata ke0 vauddhano mata che je chato sadA sarvadA vartato jIvAdi dravya tenA paryAyane palaTave sarvathA dravyane vinAzi mAne tene RjusUtranayAbhAsAbhiprAya jANavo e RjusUtranaya kahyo. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekaparyAya prAgbhAvena tirobhAviparyAyagrAhakaH zabdanayaH, kAlAdibhedena dhvanerarthabhedaM pratipAdyamAnaH zabdaH, jalAharaNAdikriyAsamartha eva ghaTaH, na mRtpiMDAdau; tattvArthavRttau zabdavazAdapratipattiH tatkAryadharme varttamAnavastu tathA manvAnaH zabdanayaH / zabdAnurUpaM arthapariNataM dravyamicchati trikAlatriliMgatrivacanapratyayaprakRtibhiH samanvitamarthamicchati tadbhede tasya tameva samarthamANastadAbhAsaH / artha - have zabdana kahe che je vastunA eka paryAyane pragaTa dekhave bIjA zabdavAcakaparyAyane tirobhAveM aNaprakaTaveM paNa te paryAyane grahe athavA kAla traya vacana traNa liMga traNa tene bhedeM zabdano bheda par3e te bhedeMja arthane kahe athavA jalAharaNAdi samarthane ghaTa kahe tathA kuMbhAdika cinha paryAya jeTalA che teTalAno artha vartato na dekhAya to paNa tene nAma kahI bolAve ema jemAM kAryano sAmarthyavaMtapaNo che tene grahe paNa mATInA piMDane ghaTa kahe nahI te zabdanaya kahiyeM ane je saMgraha tathA naigamanayavAlo kahe te sattA yogyatA aMzanA grAhaka che tathA tattvArthaTIkA madhye zabdavazathI artha paDivarjavo te zabde bolAvato hoya je artha te vastumAM dharmapaNe pragaTa dekhAya teneja te vastu mAne e nayane zabdAnuyAyI arthe parijati je vastu kahe che kAlaliMgAdibhedeM arthano bheda che te bheda tema te dharme vastu mAne te zabdamaya kahiyeM ane te ardha vinA te vastumadhye tepaNo vartato dekhAto nathI tene te vastupaNe samarthana kare te zabdAbhAsa kahije eTale zabdanaya kahyo. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekArthAvalaMbiparyAyazabdeSu niruktibhedena bhinnamarthaM samabhirohan samabhirUDhaH / yathA iMdanAdiMdraH, zakanAcchakraH, puradAraNAt puraMdaraH ityAdiSu / paryAyadhvaninAmAbhidheyanAnAtvameva kakSIkurvANastadAbhAsaH yathA iMdraH zakraH puraMdara ityAdi bhinnAbhidheye. artha - have samabhirUDhanaya kahe che je eka padArthane avilaMbI jeTalA sarikhA nAma teTalA paryAya nAma dhayA te paryAya nAma jeTalA hoya teTalA nirukti vyutpatti bhinna hoya te arthano paNa bheda hoya te arthane saM0 ke0 samyaka prakAreM A| rohato eTale eTalA sarva artha saMyukta je hoya te samabhirUDhanaya kahiyeM jema idi dhAtu paramaizvaryane arthe che te parama aizva vaMtaneM iMdra kahiyeM, tathA zakana kahetAM navi navi zaktiyuktane zaka kahiyeM, pura ke0 daityane dare ke0 vidAre te puraMdara, ane zaci je iMdrANI teno pati svAmI te zacipati kahiyeM. eTalA sarva dharma te iMdramAM che te mATe je devalokano dhaNI che tene iMdra eve nAmeM bolAve che bIjA nAmAdika iMdrane e nAme na bolAve jeTalA paryAya nAma che tenA je artha / thAya te sarvane bhinna bhinna artha kahe che paNa ekArya na jANe te samabhirUddhAbhAsa kahiye eTaleM samabhirUDhanaya kahyo. evaM bhinnazabdavAcyatvAcchabdAnAM svapravRttinimittabhUtakriyAviziSTamarthaM vAcyatvenAbhyupagacchannevaMbhUtaH / yathA iMdanamanubhavannindraH, zakanAcchakraH zabdavAcyatayA pratyakSastadAbhAsaH / tathA vizi Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STaceSTAzUnyaM ghaTAkhyavastunaH ghaTazabdavAcyaM ghaTazabdadravyavRttibhUtArthazunyatvAt paTavadityAdi. artha-have evaMbhUtanaya kahe che zabdanI pravRttino nimittabhUta je kriyA te viziSTa saMyukta je artha tene vAcya je dharma tene je pahoMcato hoya eTale te kAraNa kArya dharma sahita tene evaMbhUtanaya kahiye tathA aizvarya sahita te iMdra, zakarUpa siMhAsane veze te zakra, zaci ke0 iMdrANIne sAthe baiThA tebAreM zapIpati kahe, 'uTale hale je zabdanA jeTa te sarva temAM pahoMcatA bhAvane te nAma kahi bolAve ane je paryAya pahoMcato dekhe nahI te paryAyanI nA kahe, jihAM sudhI hai eka paryAya uNo che tihAM sudhI samabhirUDhanaya kahiye, ane sarva vacana paryAyane pahoMce te vAreM evaMbhUtanaya kahiye. je padArthano nAmabhedano bheda dekhIne padArthanI bhinnatA kahe te evaMbhUtanayAbhAsa kahije, nAmabhede te vastuja bhinna jema hAthI, ghoDA, hiraNya bhinna che tema bhinnapaNo mAne jema artha bhinnapaNA mATe ghaTathI paTa bhinna cha tema iMdrapaNAthI puraMdarapaNo minna mAne te evaMbhUtanayano durnaya jANavo; eTale evaMbhUtanaya kahyo, e rIte sAtanayanI vyAkhyA kahI. atra AdyanayacatuSTayamavizuddhaM padArthaprarUpaNApravaNatvAt , arthanayA nAma dravyatvasAmAnyarUpA nyaaH| zabdAdayo vizuddhanayAH zabdAvalaMbArthamukhyatvAdAdyAste tattvabhedadvAreNa vacanamicchanti zabdanayAstAvat samAnaliMgAnAM samAnavacanAnAM zabdAnAM iMdrazakrapuraMdarAdInAM vAcyaM bhAvArthamevAbhinnamabhyupaiti na jAtucit bhinnavacanaM vA zabdaM strI dArAH tathA Apo jalamiti sama RA - -- Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CER bhirUDhavastupratyarthaM zabdanivezAdiMdrazakrAdInAM paryAyazabdatvaM na pratijAnIte atyaMtabhinnapravRtinimittatvAdabhinnArthatvamevAnumanyate ghaTazakAdizabdAnAmiveti evaMbhUtaH punaryathA sadbhAvavastuvacanagocaraM ApRcchatIti ceSTAviziSTa evArthoM ghaTazabdavAcyaH citrAlekhyatopayogapariNatazca citrakAraH / ceSTArahitastiSThan ghaTo na ghaTaH, tacchabdArtharahitatvAt kUTazabdavAcyArthavanApi bhuMjAnaH zayAno yA citrakArAvidhAlAniyazcitrajJAnopayogapariNatizUnyatvAdgopAlavadevamabhedabhedArthavAcinonaikaikazabdavAcyArthAvalaMbinazca zabdapradhAnArthopasarjanAcchabdanayA iti tattvArthavRttau / eteSu naigamaH sAmAnyavizepobhayagrAhakaH, vyavahAraH vizeSagrAhakaH dravyA. rthAvalaMviRjusUtravizeSagrAhaka eva ete catvAro dravyanayAH zabdAdayaH paryAyArthikavizeSAvalaMbi bhAvanayAzceti zabdAdayo nAmasthApanAdravyanikSepAdAvastutayA jAnanti paraspara- sApekSAH samyakdarzanipratinayaM bhedAnAM zataM tena saptazataM nayAnAmiti anuyogadvAroktatvAt jJeyaM. artha-e sAta nayamAM AdyanA cAra naya je che te avizuddha cha zA mATe ke je padArtha ke0 dravya tene sAmAnyapaNe / -CHAR Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - kahevAnA adhikArI che e nayanuM kihAM eka arthanaya e paNa nAma che te artha zabde dravya levaM tathA zabdAdika traNa naya te zuddha naya che kemake zabdanA arthanI ene mukhyatA che pehelA naya te bhedapaNe vacanane vAMche che ane zabdAdika naya te / liMgAdike abheda bacane abheda kahe tathA minna vacane bhinnArtha kahI mAne ane samabhirUDha te bhinna zabda tene vastu paryAya na mAne tathA evaMbhUta te bhinnagocara paryAyane bhinna mAne je ceSTAkarato hoya tene ghaTa kahe paNa khUNe paGayo ghaTa kahe ||nahI citrAma karato hoya tathA teja upayogeM vartato hoya tene citrakAra kahe paNa teja citrakAra suto hoya athavA khAvA | veTho hoya tene citrakAra na kahe kemaka ta upayoga rAhata che mATe e naya te zabda tathA arthane abhedapaNo mAne che ane, arthathI zUnya zabda te pramANa nathI ane zabda pradhAna artha te dravyane gauNapaNe vartatA zabdAdika traNa naya che ema tattvArtha TIkA madhye kayo che. | e sAta nayane viSe pehelo naigamanaya te sAmAnya vizeSa vehune mAne che saMgrahanaya te sAmAnyane mAne che vyavahAranaya vizeSane mAne che ane dravyArthAvalaMbI che tathA RjusUtra to vizeSa grAhaka che e cAra te dravyanaya che ane pAchalA zabdAdika traNa naya te paryAyArthika vizeSAvalaMbI bhAvanaya che tathA zabdAdika naya te nAma sthApanA dravya e pehelA traNa nikSepAne avastu mAne che "tiNhaM sadanayANaM avatthu" e anuyogadAra sUtranuM vacana che e sAte naya paraspara sApekSapaNe grahe te samaketi jANavA ane jo e naya paraspara virodhI hoya to mithyAtvI jANavA tathA ekekA nayanA so so bhedI thAya che ema sAte nayanA maLI sAtaso bheda thAya che e adhikAra zrIanuyogadvAra sUtrathI kahyo che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvapUrvanayaH prcurgocrH| parAstu parimitaviSayAH / sanmAtragocarAt saMgrahAt naigamo bhAvAbhAvabhUmitvAd bhUriviSayaH, vartamAnavipayAd RjusUtrAdvyavahArastrikAlaviSayatvAt bahuviSayakAlAdibhedena bhinnArthopadarzanAt bhinnRjusuutrvipriittvaanmhaarthH| pratiparyAyamazabdamarthabhedamabhIpsitaH samabhirUDhAcchabdaH prbhuutvissyH| pratikiyAM bhinnamartha pratijAnAnAt evaMbhUtAt samabhirUDhaH mahAn gocaraH / nayavAkyamapi svaviSaye pravarttamAnaM vidhipratiSedhAbhyAM saptabhaMgImanuvrajati / aMzamAhI naigamaH, sattAgrAhI saMgrahaH, guNapravRttilokapravRttimAhI vyavahAraH, kAraNapariNAmagrAhI RjusUtraH, vyaktakAryagrAhI zabdaH, paryAyAMtarabhinnakAryagrAhI samabhirUDhaH tatpariNamanamukhyakAryagrAhI evaMbhUta ityAdyanekarUpo nayapracAraH / "jAvaMtiyA vayaNapahA tAvaMtiyA ceva iMti nayavAyA" iti vacanAt ukto nyaadhikaarH| artha-e prakAre pUrva ke0 pUrvalo je naigama naya teno vistAra ghaNo jANavo ane tethI Uparalo naya teno parimita viSaya che eTale thoDo viSaya che kemake sattAmAtrano grAhaka saMgrahanaya che. chati sattAne saMgrahanaya grahe ane naigama te chatA |bhAva athavA saMkalpapaNe achatA bhAva sarvane grahe athavA sAmAnya vizeSa ce dharmane grahe te mATe naigamano viSaya ghaNo che. CARE Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA saMgrahanaya te sattAgata sAmAnya vizeSa hune grahe che, ane vyavahAra te sat eka vizeSaneja grahe che; mATe saMgrahanayathI vyavahAranayano viSaya thoDo che ane vyavahAranayathI saMgrahanaya te bahuviSayI che. tathA RjusUtranaya te varttamAna vizeSa dharmano grAhaka che, ane vyavahArathI RjusUtranaya te kAlaviSayano grAhaka che; te mATe vyavahAra bahuviSayI che ane vyava hArathI RjusUtra alpaviSayI che. RjusUtranaya te varttamAnakAla grahe ane zabdanaya kAlAdivacana liMgathI veheMcatA arthane grahe, ane RjusUtranaya te vacana liMgane bhinna pADato nathI; te mATe RjusUtradhI zabdanaya alpaviSayI che, RjusUtra bahuviSayI che ane zabdanaya sarva paryAyano eka paryAyane grahatA mahe, ane samabhirUDha te je dharma vyakta te vAcaka paryAyane grahe; te mATe zabdanayathI samabhirUDhanaya te alpaviSayI che. kemake samabhirUDha te paryAyano sarvakAla gaveSyo che, ane evaMbhUtanaya te pratisamaye kriyAbhedeM bhinnArthapaNo mAnato alpaviSayI che; te mATe evaMbhUtathI samabhiruda bahuviSayI jANavo ane evaMbhUta alpaviSayI jANavo. je naya vacana che te potAnA nayane svarUpeM asti che, ane vidhipratiSedheM karIne saptabhaMgI Upaje paNa nayanI je naptabhaMgI te pramANa che paNa nayanI saptabhaMgI na Upaje. paranayanA svarUpanI temAM nAsti che; ema sarva nayanI vikalAdezIja hoya ane je sakalAdezI saptabhaMgI te UktaM ca ratnAkarAvatArikAyAM "vikalA dezasvabhAvA hi naya saptabhaMgI vastvaM zamAtraprarUpakatvAt sakalAdezasvabhAvA tu pramANasatabhaMgI saMpUrNavastusvarUpaprarUpakatvAt " e vacana ke eTale yathAyogyapaNe nayano adhikAra kahyo. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakalanayagrAhakaM pramANaM, pramAtA AtmA pratyakSAdipramANasiddhaH caitanyasvarUpapariNAmI kartA sAkSAd bhoktA svadehaparimANaH pratikSetrabhinnatvenaiva paJcakAraNasAmagrItaH samyagdarzanajJAnacAritrasAdhanAt sAdhayate siddhiH / svaparavyavasAyijJAnaM pramANaM tad dvividhaM pratyakSaparokSabhedAtspaSTa pratyakSaM parokSamanyat athavA Atmopayogata indriyadvArA pravartate yaj jJAnaM na tatpratyakSa; ava. dhimanaHparyAyo dezapratyakSau, kevalajJAnaM tu sakalapratyakSa, matizrute parokSe; taccaturvidha anumAnopamAnAgamArthApattibhedAt , liGgaparAmazo'numAnaM liGgaM cAvinAbhUtavastukaM niyataM jJeyaM yathA giriguhirAdau vyomAvalambidhUmralekhAM dRSTvA anumAnaM karoti, parvato vahnimAn dhUmavattvAt , yatra dhUmastatrAgniH yathA mahAnasaM; evaM paJcAvayavazuddhaM anumAnaM yathArthajJAnakAraNaM. sadRzyAvalaMbanenAjJAtavastUnAM yajjJAnaM upamAnajJAnaM, yathA gaustathA gavayaH gosAdRzyena adRSTagavayAkArajJAnaM upamAnajJAnaM. yathArthopadeSTA puruSa AptaH sa utkRSTato vItarAgaH sarvajJa eva / AptotaM / / vAkyaM AgamaH, rAgadveSAjJAnabhayAdi doSarahitatvAt arhataH vAkyaM AgamaH, tadanuyAyipU * * PRADESH * * Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rvAparAviruddhaM mithyAtvAsaMyamakaSAyabhrAntirahitaM syAdvAdopetaM vAkyaM anyeSAM ziSTAnAmapi vAkyaM AgamaH / liGgagrahaNAd jJeyajJAnopakAraka arthApattipramANaM, yathA pIno devadatto divA na bhute tadA arthAdrAtrau bhujhe eva, ityAdi pramANaparipATIgRhItajIvAjIvasvarUpaH samyakjJAnI ucyate. artha-have pramANanuM svarUpa kahe che sarva nayanA svarUpane grahaNa karanAro tathA sarva dharmano jANaMgapaNo cha jemAM ehabu je jJAna tere mAga kahile je mAga se mAladA nuM gAnA che. traNa jagatanA sarva prameyane mApavAnuM pramANa te jJAna che ane| te pramANano karttA AtmA te pramAtA che te pratyakSAdi pramANe siddha ke0 Thahekho che caitanya svarUpa pariNAmI che. balI bhavana dharmathI utpAda vyayapaNe pariName che te mATe pariNAmika che. tathA kA che tathA bhoktA che, je kartA hoya teja | |bhoktA hoya. bhoktApaNA vinA sukhamayI kahevAya nahI te caitanya saMsArIpaNe svadeha parimANa cha pratikSetra ke pratyekeM zarIra bhinnapaNA mATe bhinna jIva che te jIva pAMca kAraNanI sAmagrI pAmIne samyagdarzana samyakjJAna samyakcAritrane sAdhavAthI saMpUrNa, avinAzI, nirmala, ni:kalaMka, asahAya, aprayAsa, svaguNa nirAvaraNa, svakArya pravRtti, akSara, avyA-1 bAdha, sukhamayI, ebI siddhatA niSpannatA nIpaje eja sAdhana mArga che. sva zabdai karI AtmA parazabdeM paradravya sva AtmAthIbhinna anaMtA para jIva dharmAdika tenA vyavasAyI vyavacchedaka je HeKHECHAKRICKokkk Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ka jJAna tene pramANa kahiye. tenA mUla bheda be che, eka pratyakSa so parokSa ti sa hAna te pratyakSa kahiye tethI itara 8 ke. bIjo je aspaSTa jJAna te parokSa kahiye. athavA AtmAnA upayogathI iMdriyanI pravRtti vinA je jJAna te pratyakSa kahiye. tenA be bheda che. eka dezapratyakSa bIjo sarvapratyakSa temAM avadhijJAna tathA manaHparyavajJAna te dezapratyakSa che. kemake | avadhijJAna eka pudgala paramANune dravya tathA kSetre ane kAleM tathA bhAveM keTalAka paryAyane dekhe. tathA manaHparyavajJAnI | mananA paryAyane pratyakSa jANe paNa vIjA dravyane na jANe mATe behu jJAnane dezapratyakSa kahiye. kAraNa ke dezathI vastune jANe paNa sarvathI na jANe mATe, ane kevalajJAna te jIva tathA ajIva rUpI tathA arUpI sarva lokAlokanA traNa kAlanA sarva bhAvane pratyakSapaNe jANe mATe sarva pratyakSa kahiye. __ tathA matijJAna ane zrutajJAna e be aspaSTa jJAna che mATe parokSache te parokSa pramANanA cAra bheda che. 1 anumAna pramANa, 2 sapamAna pramANa, 3 Agama pramANa, 4 arthApatti pramANa. tihAM cinhe karIne je padArthane olakhavU tene liMga kahiye. te parAmarza ke0 saMbhAlavAthI je jJAna thAya tene anumAnajJAna kahiye. liMga te je vinA te vastu hoyaja nahI|8/ te vastunu liMga jANavU. te liMgane dekhavAthI vastuno nirdhAra karavo te anumAna pramANa jANavo. __ jema giri guhirane viSe AkAzAvalaMbI dhUmanI rekhA dekhIne anumAna kare je e parvata agni sahita ke e pakSa tathA||2|| // sAdhya kahyo. je pakSa te parvata, ane sAdhya te agnivaMtapaNo, sAdhavo te hetu je dhUmravaMtapaNA mATe paTale jihAM dhUmra hoya - tihAM agni avazya hoyaja. AkAzane pahoMcatI je dhUma rekhA te agni vinA hoya nahI tihAM dRSTAMta ko che. AXRESS*** vara Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema mahAnase ke0 rakhoDAne viSa rasoiyAe dhUmra tathA agnine bhelA dIThA te mATe ihAM A amuka parvatane viSe dhUmra che to tihAM niHzrethI ani cheja ehavI vyApti nirdhArIne jJAna karavo te paMcAvayaveM zuddha anumAna pramANa kahiye. te anumAna pramANa matijJAna tathA zrutajJAnanuM kAraNa che. te anumAne je yathArtha jJAna dhAya tene mAna ke0 pramANa kahiyeM ane je ayathArtha jJAna thAya te pramANa nahI. tathA sarikhAvalaMbIpaNe ajANI vastuno je jANapaNo thAya jema go ke0 balada tema gavaya ke0 gavo ego sarikho gavayanuM jJAna thayuM te upamAna pramANa kahiyeM. yathArtha bhAvano upadezaka je puruSa te Apta kahiye te utkRSTa Apta vItarAga rAgadveSarahita sarvajJa kevalajJAnI te Asano kahyo je vacana tene Agama kahiyeM. je rAga dveSa tathA ajJAna e doSe Ago pAcho adhiko ocho bolAya che te Agama nahI ane rAga dveSa bhaya ajJAna rahita je arihaMta tenuM vacana te Agama pramANa jANavo. tathA valI te arihaMtanA vacanane anuyAyI pUrvApara avirodhi mithyAla asaMyama kapAyathI rahita te bhrAMtivinA syA dvAdeM yukta tathA je sAdhaka te sAdhaka bAdhaka te bAdhaka, heya te heya, upAdeya te upAdeya, ityAdika vacaNa sahita je hoya teno kahyo te AgamapramANa jANavo. uktaM ca "sutaM gaNahararaiyaM taheva patteyabuddharaiyaM ca // suakevaliyA raiyaM abhinadazapuciNA raiyaM // 1 // " ityAdika sadupayogI bhavabhIru jagata jIvonA upakArI evA zruta AmnAyaghara je zrutane anusAreM kar3e teno vacana paNa pramANa mAnavuM. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA koika phalarUpa liMge karIne je ajANyA padArthano nirdhAra animeM se atanti pramANa kanniye. jema devadattano pIna ke0 puSTa zarIra che paNa te devadatta divasano jamato nathI tevAra arthApattithI jANIye je rAtre jamato do mATe TilpuSTa zarIra che. ema arthApatti pramANa jANavo. e pramANa te jAte anumAnano aMza che te mATe zrI anuyogadvAramA prathama kahyo nathI. | ihAM darzanAMtarIyo je pramANa mAne che paNa te satya nathI jema cha prakAranA iMdriya sannikarSathI apano je jJAna tene naiyAyika pratyakSa pramANa kahe che, ane parabrahmane iMdriya rahita mAne che jhAnAnaMdamayI mAne che tevAreM iMdriya rahita jJAna te apramANa thAya che. ityAdika aneka yukti che te mATe te pramANa nahIM. tathA cArvAka matavAlA mAtra eka iMdriyapratyakSaneja, pramANa mAne cha ema darzanAMtarIyanA aneka vikalpa TAlIne sarva naya nikSepa saptabhaMgI syAdvAdayukta je vastu jIva tathA ajIvano jo samyak jJAna jenAmAM hoya tene samyak jJAnI kahiye e jJAna- svarUpa kaDaM. tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanaM / yathArthahayopAdeyaparIkSAyukta(jJAnena)jJAnaM samyagjJAnaM / svarUparamaNaparaparityAgarUpaM cAritraM / etadratnatrayIrUpamokSamArgasAdhanAtsAdhyasiddhiH / ityanenAtmanaH khIyaM kharUpaM samyagjJAnaM jJAnaprakarSa evAtmalAbhaH jJAnadarzanopayogalakSaNa evAtmA chadmasthAnAM ca prathamaM darzanopayogaH kevalinAM prathamaM jJAnopayogaH pazcAddarzanopayogaH sahakArIkartRtvaprayogAt Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayogasahakAreNeva zeSaguNAnAM pravRttyabhyupagamAt ityevaM khatatvajJAnakaraNe kharUpopAdAna tathA kharUparamaNadhyAnaikatvenaiva siddhiH / artha-have zrIvItarAganA AgamathI jANyo je vastu svarUpa tene heyopAdeyapaNe nirdhAra karato te samyak darzana kahiye tinaM taccAne viSe kaho le ke je tatvArthazraddhAnaM samyak darzanam / aktaM ca usarAdhyayane jIvA jIvA ya baMdho / pugnaM pAvAsavo tahA // saMvaro nijharA mukkho // saMti etahiyA nava / / 1 // tahiyANaM tu bhAvANaM sadabhAve Uvaehai saNa // bhAveNa sadahatassa / / samattaMti viyAhiyaM // 2 // ityAdika dazarucithI sarva jANavU je tattyArtha jIvAdi padArthano zraddhAna nirdhAra te samyak darzana kahiye ane je samyak darzana te dharmarnu mUla che. tathA je haya te tajavA yogya, ane upAdeya te grahaNa karavA yogya, ehaSI parIkSA sahita je jANapaNo te samyak jJAna che. jemA heyopayoga saMkoca akaraNa buddhI | nathI paNa upAdeyane upayogeM ehavI ciMtavaNA thAya je have kivAre karUM? e vinA kema cAle ? ehavI jo buddhi nathI to te saMvedana jJAna che tethI saMvara kArya thAya evo nidhAra nathI. ta tathA svarUpa ramaNa parabhASa rAga dvepa vibhAvAdikano tyAga te cAritra kahiye, e ratnatrayIrUpa pariNAma te mokSamArga ra che. e mArgane sAdhavAthI sAdhya je parama avyAyAdhapada tenI siddhi niSpatti thAya. je AtmAno potAnuM rUpa te yathArtha jJAna che. tathA cetanA lakSaNa teja jIvapaNo che, ane jJAnano prakarSa bahulapaNo te AtmAne lAbha cha; jJAna tathA darzanano Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga lakSaNa AtmA che. tihAM chadmasthane prathama darzanopayoga pache jJAnopayoga hai, ane kevalIne prathama jJAnopayogapaSTheH | darzanopayoga che; je sarva jIva navo guNa pAye teno kevalIne jJAnopayoga te kAleM thAya te mATe prathama jJAnopayoga vartte. ane sahakArI je kartRtAzakti te jema hato temaja che. eka guNane sAhya kare ane bIjA guNano upayoga sahakAreM barSe che sahakAra te jJAnopayoga vizeSa dharmane jANe te jANatAM vizeSa te sAmAnyane AdhAre vartte che te sahita jANe eTale vizeSa te melA sAmAnya grahacANA ane sAmAnya grahatAM sAmAnya te vizeSatA jana kahetAM sahita jANe se mATe sarvajJa sarvadarzIpaNA jANavo e rItesvatastvanaM jJAta kara. tethI svadharmano upAdAna ke0 levApazuM thAya pache svarUpane pAmave svarUpamA ramaNa thAya ramaNa kI dhyAnanI ekatvatA dhAya eTale nizceM jJAna nizveM cAritra tathA nizveM tapapaNI dhAya ke thakI siddhi ke0 mokSa nipaje e siddhAMta jANavo. tatra prathamataH granthibhedaM kRtvA zuddhazraddhAnajJAnI dvAdazakaSAyopazamaH svarUpaikatvadhyAna pariNa tena kSapakazreNIparipATIkRtaghAtikarmakSayaH, avAptakevalajJAnadarzanaH, yoganirodhAt ayogIbhAcamApannaH, aghAtikarmakSayAnaMtaraM samaya evAsparzavadgatyA ekAMtikAtyaMtikAnAbAdhanirupAdhinirUpacaritAnAyAzAvinAzi saMpUrNAtmazaktiprAgbhAvalakSaNaM sukhamanubhavan sidhyati sAdyanaMtaMkAlaM tiSThati paramAtmA iti / etat kAryaM sarvaM bhavyAnAM // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha - te prathama graMthibheda karIne zuddhazraddhAvAn tathA zuddha jJAnI je jIva te prathama traNa cokaDIno kSayopazama karIne pAmyo je cAritra te dhyAneM ekatva dhayIne kSapakazreNi mAMDI anukrame ghAtikarma kSaya karIne kevala jJAna kevaladarzana pAme. pache e sayogI guNeM jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTo ATha varaza uNApUrvakoDI rahIne koika kevalI samuddhAta kareM, koika kevalI samuddhAta na kare; paNa AvarjikaraNa sarva kevalI kare te AvarjikaraNanuM kharUpa kahe che-ihAM Atmapradeze rahyA je karmadala te pehelA caleche, pache udIraNA thAya che pache bhogavI nirjare che. tihAM kevalIne jivAre terameM guNaThANe alpAyu rahe tivAreM AvarjikaraNa kare che. te Atmapradezagata karmmadalane prati samayeM asaMkhyAtaguNa nirjarA karavI che telA dalane AtmaSIrye karIne sarva calAyamAna karI mUke evaM je vIryanuM pravartana te AvarjikaraNa kahiyeM. ema karatAM traNa karmmadala badhatAM rahyA to samudghAta kare nahIto na kare te mATe AvarjikaraNa sarva kevalI kare. pache teramA guNaThANAne aMte yogano rodha karIne ayogI azarIrI, anAhArI aprakaMpa dhanakRta AtmapradezI thako pAMca laghuakSara jeTalo kAla ayogI guNaThANe raddIne, zeSasattAgata prakRti vidyamAna tathA avidyamAna stivaka saMkrameM sattAthI khapAvI, sakala pudgala saMgapaNAthI rahita thayI, tehija sabhayeM AkAza pradezanI bIjI zreNine aNapharasato thako lokAMte siddha kRtakRtya saMpUrNa guNa prAgabhAvI pUrNa paramAtmA paramAnaMdI anaMtakevalajJAnamayI, anaMtadarzanamayI, arUpI siddha thAya. uktaM ca uttarAdhyayane "kahiM pahiyA siddhA, kahiM siddhA payaDiyA | kahiM yoMdi cattANaM // kattha gaMtUNa sijjhaI | aloe paDiyA siddhA, loyagge ya paiDiyA // iha vaudiM caittANaM tattha gaMtUNa sijjhaI ||" ityAdi te siddha ekAMtika AtyaMtika, Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAvAdha, nirupAdhi, nirupacarita, anAyAsa, avinAzI, saMpUrNa Atmazakti prakaTarUpa sukhaprate anubhave avyAvAdha sukhate, pradeze pradeza anaMto cha uktaM ca ubavAisUtre "siddhassa suhorAsi // sabaddhA piNDiyaM jaha havijjA // soNatavaggobhaiyo / sadhAgAse na mAijA // 1 // " iti vacanAt e rIte paramAnaMda sukha bhogavatA rahe che. sAdi anaMtakAla paryaMta paramA-16 mApaNe rahe che. to ehija kArya sarva bhavyane karavo, te kAryano puSTa kAraNa zrutAbhyAsa che te zrutaabhyAsa karavA mATe, e dravyAnuyoga naya svarUpa lezathI kahyo. te jANapaNo je gurunI paraMparAthI huM pAmyo te gurvAdikanI paraMparAne saMbhAru ku. kAvya gacche zrIkoTikAkhye vizadakharatare jJAnapAtrA mahAntaH, sUrizrIjainacaMdrA gurutaragaNabhRziSyamukhyA vinItAH // zrImatpuNyAtpradhAnAH sumatijalanidhipAThakAH sAdhuraMgAH, tacchiSyAH pAThakeMdrAH zrutarasarasikA rAjasArA munIMdrAH // 1 // taccaraNAMbujasevAlInA zrIjJAnadharmadharAH // tacchiSyapAThakottamadIpacaMdrAH zrutarasajJAH // 2 // nayacakalaizametatteSAM ziSyeNa devacaMdreNa // svaparAvabodhanArthaM kRtaM sadabhyAsavRddhayarthaM // 3 // zodhayantu sudhiyaH kRpAparAH, zuddhatattvarasikAzca paThaMtu // sAdhanena kRtasiddhisatsukhAH, paramamaMgalabhAvamabhute // 4 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- .-. - ACCORRIOR dohA. sUkSmabodha viNu bhavikane / na hoye tattva pratIta // tattvAlaMbana jJAna viNa ! na Tale bhavabhramabhIta // 1 // tattvate AtmasvarUpa che / zuddhadharma paNa teha // parabhAvAnuga ghetanA / karmageha che eha // 2 // tajI parapariNatiramaNatA / bhaja nijabhAva vizuddha // AramabhAvathI ektaa| paramAnaMda prasiddha // 3 // syAdvAda guNapariNamana / ramatA samatAsaMga // sAdhe zuddhAnaMdatA / nirvikalparasaraMga // 4 // mokSasAdhanataNu mUla te / samyagdarzanajJAna // vastudharma avabodha viNu / tusakhaMDana samAna // 5 // Atmabodha viNu je kriyA / te to bAlakacAla // tattvArthanI vRtti / lejo vacana saMbhAla // 6 // . rakSatrayIviNu sAdhanA / nizphala kahI sadIva // lokavijayaadhyayanameM / dharo uttamajIva // 7 // iMdriviSayaAsaMsanA / karatA je muniliMga // khUtA te bhavapaMkameM / bhAkhe AcAraMga // 8 // ima jANI nANI guNI / na kare pudgalAsa // zuddhAtmaguNameM rame / te pAme siddhivilAsa // 9 // satyAratha nayajJAnavinuM / na hoye samyagjJAna // sat jJAna viNu dezanA / na kahe zrIjinabhANa // 10 // syAdavAdavAdI guru / tasu rasarasiyA zIsa // yoge mile to nIpaje / pUraNa siddha jagIsa // 11 // vaktA zrotA yogathI / zruta anubhavarasa pIna // dhyAnadhyeyanI ekatA / karatA zivasukha lIna // 12 / / Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ima jANI zAsanaruci / karajau zrutaabhyAsa | pAmI cAritrasaMpadA / leheso lIlavilAsa // 13 // dIpacaMdragururAjane / supasAyeM ullAsa // devacaMdra bhavihitabhaNI / kIdho graMthaprakAza // 14 // suNase paNa je bhavika / eha graMtha manaraMga // jJAnakriyAabhyAsatAM / uddeze tattvataraMga // dvAdazasAra nayacakra che / mallavAdikRta vRddha || saptazatinaya vAcanA / kIdhI tihAM prasiddha // alpamatinA citta / nAve te vistAra // mukhyathUlanayabhedano / bhASyo alpavicAra // kharatara munipati gacchati / zrIjina caMdrasarIza // tAsa zIsa pAThakapravara / punyapradhAna munIza // vinaya pAThakavara | sumatisAgara susahAya // sAdhuraMga guNaratnanidhi | rAjasAra ubajjAya // pAThaka jJAnadharma guNI / pAThaka zrI dIpacaMda // tAsa sIsa devacaMdakRta || bhaNatAM paramAnaMda // iti zrInayacatravicaraNaM samAptam // 17 // 20 // 15 // 16 // 18 // 19 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LERSHIFRS-25-25--SAMASTER iti jIvavicArAdiprakaraNasaMgrahaH tathA AgamasAra-nayacakrasAraH smaaptH|