Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra graMtha prakAramI-paMcama puSpa prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara [ 16 vIM gAtAbdi ke pAMca pratinidhi kaviyoM-prAcArya somakoti, sAMgu, brahmA guNakIti, bha, yazaHkosi evaM bAhya yazoSara ke jovana, vyaktitva evaM kRtitva ke sAtha meM unakI 37 kUtiyoM ke mUla pAThoM kA saMkalana ] lekhaka evaM sampAdaka DA. kastUracanda kAsalIvAla ema. e., pI-eca. DI., zAstrI prakAzaka ___ bhI mahAvIra aba kApI, zrI mahAvIra graMtha akAdamI, jayapura mUlya 60/
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ saraMkSaka kI ora se zrI mahAvIra graMtha akAdamI kA paracama puSpa "mAcArya somakIti evaM brahA yazoghara" ko pAThakoM ke hAthoM meM deta hae hama atAMda prasabhA | FIR saMkAdamI kI 20 bhAgoM ke prakAzana kI yojanA kA 25 pratizata kArya pUrA ho cukA hai| isa puSpa ke sAtha praba taka jina azAta evaM alpa-jJAta hindI jaina kaviyoM ke vyaktitva evaM kRtitva para prakAza DAlA jA cukA hai / unakA vivaraNa nimna prakAra haikavikA samaya mala kRtiyoM bhAga nAma kI saMkyA 1 mahAkavi brahma rAyamalla 16-17vIM zatAmdI prathama 2 bhaTTAraka tribhuvanakIrti 3 kavivara carAja 16vIM zatAbdI dvitIya , chohala / ThakkurasI , gAravadAsa . , cuturumala 8 mahAkavi brahma jinadAsa 15vIM zatAbdI bhaTTAraka ratnakIrti 17vIM zatAbdI 10 , kumudacanda 11 , prabhayacanda " zubhaSanda 13 , rattacanda zrIpAla , jayasAgara 16 , candrakIti 17 / bhaNeza 18 pAcArya somakIti 16vIM zatAbdI 16 kavivara sAMgu paJcama
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 brahma guNakIrti 21 bhaTTAraka yaza kIrti 22 brahma yazovara { ix ) 16vIM zatAbdI " . 4 26 paJcama " Fr isa prakAra 16vIM evaM 17vIM zatAbdI ke 22 pratinidhi kaviyoM kA mUlyA na evaM unakI choTI-bar3I 160 kRtiyo kA prakAzana evaM mahatvapUrNa upalabdhi hai, jisake lie akAdamI ke nidezaka evaM pradhAna sampAdaka DaoN0 kAsalIvAla abhinandanIya haiN| vAstava meM DaoN0 kAsalIvAla kA yahI prayatna rahA hai ki ajJAta konoM meM se prAcIna sAgagrI evaM paramparAoM kA saveMraNa kara unheM prakAza meM lAyeM / prastuta grantha bhI unakI isI zubhavRti kA suphala hai| prastuta graMtha ke lekhaka evaM pradhAna sampA daka bhI DaoN. kAsalIvAla hI haiN| vaise to ve gata 35 varSoM se sAhityika kAryoM meM saMlagna haiM lekina gata 4 varSo se to unakA pUrA samaya hI sAhitya devatA ke lie samarpita hai / paMcama bhAga ke sampAdaka maNDala ke sadasyoM meM DaoN0 maheMdrasAgara pracaMDiyA prAlIgar3ha, zrI nAthUlAla jaina, mukhya adhivaktA rAjasthAna sarakAra, jayapura evaM zrImatI DaoN0 kokilA seThI hai| tInoM hI vidvAnoM ne prastuta graMtha ke sampAdana meM jo parizrama kiyA hai usake lie hama inake AbhArI haiN| AzA hai prakAdamI ko sabhI vidvAnoM kA bhaviSya meM bhI sahayoga prApta hotA rahegA / akAdamI kI lokapriyatA meM nirantara vRddhi ho rahI hai| caturtha bhAga kA vimocana pUjya kSullaka ratna 105 zrI siddhasAgara jI mahArAja dvArA bhAgalapura meM indradhvaja vidhAna mahotsava para huA thA aura unhIM kI preraNA se vimocana samAroha meM maiMne svayaM ne dekhA thA ki, upasthita samAja ne akAdamI ko sAhityika yojanA meM apanA pUrNa sahayoga dene meM prasannatA prakaTa kI thii| caturtha bhAga ke prakAzana ke pazcAt zra. mA. di. jaina mahAsabhA ke utsAhI adhyakSa evaM dhAvaka ratna zrI nirmalakumAra jI seThI, sariyA lakhanaU (bihAra) ke prasiddha samAja sevI zrI mahAvIra prasAda jI seThI evaM jayapura ke udyogapati zrI kamalacanda jI kAsalIvAla ne akAdamI kA saMrakSaka sadasya banane kI pratikRpA kI hai usake lie hama tInoM hI mahAnubhAvoM ke AbhArI hai| isI taraha mUDa badrI ke bhaTTAraka evaM paNDitAcArya svasti zrI pAhavIti jI mahArAja ne akAdamI kA parama saMrakSaka banane kI svIkRti dI hai| bhaTTAraka jI mahArAja svayaM sAhitya-premI, acche vaktA evaM lekhaka hai| prakAdamI ko Apake dvArA jo saMrakSaNa prApta huA hai hama usake liye pUrNAbhArI haiN| vaise bhakAdamI ke pA~coM hI prakAzana madhya kAla meM hone vAle bhaTTArakoM evaM unake ziSya praziSyoM kI prabhUtapUrva sahatyika sevA ke
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) paricAyaka haiM / vAstava meM DaoN. kAsalIvAla ne apane ina prakAzanoM dvArA bhaTTArakoM ke sAhityika evaM sAMskRtika yogadAna ko punaH prakAza meM lAkara samAja kA prazasta mArgadarzana kiyA hai| caturtha bhAga ke vimocana ke pazcAt hama sabhI naye upAdhyakSA zutra zrI lakhacanda bAkalIvAla, padmakumAra jaina nepAlagaMja, sampatarAya agravAla kaTaka, ratAlAla ninAyavathA bhAgalapura evaM DA. tArAcanda bAnI jayapUra kA hAdika svAgata karate haiN| sabhI upAdhyakSa hamAre samAja ke jAne mAne sajjana haiM tathA sAmAjika kSetra meM inakA mahatvapUrNa yogadAna rahatA hai / isI taraha saMcAlana samiti ke sabhI bhAnanIya naye sadasyoM evaM viziSTa sadasyoM ke prati AbhAra prakaTa karatA hUM jinhoMne apanA sahayoga dekara prakAdamI kI gati pradAna kI hai / maiM sarvazrI mAgIlAla seThI mujAnagar3ha evaM tArAcaMda premI phirojapura-bhirakA kA vizeSa prAbhArI haM jo svayaM yakAdamI ke sadasya bana gaye haiM evaM anya mahAnubhAvoM ko bhI sadasya banAne meM apanA pUrNa sahayoga dete hai| hama cAhate haiM ki paSTama bhAga ke prakAzana ke pUrva akAdamI kI sadasya saMkhyA kama se kama 5110 taka pahuMca jAya / prAyaH hai ki ki sabhI kA sahago pAtra hogaa| pUnamacanda gaMgavAla jhariyA (bihAra) dinAMka 10-6-2
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya vaidika, bauddha aura jaina sAhitya milakara bhAratIya sAhitya ke rUpa ko svarUpa pradAna karate haiM / 4di sAhitya ka lie veda, bauddha-bAra maya ke lie piTaka aura jaina sAhitya ke liye mAgama zabda kA vyavahAra prArambha se hI hotA rahA hai / sampUrNa prAgama ko (1) prathamAnuyoga, (2) kararaNAnuyoga, (3) paraNAnuyoga, tathA (4) dravyAyoga una cAra bhAgoM meM vibhAjita kiyA gayA hai| prapanAmo ke , jAna naura mona athavA jinendra devoM para mAta aneka jJAnapUrza kathAe~ tathA purANoM kA samAveza hai| karagAnuyoga ke zAstroM meM karma siddhAnta aura loka vyavahAra kA vizada vyAkhyAna hai / caraNAnuyoga ke zAstroM me zrAvaka tathA yati arthAt sAdhu-saMgaThana aura AcArasaMhitA kA vizada vidhAna pariNata hai / dravyAnuyoga ke zAstroM meM ghenana-pravetana, ghaTdayoM tathA tatya lakSaNoM kA vistAra pUrvaka vizleSaNa kiyA gayA hai| prAkRta bhASA apane aneka prAMtIya rUpoM ko sameTatI bhAratIya saMskRti ko zabdAyita karatI rahI hai| mAgadhI, pramAgadhI, pAli prAdi rUpoM ko grahaNa karatI huI usakA jo rUpa ghisa-pisa kara sthira huaA banda prayabhraSA ke nAma se samAhata humA / apabhraza ke vatsa se purAnI hindI brajabhASA kA prAtima rUpa unA-praphurita aura pallavita huA / isa prakAra ukAra bahula brajabhAyA hindI yA Adima rUpa prapannaza ke koDa se utpanna huaa| saMskRta hindI kI jananI hai, yaha zArAmA bhASA-vijJAna kI dRSTi se ciraJjIvI nahIM raha skii| rAjasthAnI DiMgala aura pigala svarUpA hindI vividha kAnoM meM apane-apane samudAya aura mamAja ke svarUpa ko abhivyakti detI rahI hai| rAjyAthita kaviyoM dvArA rAja-sattA aura mahattA kA sAtimaya varNana zabdAyita hunata / kahIM kahIM amuka amuka kAvya-dhAganoM se anuprerita va.piyoM ne tatsambandhI saMkIrga vicAraNAmoM ko vyakta kiyA hai| isa prakAra kAla-kSetra ko dhyAna meM rakhate hue hindI sAhitya kA kalevara vRddhagata hotA gyaa| padayAtrI saMtoM kI apanI eka paramparA rahI hai : jana santa isa paramparA ke nAyaka prora unnAyaka rahe haiM / jaina muniyoM, mAcAryo tathA siddha-sAdhakoM, manISiyoM ne deza ke pradhAna-upapradhAna tathA kSetrIya bhASA aura upabhASAmoM meM janamalyANakArI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ (xii) vipula sAhitya kI prAgama ke anurUpa racanA kI hai, phalasvarUpa isameM zubha, satya aura sukhada sambhAvanAmoM kA samIkaraNa prArambha se hI parilakSita hai| jaina sAhitya jina' vANI saMgrahoM meM surakSita rahA jisake svAdhyAya kI niyamita paramparA jaina samudAya meM vidyamAna rhii| deza meM aneka 'svAdhyAya saMliyA~' sthira huyauM jinake dvArA zAstra. pravacana, zaMkA samAdhAna, tattva carcA Adi dRSTiyoM se sAhitya kA adhyayana-anuzIlana calatA rhaa| kAlAntara meM jaba sAhityika itihAsa race gaye taba hindI bhASA meM racI gaI kutiyoM kI khojakhabara lI gaI / zakti aura sAmaryAnusAra jina-jina sAhityAcAryoM na kAma kiye ve anuzaMsita hue parantu jaina hindI sAhitya ko prakAza meM lAne aura use hindI sAhitya ke siMhAsana para pratiSThita karane-karAne kA zreya mahApaNDita rAhula sAMkRtyAyana, nAyUrAma premI, bAbU kAmatAprasAda ana, muniyara ji. vijaya ko mahAja bhAcArya hajAroprasAda dvivedI, paMDita agaracanda nAhadA tathA DaoN0 rAmasiMha tomara prAdhi aneka anusaMdhimuno aura sAhitya sAdhako ko rahA hai pariNAmasvarUpa prAja sAhityika itihAsa naye sire se race jAne lage haiN| jaina kaviyoM ne hindI meM prArambha se hI likhanA prArambha kara diyA aura bar3I vizeSatA yaha hai ki abhivyakti ke aneka kApoM ko sthira karane meM ina kaviyoM ne aguvA banakara jisa mRjanAtmaka bhUmikA kA nirvAha kiyA vaha vidvat samAja meM prAja bhI samArata hai| bhAva-sampadA, bhASA alaMkAra chanda, vyAkaraNa, kAvya rUpa tathA zailI zilpa prAdi maneka kAbya gAstrIya dRSTi se yadi jaina hindI sAhitya ko anvita maura aura samanvita nahIM kiyA gayA to hindI sAhitya kamI pUrNa nahIM kahA jA sakatA, yaha vastuta: gaveSarA smika satya hai / aneka abdhiyoM aura dazAbdiyoM pUrva jaba merI pahale-pahala anusandhAna kI dRSTi se rAjasthAnI yAtrA prArambha huI thI usa samaya hindI jaina sAhitya ko ujAgara karane kA prazna sAmane prAyA thA / aneka zodhArthiyoM kI samasyA aura usake samAdhAna para mAdaraNIya priyavara DaoN0 kastUracanda jI kAsalIvAla, paM. anapacandra jI zAstrI prAdi jayapuriyA sAhityika srojiyoM se vicAra-vimarza hue aura taya humA ki lupta vilupta bhAMDAroM meM bharI par3I sAmatrI ko prakAzita karAyA jAya / dazAndiyoM bAda yaha saubhAgya bana pAyA ki zrI mahAvIra graMtha akAdamI ke mAdhyama se hindI sAhitya ko isa rUpa meM vyavasthita praura prakAzita kiyA jA rahA hai| harSa kA viSaya hai ki majha jaise aneka bhAiyoM ke nirdezana meM aneka vizvavidyAlayoM ke adhIna, pI-ecaDI. upAdhi ke lie hindI jaina kaviyoM para adhyayana huA hai aura kArya cala rahA hai| isa kArya sampAdana meM bhAI kAsalIvAna jI ko kitane pApar3a belane par3e haiM, isakI pratIti mujhe hai, vastutaH vicAraNIya bAta hai / ke isa bhAgIratha kAma ko pAra jagA rahe haiM vastutaH bahuta bar3I bAta hai|
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ (xiii) sAmAjika zreSThiyoM ko isa dizA meM sakriya sahayoga denA cAhie tAki jinendra vArapI-hindI sAhitya dhArA meM bhI samaveta hokara kalyANakArI mArga kA pravartana kara ske| pAkAdazI ke sTA ganAtI - meM solaranI zatAbdI ke samartha kavimanISI somakIti, brahma yazodhara, sAMgu, guNIti tathA yamakIrti kA prAmANika vyaktitva tamA kRtitva paraka adhyayana prastuta kiyA gayA hai / hindI ke samakAlIna guru nAnaka, kabIradAsa, caraNadAsa, anantadAsa tathA puruSottama bhAdi aneka kavi ullekhanIya hai jinake sAtha ina kaviyoM kA tulanAtmaka tathA sAhityika mUlyA na honA cAhie 1 mAnya zodha-nidezaka-bandhuoM se nivedana hai ki ve katipaya medhAvI zodhArthiyoM kA cayana kara jaina kaviyoM ke sAhitya kA starIya prazana pora mUlyAGkana prastuta karAveM ! isa prakAra prastuta puSpa ke prakAzana kI aAvazyakatA-upayogitA prasaMdigdha hai| prAzA hI nahIM pUrA bharosA hai ki zrI mahAvIra graMtha prakAdamI kI yaha puSpa-prakAzana kI paramparA ciraJjIvI rahegI aura hindI sAhityika ke kalevara ko abhivRddha karegI tathA sAhityaka kulakaroM kI kula-kIti ko surakSita rakha skegii| hama isa mUlyavAna yojanA ke satat sAphalya kI hArdika maMgala kAmanA karate haiM / prAgarA roDa alIgar3ha 26.7.82 mahendra sAgara pracaMDiyA kRte sampAdaka maNDala
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhaka kI kalama se rAjasthAnI evaM hindI bhASA kI pANDulipiyoM ke liye rAjasthAna ke jaina granyAgAra vizAla bhaNDAra hai jinameM saMkar3oM mahattvapUrga, prajJAta evaM alpa-jJAta kRtiyoM kA saMgraha milatA hai / isa dRSTi se jainAcAryo, bhaTTAraka gaNa evaM vidvAnoM kI sAhityika sevAeM atyadhika ullekhanIya hai / jinhoMne vigata 600-700 vaSoM se apanI saikar3oM kRtiyAM sAhityika jagata ko meMTa karake apane hindI prema ko pradarzita kiyA hai aura Aja bhI kara rahe haiN| prastuta paJcama bhAga meM 16 vIM zatAbdi ke pAMca aise hI kaviyoM ko liyA gayA hai jo rAjasthAnI hindI ke liye samarpita raheM hai tathA jinakA vyaktitva evaM kRtitya donoM hI vidvAnoM ke lie ajJAta athavA alpajJAta rahA hai| somakIti 16 vIM zatAbdi ke prathama caraNa ke kavi the / rAjasthAnI unakI priya bhASA thI jisameM unhoMne do bar3I evaM pAMca choTI racanAyeM nibaddha kI thii| 'guru nAmAvalI' meM unhoMne rAjasthAnI gadya kA prayoga karake gadya sAhitya kI lekhana paramparA ko bahuta pIche lA paTakA hai| rAjasthAnI hindI sAhitya ke itihAsa ke liye guru nAmAvalI eka mahatvapUrNa kRti hai / saMvat 1518 (san 1461) meM nirmita yaha kRti gazya padya mizrita hai / yaha saMskRta ko cammu kRti ke samAna hai / kavi ne apane gadya bhAga ko bolI liyA hai jisameM yaha spaSTa hai aisI hI bhASA usa samaya bolacAla kI bhASA kI ora ule bolI kahA jAtA thaa| bolacAla kI bhASA ke lokapriya zabda kuNa, mApaNA, bolatA, DhIlI, nayara, pAlakhI, isI, iNI, kA khUba prayoga humA hai / somakItti apane yuga ke prabhAvazAlI bhaTTAraka the / kASTAsaMgha kI bhaTTAraka gAdI ke sarvopari nAcU the / sAtha meM ve bhASA zAstrI bhI the / saMskRta kRtiyoM ke sAtha hI rAjasthAnI meM kRtiyoM kA lekhana unakI rAjasthAnI ke prati gaharI ruci kA saphala hai / sAMgu isa kAla ke dUsare kavi the / abhI taka inakI eka hI kRti 'sukosala rAya cupaI' upalabdha ho sakI hai lekina yaha eka hI kRti kavi kI kAvya pratibhA paricaya ke liye paryApta hai / yaha eka laghu prabandha kAvya hai jisameM kAvya-gata sabhI lakSaNa vidhamAna hai kAvya pUrA romAJcaka hai jisameM kabhI vivAha, kamI yuda, kabhI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ (v) gRha tyAga, phabhI tapasyA evaM kabhI upasarga ke samaya kA varNana milatA hai| mahAkavi brahma jinadAsa ke ziSya mama guga kIti isa puruSa ke tIsare kavi hai jinakA paricaya bhI sAhitya jagat ko prathama bAra mila rahA hai / rAmasItArAsa eka skhaNDa kAvya hai jo rAjasthAnI bhASA kI atyadhika sundara kRti hai| mahAkavi tulasI dAsa ke 140 maI racita' yaha eka laghu rAmAyaNa hai jo apane guru mahAkavi brahma jinadAsa ke rAmarAsa kA mAnoM ladhu saMskaraNa hai / rAmasItArAsa bhAba, bhASA, zAnI evaM viSaya kI dRSTi meM uttama kRti hai / ___ cauthe kavi bha, yazaHkotti haiM jinake do pada evaM do laghu racanAyeM prastuta graMtha meM diye gaye haiN| brahmA yazodhara pAMcave kavi haiM jo bha. yaza kIsi ke praziSya evaM vijayasena ke ziSya the| ma. pazodhara prapane yuga ke jabaradasta prabhAvazAlI kavi the jinakA samasta jIvana sAhitya sevA meM samarpita rahatA thA / yadyapi ve bhaTTAraka nahIM the kintu unakI khyAti evaM sammAna kisI bhadrAraka meM kama nahIM thA / sAhitya racanA ke kSetra meM to ne apane guru se bhI prAge ghe / unhoMne cupaI saMjJaka kAvya likhA, neminAtha, vAsubhujya evaM mallinAtha para stuti paraka gIta likhe, apane guru kI prazaMsA meM vijaya kItti gIta likhA jise : hAsika gI: lA hai, eka vivAda ga rAganiyoM meM nemi rAjula se sambandhita pada likhe / balibhadra cumaI eka aisA prabandha kAvya hai jisameM kavi kI kApa pratibhA ke sthAna 2 para darzana hote haiM / neminAtha gIta meM kavi ne gAgara meM sAgara bharane jaisA kArya kiyA hai / varNana itanA rocaka hai ki par3hate hI kavi ke prati zraddhA ke bhAva jAgrata hote haiM / 'bha. yazodhara dvArA apanI kRtiyoM meM zabdoM kA cayana bhI pUrNa vidvattA ke sAtha kiyA hai / kavi ne neminAtha gati meM pAna bIr3I kA ullekha kiyA hai / vivAha meM pAnoM kA bIr3A dekara barAtimoM kA svAgata karane kI prathA hai jo 15vIM zatAbdi meM bhI yathAvata thii| isI taraha 'sU' zabda ke liye 'laya' kA prayoga kiyA hai / laya zabda deTha rAjasthAnI bhASA kA zabda hai / bhASA ke adhyayana kI dRSTi se ina pAMcoM hI kaviyoM kI racanAyeM mahatvapUrNa haiM / jana kavi apanI racanAyeM sarala bolacAla kI bhASA meM nibaddha karate rahe haiN| padyapi be kAvya gata lakSapoM ke prAdhAra para racatAyeM nibaddha karane meM vizvAsa nahIM rakhate the lemina phira bhI unakI vRtiyoM rAjasthAnI hindI kI pramUkhya kRtiyAM hai - - . .--.1. vou caMdana ruDoM phUlaDA re pAna bIbISa pramUla sA. 50/pRSTha saMkhyA 201. 2. uhAli lU uhI vAya, tapana tApa tanu sAjha na jAya // 173/ 1, 161.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ixvi) aura unameM ve sabhI tattva upalabdha hote haiM jo kisI eka kAdhya meM milane caahiye| prastuta puSpa meM pAMca kaviyoM kI pana taka upalabdha sabhI 37 kRtiyoM ke pAla diye gaye hai jinameM se adhikAMza kRtiyoM prathama bAra sAmane AyI hai| vAstava meM jana graMthAgAroM meM rAjasthAnI/hindI ne abhI taka maikar3oM kutiyAM haiM jinake astitva kA hameM patA nahIM hai paricaya milanA to bahuta dUra kI bAta hai| rAjasthAna evaM gujarAta ke zAstra bhaNDAroM meM ina pAMca kaviyoM kI aura bhI kRtiyAM mila sakatI hai / prAbhAra pustaka ke sampAdaka meM DA. mahendrasAgara jI acaMDiyA alIgar3ha, bhASA-zAstrI zrI nAthUlAla nI jaina eDavokeTa jayapura evaM zrImatI hA. kokilA seThI kA jo sahayoga milA hai usake liye meM unakA pUrNa bhAbhArI hU / DA. pracaMDiyA jI ne sampAdakIya likhA hai jo kitane hI dRSTiyoM meM pratyadhika mahatvapUrNa hai| maiM prakAdamI se sampAdaka maMDala ke pramukha sadasya evaM sahayogI paM. anUpacanda jI nyAyatIrtha kA bhI bhAbhArI hU~ jinakA mujhe sAhityika kAryoM meM pUrNa sahayoga milatA rahRtA hai / DA. kastura canda kAsalIvAla amRta kalaza; kisAna mArga barakata kAlonI ToMka vija jayapura, agasta 1982
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ r 26 viSaya sUcI krama saMkhyA 1STha saMkhyA 1. zrI mahAvIra grantha akAdamI kA paricaya 2. saMrakSaka kI ora se 3, sampAdakIya 4. lekhaka kI kalama se 5. pUrva pIThikA 6. AcArya somakIti 3-32 kRtiyA~ : (1) zrepanakriyA gIta (2) mAdinAtha vinatI (3) mallijina gIta 30-32 (4) yazodhara rAsa 34-73 (5) guru nAmAvalI 74-86 (6) riSabhanAtha kI dhUli 87-11 (7) laghu ciMtAmaNI pArzvanAtha jayamAla 62 7 kavivara sA~ga (E) sukosalarAya cupaI 104-116 8. brahama guNakIrti 120-126 (9) rAmasItArAsa 130-156 6. bhaTTAraka yazAkIrti 157-156 (10-11} yaza kIti ke pada 159-60 (12) yogI vANI 113) caubIsa tIrthakara bhAvanA 161-163 161
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164-176 177-163 194-165 195-196 10. brahma yazodhara (14) balibhadra papaI (15) vijayakIrti gota (19) vAsupUjya gIta (17) vairAgya gIta (15-16) neminAtha gIta (2) (20) mallinAtha gIta (21-37) pada sAhitya (17 pada) 11. manukramaNikAeM 167-203 203-204 204-213 214
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva pIThikA isa bhAga meM saMvata 1515 se 1560 taka hone vAle pAMca hindI jaima kaviyoM kA jIvana, nihAla evaM unakA gussAha prastuta kiyA jA rahA hai| ye kavi haiM mAghArya somakIti, sAMgu, yaza-kIrti, guraNakIti, evaM brahA yazodhara / isake pUrva dUsare bhAga meM hamane saMvat 1540 se 1600 taka ke pratinidhi kaviyoM-bUparAja, chIhala, ThakkurasI, caturumala evaM gAravadAsa kA jIvana paricaya evaM unakI kRtiyoM kA mUlyAMkana prastuta kiyA thA sAtha hI meM una kaviyoM kI sabhI choTI bar3I kRtiyoM ke ke pATha bhI diye the jisase sabhI pAThaka gaNa usake kAvyoM kA rasAsvAdana kara ske| saMvat 1515 se 1560 taka ke kAla ko hindI sAhitya ke itihAsa meM do bhAgoM meM vibhakta kiyA hai / mizrabandhu vinoda ne saMvat 1560 taka ke kAsa ko mAdikAla mAnA jAtA hai tathA 1561 se prAge vAle kAla pho praSTachApa kaviyoM ke nAma se sambodhita kiyA hai| rAmacandra zukla ne bhI isa kAla kA aSTachApa nAmakaraNa kiyA hai| lekina vAstava meM yaha kAla bhakti yuga kA AdikAla thaa| eka pora guru nAnaka evaM kabIra jaMsa saMta kavi apanI kutiyoM se jana-jana ko apanI ora dhAkRSTa kara rahe the to dUsarI mora prAcArya somakIti, bhaTTAraka yaza: kIrti, sAMgu evaM brahma yazodhara jaise hindI bhASA ke jaina kavi apanI kRtiyoM ke mAdhyama se samAja meM grahad bhakti, pUjA, evaM pratiSThAnoM kA pracAra kara rahe the| samAja meM bhaTTAraka paramparA kI nIMva gaharI ho rahI thii| unakI jagaha-jagaha gAdiyAM sthApita hone lagI thI / bhaTTAraka gaga evaM unake ziSya bhI apane pApako bhaTTAraka ke sAtha-sAtha muni, prAcArya, upAdhyAya, evaM brahmacArI sabhI nAmoM se saMbodhita karane lage the| sAtha hI meM ve saba saMskRta ke sAtha-sAtha rAjasthAnI evaM hindI bhASA ko apanI abhivyakti kA mAdhyama banA rahe the / deza para musalamAnoM kA rAjya thA jo apanI prajA para manamAne julma DhA rahe the| aisI sthiti meM bhI bhaTTArakoM evaM unake ziSyoM ne samAja ke mAnasa ko badalane ke lie tatkAlIna loka bhASA meM choTe bar3e rAsa kAmyoM, kA pada evaM stabanoM kA nirmANa kiyA / dUsare bhAga meM nirdiSTa kaviyoM ke atirikta ina 45 varSoM meM 15 se bhI adhika jaina evaM janetara kavi hue jinameM kucha ke nAma nimna prakAra hai
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakAti evaM brahma yazodhara jaina kavi jainetara kavi 1. prAcArya somakIti saM. 1518 1. gurunAnaka saM. 1526-1596 2. kanaka ::38 . kIramAsa .5.75. se pUrva 3. upAdhyAya jJAna sAgara saM 1531 3. caragavAsa , (1536) 4. bhaTTAraka yaza kIti saM 15.38 4. anantadAsa , (1558) ... brahma yasodhara maM 1585 se pUrva 5. harirAma // (1558) . sAMgu kavi saM. 1550 6. puruSottama // (1558) 7. guNakIti saM 1520 8. saMvega sundara upAdhyAya saM. 1548 6. bAcaka matizekhara guru nAnaka evaM kAnbIradAsa se sabhI paricita hai |ye kavi bhAratIya jana mAnasa ke kayi bana cuke haiN| anantadAsa kabIra ke ziSyoM meM se the jinhoMne raidAsa kI paricaI kabIradAsa kI paricaI evaM trilodanadAsa kI paricaI jaise kAzyoM kI racanA kii| harirAma kI gIlAbhAna prakANa (saM 1556) tathA puruSottama kI pazcimeSa (saM. 1558) racanAyeM milatI haiM / isI samaya kutabana bhekha ne mRgAvatI tathA sena kavi ne bhI apanI kavitAoM ke mAzyama se bhakti rasa kI dhArA ko pravAhita kiyA 11 jaina kaviyoM meM jJAnasAgara ne saMvan 1531 meM zrIpAlarAsa kI racanA kI thI 1 isakI eka prati rAjasthAna prAsa vidyA pratiSThAna jodhapura meM upalabdha hai| saMvegasundara upAdhyAya ne maMvat 1548 meM sArasisvAmana rAsa kI racanA kI thI tathA rAmacandra sUri ne rajarSi carita kI saMvat 1550 meM racanA kI thii| yaha samaya mahAkavi brahma jinadAsa se prabhAvita yuga thA jinhoMne pacAsa se bhI adhika rAsakAvyoM kI racanA karake eka nayA kIrtimAna sthApita kiyA thaa| isalie adhikAMza jaina kavi unhIM ke pada cihnoM para calakara rAsa nAmAntaka kAvyoM kI racanA karane meM lage hue the| 1. mizra bandhu vinoda prathama mAga-pRSTha saMkhyA 111-113
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakoti AcArya somakIti isa kAla ke pramukha pratinidhi kavi the / ve apane yuga ke udabhara vidvAna pramukha sAhitya sevI evaM sarvocca santa the / ve yogI the| prAtma sAdhanA meM tallIna rahate aura apane ziSyoM evaM anuyAyiyoM ko usa para calane kA upadeSA dete the| ve pravacana karate, sAhitya sarjana karate evaM apane ziSyoM ko sAhitya nirmANa karane kI preraNA dete / somakIrti prAkRta, saMskRta, rAjasthAnI, gujarAtI evaM hindI ke prakAMDa vidvAna the / unhoMne saMskRta evaM hindI donoM hI bhASAmoM ko apanI racanAmoM se upakRta kiyA / unakA rAjasthAna evaM gujarAta donoM hI pramukha kSetra rahe tathA jIvana bhara ina kSetroM meM vihAra karake jana-jana ke jIvana ko prAtma-mApanA evaM arhad bhakti kI prora mAite rahe / unakA preraNA se kitane hI mandiroM kA nirmANa saMpanna hayA / bIsoM paJcakalyAgaka pratiSjhAeM unake nirdezana meM saMpanna huI tathA hajAroM jina pratimAeM pratiSThita hokara rAjasthAna evaM gujarAta ke vibhinna mandiroM meM virAjamAna kI gii| prAcArya somakIrti zramaNa saMskRti, sAhitya evaM zikSA ke mahAn pracAraka the | aise santa para kisa samAja evaM rASTra kI garva nahIM hogaa| lakSmIsena ke do ziSya the| eka bhImasena evaM dUsare dharmasena / donoM ne hI apanI alaga-alaga bhaTTAraka mAdiyAM sthApita kI thii| inhIM bhImasena ke somakIti pramukha ziSya the| kASThAsaMgha ko eka gurunAmAvalI meM bhImasena kA paricaya nimna prakAra diyA gayA hai.. - zrI lakSmasena paTTodharaNa. pAvaka vipi nahIM / je narahari nandivi, zrI bhImasena manivara sahI // 2 // saragiri siri ko caI pAukari pratibalavaMtI kavi raNIyara tora, pahata uya trtii| koI prAyAsa pabhAraNa, hAtha kari gAhi kamatau / / kaTThasaMgha saMghaguraNa parilahi viha koIkhehato zrI bhImasena paTTaha dharaNa gaccha siromariNa kulatilo jANAti sujArAha jAraNa nara zrI somakIti munibAra bhalau / / 314 somakIti bhImasena ke kaba saMga meM pAye tathA prArambha meM unake pAsa kitane varSoM taka rahe isakI jAnakArI nahIM miltii| isake atirikta somavIti ke mAnApittA, janmasthAna, evaM zikSA-dIkSA ke bAre meM bhI koI itihAsa upalabdha nahIM hotaa| lekina itanA avazya hai ki unheM maMvat 151meM kASTAsaMgha nandItaTa gaccha kI bhaTTAraka gAdI para abhiSikta kiyA gayA thA / usa dina ASAr3ha sudI aSTamI thii|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArga somakIrti evaM brahma yazodhara 17 meM bhaTTAraka the| unakA paTTAbhiSeka gujarAta ke saujitrA nagara meM zAMtinAtha ke mandira meM humaayaa| mahArogonitrAmA nikarate hue likhA hai-- zrIgajare pasti puraM prasiddha sojina namAmidhameksAraM / saujitrA jainadharma evaM saMskRti kA kendra pA tayA kASThA saMba ke bhaTTArakoM kI yahAM mAdI bhii| somakIrti saMbara 1518 se prakAza meM pAye aura apane antima jIvana taka samAja ke jagamAte nakSatra rhe| zrI joharApurakara ne apane bhaTTAraka sampradAya meM inakA samaya saMvat 1526 se 1540 taka diyA hai jo isa pAvalI se mela nahIM khaataa| saMbhavataH canhoMne yaha samaya inakI saMskRta racanA saptavyasanakathA ke AdhAra para diyA mAluma detA hai kyoMki kavi ne ise saMvat 1526 meM samApta kI thii| sImakIti ne bhAraka gAdI para baiThate hI gajarAta evaM rAjasthAna ke vibhinna bhAgoM meM bihAra kiyA tathA jana-jana se samparka karake unheM ahiMsA dharma ke paripAlana para jora diyaa| usa samaya dehalI para lodI vaMza kA rAjya yA / bahalola lodI dillI kA sulatAna thaa| ye muslima zAsaka itane dharmAndha evaM prasahiSNa the ki unheM mandiroM, mRtiyoM evaM granthoM ke visvansa ke pratirikta kucha bhI acchA nahIM lagatA thaa| hinduoM evaM janoM meM itanA bhaya vyApta thA ki unheM prarhad bhakti ke atirikta kucha bhI nahIM dikhatA thA ! bhadrAraka unake saMrakSaka the jinakA sambandha ina bAdazAhoM se bhI acchA thA / bhaTTAraka somakIti ke liye brahma zrIkRSNadAsa ne likhA hai ki ke "yavanapatikarAMbhoja saMpUjilAdhi the arthAt bhaTTAraka somakIti kA pavana bAdazAha bhI sammAna karate the / isase somakIrti ke prabhAva evaM yama meM aura bhI vRddhi ho gii| pahile santa phira prakANDa vidvAna, vaktA aura phira bAdazAha para hAtha / ve to sarvaguNa sampanna ho gaye / ve atyadhika prabhAvazAlI the / uhA vihAra hotA vahIM unake bhakta bana jAte / sAhitya racanA ve svayaM karate aura samAja se bata vidhAna evaM pratiSThA vidhAna karAte / rAjasthAna ke mandiroM meM unake dvArA pratiSThita pacAsoM mUrtiyAM milatI haiM / mUlasaMtra ke kSetra meM kASThAsaMgha kA itanA jabaradasta prabhAva unake svayaM ke vyaktitva kA supariNAma thA / 1. panarahasimaThAra mAsa pASADhaha jANu akkavAra paMcamI bahula pakSyaha paravANu / puvAmadda nakSatra zrI sojhItrI puravari sanyAsI para pATa taNu prabandha jiNi pari / /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakoti pratiSThA vidhAna saMvada 1518 meM ve bhaTTAraka pada para prAsIna hue| isake pazcAta unhoMne deza meM paJca kalyANaka pratiSThAe sampanna karavAne meM ruci lI ! Dugarapura jile ke surapura (suryapura) ke mandira meM zItalanAtha svAmI vI 4."X46' avagAhanA vAlI zyAma pASANa kI bhaTTAraka somakIrti dvArA saMvat 1522 meM pratiSThita pratimA hai / isa pratiSThA meM prAcArya zrI bIrasena unake sahAyaka ye tathA pratiSThA karAne vAle paMDita pakSamA, samadhara, kheimA sA. lakhamA bhImA prAdi zrAvaka the / rAjasthAna meM yaha prathama mUrti hai jo somakIrti hArA pratiSThita prApta ___ saMvat 1525 meM inhIM ke dvArA pratiSThita jayapura ke samIpa jayasiMhapurA lora ke mandira meM bhagavAna pArzvanAma kI teta pASANa kI pratimA hai| jayasiMhapurA khora prAcIna samaya meM jainoM kA prasiddha kendra thaa| pahAr3iyoM ke madhya meM sthita hone ke kAraNa yaha sAdhunoM ke lie cintana manana kA acchA kendra thA 1 jayapura kA kSetra mUlasaMgha ke bhaTTArakoM kA gA rahA hai| isalie kASThAsaMgha ke bhaTTArakoM dvArA pratiSThita murti ko virAjamAna karanA somakIti evaM unake ziSpoM ke prabhAva ko sUcita karatA hai| isake pazcAt saMvat 1527 baizAkha budI 5 ko inhIM bhaTTAraka dvArA pratiSDita covIsI kI pratimA jayapura ke siramoriyoM ke mandira meM evaM di. jaina mandira saMbhavanAtha udayapura meM virAjamAna haiN| donoM caubIsiyoM meM prAdinAtha svAmI kI mUlanAyaka pratimA hai / yaha pratiSThA narasiMhapurA jAtIya zrAvaka dvArA sampanna karavAyI gayI thii| prAcArya vIrasena bhaTTAraka somakIti ke sahayogI the / 1. saMvat 1522 barSe pauSa sudI 5 tithI zrI kASThAsaMgha bhaTTAraka somakIti pratiSThitaM zrI zItalanAtha bimba paMDita padamA samadhara kheimA sA0 lakhamA bhImA kArApita ziSya AcArya zrI vIrasena yuktH|| 2, saMvat 1527 varSa vaizAstra badI 5 gurI zrI kASThAsaMghe nandItaTagacche vidya gaNe bhaTTAraka dhI somakIrti prAcArya zrI vIrasena yuga ke pratiSThitaM narasiMhapurA jAtIya par3anaharagore sA, mohana pI bhAryA teju putra 5 kahuyA bhAryA 2 bAdhumA, russaa| bhAryA rupA putra bhAU putra jUThau nAMdU putra 2 saMvaru / sI. haluvI bhAryA lakSmI putra saravaNa sA. mudarA bhAryA bhAsu mo. sahadUrAma bhAryA lAla sAkaDamA, khemAmA kAkaNa zrI prAdinAtha vimbaM karApitaM /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakIrti evaM brahma yazodhara bhaTTAraka somakoti ne saMvat 1533 phAguNa zuklA 7 budhavAra ko phira eka paJcakalyANaka pratiSThA kA netRtva kiyA / jayapura ke TholiyoM ke maMdira meM bhagavAna pArzvanAtha kI dhAtu kI vakta paJcakalyANaka meM pratiSThita mUrti virAjamAna hai / / isake eka varSa pUrva saMvat 1532 meM bhI vIrasena sUri ke sAtha eka zItalanAtha kI mUrti kA pratiSThA karavAyI thii| saMvat 1535 mAgha sudI 5 ko somakIrti ahamadAbAda gye| vahAM vizAla stara para 52 jina bimboM ko pratiSThA kI gyii| isa pratiSThA meM bhI somakIrti ke sAtha prAcArya bIrasena aura unake ziSya pra. nAnA pramukha the| pratiSThA karAne vAle the prAgavATa jAtIya .."rANIsuta jogadAsa / ' yadyapi bhaTTAraka somakIrti kA kAla muslima kAla thA jisameM mandira evaM mUrti ko tor3anA jihAda samajhA jAtA thA lekina somakIti kA apanA prabhAva thaa| ve bhAvakoM ke liye rakSaka kA kArya karate the tathA dhArmika vidhi vidhAnoM ko bar3e ThATa se sampanna karAyA karate the / saMvat 1536 meM inhoMne do pratiSThAnoM ko apanA AzIrvAda pradAna kiyA / sarva prathama baizAkha sudI 10 budhavAra ko cakipAni lIzaMkara pratimA kI pratiSThA karAyo isameM pratiSThAkAraka the hUMbar3ha jAtIya vadha gotra vAle gAMdhI bhUpA bhAryA rAja suta gAMdhImanA / manAgAMdhI kI dharmapatnI kA nAma kAU thA tathA putra evaM putra vadhu kA nAma DA evaM lADikI thaa| vartamAna meM caubIsI kI pratimA jayapura ke pANDe lUNakaraNa jI ke mandira meM virAjamAna hai| jayapura ke pahile yaha pratimA saMbhavata: pAmera meM hogii| isase yaha patA calatA hai ki bAgar3ha pradeza meM sampanna isa pratiSThA meM pAmera, sAMgAnera ke jana bAdhu bhI sammilita hue the| isa pratiSThA meM bhI bhaTTAraka somanIti ke pramumba pidhya prAyArya vIrasena sAtha the| isI varSa dUsarI pratiSThA mASasudI 15 guruvAra ko naragiha jAtIya sApaDiyA 1. saMvat 1533 varSe phAgaraNa zuklA 7 budhe zrI kASThAsaMghe naMdyAmnAye ma, bhImasena tatpabha. zrI somakIrti praNamapti / 2. saMvata 1532 varSa vaisAkha mudi 5 racI kASThAsaMghe naMdInaTa gacche bha. zrI bhImasena tatpadre somakIti prAcArya zrI vIrasenapurI yukta pratiSThita narasiMha jAtIya boradaka gotre cApA bhAryA paragU / bhaTTAraka sampradAya -pRSTha 265 3. saMvat 1535 varSe mAghasudI 5 guro zrI kASThAsaMtre naMditaTa gadhye vidyAgaNe bhaTTA raka zrI bhImasena tatpa bha. zrI somakIrti ziSya prAcArya zrI vIrasena yukta: pratiSThita ahamadAbAda vAstavye zrI prAgvATa jAtIya"........ rAmI mata jogadAsena prAcArya zrI bIrasena /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti gotra vAle sAha khebhArA jhAMjha ke putra sauvA ne sampanna karAyI thii| narasiMhapurA jAti pratApagar3ha kI pora rahatI hai| isalie somakIrti ne ughara hI kisI sthAna para yaha pratiSThA sampanna karAmI hogii| isa pratiSThA meM unake ziSya vIrasena pramukha the / caubIsI kI eka pratimA jayapura ke hI caudhariyoM ke mandira meM virAjamAna hai| bhaubIsI meM zreyAnsa nAtha svAmI kI mUlanAyaka pratimA hai / / pratiSThAnoM kA yaha krama barAbara calatA rahA / bhaTTAraka somakIti ne apane jIvana meM kitanI pratiSThAe sampanna karAyI isakI nizcita saMkhyA batalAnA to kaThina hai kyoMki rAjasthAna ke abhI saikar3oM maMdira aise haiM jinake mUrti lekhoM para kArya nahIM ho sakA hai lekina itanA avazya hai ki apane 25 varSa ke bhaTTAraka kAla meM somaphIti ne 50 se adhika paMcakalyANaka pratiSThAe' sampanna karAyI hoNgii| maMtima pratiSThA jisakA hameM ullekha milA hai vaha hai saMvat 1542 kI baizAkha budI 10 ke zubha dina kI pratiSThA jisako narasiMthapurA jAtIya mokalavAr3a sA. mahilA evaM usake parivAra ke sadasyoM ne sampanna karAyI thii| isa pratiSThA meM pratiSThita bhagavAna saMbhavanAtha kI eka pratimA udayapura ke di. jaina mandira saMbhavanAtha meM virAjamAna hai / aisA mAluma hotA hai ki isa maMdira kA nAmakaraNa isI pratiSThA ke sAtha jur3A huA hai| bihAra bhaTTArata somakIrti kabhI eka harAna para jama ke nahIM rhe| unakA adhikAMza samaya eka nagara se dUsare nagara meM vihAra karane meM hI samApta humA / rAjasthAna evaM gujarAta pradeza ke grAma evaM nagara unake bihAra ke pramukha sthAna the ! kabhI ve vidhAna sampanna karAne jAte to kabhI pravacana ke liye unhUM jAnA pdd'taa| kabhI samAja para pAne vAlI vipattiyoM ko nivAraNArtha ve jAte to kabhI apanI kRtiyoM ke vimocana samAroha meM sammilita hote / unake vizAla vyaktitva ke sahAre samAja apane pApako prAzvasta mAnatA thaa| 'sojhitrA' nagara unakA pramukha kendra thA / yahAM unakI gAdI thI aura par3hAbhiSeka humA thA / mArabAr3a vA guDhalI nagara bhI unakI gatividhiyoM kA kendra thaa| vahAM zItalanAya svAmI kA maMdira thA jisameM unakI bhaTTAraka. gAdI thii| yazovara 1 . maMtrana 1516 varSe mAgha sudI 15 murI zrI kASThAsaMghe naMditaTagacche vidyAgaNe bhaTTAraka zrI bhImasena tarapada bhaTTAraka zrI somIti Niya prAcArya zrI vIrasena yukta pratiSThitaM narasiMha jAtIya sApahiyA moye sA. pebhArA jhAmu putra lIbA bhAryA lADI putra 4 mor3apa raNadhIra zidhAdevA sA. zikSA zrI zreyAnsa nisya jAmati /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakIti evaM brahma yazodhara rAma evaM yazodhara caritra donoM ko unhoMne usI nagara evaM mandira meM samAna kiyA thaa| . svAgata prAcArya somakIti kA jaba vihAra hotA to samAja meM prAnanda kA vAtAvaraNa chA jAtA / hajAroM strI-puruSa nagara ke bAhara unake svAgata ke lie ekatrita hote maura bar3e samAroha pUrvaka unako apane yahAM le jAte / bividha vAdya yaMtra bajAye jAte aura badhAvA gAye jAte / striyAM kalaza lekara unakA svAgata krtii| unakI bhAratI utArI jaatii| isa prakAra somakIti kA vihAra samAja meM eka naye utsAha ko lekara paataa| vyaktitva ve svayaM vizAla vyaktitva ke dhanI the| unake darzana mAtra se hI virodhiyoM kA mada gala jaataa| jaba ve pravacana karate to zrotAmoM ko pradhyAtma rasa meM DUbI dete / kathAnoM ke mAdhyama se apanI bAta kahate so logoM ko grahada pUjA, darzana evaM stavana kA mahAtmya batalAte / jIvana ko sapta vyasanoM se rahita banAne para jora dete / bhaTTAraka rAmasena evaM bhaTTAraka bhImasena donoM kA hI unheM AzIrvAda prApta thaa| ve saMskRta, prAkRta, gujarAtI, rApamA bAlo para vAra the| be vaktA evaM lekhaka donoM hI the| eka ora ve saMskRta meM kAvya racanAeM karate to vahIM rAjasthAnI meM usase bhI adhika kAvya kRtiyAM likhanA unake lie bahuta sarala kArya thaa| ve kisI bhI kSetra meM apane Apako yogyatama siddha karate / yahI kAraNa hai ki tatkAlIna muslima zAsaka bhI unakA pUrNa sammAna karate the aura unakA guNAnuvAda karate / samAja para unakA varcasva sthApita thA isalie jo bhI kArya cAhate jase ve saralatA meM sampanna karA dete| kRtitva prAcArya somAli saMskRta evaM rAjasthAnI donoM ke hI prakANDa vidvAna evaM lepanI ke dhanI the isalie donoM hI bhASAoM meM unhoMne racanAyeM nibada kI - hai| unakI saMskRti evaM rAjasthAnI kRtiyoM ke nAma nimna prakAra hai--- saMskRta racanAeM 1. saptavyasana kathA samuccaya 1. pradyumna caritra 3. yazodhara caritra /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 AcArya somakIrti 4. zraSTAnhikA vrata kathA | 5. samavasaraNa pUjA / rAjasthAnI racanAeM' 1. yazozvara rAsa / 2. guru nAmAvalI | 3. riSabhanAtha kI dhUla / 4. trepana kriyA gIta / 5. zrAdinAtha vinatI / 6. malligIta | 7. cintAmaNI pArzvanAtha jayamAla / somakIrti kI saMskRta racanAoM kA sAmAnya paricaya nimna prakAra hai 1. saptavyasana kathA samuccaya yaha kathA sAhitya ko acchI kRti hai / kathA samuccaya meM sAta vyasanoM ke AdhAra para sAta kathAeM dI huI haiN| sAta vyasanoM meM juprA khelanA, corI karanA, zikAra khelanA, vezyA sevana, parastrI sevana, madyapAna evaM mAMsa khAne ko ginAyA gayA hai / isameM sAta sarma haiN| pUrI kRti do hajAra saDasaTha zlokoM meM banAkara samApta kI gayI hai / kathA samuccaya bhaTTAraka rAmasena kI kRpA se racita sabhya hai | kavi ne ise saMvat 1526 meM samApta kiyA thA / saMbhavataH kavi kI yaha saMskRta meM nibaddha prathama racanA hai | rAjasthAna ke jaina zAstra bhaNDAroM meM saptavyasanakathA ko pacAsoM pratiyAM milatI hai jo isakI lokapriyatA kI ora saMketa karatI haiN| sabase prAcIna prati DUMgarapura ke zAstra bhaNDAra meM haiM jo saMvat 1605 kI likhI huI hai / kathA samuccaya kA antima bhAga nimna prakAra hai-- nandItaTAke viTite hi saMghe zrIrAma senasya padaprasAdhat / vinirmito dhiyA mamAyaM vistAragoyo bhuvi sAdhuH // 66 // yo cA paThati vimRzyati bhavyoSi labhate sa saukhya manizaM pratyaM (o) (su) mavanAyuktaH / somakIrtimA racitaM // 70 // 1. rAjasthAna ke jaina zAstra bhaNDAroM kI grantha sUcI bhAga paJcama-pRSTha saMkhyA 462 /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakoti evaM brahma yazodhara rasanayanasamete pANayuktena candra 11526) gatavati sati nUnaM vikramasyava kAle / pratipadi dhavalAryA mAgha-mAsasya some / haribhayinamanose nimito grantha eSaH / / 71 // sahasayasaMkhyo'yaM saptapachisamanvita: (2067) / saptava vyasanAdyazca kathAsamuccayo tataH / / 72 / / yAvatsuvarzanI mesaryAvacca sAgarAdharA / tAvanandasvayaM loke grantho bhavyabanAzritaH // 73 // iti zrI ityAH bhaTTAraka-yI dharmasenAbhaH zrI bhImasena devaziSya-prAcArya somakIti -viracite saptavyasanakathAsamuccaye parastrIyamanaphalavarNano nAma saptamaH sargaH / iti saptavyasanacaritrakathA saMpUrNA / 2. praJca mna caritra pradyumna kA jIvana caritra jaina kaviyoM ke triye bahucanita rahA hai / ama taka mA, saMta, jAmo hindI mA meM 25 kaviyoM ke pradya mna caritoM kA patA lagAyA jA cukA hai 1 isa kAvya meM zrIkRSNa ke putra pradyumna ke jIvana kA varNana kiyA gayA hai / pradyumna kI mAtA rukamaNI zrI / pradya mna kI ginatI puNya puruSoM meM kI jAtI hai| prastuta pradyumna caritra 16 samoM meM vibhakta hai jisakA racanAkAla saMvat 1531 pauSa budI 13 budhavAra hai| yaha bAba kadi ne apane guru bhaTTAraka bhImasena ke prasAda se likhA thaa| zrI bhImasenasya pavaprasAvat somAdisatkItiyutena bhUmau / ramya caritra vitataM svabhaktyA saMzodhya bhavyaiH paThanIyametata // 16 // saMvatsare sattithisaMjJake vai varSetra trizaMkayute (15311 pavitre / vinirmitaM pauSasudezca tasyAM prayodazI yA budhavArayuktA // 16 // 3. yazodhara carita maTTArapha somakIrti ne yazodhara ke jIvana para saMskRta evaM hindI donoM meM / 1. dekhiye-pradya mna carita kI prastAvanA pRSTha-13 / sAhitya zodha vibhAga zrI di. jaina a. kSetra zrImahAvIrajI kI ora se prakAzita /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti racanAyeM nibaddha kI haiN| isase patA calatA hai ki yazIghara kI kathA usa samaya bahuta hI lokapriya thii| prastuta yazodhara caritra pATha soM meM vibhakta kAvya hai jisakA racanA kAla saMvat 1536 hai| isakI racanA kavi ne goDhilla medapATa (mevAr3a) ke bhagavAna zItalanAtha ke suramya mandira meM kI bhI / kavi ne isako nimna prakAra likhA hai: nandItaTAkhyagacche paize zrI rAmasenavevasya / jAto guNArNavaikazca (vazcakaH) bho mAMzca (mAn) zrIbhImaseneti // 61 // nimitaM tasya ziSyeNa zrIyazodharasaMzakaM / zrIsomakoti muninA vizodhyA'dhIyatAM nudhAH / / 6 / / varSa panizaraNye tithi pahagaNanAyuktasaMvatsare (1536) the| paMcamyAM pauSa kRSNe dinakaraviSase ghosamsye hI cm| gohilyAM mevapATe jinavarabhavane zotalendraspa ramye / somAdiko simadaM nRpavaracaritaM nimitaM zuddhabhaktyA / / 2 / / kaSi kI aSTAhikAvata kathA evaM samavasaraNa pUjA laghu racanAeM haiM tathA kathA evaM pUjA viSayaka haiM / rAjasthAnI kRtiyA~ bhaTTAraka somaprIti kI rAjasthAnI bhASA meM nibaddha sAta racanAmoM kI khoja kI kI A jakI hai| lekina rAjasthAna evaM gujarAta ke abhI kucha grantha-bhaNDAroM kA sucIkaraNa honA zeSa hai, isalie saMbhava hai kavi kI aura bhI kRtiyoM kI upalabdhi ho sake / phira bhI jo vRtiyAM upalabdha ho cukI hai ve kavi kI rAjasthAnI bhASA para agAdha vidvattA kI dyotaka hai 1 somakIrti ke pAsa saMskRta evaM hindI jAnane vAle donoM hI taraha kI samAja AtI thI isalie unhoMne donoM hI bhASAoM meM kAvya racanA karanA zreyaskara smjhaa| vaise usa yuga meM isa taraha kI paramparA bhaTTAraka sakalakItine DAlI thI aura usakA anukaraNa kiyA mahAkavi brahma jinadAsa, bhaTTAraka jJAnamUSaNa evaM bhaTTAraka zubhacandra ne / somakIti ne bhI apane pUrvavartI mUlasaMgha meM hone vAle bhaTTArakoM kA anusaraNa kiyA aura asyadhika lokapriyatA prApta kii| kavi dvArA rAjasthAnI bhASA meM nibaddha sAta racanAoM meM yazodhara rAsa sabase bar3I kRti hai / isa kAvya kA racanA kAla nahIM diyA huA hai / hA~ racanA sthAna kA avazya ullekha kiyA huA hai jo mevAr3a kA guDalI nagara hai| jahAM prApane
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakoti evaM brahma yazodhara saMvat 1536 meM saMskRta meM yazodhara paritra kI racanA kI thI isaliye yaha sambhava hai ki isa kAvya kI racanA bhI saMbat 1536 ke prAsapAsa hI huI hogii| 1. yazodhara rAta rAjA yazodhara kA jIvana jaina sAhityakAroM ke lie atyadhika rucikara rahA hai| prAkRta saMskRta, apabhraMza, rAjasthAnI evaM hindI sabhI bhASA ke kaviyoM ne yazodhara ke jIvana para 'khUba likhA hai / mahAkAvya, camkAmya, khaNr3a kAdhya, rAsa kAvya, caupaIbandha kAvya, beli, phAgu evaM carita nAmAntaka sabhI taraha ke kAvya milate haiM / yazodhara ke jIvana ne zrAvaka samAja ko itanA adhika prabhAvita kiyA ki jaba taka koI kavi yazodhara ke jIvana para kalama nahIM calA le taba taka use kaviyoM kI koTi meM sthAna milanA kaThina hai / yahI kAraNa hai ki apabhraza ke mahAkavi puSpadanta ne bhI asaharariu chandobaddha kiyA tathA prAcArya somadeva ne saMskRta meM yazastilaka camyU likhakara bidvAnoM ke samakSa prastuta kiyaa| hindI, rAjasthAnI meM to bIsoM yazodhara barita likhe gaye haiM jinameM brahma jinadAsa kA yazodhara rAsa vizeSata: ullekhanIya hai| prAcArya somakIrti to yazodhara ke jIvana vRtta se itanA adhika prabhAvita the ki unhoMne pahale saMskRta meM yazoghara caritra evaM phira rAjasthAnI meM mazodhara rAsa kI racanA karake jaina kaviyoM ke samakSa eka anokhA udAharaNa prastuta kiyA / racanA kAla evaM sthAna rAjasthAnI bhASA meM isa rAsa kAvya ko prAcArya momakIti ne guDhalI nagara meM zItalanAtha svAmI ke mandira meM kArtika budI pratipadA budhavAra ke zubha dina samApta karake jana-jana ke samakSa svAdhyAya ke lie prastuta kiyaa| kavi ne rAsa kAzma ke samApti kAla kA mahinA, vAra evaM sthAna to diyA hai lekina saMvat kA ullekha nahIM kiyaa| kavi ne saMskRta ke yazodhara caritra kI racanA saMvat 1536 pauSa buddhi paMcamI ravivAra ko samApta kI thii| racanA sthAna dono kA samAna hai arthAt saMskRta kAvya ko bhI gulI nagara evaM zItala nAma svAmI ke mandira meM hI likhA gayA thA / saMskRta bhASA meM kavi ne kAvya kI racanA ko adhika prAthamikatA 1. kAtIe ujalI pAvi paSTiyA budhavAra kIu e / sItalUe nAtha prAsAdi guDhalI nagara sohaamnnue| ridhi vRddhie zrI pAsa posA ho jo nivi zrI maMghaha dharie / zrI guru caraNa pasAu zrI somakIrati sUri bhaNyU e||
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakIrti 13 dI thI isalie aisA lagatA hai ki saMskRta meM yazodhara caritra kI racanA karane ke pazcAt rAjasthAnI meM yazodhara rAsa kI racanA kI thii| isa AdhAra para rAsa kI racanA saMvat 1539 ke bAda kI mAnI jA sakatI hai / yazodhara rAsa ko kavi ne saga evaM adhyAyoM meM vibhakta nahIM karake dAloM meM vibhakta kiyA hai| jinakI saMkhyA 10 hai / isase do prayojana siddha ho gaye / eka to kAvya meM 10 pramukha chandoM - rAmoM meM nibaddha karanA tathA dUsaraha DhAloM ke mAdhyama se zradhyAyoM meM vibhakta karanA | hindI ke adhikAMza jaina kaviyoM ne isI paramparA ko apanAyA hai / kavi ne kAla ke anta meM vastubandha chanda kA prayoga kiyA jo DhAla samApti kA sUcaka mAnA jAtA hai / kavi ne rAsa kA prArambha maMgalAcaraNa se kiyA hai jisameM paMca parameSDiyoM karane ke pAsa rahane kA saMkalpa vyakta kiyA gayA hai| kI kathA sAra jambUdvIpa ke bharata kSetra meM paudha deza thaa| vahAM rAjapura nagara evaM mAradatta usakA rAjA thaa| jo sundaratA meM tathA dAna dene meM indra ke samAna lagatA thaa| vaha chaha darzana ke siddhAMtoM para vicAra karatA lekina kaunasA darzana tArane vAle tathA kaunasA DubAne vAlA hai isako vaha nahIM jAnatA thA / usI nagara ke dakSiNa dizA kI ora devI kA maTha thaa| jahAM deza videza ke strI-puruSa darzanArthaM Ate the / devI kA nAma caNDamAri thaa| usakA rUpa kajjala ke samAna kAlA thA / bhaktagaNa Asoja, evaM caitramAsa meM, navarAtrA meM usakI vizeSa pUjA karate the| loga pazu pakSiyoM ko lekara prAte the / jaba caitra mAsa zrAyA sabhI per3a paudhe pallavita evaM puSpita ho gye| tabhI vahIM eka jogI AyA / usake vahAM kitane hI ziSya zidhyAeM bana gaye / mukhaM logoM ko vaha kitanI hI taraha se bahakAne lagA tathA kahane lagA usako rAma, lakSmaNa, brahmA, viSNu, maheza yadi dikhAyI dete haiN| yaha sunakara rAjA ne bhI use darabAra meM bulAyA jogI apane sAta ziSyoM ke sAtha yahAM aayaa| rAjA ne sammAna pUrvaka use Asana diyaa| paraspara meM carcA huI aura usa jogI ne kahA ki vaha mohanI vazIkaraNa evaM stambhana mantra jAnatA hai, zrAkAza gAminI vidyA jAnatA hai, yahI nahIM sabhI rasAyana mantra tantra kA vaha jJAtA hai| rAjA usakI bAta sunakara bar3A prasanna huA / aura usase AkAza gAminI vidyA dene ko prArthanA kii| jogI ne use prAzIrvAda diyA aura apanA ziSya ghoSita kara diyA tathA kahA ki caNDamArI devI ke Age jitane bhI jalacara, thalacara evaM nabhacara jIva haiM unake yugala lAye jaayeN| itanA sunate hI rAjA ne apane sevakoM dvArA saiMkar3oM jIvoM ke yugala devI ke mandira meM lAkara
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 zrAcArya somakIti evaM brahma yazodhara ekatrita kara diye isameM hariyA, rojha, hAthI, ghor3e, bakarI, bhaiMsa, gAya, baila, bagulA, sArasa cakavA zrAdi na jAne kitane jIva the| rAjA mandira meM gayA aura sihAsana para baiTha gayA / vahAM Ane para jogI ne rAjA se kahA ki vaha battIsa lakSaNa yukta nara yugala kA apane hAthoM se balidAna kara sake to use usI kSaNa devI kI kRNa se AkAzagAminI vidyA siddha ho jaayegii| rAjA ne phira apane sevakoM ko cAroM thora bhejA / tIna dina pUrva hI digambara muni sudattAcArya kA saMgha vahAM AyA thA aura vana meM Thahara gayA thaa| muni ke prabhAva va vaha jaMgala saghana ho gyaa| phUla khila gaye aura koyala madhura gAna gAne lgii| isako dekhakara vaha muni dhyAna ke liye zmazAna meM cale gaye / pramazAna ko vibhatsatA dekhate hI Dara lagatA thA | sthAna sthAna para prasthiyoM ke Dhera lage hue the| lekina muni prAmuka bhUmi dekhakara vahIM dhyAnastha ho gye| usa dina caitra sudi bhraSTamI yo isalie upavAsa le liyA / itane meM hI eka kSullaka evaM eka kSullikA guru ke pAsa Aye aura donoM proSadhopavAsa vrata lene kI prArthanA karane lge| muni ne unakI laghu prAyu dekhakara nagara meM jAkara AhAra lene ke lie khaa| ve donoM AhAra ke liye nagara kI ora cala diye / ve donoM ko dekhate hI / rAjA ne una donoM dekhakara Azcarya pragaTa lekina jaise hI donoM usake yaza kI kAmanA rAjA ke sevaka bhI aise hI nara yugala kI talAza meM the| prasanna ho gaye aura unako caNDamArI devI ke maTha meM le gaye ko dekhakara prasannatA vyakta kI lekina unake salone rUpa ko kiyA aura krodhita hokara apanI talavAra samhAlane lgaa| kSullika, kSullikA yugala ne rAjA ko zubhAzIrvAda diyA, kI tathA karor3a varSa taka jIne kA pAzIrvAda diyA isase rAjA kA krodha kama huaa| una donoM ke rUpa ko dekhakara vaha daMga raha gayA aura itanI choTI umra meM sAdhuveSa apanAne kA kAraNa jAnanA cAhA lekina kSullaka ne kahA ki vaha jAnakara kyA karegA | vaha to pApa buddhi meM phaMsA huA hai| usake hAtha meM talavAra hai / saMsAra ko pAne kI usakI icchA hai / lekina rAjA ne usase phira nivedana kiyA / rAjA kI prArthanA ko sunakara kSullika ne apane jIvana kA itivRta kahanA prArambha kiyA / ujjayinI kA rAjA yazodha thaa| caMdramatI usakI rAnI thii| donoM ho bhAvaka dharma ko pAlane vAle / jaba candramatI nAma yazodhara rakhA gyaa| nagara meM vibhinna para use upAdhyAya ke pAsa par3hane bhejA gayA / sundaratA kI mUrti, samyaktvI evaM ke putra ratna utpanna huA to usakA utsava kiye gye| pAMca varSa kA hone
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIrti tathA vahAM usane sabhI vidyAnoM meM pAraMgatA prApta kii| kAvya, alaMkAra, tarkazAstra, siddhAMta, nATaka, jyotipa, vaidyaka, prAdi sabhI zAstroM kA adhyayana kiyA 1 yahI nahIM saMgIta, nRtya Adi meM pravINatA prApta kii| upAdhyAya ko isa upalakSa meM eka lAkha dInAra bheMTa kI tathA apanA pUrA prAbhUSaNa utAra karake diyA / yauvana prApta karate hI vivAha ke prastAba pAne lge| eka dina kaizaka rAjA ke yahAM se vivAha kA prastAva lekara eka dUta paayaa| rAjA ne vivAha kA prastAva svIkAra kara liyA tathA apane putra kA vivAha kara diyA / vivAha ke upalakSa meM nagara ko sajAyA gayA / bindIriyAM nikAlI gayI / tela car3hAyA gayA / tathA gIta gAye gaye / udyAna meM jAkara vivAha kiyA gayA / jaba vadhu kA rUpa dekhA gayA to sabhI prasanna ho gaye / vadhu ko lekara rAjamahala meM gaye aura saba sukha se rahane lage 1 bahuta varSoM taka rAjya sukha bhogane ke pazcAt rAjA yazodha apane putra yazodhara ko rAjya dekara svayaM ne jina dIkSA dhAraNa karalI / yazodhara evaM rAnI yazovatI rAjya karane lage / jIvana prAnanda se bItane lagA / eka to yovana, phira sundaratA, rAjya vaibhava evaM paraspara meM ghanA prema, saba kucha donoM ke pAsa thaa| isalie vaibhava meM dina vyatIta hone lage / eka rAtri ko jaba rAjA-rAnI eka palaMga para so rahe the / ardharAvi kA samaya Ate hI rAnI apane palaMga se uThI aura pUre prabhUSaNa pahina kara mahaloM se nIce calane lgii| rAjA ko jaba jAga huI to vaha bhI talavAra lekara rAnI ke pIche-pIche calane lgaa| rAjA ne dekhA ki rati ke samAna rAnI eka kor3I ke pAsa gayI tathA usake caraNa pakar3a kara jagAne lagI / kohI ke hAtha-pAMva gala gaye the| zarIra se durgandha pA rahI thii| usa koDhI ne rAnI ko dera se prAne para use khUba mArA lekina rAnI ne aru bhI nahIM kahA aura dera se pAne ke lie kSamA mAMgane lagI / rAjA ne jaba yaha saba apanI prAMkhoM se dekhA to krodhita hokara use talavAra se mArane lagA lekina phira sambhala gayA / aura vApisa apane mahala meM jAkara so gayA / jisa rAnI ke sAtha jIvana bitAne meM rAjA ko prAnandAnubhUti hotI thI aba use vaha jahara ke samAna lagane lgii| prAtaH kAla hone para jaba usakI mAtA jina pUjA prAdi se nivRta hokara rAjamahala meM pAyI to rAjA ne rAtri svAna kI bAta kahI tathA svapna kI bhayaMkaratA ko dekhate usane vairAgya lene kI icchA pragaTa kI / lekina mAtA ne use kAyaratA batalAyA tathA kahA ki kuladevI ke mAge bali car3hAne se sAre upadrava dUra ho sakate haiN| lekina yazodhara ne kisI bhI jIva kI bali dene se sApha inkAra kara diyA / mAtA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara ne use pUnaH samajhAyA tathA jagata meM jIvoM ke janma maraNa kI bAta kahI lekina yazodhara ne eka bhI nahIM sunii| anta meM prATe kA kukuDA banAkara devI ke mandira meM gayA aura devI ke prAge use mAra diyA maura isa prakAra hiMsA kA bandha kara liyaa| jaba rAnI ko rAjA ke dIkSA lene kI bAta mAlUma par3I to vaha zIghra rAjA ke pAsa gayI / kahane lagI ki eka bAra usake hAtha kA priya bhojana karake vairAgya lenA vaha bhI unhIM ke sAtha tapasvinI bana AvegI / tabhA 'tapa karasAM dorDa' isa prakAra apanI mArmika rIti se bhAvanA vyakta kI / rAjA ne rAnI kI bAta maansii| rAjA jina pUjA ke pazcAt rAnI ke mahala meM gayA / rAnI ne sone ke thAloM meM rAjA ke lie bhojana parosA / vividha prakAra ke dhyaJjana parose gaye lekina unameM viSa milA diyA gayA / tabhI rAnI ne kahA ki eka prAvazyaka kAryavaza use apane pIhara jAnA hai / sAta dina bAda vApisa paajaavegii| rAnI ne do viSa modaka banAye / eka mAtA ke liye aura eka rAjA ke lie| donoM ko viSa ke laDDU khilA diye / mAtA candrAvatI to tatkAla hI mara gayI aura rAjA bhI baMdha-vaidya karatA mara gayA / rAnI triyA cari dikhanAyA ! ima cItI hA hA karI choTIya keza kalApa / mUracha masi upari paDI hoyali pAraNoya pApa / / donoM kA dAha saMskAra kiyA gyaa| brAhmaNoM ko dAna diyA gyaa| isake pazcAda rAjA yazodhara evaM mAtA candramatI ke bhavoM kA krama prArambha hotA hai rAjA yazodhara mara kara svAna huaA aura candramatI mora huI / eka zikArI me usa sthAna ko pakar3a liyA aura ujjainI nagarI meM prAkara rAjA ke pAsa le gayA rAjA ne svAna ko dekhakara prasannatA vyakta kI tathA kutte ko sone kI jaMjIra se bAMdha diyA / eka dina kutte ne rAnI ko kubar3e ke sAtha kukarma karate hue dekha liyA / dekhate hI kuse ko jAti smaraNa ho gayA / vaha atyadhika krodhita hokara tathA sAMkala ko tor3a kara mora kA galA pakar3a liyA / rAjA ne tatkAla zvAna ko mAra diyA / mora bhI mara gayA / mora mara kara kAlA sAMpa humA tathA sthAna sehalu huii| donoM ne jaba eka dUsare ko dekhA to phira laSTha mare 'mora donoM hI mara gye| agale bhava meM sehalu mara kara bar3A magara huI tathA sAMpa rohI ho gyaa| eka dina rAjA kI dAsI usa talAva para nahA rahI thI tabhI usa magara ne dAsI ko pakar3a liyA aura jaba rAjA ko khabara lagI to usane dhIvara se magara ko pakar3ane kA prAdeza diyA / rohI ne jAla DAla kara use pakar3a liyA aura use khUba mArA gyaa| aMta meM vaha mA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakIti kara nakarI huii| rohI mara kara bakarA huA / jaba yaha bakarA dUdha pIne lagA to use dekhakara bar3A kA~dha yAyA aura use mAra DAlA gyaa| lekina baha phira bakarA ho gayA / bakarA mara kara punaH maiMsA ho gyaa| jisa ko varadasa baNajArA bhAra lAdane kA kAma lene lgaa| usake pazcAt ke donoM mara kara murgA murgI kI yoni meM paidA hue| usa murgA murgI ne munirAja se vrata niye / lekina rAjA unake bolane se aprasanna ho gayA isaliye donoM ko pApI bAga se mAra devA / baunA phira rAnI ke garbha meM pAkara putra-putrI hue, jinakA nAma abhayaci evaM abhayamati rakhA gyaa| eka vina rAjA yazomati basaMta Rtu Ane para apanI rAnI ke sAtha vana bhramaNa ko gyaa| usI vana meM sudala muni dhyAnastha the| muni ko dekhakara ve bhI unake pAsa jAkara baiTha gaye aura apane pUrva bhadoM kA vRtAnta jAnane kI icchA prakaTa karane lage / muni ne jagata kI bhasAratA, pApoM kI bhayAnakatA evaM pahiMsA dharma pAlana kI mahasA batalAI sAtha hI prATe ke kukuTa yugala ko mArane kI bhAva hisA karane se yazodhara ko kitane bhavoM taka janma dhAraNa karake duHkha sahana karane par3e isa bAre meM vistAra se kahA / eka dina vaha zikAriyoM ko sAtha lekara vana meM gyaa| yahAM dhyAnastha muni ko dekhakara krodhita ho gayA tathA muni ke Upara jaMgalI kutte chor3a diye / udhara se eka kalyANa nAmaka bAjArA apane baloM ke sAtha jA rahA thaa| jaba usane muni ko dhyAnastha dekhA tathA usa para rAjA dvArA chor3e hue kuttoM ko dekhA to usane rAjA se muni mahAtmya ke bAre meM kahA / to rAjA ne muni ke zarIra kI ora saMketa karate hue kahA ki jo kabhI snAna nahIM karatA, dAMta sApha nahIM karatA yaha kaise pavitra ho sakatA hai| baNajAre ne isake pazcAt vistAra se muni jIvana kI vizeSatAeM batalAyI tathA kahA ki "munibara sadA pavitra maMgala paramae jANa je / " sAtha meM yaha bhI kahA ki ye muni kAliMga rAjA sudatta haiM / kalyANa baNajArA muni ke caraNoM ke samIpa baiTha gyaa| muni ke vacanoM ke prabhAva se rAjA ko bhI vairAgya ho gayA / jaba usake do putroM ko rAjA ke vairAgya kI mAlama par3I to to una donoM ne bhI vairAgya cAraNa kara liyA aura ve abhayaruci evaM abhayamati ke rUpa meM sAmane haiM / kAlyANa ne bhI jina dIkSA dhAraNa krtii| muni sudattAcArya ne kaSAyoM, leNyAoM kI ugratA, naraka yoni ke duHkha ke mAre meM vistAra se batalAyA tathA jina pUjA, pAtradAna, NamokAra mantra kA jApa, satya bhASaNa, prAdi kI jIvana meM upayogitA ke bAre meM batalAyA /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArga somakIrti evaM brahma pazodhara bAra ke vanoM, nA vo, ma gara ziraH prakAza DAlA aura unheM jIvana meM utArane para jora diyA / rAjA mAridapta mazoghara ke pUrva bhavoM kI kathA ko munakara jagata se bhavabhIna ho gayA aura kSublaka kSullikA ke pAMva para gayA ! udhara sudattAcArya bhI vahAM pA gye| abhavaruci ne unase rAjA ko dIkSA dene ke liye nivedana kiyaa| mAridala ne muni dIkSA lekara svarga prApta kiyA / yogI ne bhI hisAvRtti ko chor3a kara jinadIkSA dhAramA kara lii| devI ke mandira ko svaccha kara diyA gayA aura jIva hiMsA sadA ke liye banda ho gyii| abhayaruci evaM abhayamati tapasyA karate hue mara kara svarga meM indra pratIta hue / bAjArA kalyANa ne bhI jina dIkSA dhAraNa kara svarga prApta kiyaa| isa prakAra prazodhara rAsa meM sUkSma hiMsA se bhI kitane bhavoM taka kaSTa sahane par3ate haiM, isakA vistRta varNana kriyA hai / isa rAsa kAvya ko jI par3hatA hai athavA sunatA hai use apUrva puNya kI prApti hotI hai| isa prakAra kA yazodhara rAsa ke kathAnaka ko kavi ne bahuta hI mIdhI sAdI evaM tatkAlIna bolacAla kI bhASA meM nibaddha kiyA hai| kavi ne kAvya ke mUla kathAnaka meM yadyapi koI parivartana nahIM kiyA hai kintu apane kAvya ko lokapriya banAne ke liye usake varNana meM navInatA lAne kA avazya prayAsa kiyA hai / usameM sAmAjika puTa sthAna sthAna para milatA hai tathA tatkAlIna jana bhAvanAoM kI abhivyakti bhI milatI haiM / prakRti varNana, nagara varNana, zAsana varNana Adi bhI sthAna sthAna para milate haiM / usa samaya kI adhyayana adhyApana sthiti kA bhI kAvya se patA lagAyA jA sakatA hai sAtha hI meM rAjA evaM prajA ke sambandhoM para bhI kahIM kahIM prakAza DAlA gayA hai / kAvya ke anta meM hiMsA se mukti pAne ke liye usake avaguNoM kA vistRta varNana milatA hai tathA jIvoM kI sthiti, utpatti, evaM vividha yoniyoM kA acchA varNana kiyA gayA hai| kavi ne phmazAna evaM devI maMDapa kI vibhitsatA kA bahuta acahA bArNana kiyA hai jise par3hate hI mana meM glAni hone lagatI haiN| rAjapura ke zmazAna kA citra prastuta karate hue kavi ne likhA hai hAmi ThAbhi saba tasIya gaMdhi prati prasthi asaMkha / kApha seha soyAla svAna siMhA prAvi paMkha / / 26 / / isI taraha devI ke maTha kA varNana dekhiye
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakoti 16 devIya maMDapa viSabhu voThau, sUga taraNa bhaya mana mAhi piThaDa ThAmi ThAmi bIhAmaragae / / 36 / / asthi tagA ko hI agara bIsi asthi siMghAgi jogI mahasi asthi daMDa te kara leie / / 32 / / amiSa taNA DhagalA prati puraNa / amiSa ThAma Tosidhiprati ghaNa ! amiSa maSI paMkhI cakhie / 33 / / lekina jaba prAkRtika chaTA kA varNana karane lagatA hai to kavi usameM bhI jIvana DAla detA hai -.. mohala karaha Tahaka bhamarA rupa muraNa ivani kari re sakhI phalyA kesu phUla. sahakAre mAMjira gharagI re / / isI taraha usane jhullika jhullikA ke sandaurya kA varNana kiyA hai kada indra indrANI behU / pasa kIrati dhari Adi deha / caNdA rohiNI su milie / / 43 / / suracaranA deva sarIsu mAraNasa / rUpana e iibhu| kAmi sahita surati huie // 44 / / mAmAjika sthiti meM kavi ne tatkAlIna vivAha vidhi kA vistRta varNana kiyA hai kumAra yazodhara ke vivAha kA prastAva lekara Rthakaizaka rAjA ke yahAM se dUta chAtA hai / dUta kA prastAva sunakara rAjA usase umjayinI pAkara hI vivAha karane kA prastAva rakhatA hai| dUta rAjA ke prastAva ko svIkAra kara letA hai| tathA rAjA, rAjaparivAra evaM kanyA sahita vana meM prAkara Thahara jAte haiN| 1. hAla pAThamI /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara vivAda kA prArambha vindorI se hotA hai| ghara-ghara vindoriyAM nikalatI hai tathA maMgalagIta mAye jAte haiN| saubhAgyavatI striyAM tela car3hAtI haiM / zAMti vidhAna karatI haiM | yazoca rAjA naparivAra toraNa mArane ke liye barAta sajA kara calate hai| usa samaya dUdha dAna diyA jAtA hai| aba vA belA nAhI to toraNa kI vidhi pUrI kI jAtI hai| vara kanyA kA mukha dekhatA hai 1 vara kanyA kA hAtha se hAtha milAyA jAnA hai| hRdhalavA hotA hai| jaba hathalevA chor3ate haiM to zvasura AzIrvAda detA hai / vivAha ke pazcAt vara vadhu mandira jAte haiN| isa prakAra vivAha ke sAmAjika dAyitva ko pur| kiyA jAtA hai / isake pazcAt jaba vara-vaghu ghara pAte haiM to sAsa svamura unheM ahiMsA, satya, pracaurya, brahmacarya evaM parigraha vrata ke pAlana kI zikSA dete haiN| isake sAtha hI rAmi ko bhojana nahIM karane para jora diyA jAtA hai| dharma ahiMsA mani tharie, mA0 bolima kUDIya sAsi / / 110 / / corIsa bAta mAM kare se mA0 parinArI sahI hAli / parimAha saMkhyA nitu karie, guruvANI savA pAli / / 111 // nyAya pAle lokaha sahae, ramaraNIya bhojana vAri // zikSA-adhyApakoM ko upAdhyAya kahA jAtA thaa| jana upAdhyAya hote ye| pAMca varSa kA hote hI yazodhara ko par3hane bheja diyA gayA thA aura pandraha varSa kI avasthA taka vaha pahanA rahA thA / upAdhyAya ke pAma usane kina kina viSayoM kA pradhyayana kiyA isakA nimna paMktiyoM meM vivaraNa dekhiya-- vRttani kAvya alaMkAra tarka siddhAnta pramANa / bharaha naH chaMba supigala nATaka grantha purANa / / 66 / / Agama yautiSa vaidika haya nara pasuyalu jeha / tya caityAlA gehanI gar3ha maDha karavAnI teha / / 67 / / mAho mAha virodhI kaThA bhanAbIi jema / kAgala patra samAcarI rasoyanI pAI kema / / 68 / / indrajAla rasa mevaje khUpana jhUmanu kama / pApa nivAraNa vAcana nattana nAchi je marma / / 66 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIrti 21 nArI nindA 16 vI 17 vIM zatAbdi meM hindI kAva nArI nindA janaka paca avazya likhate the | prAcArya somakIrti ne bhI apane kAvya yazodhara rAsa meM nArI nindA nimna zabdoM meM kI haiM..-- nArI visahara besa. nara caMcevAe ghaDI e| nAroya nAmaja melhi nArI naraka pratolaDIe / kuTila paNAnI khANi, mArI nIcaha pAminIe / sAMca na boli vANi, vAdhie sApiraNa pragani zikhA / para mAMsagIya eha doSa niSAne pUrIue / / lekina eka dUsare prasaMga meM kavi ne nArI kI prazaMsA bhI kI hai-- sakhI mArI baha guNavaMta kula lakSaraNa dAyi bhalI re / sAta bhUmi je geha rAja didhi morima gharagI re // mazyu ke samaya prAcArya somakauti ke samaya mRtyu ke pahile gAya, bhUmi, evaM svarNa dAna meM dene kI prathA thii| rAjAoM kA dAha saMskAra candana se kiyA jAtA thA / brAhmaNoM ko bhojana evaM dAna dakSiNA dene kI prathA bhI thii| rAja parivAra meM zrAkha hotA thA aura usameM prAhmaNoM ko bhojana karAyA jAtA thaa| hiMsA do prakAra ko hotI hai| eka bhAva hiMsA evaM dusarI dravya hiMsA 1 mana meM hiMsA kA viSAra mAtra hI bhAva hiMsA kahalAtI hai phira cAhe usameM apane hAtha se jIva hiMsA mareM yA nahIM mareM / dravya hiMsA sAkSAt prANidhAta kA hI nAma hai / prastuta yazodhara rAsa kI racanA choTI se choTI hiMsA ke kitane bhayAnaka pariNAma bhugatane par3ate haiM isI bAta ko darzAne ke liye kI gayI hai / rAjA yazodhara svayaM hiMsA meM vizvAsa nahIM karatA / vaha hiMsA kArya se bacanA cAhatA hai lekina apanI mAM ke sAgraha se baha grATe kA kukaDA kukaDI banAkara unakI hatyA kara DAlatA hai / isaliye cAhe usane vAstavika jIvita kukaDA kukaDI ko nahIM mArA haiM kintu prATe meM phukaDA kukaDI kI sthApanA karake unheM mArane kA upakrama 1. hAla chaTThI 2. dAla sAtavIM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 AcArya somakIti evaM brahma yazodhara avazya kiyA thA / isI hiMsA ke kitane pariNAma aneka janmoM taka mugalane par3ate hai yahI yazodhara rAsa ke kathAnaka kI mUla bastu hai / 2. guru nAmAvalI ___ sImakIrti kI yaha dUsarI racanA hai jinameM usane apane saMgha kI paTTAvalI nAmollekha kiyA hai tathA usakA aitihAsika paricaya diyA hai / kASThA saMgha kI utpatti evaM usameM hone vAle apane pUrva bhaTTArakoM ke nAma, kimI kisI bhaTTAraka kI vizeSatA sAtha hI meM narasiMhapurA jAti evaM bhaTTapurA jAti kI utpatti kA varNana bhI diyA gayA hai | guru nAmAvalI kI pUrA vivaraNa nimna prakAra hai --- saMskRta meM maMgalAcaraNa ke pazcAt somakIti apanI zakti arthAta jJAna ke anusAra apane guruyoM kI nAmAvalI kahane kI icchA prakaTa karate haiN| ___ bhagavAna mAdinAtha ke 84 gaNadhara hue aura mahAvIra svAmI ke gyAraha / bharatezvara jina prakAra cakravatiyoM ke ziromaNi the usI prakAra kASThAsaMgha anya sabhI saMghoM meM ziromaNi thaa| lADa bAgA gacchoM meM nandI taTa saMjana saMgha prasiddha hai| ahaMdavallabhasUri usa gaccha ke prathama prAcArya the / usa gaccha meM pAMca guru huye / ve haiM gaMgasana, nAgasena, siddhAntadeva, gopaseca, nopasena / dakSiNa deza meM gandhI taTapura meM nopamena muni rahate the| unake pAMcaso ziSya the unameM cAra ziSya pramukha the / rAmasena prathama Nisya the jo vAda evaM zAstrArtha karane meM paTu the / apane ziSya kI vidvattA evaM zAstrArtha paTutA vo devakara naupasena ne kahA ki yadi vaha narasiMhapurA jAkara vahAM ke nivAsiyoM meM vyApta mithyAtva ko dUra kara sake laba usakI zAstrArtha paTutA ko samajhI jAvegI / nAgaDa deza meM mathurA nagarI meM tathA lAi deza meM mithyAtva' phailA humA hai / guru kI vAzI ko mana meM dhAraNa kara vahAM se ve cAroM ziSya le / / mUni rAmasena narasiMhapurA nagara meM bhAye / nagara ke bAhara maroghara ke kinAre mAsopavAsI bana kara dhyAna karane lage / usI nagara meM bhAhaDa nAmaka zrImanta thA jisake sAta putra the lekina pautra eka bhI nahIM thaa| seTha muni kI vandanA karane vahAM mAyA pIra hAtha jor3akara baiTha gayA / tathA mahAmuni ke Adeza kI pratIkSA karane lgaa| muni ne mithyAtva dUra karake jinadharma phailAne kI icchA prakaTa kI 1, rAmasena ke atirikta tIna ziSyoM kA nAma nahIM diye gaye haiN|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakoti tathA mandira banavA kara usameM bhagavAna kI pratImA kI pratiSThita karane kI bAta rkhii| muni ne uttara vAipura jAne ko kahA tathA apanI tapasmA ke prabhAva se narasiMhapurA evaM uttara vADupura ke nivAsiyoM ko sambodhita kiyA aura jaina dharma meM dIkSita kara narasiMhapurA jAti kI sthApanA kI tathA use 27 goSoM meM vibhakta kiyA rAmamena vahAM se cittaur3a aaye| rAmasena ke sAtha unake ziSya bhemisena muni bhI the / jo prAyazcid svarUpa chaha mahine kA upavAsa kara rahe the| rAmasena ne anazana karane kI bAta chor3ane ke liye kahA / guru kI bAta ko dhyAna meM rakha kara vahAM se ve jAura nAmaka prasiddha sthAna para prA gaye tathA anna, jala tyAga karake dhyAnastha ho gaye / isa prakAra sAta dina vyatIta ho gaye / eka dina muni nemasena ke Upara se padhAvatI devI nikala' grii| udhara se kailAza se sarasvatI devI bhI sAmane aAtI huI mila gyii| donoM meM bheMTa huI tathA bAtacIta huI / nemisena muni apanI kAyA ko kyoM kaSTa de rahA hai / yaha kaha kara donoM detriyAM muni ke sAmane jAkara khar3I ho gyii| munivara ne donoM ko dekhakara kahA ki ve kyoM kaSTa kara rahI hai isa para donoM deviyAM usase prasanna huI / sarasvatI kI prasannatA ke kAraNa use zAstroM kA apAra jJAna prApta huA tathA payAdevI ke kAraNa, prakAza gAminI vidyA prApta huii| prAtaHkAla nemasana ne anazana tor3a diyA / muni ne usake pazcAt pratidina zatrujaya, raivatAcala, tu'gezvara, pAvAgirI, evaM tAraMgA kSetra kI yAtrA karane ke pazcAt ho mAhAra grahaNa karane kA niyama le liyA / nemasena vahAM se cittaur3a pAye / vahAM nAkara apane guru kI vandanA kii| guru ne prAzISa dete huye kahA ki mevADa deza meM bhaTTapurA nagara hai vahA~ ke logoM meM mithyAtva phailA huA hai tathA ve dharma ke marma ko nahIM samajhate 1 tuma vizera jJAna ke ghAraka ho isaniye yahAM jAnA cAhiye / nemasena ne guru kI prAjJA zirodhArya kI / citta meM usa kArya kA cintana kiyA tathA zIghna hI bhadrapura nagara meM pahuMca gaye / ve nagara meM gaye aura logoM meM phaile hue mithyAnanda ko dekhA taba use naSTa karane kA saMkalpa kiyaa| yahAM ke nAgarikoM ko apane jJAna se sambodhita kiyaa| eka bhaTapurA jAti kI sthApanA kI / bhaTTapurA meM caubIsa tIrthaMkaroM kI pratimAoM ko bha0 nemasena ne pratiSThApita kiyaa| nemamana bhaTTapurA se cala kara apane guru ke pAsa prAthe / bhakti pUrvaka vandanA ko / tathA bhaTapurA ke sambandha meM pUrA vivaraga sunaayaa| isake pazcAt somakIti nemasena ke paTTa meM bhaTTArakoM ke nAmollekha karate haiM jo nimna prakAra haiM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 1. he ballabha sUrI 3. nAgasena 5. nopasena U......... PS............. 1. nema sena 13. vAsavasena 15. zrAditya sena 17. zra utakIrti 16. vijayakIti 21. mahAsena. 23. kanakasena, AcArya somakIrti evaM brahma yazodhara 2. gaMgasena 4. gopasena 6. rAmasena 25. harasena 27. vIrasena 26. merasena 31. nayakIti 33. sahasrakIrti 35. yazaH kIrti 37. padmazrIti 36. bimalakIti 41, merukIti ...... 1. cAra ke nAma nahIM likhe huye hai / 1 {............ 12. narendrasena 14. mahendrasena 16. sahastrakI li 15. devakIrti 20. kezava sena 22. metra sena 24. bijayasena 26. cAritrasena 28. RSabhasena. 30. zubhaMkarasena 32. candrasena 34. mahAkIti 36. guNakIti 38. tribhuvanakIrti 40. sadanakIji 42. guNasena 42 ve bhaTTAraka gugNasena mahA munIzvara the| eka rAtri ko jaba ve dhyAnastha the taba sarpAbhirAja ne pratyakSa hokara vacana diyA ki ve bar3e zaktizAlI haiM isaliye unake vacana va pIchI jisa para phera dI jAvegI usake sarpa kA viSa kabhI nahIM cddh'egaa| munIzvara dhyAna se, vidyA se tapa se itane prabhAvazAlI the ki svayaM vRhaspati bhI unase hAra mAna letA thA / 1 '
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti 43. ratnakIrti 45. kanakakIti 47. saMyamasena 46. vizvanandhi 51. vizvasena 53. bhUSaNakIti 55. zrutakIrti 57. gugadeva 56 manantakIti 61. vijayakIrti 63. ravikIti 65, zrIkIti 67. zubhakIrti 69. bhaksena 71. bilokakIti 73, surasena 75. rAmakIrti 77. rAjakIrti 76. paprakIti 81. bhAvasena 83. ratnakIti 85. dharmasena 27. somakIti 44. jayasena 46. mAnukIta 48. rAjakIrti 57. pAzkIti 52. devabhUSaNa 54. labhakIti 56. udamasena 58. vizAlakIti 6. mahasena 62. jinasena 64. azvasena 66. cArusena 68. bhavakoti 70. lokakIti 72. pramarakIti 74 jayakIti 76. udayakIrti 78. kumArasena 80, bhuvanakIti 52. vAsava sena 84. lakSmasena 56. bhImasena somakIti ke pUrvavartI bhaTrAraka ratnakIrti, laTamasena bhI bar3e prabhAvazAlI bhaTTAraka the| unake bAre meM somakIti ne nimna paMktiyAM likhI hai kahi kahi re saMsAra sAra / ma jAe tahane prasAra / aghi prati prasAra / meda kari / pUTha pUchu re re prahita veSa / suragara kari seva / havi malAu ra bhaavprii| pAlu pAtu re ahiMsA amma / mamayanu lASa amma /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakI ti evaM brahma yazodhara ma kaha kurisata kamma / bhavaha vnne| tara taha re uttama jana avara bha prANa mani / dhyAu sarvaka dhana / lamasena guru ema bharaNe // 4 // dhIvi vIThire prati prANaMda / mithyAtanA likaMda / gayaNa bihUrAja cNv| kulahi tilu / joI joi re ramaNI dosi / tasva para lahI kozi / dhari mAdeza zIsi / seha bhalu / tari sari re saMsAra / karatima guru mUkida mUphiha mokasu kara dAna bhnnii| Ihi chavi re raThaDI bAla / leda buddhi vizAla / pANIya zrati rasAla / laSamasena munirAu taraNI // 5 // 7 // utta bhaTTArakoM meM 80 veM bhaTTAraka bhuvanakIrti ne dillI ke bAdazAha mahamUda zAha ke sabhA meM apanI vidyAvaza pAlakI grAkAza meM calA dI thii| jisa kAraNa mahamUdazAha ne unheM bar3A sammAna diyA thaa| bhuvanakIrti ne bAdazAha kI sabhA madhya sabhI mithyAsviyoM ko zAstrArtha meM jIta liyA tathA jaina dharma ke yaza ko dviguNita kiyA thA 1 __E2 veM bhaTTAraka vAsabasena ne yadyapi malima nAma vAle the lekina unake nAmakaraNa se tayA picchI ke sparza mAtra se kuSTa kA roga dUra ho jAtA thaa| 83 ve bhaTTAraka ratnakIti bhI nirmala citta vAle tathA kAmadeva para vijaya pAne vAle the / racanA kAla. "guru chanda" ko somakIti ne saMvat 1518 prASADha mudI paMcamI ravivAra ko samApta kiyA thA / racanA sthAna sojhizrApura thA jo bhaTTAraka somadeva kA kendra sthAna yaa| vahIM unakI gAdI thI tathA bahIM unakA paTTAbhiSeka bhI huA thaa| racanA kI vizeSatA guruchanda aitihAsika kRti to hai hI sAtha meM mASA kI dRSTi se bhI mahatvapUrNa hai| somakIrti ne chanda ke prathama tIna padya saMskRta meM nirmita phie hai / phira rAjasthAnI bhASA meM padya evaM gadya donoM nirmita hai| rAjasthAnI gadya ko kavi ne bolI likhA hai jo tatkAlIna bolacAla kI bhASA thii|
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakIti usa samaya 15 vIM zatAbdI meM isa prakAra kI racanA svayaM meM hI mahattvapUrNa hai / 15 vIM zatAbdI meM nibaddha rAjasthAnI gadya-padya kA namUnA acchI taraha se dekhA jA sakatA hai| pUrA chanda 104 padyoM meM pUrNa hotA hai isake atirikta bolI vAlA bhAga pralaya hai / hA baMdha, dUhA pAthI zrarthaM troTaka chanda havi dUhA, chanda trivalaya, Adi chandoM kA prayoga kiyA gayA hai / kavi ko dUhA chanda priya thA isalie usane dUhA baMdha, dUhA, havi dUhA ke nAma se prayoga kiyA hai| isI taraha bolI havi bolI ina do nAmoM se rAjasthAnI gadya kA prayoga apane zrApa meM hI ujjavala pakSa hai / (3) riSabhanAtha kI dhUla yaha eka laghu kAvya kRti hai jisameM bhagavAna AdinAtha ke pAMcoM kalyANakoM kA varNana kiyA gayA hai| isameM cAra DhAla haiN| yadyapi kavi ne isa laghu kRti kI racanA AdinAtha kI jIvana gAthA bana karane se uddezya se kI thI lekina kahIMkahIM praNate kAma para meM nAbhi rAjA kI hai| rAnI marudevI ko paricaryA meM deviyAM kisa prakAra sabhI huI thI isakA eka varNana dekhiye kevi sira chatra parati karati keji dhUpanAe keviDa gaha beka aMgi, suvaMgare pUjA ghaNI e // kevi sapana ani zrAsana, bhojana vidhi karie / kevi khaDagadharI hAthi so, sAthai nitu phirie 11 27 tIrthaMkara RSabha ko pANDuka zilA para snAna karAne ke pazcAt indrANI bar3e bhAva se unakA zrRMgAra karatI hai| unheM solaha prakAra ke AbhUSaNa pahanAtI hai / indra svayaM tIrthaMkara ke aMgUThe meM amRta DhAla detA hai| khUba utsava hote haiM tathA deva evaM deviyAM tathA ayodhyA ke nara nArI khuzI se nAca uThate haiM / indra iMdrANIya kari abhiSeka, Apa ApaNi raMgi raciyAM viveka / snAna karAviya sola vibhUSaNa, bhUSayA te jinavara sahi jusulakSaNa / aMgUThi prabhUtadeha jJAtIya dharmavavana navi le || impra kavi ne racanA ke anta meM apane nAma kA ullekha kiyA hai lekina kRti kA racanA kAla nahIM diyA hai
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 . prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara rAmA rANima sami sukha sahae, zrI somakIrati kahi diu hae / dhUla zrI RSabhanu gAisiga, tahAM citata phala saha pAisie / (4) zrepana kriyA gIta isa laghu ga mAvakoM dvArA merana yA karAne para vizApA hai| ina kriyAnoM ke pAlana karane se manuSya kA jIvana sAtvika banatA hai tathA use svarga evaM mukti kI prApti hotI hai| pUre gIta meM 6 antare haiM tathA gIta ke anta meM kavi ne apane nAma kA bhI ullekha kiyA hai| pUrA gIta nimna prakAra hai opana kriyA gIta sarasita svAmiNi maha nizi samarI jiNa buvIsa namI ji / sahi guru palaNa kamala praNamIni kirIyA vipana lIji / / sahie tripana kiriyA pAlu pApa mithyAtaja TAlu / sAcu samakita hukSya dharoni zrAvikula ajUyAlu sahI // 15 // rUSu samakita te epha kIji tesa upamA puraNa dIji / IgyAra pratimA niramala bhaNIi, te sAci cita kIji | shii||2|| darzana jJAna cAritri bAhu, mugatI ju umAha / ratnatraya maMDAra karIti nija mana nizcala sAhu ||shii||3|| pATha mUlaguNa mizcala jANu vrata vAri bakhANu / bApAbhitara tapabihu bhede, sukRte mani pANu shii||4|| myAra dAna bihu pAtrA sAru ala gAlaNa tiSi vAra / eka praNayamI prati ghaNu sUdhI, tu tirasu saMsAra 1|shii||5|| somIti guru kerI vANI, bhavaki jIva mani mANI / tripana kiriyA je nara gAi, te svarga mugati paMtha paaii|shii||6|| guTakA patra saMkhyA 137
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIrti AdinAtha gIta gAgara meM sAgara bharane ke samAna prastuta gIta meM bhAdinAtha svAmI ke jIvana para prakAza DAlA gayA hai| isa prakAra ke gIta likhane meM jaina kavi bar3e catura the| choTe-choTe gItoM ke mAdhyama se ve vividha viSayoM para apanI kAvya zakti kA pradarzana karate the / prAcArya somakIti bhI isa prakAra ke gIta likhane meM siddhakavi the / prastuta gIta bhI isa prakArakA eka gIta hai| isameM 21 paca hai / gIta nimna prakAra hai bhAvinAtha vinatI nAbhi narida malhAra, murA devI rANI ura rayaNa // tribhuvana tAraNahAra, helAM jiNi jIta mayaNa || 1 || nayara majovyAM bAsa, kula sura nara sevi tAsa, va iSvAkara maMDaNU e 1 suvaha jAsa sabai || 2 || paMcasaha dhanu deha rUpa raMga rasa rUyaDDu e / gugraha na sAbhi seha, lakSa curAsI bhAyu kahI // 3 // pUraba teha vicAri, satira lakSaha koDi tihA chapana sahasa makAri, isI pari barasAsu eka u // 4 // e / parAi // 5 // pUrava teha ja bheu, je mithyAti kima karI jANi teha, bIsa lakSa trisiTha rAja abhyAsa, eka pUrava cAritra dharIba / bhavayAM pUrIya zrAsa, maparA deSi vairAga bhau || 6 || chor3Iya taba nija rAja, byAra sahasra narapati samupa | kI taba nija kAja, varasa divasa pAraNu maMue ||7|| ghari zreyAMsaha jAra IkSu rasi mAhAra lIu / aMjali maTha pramANa, sahasra varasa gayAM upanue 18 niramala kevalajJAna, prAtihArya mAThi huyA e / aMnata catuSTaya syAra, pratisitIsa virAjanU e / / 6 / / cihU bhAgali savivAra, samosaraNa svAmI tADaM / dIsi joyaNa bAra, vIsa sahasra paga pArIyAM e // 10 // 29 bAhIyA bAlA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakIrti evaM brahma yazodhara vedI atihi bisAla, siMghAsana hIre jaDthe / te puNa atihi visAla, chatratraNa sira jhagamagiyAM // 11 // cusaThi camara vIjaMta, suranara gaNa gaMdhrava miliiyaa| janma saphala kIjaMti, nATaka nAci devIyAM e||12|| tubara geha karaMti, vApI vana prati SAtikA e| pola pravesa rAjati, rAsI gaNadhara hayA e // 13 // vANIya saptavibhaMga, dina dina ucchava ima huiye / pujIya mana taNi raMgi, bhAvanA bhAvisu pApaNIyAM // 14 / / sRNa svAmI mujha kAta, duHkha nivAraNa tu dhaNIyA / tu mAtA tu tAta, tu bAMdhava tu jagaha suro // 15 // bhani maSi bhamyu apAra, janma jarA maraNAdiSaya / sahiyAM duHkha savidhAra, indrI pAMce nirajaNyu / / / 1 / / manaha saNire vinANa, mayaNa pApI ghaNuro sabyu e / moha mAyA ni mAna, garbhavAsa dukha bahu sahyA e / / 17 / / bhAvara asaha majhAri, narapha sAta nigodIyAM e| mAnava deva saMsAra, paMcamithyAti bAhIu e||18|| kuguru phudeva anaMta, pravaradeva save joyatAM e| mitu do mAhaMta, tiriNa kAraNi tujha paya kamalo // 16 // saraNa payarau heva, rAdhi kriyA kare mAharoye / rAva karUM kikevi, naba nidhi jasa pari saMpajie / / 27 // mahanizi japato nAma, bhAdi tIrthakara mAdi guru / mAdinAtha prAdideva, zrI somakIrti muniyara bhariNae / bhavi bhavi tujha pAya seva, caraNa kamala vaMdana karU / / 21 / / iti zrI prAdinAtha vInatI samAptaH malli jinagIta prastuta gIta meM tIrthaMkara maslinAtha kA stavanAtmaka varNana kiyA gayA hai| yaha eka laghu, gIta hai| isaliye use avikala rUpa se pAThakoM ke paThanArtha yahA~ diyA jA rahA hai
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakIrti mallijina gIta . svAmIya zrIya malli jivara deva torA guNa gAu~ torA nita nita pAyavI seva pati ghaNu mAu ||vddaa dhyAuM prati ghaNu sahA pAye sevA cihuM gati mAhi bhamIu / kuguru kudeva pAsAi rulIu jujiNa ghara mana ramIu rAga deSa manamayamaya bholyu buSi karIya maNu lAmI / jotAM jItA mittu lAghu mallinAtha jina svAmI // 15 // curAsIya sakSa jIvA yoni bhamI mamI bhAga valI puNyataNi parimANa ThAkura taha pIye lAgu / / tahA pAi kamale lAgu prabarana mAMgu bhAvara tamha pAI sabai laDDe torA guNa achi manatA eka jIva kari kema kahu / thAvara saha nagodi bhIu gati sabalIyami vAsI // 2 / / paMca mahAdata paMca sumati mati gupati na pAlyAM cAritra dUSaNa je te svAmI na TAlpA / / navi TAlyo dUSaNa karama mUsAi mUDha pariNa prati bholyU iMdrI manaha vikAri ghamIra mohi pati askhAlyu samakita rayaNa cAritra navi prANyAM dhuri na sUghu saMgha / mahi guru pAya kamala ghaNu secyA pAlyA mahAvrata paMca // 3 / / deva dayA karu svAmI saMbhAla sekanIya kIji / jima jiNavara vIya vANi sAMbhali mosamana bhIji 11 maurU mana bhIji te pari kI jitu giri puravA rAja / vairAgya raMga rasi ghaNu rAtu pavara nahIM mujha kAja / pATha mada te mani pA chAMDI vInavu chu hepa / zrI somakIrati guru iNI pari boli bhavi bhavitu mujha deva / / 4 / / guTakA patra saMkhyA 54-55
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakoti evaM brahma yazodhara laghu citAmasi pArzvanAtha japamAla . pAcArya somakIrti kA yaha ciMtAmaNi pArzvanAtha jayamAla stavanAtmaka hai| isakI eka vizeSatA yaha hai ki jayamAla apanI bhASA meM haiN| 15 vIM zatAbdi meM apabhraza kA pracalana thA tathA kavigaNa kabhI-kabhI apabhraza meM bhI apanI kRtiyoM kI racanA karate the| isaliye somakIti ne mI prapanA apabhraMza ke prati prema pradarzita phanne ke liye isakI rasanA kI prathA pAravanAtha ke prati apanI bhakti pradakSita karane kI dRSTi se kavi ne isa apamAla kA nirmANa kiyA gayA dikhatA hai|
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti kI kRtiyA~ 1. yazodhara rAsa 2. guru chanda 3. riSabhanAtha ko dhUli 4. zrepana kriyA gIta 5. prAdinAtha vinatI 6. mallijina gIta 7. laghu citAmaNi pAzrvanAtha jayamAla
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa zrI jinaha svAmI zrI jinaha svAmI pAu pramevi / siddhaharitsu uvajjhAma valI sAdhu munivara / sarasai jinamukha nibhAI guruha jina payakamala madhukara // rAya yasodhara jassu ra rAsa mana sudhi / bhavIyaNa jAta saMbhalu jima pAmu ghaNu riddhi // 1 // yo deza kA varNana gate bharata mahIyala mati sohi / yodhe veza sohAmanue, tihAM jarA maraNa mohi / vADI vana sarovara apAra, nada nadIya vizeSa 1 ThAmi mi jihA dAnasAla, nara kapar3A zeSa ||21| ati moTAM DhakaDAM gAma, sura nagara samAna je je zrAgara vastu taNAM sarva rattUhvAna | nayara manohara rAjapura / te deza majhAre / juvahu jisu achacha ta lAgi bAre ||3|| mArabatta naranAha tihAM sohi prati sundara / dAna mAna jasa rUpa ridhi prabhinava puraMdara | chaM darasananAM zAstra jike te karai vicAra kima tirI kima DIie le jA na sAra // 4 // ata maTha" dikSiNa dizi tihAM nagara sohAvi / deza videza samAja loka yAtrA sabai zrAvi / jAra kajjala ghaDIma eha tasa bhISama rUpa 1 DimAra tuma tavaM nAma prasAmi sarva bhUpa // 5 // pAsoja caitrIya nuratAMe zisu pUja karevA | jIva sahita prAvIja loka tasa karaja sevA / 1. nagara kA nAma, 2. rAjapura ke rAjA kA nAma 3. devI kA maTha, 4. devI kA nAma
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa caitra vasaMtaja prAvIe vanasapatI phUlI / kAmini kAma vidhAkulIe pati devIya bhUlI // 6 // bhairava jogI kA prAgamana : tiNi avasA jogIya eka tihA~ Avi pahata / cesA hI bhagati para ani sAnAH prH| serI serIya bhamai saha prani carIyA gAMI / mUraSa lokAM bholavi valI sIgI vAi / / 7 / / lokaha prAgina te kahi brahma varasa bahUta / dIThau rAma ja lakSamaNa ani aMjani pUta / brahmA viSNu mahesa save pAMDava brahma dIThA / rogi prasIyA rAya jike mujha saraNa paIThA // 8 seva karAu saMbhAlIu e svAmI suriNa bAta / bhairava rAjasa mAdI e celA saha mAta / rAjasabhA meM jogI kA zrAgamana : jogIrAi neDAbIu e ne pAjyU sAma / uThI bhUpati mAnI e valI karIya pragAma // 6 // prAsIsa deIya bhupa sahita nija biThA grApariNa / dAta pUchevA rAu tAma yalI karai nimAsiriNa / jogIya boli rAja nisugihU~ pratyakSa detra / Apu saMgA rAja riddhi be kari mujha seva // 17 // susutu hara rAja valI karauM jagahilu / jirie kAji teDIiene kahi mujha vihita / kAmaraNa moraNa vasIyakaraNa thaMbharA pA jaannu| vidyA gayagAha gAminI e valI maMtha dapANu / / 11 // saha rasAyaNa maMta taMta te saSalA ghUjha / madya mAMsa ani choti dhauti te kimihi na sUjhaMU / rAjA mana mAhi haraSIu e ogI prati boli / ko na dIThau sRSTamAhi jomI tujha toli / / 12 / / 1. jogI kA nAma
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcAyaM somakIrti evaM brahma yazodhara vidyA gayaNaha gAmanI e tI mujhani Apu / deI hAtha mo mastaka celu karI thApu / jogIya boli rAGa nisusNi caMDamArI devI / hAla dhA jIma kolI : 3!! devI ke sAmane balidAna ke lie jIvoM kA lAnA jalacara khecara bhUmicara je jIva kahIji / saMha taNAM ja yugala malite te prANIjai / koTavAla teDIu rAi prAdeza ja dIdha / grANu ati vaNA jIvarAsi praNAma ja kIdhu / / 14 / / gau koTavAla deNa mAhi baha jIva praNAdi / prati ghaNA jugalaja prAvIyAM e koi nAma na jAgi vi| harigA rojha gaja prazva chAga mahiSI vRSa meSa / baka sArasa anai cakravAka je jIva asaMkha // 15 // devI maTha saha pUrIu e tehe jIve prANI / rAjA begi padhArou e tehe prAcyA jAgI / jogIya AvyA tAma save biThA nija pAsaNa / rAjA debI pAya paDI e balI sAhmi siMghAsamA / / 16 / / bisI maMtrI prati bhaNi tuhma rAula pUcha / kAMda na hagInA jIva ajI kiMpiachi ucha / pUchayAu jogI kahiya tAma saMbhali tu bhuuss|| sattIsa lakSaNa naraha yugamaye hui malA / / 17 / / te ANI prApaNi hAtha taI haMsa kare / pUjIya devi saMtoSa karI sahU vidhana harevu / vidyA gayagAha gAmanIe tujha tatakSA tUsi / ima kIdhA pASikahUM mujha devI rUsi / suNIya bAta tihAM bhUmipAla, talavara hakAra / battIsa lakSaNa naraha yugama pAraNelA isa bAra / / 1 / / prApariNa talavara vAlIu e napa karIya praNAma / sevaka save tiriNa dahadizi e pAThavAyA tAma / saMgha sahita subatta muni kA prAgamana : tiriNa dini munivara saMgha sahita sudattaha nAma / prAvI puhunu vanaha majhi dina caDita yAma // 16 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa koila karaI rahakaDA e madhukara jhaMkAra / phalI jAtaja vRkSa taNIye banaha majhAra / banadeSI munirAu bhaNi iho nahI mujha kAja / brahmacAra yatibara rahitu prAvi lAja // 20 // ima jAtI munirAu sahI samasAna pahUta / munivara pANI tAsa tariNa se machai bahuta / ThAmiThAmi saba taraNIya gaghi ani asthi prasaMSa / kAka seha sIyAla svAna tihAM prAvi paMSa / / 2 / / phAsUya bhUmi valoka karI munirAu baiThau / vairAgma sarItu ThAma deSi manamAhi sNtutttth| caitra mAsa sudi prAyami' sailai upavAsa / brahmacAra maniSuDIya eka prAdhyAM guru pAsa // 22 // guru praNamI kara joSTi doi mAgi ne prauSadha / saMsAra dukha nivAravAe e anai prauSadha // munivara boli sugau vatsa tamhe acchau bAlA / nayara majhi prAhAra liu balI pahucu pAlAM // 23 // // vastu / / tAma palikalika suraNIya guruvANi / pragamIya taba beha cAlIyAM lapavaMta puNa machiyAlA / lakhaNa savaha vibhUSIyAM haMsa gamaNa kari jAha paalaa| taba te talavara mUlaga mAragi malIja jAma / deSI doi mana bItavi sarIyAM savi mujha kAma / / pratha DhAla bIjI kSullikA yugala kA mAnA: (2) bullika yugalaM dIThauM jAma / talavara manamAhi haraSyA tAma || devI pUjA hoisi e| ima bolI pAli pharivarIyA talavara savi bhUmi parivarIyA / brahma te pUDI pratibharigae // 24 // mama kapi satu bahina lagAra, athira prasAra prAi saMsAra maraNa, taNu ahma bhaya kisa e // 25 // bahina hasI bhAI prati boli / hase vayaNe mana kimahina Doli / jau jinavara hIyari basie // 26 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara kahi turAja sarIraha kAsa / munivara na kari kahinI pAsa / rAjA rUThau sukari e // 27 // nizcala hIyaDu bihu~ jarAkIdhu / sAvadhi anasana tatakSaraNa liighu| te talavarai subhagi e / / 2 / / raha vegalA tI brahma prAbhaDasu / munivara chabatAM narama paDesu / jihAM teDu tihAM prAvasu e / / 26 / / dura yakA talavara svijaai| palika jUDI mAgali thAi / devImaMDapa nAvIyAM e // 30 // devI mandira kI dazA : devIya maMDapa viSamu dIThau ! ThAmi ThAmi bIhAmaNu e||31|| prasthitaNA kohI Dagara dIsi 1 asthi siMghAsaNi jogI bAisi / asthi daNDa te kara lei e // 32 // amiSa taraNA galA ati puraNa / amiSa ThAma dIsichi atiSaNa / abhiSa bhaSI paMSI curigae // 33 // rudhira taNA tihAM ala prAcAra / rudhira karI lIpi tiraNIvAra / rudhira ju kuMkuma maMDaNu e // 34 / / mastikA taraNI dIsi rUmAla 1 jihvaka taNA tihAM baMdaravAla / prAMtara toraNa ati ghaNA s // 35 // tiriNa maMDapi dora bAlika lei / talavara rAja praNAma karei / karajoDI ima vInadie / / 36 / / maMDyAM chada doi sanale lasyaraNa / rUpavaMtani pratihi vicakSaNa / svAma prAdezi prANIyAM e||17||
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' prAcArya somakIrti kI kRtiyA~ rAjA rIsi Saju toli / avaraha mANasa pheri bholi / tatakSaraNa sanamukha joIDa e // 38|| rAjya kA talavAra uThAnA sAtha dvArA prANISa devA : " asIsa / brahmacAra tava deha rAjana jIne koDi varIsa | jama toru prati ujalu e / / 19 / / je me mahiyala pratighaNa nirmala / te te jANaM dharma taNu bala / tiriNa dharma to jaya SaNu e // 40 // je tasi rAjA suzI grAsIsa / le tali mana thI utarI roja / valI valI sAmhaM jo e // 41|| rAjA dvArA paricaya pUchanA sanamukha jotAMhI i vimAsI / zravalI bAta hoi movAsi / kuNa thApaka thI prAvIyAM e // 42 // iMdra indrANI behU / yasIrati ghuri prAvidehU | caMdA rohiNi su milie // 43 // kaI surayana deva sarI | mAraNasa rUpa na hUi Isu / kAmi sahita murati huie ||44|| bhANeja yugala te kAraNa jANI sahi guru kerI saMbhali bANI / lIbhI dIkSA teie ||4|| esA niradaya puNyavaMta ghare ye sneha upanu morU citta / sucitta / pratiSaNu e // 46|| sabai aMgi / vararaMgi / lie ||47 || rAja cinhi dIsi sAmudraka bolina te te savi kahA 39
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 AcAya somakIrti evaM brahma yazodhara rAjaridhi saghasI koI chaaNddii| bAlapariNa dIkSAkAi maaNddii| ebahu~ sAhasa koi kI e // 4 // athavA evaDI koi vimAsaraNa / bisArI sanamukha balI bhAsarie / ga rAmI ma saha e !|4|| rAjA balika sAhAmu jova / pApa budhi savalI te dhoi / vini karIni pUchI e // 5 kavaNa kula le to bhaktarIyo / sUraja jimi teji parivariyAM / kuriNa kAraNi dIkSA lei e // 51 // je kAraNa ki manamAhi morA / sama deI huI guru torA / ju tumhe koI ulae // 52|| assaka dvArA uttara denA pullaka dalatu ima voli / jANe suraguru keri toli / kAI karU mahA pUchIhae // 53 pApa budhi chi rAjana torI / dharma kA chi nizcala morii| tu prApaNa kima malie // 54 peha vimAsyuchi nija citta / teti jANyu chaha puraNa tattve / havi vimAsagAmI karie // 55 SaDaga koza tava dharu rAI / iSTa ThavI chi pasika pAi / kara joDI e suMgie / / 56 kaha svAmi tala taraNaeM paritta / sahU sAMbhalamo eki citta / kolAhala ko mAM kAlA // 50 loka saveni jogI nAma / devI puNa citta kIdhu tthaam| brahmacAra taba ima bharigae / / 58 puNya tathA sahUi sAMbhalayo / pApa vAta mAhi chi Takhayo / savi sukha pAmau tu sahae // 56 1, mUla pATha-brahmAdhAra
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa je je maI nija nayage dIThau / kamaMja jAgI prati ghaNa mIThauM / te puNa aMgi bhogavyue / / 60 / / vastu-kahi pullika sugAu saha bAta / jiNi kAraNimi dukha sahyAM / jegmi kammi bahu joNi phiriyaaN| jiNi jiNi bhavi jima bhoganyalaM 1 jema jema balI pApa bharIyA / te se pari sabalI kahUM, sahU sAMbhalayo sAra / kumaya vimAsaNa sAva tyajIya, jima tirasU saMsAra / / 61 / / matha bAla zrIjo ujjayinI ke rAjA yazoSara kA varNana aMdhopa vaSANIi bhArata kSetra majhAre / mAlava veza sohAmaNa, nayarI uopIya sAre // 12 // gaha maTha maMdirau raDA deula saMkha na pAre / ghAjiya vana sara dara ghaNAM pAIpa kUpa apAre / / 63 / / nayara nave nadI bahi simA nAmi gaMbhIre // rAya yasodhara nAmi tihAM rAja kari prati sUro / / 64 / / dAtA dharmI vavekIya bhogIya guNaha bhaMDAro / / samakita rayaNa vibhUSI zrApha taNau prAcAro / / 65 / / candramatI rANI timu jANe nAri anaMgI / / bhogavi saukhya vivadhi paritehasunava nava raMgo / / 66 / / pAtiyo vanarAjani rANInI pUgIya pAso / udara tariNa dukha vasatolAM pUrA mujha nava mAso ! / 67 / / putra janma darami mAsahaM janamIu utsanna hui ananta / jinavara biMbaja pUjIni dAna su dodhAM bahuta 11 68 || je jiNi yAcaka vAMchIu te ti sudIyo lu dAna / kuTaMba loka sajana tiriNa mApIya vastrani pAna / / 66 / / sAtamai divasa sajana milI misI dIdhu' tava mujha nAma / putra yazodhara ehaja karasi tAtanu kAma / / 70 / / 1. mAlavA pradeza 2. ujjayinI nagara 3. rAjA kA nAma 4. rAnI kA nAma /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 AcArya somakIrti evaM brahma yazodhara jima rahu tihoM udyarU tima tima rAu zravAsa / badhi sovana gayavara hayavara kerA lAsa // 71 // paMca varasa isI pari gayAM vyutpaMja bAlApaNa jAma / rAi jiNesara pUjIni bhaNavA mUkIu tAma / / 72 / / upAdhyAya ke bAda par3hane jAnA jaina upAdhyA bharaNAvatAM bharaNIyami vidyAse sAra / panaravarasa lagi DuM bhaNyu pAmy bhAvAnu pAra || 73 // rAu kati mujha leI gau paMDita nIpanu jANI / rASTra paMDita mAnI bolIDa madhurIya vANI / / 74 / / rAi tava pUchIu kahu vatsa bharaNbAnI bAta / kuraNa kuraNa graMtha ja joIyA kuNa kurA zAstratI jAta / / 75 / / rAjaprati ta ma kA suragAu naresara bAja | paMDita me hUM bhaNAvI kIdho luje mujha kAya / / 76 / / par3he hue viSayoM kA nAma vRttani kAvya pralaMkAra tarka siddhAMta pramANa || bhara naha chaMda supigala nATaka anya purANa / / 77 / / Agama potiSa devaka hama narasU jeha / caitya caityAlA gaihanI gaDha maDha karavAnI teha // 78 // mAho mAhi virodhI rUThA manAvI jema | kAgala patra samAcarI rasovanI pAIi kema // 72 // indrajAla rasa bheda je juyanai bhUjhanu karma / pApa nivAraNa vAdana nattana nAchi je mamaM // 80 // calI valI kA pUchasU je je vidyA viseSa | je je yahuMya bhAvI nahI paMDita SoDanI reSa // 81 // paMDitani tuThau dii lAi dInAra / vastra te jhIlataraNAM sabe bhApIya sAra zrRMgAra / / 52 / / kima karI zAstra jamukIya jhAlIya zraMgane vAra / chavosa prAyudhaje prachite parijAgIya sAra // 83 // ima karo yauvana pAsIya vulyu bAlApaNa jAma / fare karA kAraNa rAu vibhAsiddhi tAma // 64 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa 43 rAja je Rtha kaiNa ki taNi tiiri| pAradhIu je dUta / deza videza choDI karI nayarI ujegI pahUta // 5 // rAja sabhA mAhi prAvIya bahachau karIya praNAma / prAdara rAi pUchIu prAdhyu tU kuNa grAma // 86 / / mara joDI te bInAvi suragau resara kAma / / Rpa kezaka narapati achi bhUpAla tehanu nAma / / 87 / / nArIya rUpi mAgalI rANI zrImatI jaas| amata mahAdeSI achi kinyA ratana te tAsa / / E8 || yazothara phugara kA vivAha kumara yagoSara kAraNi devA kinyA te saar| mokalyu rAi taha taNu deSavA gharaha prAvAra / / 86 / / dUta saNI bhUpati murazI boliva rAya uchAha / muhAM pANI kanyA tumhe karautu sahIya vIvAha // 6. || dUti phophala pAladyA rAi saMtoSavA seha / / vastra vibhUSaNa mApInai mokalyu kezaka eha / / 61 // pahilu lagana paThAcInai bahu dala melyu chi rAi / sajana loka sohAsaNi mAci gIti te gaaii||62 / / rAu rANI sajana saha melI baha dala jAma / kanyA sahita mahotsavi prAcyA UmeNoya nAma / / 63 / / vastu-tAma nagarI tAma nayarI bhau utsAha puraha loka taba saSi milyu gharihi gharihi prakSAgha / lyAvIyA rAu jasodhaja haraSIu vanaha majhi muNIyAna bhAvIya talIyA toraNa utIryA sUDI te vannaravAla / mAmyA varaha vadhAvIda bharI karI motI thAla // 14 / / pratha dAla cauthI vannolA ghari ghari hue mAlasake uchada sahita apAra / suNi sudare uchava sahita apAra / tela paDAvi kAmanIe mA0 gIta gAi pati sAra 11 mu. / / 65 / / nAhIya dhoIya uThIue / mA0 / ANIya savi siNagAra / su0 / / pahirIya usIya nIsarayu e| hUu tihA~ jaya jayakAra / su0 / / 66 / /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zrAcArya somakIrti evaM brahma yazovara zAMtika pauSTaka satri karIe / mA cauDI gaya vara pUddhi | su0 | rAva rANI sahU cAlIyAe / mA0 / dAna deu bharI mUTha // su // 67 // vana mAhe tava prAvIyA e mA0 huI yachi lagana nI vAra 11 su0 // toraNa pahu tuhuM varU e 1 mA0 kISu maMgalavAra // su0|| jaba kanyA mi pebIie / mA0 / apatu atihi zrANaMda || su0 / / rUpanI UpamA kima kahuM e mA0 mula jisu pUnama caMda / / 0 / / 66 hAtha vAlujhalIDa e / mA0 / cApIu pArie suM pANi / / su0 / / kinyA murakalu deI hasIe 1 mA0 / bolIya amRta bANi // su0 // 100 // hAtha vAlu mUkalAM | mA0 sumari ApIya riddhi // 0 // > pAye lAgI grAsIsa deie / mA0 | bahU vara pAmayo vRddhi || su0 // / 101 / / vIvAha utsava varatIya e mA0 1 dIvolu dAna bahuta // su0 || kanyA leI sajana sue / mA0 | maMdira begi pahUta || su0 / / 102 / / bAhaya bulAbIyA e 1 mA jasahara karIma pasAu / su0 // nuta jana sahU parigae / mA0 pUjIyA gharIya bahubhAva 11 su0 // / / 103 / / sukha sAgara bhIlu sadA e mA0 / jAtu na jANu doha || su0 || zramRta maddAdevI lhiie| mA0 / siMhanI pAmIu sahi || su0 || 104 // iNI pari rAja karataDAM e mA0 / bulIu prati ghaNu kAla || su0 // rA siNagAraja pahirIue / mA0 / tilaka te royo lu bhAli || su0 / / 105 / / bau rAjA jasoharu e / mA0 / saMghalI sabhAyate pUri || su0 // suratara sarISu dAna gugie / mA0 / dAlita karai te dUra | suru || 106 / / yazodhara dvArA vIkSA grahaNa kA vicAra zrAsi mukha joyatAM / mA / kAna saSA yi // su0 || palIuvAla pepI karIe / mA / hI naI bahu tubhAu || su0 / / 107 / / jarAM ivi gou loka sAhU e mA koji prApaNu kAja || su0 || dIkSA leDaM hUM jinatazI e / mA0 | beTA deva rAja // su0 || 108 // haM tarAi hakArI e| mA0 / deSA lAgu sISa || su0 / / putra ko zikSA denA prApari kula je upajie / mA0 / SaDapariNa lei ne dIpa || su0 // 106 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAya samakita ravA tupAlaje e / mA0 / TAsIya sayala mithyAta 1 s0 / / dharma ahaMsA mAna dharI e / mA0 / bolima kUDIya sASi // su0 / / 11 / / corIya bAta tu mAM kare se / mA0 paramArI sahI TAli / / su0 // pariggah saMkhyA nitu krie| mA / guruvANI sadA pAli |su0 / / 111 // nvAya pAsa lIgAha saha e | mA0 / rayIya bhojana vAri / / su0 / / valI palI beTau sauSavie / mA0 |raau te kulaha pracAra |su0 / / 112 // iNI pari putraha sIkhanyue / / mA0 / / dIdhu taba mujha rAja 11 su0 / / rAi taba dIkSA leI e / mA0 / kI prApaNu kAja / / su0|| 113 / / rAu rANI savi bisa kIyA e | mA0 / karIyani yudha bahUta // su0 / / deza videza sIpI' karIe / mAs | prApariNa mAmi pahata // su0|| 114 / / prANa na lopi mujha tazIe / mA0 / rAjanu eha ja sAra / / su0|| tava mujha rANI putra jaNyu e / mA / uddharavA kula bhAra / / su0 / / 115 / / aAgi rANI ballahI e| mA0 / putra karIya viseSa / / mu0|| rUparaMgirasa rUpar3I e / mA0 / kara ichai nitu navA veSa // su0 // 116 / / jANe so nisu ghaDyu e / mA0 / rANI kera deha / / su.|| dina dina dAdhi prati ghaNu e / mA0 / rANIya sarisu deha || su0|| 117 / / putra jasomati vASatu e / / mA / Apyu padmA hAthi / / su0 // zAstra save bhAvIyAe / mA0 // prAvIu paMr3ita sAthi ||su* // 118 / / ati ghaNu dhanami prApIu e // mA0 // paMDita nimi rIjha // su0 // 116 // ju mujha putra par3AvIe / mA0 || kAja ahmAravaM sIjha / / su0 / / povana karIya vibhUSIu e | mA0 / / mAMgIya kinyA ma || mu0 / / 120 / / sukinyA paraNAvIu e / / mA || lagana hara ki ThAma || mu. / / yasImati kumaraja rUpaDae / / mA0 // mujha su pratihi saneha / // su0 / / 121 / / beTa3 kima navi vallahue // mA0 || prApaNu bIju deha / / su. / / iNI pari rAja karaMtahAM e|| mA0 / / divasaha papicama bhAga // su0 / / 122 / / 2. vijaya 1, rAtri bhojana mata karanA 3. rAnI kA nAma
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 zrAcAya somakoti evaM brahma yazodhara hUM bica sabhA pUrI karIe / mA0 / citta lAgu ghari rAga // su. // taba rANI guNa sAMbharayAe / mA0 | mohanu baDauM vinA / / su / / 123 // rANI guriMga rasa bebIu e mA0 / mUkI saghalu mANa // su. // 1 rANI viNa je jIvIha e| mA0 | te viNa kisauM mamANa | su. / / 124 / / je ghar3I jU jUryA bisIi e / ma10 / tiNi khiNi prAvi hArie || su. 11 aAja vihANi devasu e mA0 / somati nIyarAja // su / / 125 / / rANI viju khiraNa rahuM e / mA0 | tu mujha zrAvi lAja // su / / pahara eka ramaNI gaI e mA viTholA sabhAhA makAra || su // 126 // prAratI avasara taba DhUue / mA / mAlaMtaDe bolAvyu paDhIhAra // su. / / pAna deIni moklyaae| mA0 / narapati sahUya pravAsa // su / / sAhavirujI kA maMdira pAsi / / su / / 127 / / cassu samma hunu ra geha dvAraMti zabda boli / tihAM ubhI vara kAmanI, teha mabhi jaya pari 2 pagadhIhUM cayu, teha geha sura bhavana toli / mAtamI bhUmi bulI karo, zrAThamI bhUmi mAri sihAM thI rANI uttarI karatI jaya jayakAra / / 4 / / 128 || atha DhAla paMcamI pagi lAgI rANIyiriMga laue nAre sUyA rAi sAhI hAthi / rAjabhavana mAhe gavAMe nAre suyA rAi sAhI hAli / / 126 / / pravarama bojI sAthi biThau rAjA sejata lie 1 ra sie || nare / / 130 / / rANIya ki bisAri hasi rami rAjA vyApu kAma vikAra, kAmaraMga sukha bhogabIe / puDhayu huM naranAha, muja paMjari rANi karIe / / nare / / 130 / / mana mAhi upanI nAta, cyAra jAta nArI talIe / te mAhi padmanI jAti cadraM yaku mukha rUpae / / nare / / 131 / namaraNe atihi vizAla, prAyi cadraM dIsi suMdara bhAla, jasu sonuM sarISaDu e / tApabyue || nare / / 132 / /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa jAye nAri anaMga, rANI guNe zrati mohIue / noMda na dhAtri jAma, manaha kamAlihuM paDyue || nare / / 133 / / hUI vibhAsaNa tAma, ju caMpAsi hAtha mujha | cAyUya pUsa maMgi, ju jAguM tu jagasie / / nare / / 134 / / 43 rUpa taju hosa maMga isa jANI nija sAsa gharIe / " kRSIyaM nIMdaja kI, yema raMgassa bhAkulIe / / nare / / 135 / / taba rANI mana dodha, hU~ saba rANI jANIue / rANI vibhAsie mA, bhukha bhIDI kima nIsarue / / nare / / 136 / / rAnI kA cupacApa koThI ke pAsa jAnA seja kA chADu kama kAya saMkAcI kAminoe / zini zini nozarI hevi, jima sApi chAMr3i kAMcasIe || nare // / / 127 / / tIsarI bAra ughADi, ju strI mAraga choDIue / nathI kahini pADi, ima dekhIiMDa paThIue / / nare / / 138 / / khaDagaja hAya bareci aMdhAra paDau uThIue / tava se rANI utarI / na / 136 / / pUThi nIsarIja eva puhatI boli bAra keDi yaku huM cAlIue / S jAtAM na lAgI bAra, tihAM sUtau chi polIue / na / / 140 // tehanI kuSTI deha, duHkhaha bhASaNa edda, uMDIya kulakhyaraNa jAma, rAkhI maukhija rAtaDIe / na / 141 / / aMgi mahi prAkulIe / paga tila biThI tAma, moDi aMgUTha jagAvIue / / na / / 142 / / sAhIya bhuTe terA, ju tu muDI prAvIyae / tu tu taiDIya keNa, sAMkali ghAi tADIie / / 2 / / 143 / / jIpa jIya jaMpi tAma, pApI rAja na ghuMTIue / hAtha pAya sarve gali gae / kima kaTi bhAvu svAmi, koSThu ju mujha uparie / / na / / 144 / / vihilI pAve sanAha, hasau ramau karUrA kasae / mI cAhiDI sAha, isa caritami pelIu / / 145 / /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara khaDagau lAsyutAma, khar3amaja taya te gddmddyue| hUM Iya vimAsaNa sAma, virIya vRda nipAtIyAe / / 146 / / bAhIya khaDagaja eha, koLIya nArI uparie / kima karI vAha teha, jAraNI pauvani prApIue // na || 147 14 putra yasomati nAma, mAi bApa je mujha dIie / teha haNI kuNa kAma, ema bimAsI hUM gaue // naM // 14 / / vegi pahUtu padAsa, khaDaga mUkIni puDhIjAe / rIsi mUkInI sAsa, nArI pApaja khANDIe / / na / / 146 / / nArI nivA mArI visahara bela, nara baMce vAe ghaDIe / nArIya nAmaja meliha. nArI naraka yatolaDIe / na / / 150 / / kuTila paNAnI khANi, nArI nIcaha gAminIe / sAcuna boli pANi, vASiraNa sApiNa pragani zikhA || na 11 151 / para prAlaMgIya eha, doSa nighAne pUrIue / nArI ke deha, sAhasa mAyA nitu vasie // na // 152 / / kAminI kAya majhAra, nayadhArA zuci zrAvaNIe / ghiga piga mAmaja nAri, ima cilabaMtA pAraNIe / / na / / 153 // mUkyU saMghalu deza, jima sima pahilu' nausarIe / tima tima kIyau gavesa, sAhasa esupekhIue / na / / 154 // mana mAhi hUIya pratibhrata, nAge sAhasa pAra nahIe / nArI chADyu mAhaMta, pezvI lakSaNa teha taNAe / / na 11 155 / / malIya purANI mIta, nArI caMcala jAraNIie / pataya UtarIya cita, deva deva karataDAe // 156 / / sava hau parabhAta, gAMi gIta paMcama sarie / maMgala vaMdariNa jAta, tava sidhyA thaku uThIue / / na / / 157 / / kIdhu mAta sanAna. patrAbharaNa vibhuussiiue| bIsa vIu pUkha vAna, pukha utaratI pAhaNIe // 158 / /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa phUla bIramai nAri, veza rahita gharaNi paDIe / sUracha masi tiNI vAri, hasIya karI tavami bhae / na / 156 jou nAri vicAra, samudra tarSA vida joyatAe / nArIya carita napAra sakila ghAi grAhIe || na / 160 // jIya jIya jIya bharAMti, phUla bauTima dUvIe / tatakSaNa tava te uThIyae / / na / / 161 / mUrachI gharaNi pati, DuM paNa nAsIya jAma, sabhA mahAraja bhAvIue / viu siMghAsasitAma, nAre sUyA rAi sAhI hAthi / / 162 / / vastu jAma biThau jAma biu sabhA pUrevi jihAM purA sakala zAstra leI calI upAsa prAthyu | vAcaMtu siddhAMta majhaTTa, mani te nava bhAvyu | tava mAtA mujha pAlakhI bisI yAtrI jAma / sabhA sahita uThI karI, viu karIya maraNAma || 163 / / atha DhAla chaTho mAtA se vArtA karanA saMThI mujha dekha kari, mAtA divaI prAtIsa | putra parivAra sajana saha hIDoliDAre jIva yo kor3i barIsa / / 164 / / mAtA taba hUM puDhIla kuzala bihANI rAta | zira dhUNI timi bharaNauhI, hI mAtA masudA / 965 / / mAtA sumati ima bharie, kahu barasa kehA kAja | tarvAma mAtA su kayuM hI. soyarAiDa lAgho lu zrAja / / 166 / / I bani jAI dIkSA lejaM, deIya beTA rAja / ghari rahuM tu upaji, hoDoliDAre jarie madimujha lAja / / 167 / / mAtA mati hama bhANi saMbhali tu mujha bAta 1 pUjisu gotrija prApaNI, soyaNDava vArasi tAta / / 168 / /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 mAtA kA uttara zrAcAyeM somakIrti evaM brahma yazodhara jala yasa nAje jIvar3A. bali vAkala naivedya / kAsyApanI devIya ci. hI. soyarADu dasi tehra / / 16 / / haMsA vacanaja saMbhacalI, kApyu hoGa tAma | prAli e kAilIhI, haMtA kera nAma / / hI. / / 170 / / zirastI mAtA matimi vayagAja bol sAra | kula zuddha rAjakumara huDa, hIDoliDAre tenavi boli mAra || 171 / / pApI i pApI huI, dhammI immI ho / rAjA padavI jina lahI, ima bolI sahU koi / / 172 || mAtA muLe mati hama bhaNi, mUrakha parAu nivAra 1 rAja vATaju jAzI, pApana lAgi lagAra || 173 || veda smRti vANI isI kAraNa puNyaja hoi / Ukhadha mAhi viSa khAitAMhI, tI marai na ko / / 174 | mAi tAyaju mArIi ani jIvaha kerI rAma 1 tAma / / 175 / 1 mana mAhi navi yANI, mApa na lAgAi trihuM kare rAjakIyAmi bolyu taba sAra / kAyA vAcA mani karo, haMsI ho vayarasa nivAra / / 176 / / juto haMsA balahI nIyasira zrApuM soI / jima jANi tima tuM kare jIvana mArajaM toi // hI / / 177 / / " pAna matimi mAnIuM, leIya pIThami kukaDa, devI ke prAge kUkar3e ko mAranA mAnA taba likhI huI, mujha mukha vayaNa suvi| kakanI pAu fukaDu tINi tuM pUje devi / / 178 // leIva ekAkAra 1 pUhUtoM lAM deva duvAra || 176 / / devI nAgali le hRyu pIThah kukaTa rAi jIva ghaNA tu mAna jo, esauM bosyuM mAi || hI. // 180 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa 11 devI maMDapi nRpa dei saghalu' rAjakumAra / rANIya tava te sAMbhaSyu, tihAM prAvI tiNI vAri / / 181 / / rAjA pAgi lAgI rahI, rANIpa boli tAma / rAnI dvArA ghara para bhojana ke liye nimAraNa denA e vairAgaja eThaDu, kAhu svAmI kuNa kAma / / 182 / / prAja mayA karI mu yatti, mujha pari karau rasoi / dIkSA kAli leIni, tapa karasAM jaNa do6 / / 183 / / toraNe nasaNemi mAnIuM, bholapariNa te bhUpa / jina pUjAnicAnIu, jANanu rANI sarUpa / / 184 // muDi muSTi tihAM gaja, rANI taNai prAvAsa / / kara joDI sAhmI rahI, boliGa tAhAraDI dAsa / / 15 / / sobana dhAlaja mAMDIi, rUpA mAsaNa dIgha / mAi sahita bisArIu, ati ghagI bhagatija kIdha // 186 / / beTu bahUyaranu tIyA nArIca mali mami / jImADI aAdara karI, kahi nadi prApada mujha // 187 / / sAka pAkaragU rasavatI mUkIya thAli bhare vi| mAhi yisi rANI jImAvahI, hIyaDoli kuDa dharebi / / 188 / / pradha jamatI rANI kahi. svAmIya sAMbhali bAta / / pIhara thI kAMI mUkhaDI, pApA huyA dina sAta / / 186 / / to viNa mo kAI joivA sAMgi achi nema / prasAra tu naci pAmIu, tuhUM joyaDa kema / / 160 / / rAmA ko viSa ke laDDU khilAnA adha jamatI te uThIya jAIya mAhi pravAsa / peI prANI ughADIi, mUkI chirA uni pAsa || 161 // vipa mAdaka doi kAdiyA, eka mAya eka raaii| ruDA te nIjAM dIyA, balI valI 2 lAgi chipAI || 162 / /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 AcArya somakIrti evaM brahma yazodhara kuTakutavami cAkhou, jAMNa va vinAe / tigRha viSi huSArIu, rAkhI ko logo na kAraNa / / 133 / / far dhArayA dharaNI paDayu hUu eka pokAra 1 paDa timi ta iya bhavyu viSa tayA vaida hkAra / / 164 / / " mujha vANI jaba sAMbhalI, rANI citItAma | vaidya jIvADi rAjani, rAnI dvArA vilApa tu mo virNasi kAma / / 165 / / ima cItI hAhA karI, choDiya keza kalApa / mUracha masi upari par3I, hIyauli ANIya pApa // 166 // tujha diNa rANA rAjalA, AMgulaDIya delADi / niradhArI tu kAM kari, kAMina karai saMbhAli / / 167 / / rakhamasi udhara par3I, galaI aMgUThau deha | cAMgayi kaMda sohAmaNu, prANa rahita kISAM dehu / / 168 / / rAjA kA dAha saMskAra karanA rAya rANA tava sahU milyA mAMDIya eka pokAra | mAI yasodhara bihUni caMdana deu saMskAra // 166 // gAi bhUma sonu dei, milIyA satri paravAna / brAhmaNa savi teDI karI, ati ghaNu dogho lu dAna // 200 // yazomati dvArA rAjA banAnA rAya rANe saMgharSe milI, kumAra biThAsyu pATa | rAja ghasomati thApITha, jaya jaya boli cha bhAra || 201 // vastu teha rAjana teha rAjana pApa bhari bhAvi 1 je je duHkha vasIma sahAM, jor3A paribhava sahIu / jima jima jihAM jihAM upano, jisI 2 gati duHkha bhalIyA / jirI jiNI pari pari bhavya pIThI kUkaDa kAji te te savihaM tujha kahUM saMbhali tu maharAja // 202 / /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa atha DhAla saptamI gaMgA himavana aMtarie, girivara prati uttaMga tu 1 nAma subela jehana e, bIsi pratighaNu zraMga tu // 203 // mora kA janma milanA kaMTAkula je khaDAe, kAkara kaThina vizAla tu / pratibhISaNa sugAmaNuM e, jANe naraka nivAsa tu / / 204 / / tirie giri bela sari urie upanu hu tAma tu / mAtA mujhati pAMkha karevi vidvAMkI tAma tu // 205 // ti parabata pu dUkaDauMe, prakhai macchI gAma su / puhutu tirie ThAma tu / / 206 / / khAMba caDhAvI la tu 1 tihA~ ku eka pAradhI, tatakSaNa tIrie bAraNa hagI nAhanu su mujha pekha kare ghari jAI ghara bhAMgaNie, savI keva te gae, cAlyu phATi melhitu / / 207 / / mUkI khArA majhAra tu / malIu tAma talAra tu / / 206 / lIie, ThAlu bhAvapu geha tu / ekAday kUTI te su / / 206 / / devaU dIlI tINI kAminI kRtyA tasa taraNI muleI na pAradhIe, gau mANu sAnu tithi dIe, huM dIdhi tithi tAsa tu / / 210 / / tisutalAra parikara e, pAm pUrU kAya tu / talI eraha pAsa jaminI ke rAjA ke pAsa le jAnA ujegI nayarI lIue, jihAM jasomati rAutu / / 211 / / bheTaNu te dekhI karIya taba mani haradhyu bhUpa tu / je mAtA sAthi mUIe, somali teha sarUpa tu / / 212 / / karahATaka dekhi hujae, moTu snAna karAla tu / moTI pADhe Ujalue, mukha tenu vizAla tu / / 213 / / rAI teha deza sarie, sovana saMkali jU tau / pArabhi rasa tiNi jANIue, rAu jasomati nita tu / / 214 / / 53
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 AcArya somakIti evaM brahma zAbara tI itihAM te pAThathyue zranyu sabhA majhAra tu teha darzana rAu haraSIue, joU karma vicAra / / 215 / / ue, svAnaja pAlaNa kAja tu / luDa masAraNI na huM purNa garahIni dIue, saMtoSa nararAja tu // 216 // rANI ramato raMga tu / eka divasa mikhIjaM e, biThI zlIyA itaIe, kutra tariNa utsaMgitu / / 217 / / jAtI samari jANIue, taba pani upanI rIsa tu / nakha rehaNIyAM sIsa tu / 213 / / kodhi garmazihi uDIue rANI rIsi mukIjae, nija bhUSAnu ghAu tu / pAmIya mUrakhA te par3ae, jihAM viddhi rAu tu / / 216 / / I tava rAMi esa bhavya e. lie lii e sakhi jAma tu / svAni saMkala proTi kare, grahIta kaMTi tAma tu // 227 // tava rAMi mAthi havyu e, ramatAM soga svAna tu / tizi bAr3a te sthAna tazI jIva hanI huI hAriNa tu / / 221 / / se paTiyAM doi mela kare, rAMi vilApaja kIdha tu I veDI savi jana zrApaNAe, isI sIravAmaNi dIdhatu / / 222 / / saMskAra gari deu, deu sovaha dAna | gaMgA asthija pAThavue, mora tAMni svAna vR / / 223 / / svagi jaI sukha bhogavie, jima baDIyAI tAta tu / vAMTa gaithi jIvaDie, mitavamuraNIya bAta tu / / 224 / / tI te sahai kI uMe, taba doi chaDi sarIra tu / girihi suli bhImavani, gaMgA keri taura tu / / 225 / / mora evaM svAna mAra kara sarva evaM sehali honA mora marI nihAM upata kAlu moTu patu | svAna balI sela hue bhogavatu nija pApa tu // 226 / / eka bAra jaba doi silyAe, sehali sAmhu nAga tu / sApi mehalu phariNa hRyue, Avara nahIM koI lAga tu / / 227 / /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa mahali palaga mArIue, saba tarichi je jIva tu / nImaI seTasnu saba yU e, karatu pratighaNu sevatu / / 228 / / ujje pI tAla je vahie, simA nadI sUsAra tu / sehalu marI sihA upanue, mahAmaJcha sisumAra tu / / 226 // sAMpa marI tINI nadIpa, rohItariNa avatAra tu| ma galA gali chirayAe, jAti tariNa bicAra tu / / 230 / / eka bAra rohI gharayu e, jala mAhi sisumAra tu / dAsI rAjA keraDI e, jhIleza tiriNa vAra tu / / 231 / / jhA deI dAsI paDIe. macchanna upari jAya tu / huM mukyu dAsI grahI e, naugo bulAbyu tAma tu // 232 / / dAsI bIjI nAsi gaI, tehe vInavIu rAu tu / tujha dAsI mAddhi galIe, kAI karU upAya tu / / 233 / / saMgha macha kAlAvI jAe, mokali dhIvara ghATa tu / jo sari karI trIlAbIue, senahI kahi mipAitu / / 234 / / rAi mAI he bhalyu e, jou karama vicAra tu / tavahUM nAsIni gaue, ghIjAdraha majhAra tu / / 235 / / eka divasa tihAM prAvIyAe dhImara dhADi vizAla tu / / tehe lAMsya jAli paDya e, rohI machu jANa tu / / 236 / / bAhira kAThI lAMkhIue tehe machu jAma tu | ThevAla haNatA dekha kare, bUDhau bojya tAma tu / / 237 / / mama ko ehani mArasue, rohI majha u nAma tu / mi jANya mUkA basie sarayu, amhArU kAma tu // 238 / / grAja haNya thuvizAMsalie, laIya cAnu geha tu / te savi leI ghari gayAe, lAMkhyaka karaDI te tu / / 236 / / tihA rAdhA bahu duHkha sahyAeM, saMpatu gharabhAta tu / rAjabhatrani laI gayAe, jihAM rAjAni mAta tu / / 240 // rAjA mAtA mati bhaNie, rohI majhu chana eha tu / karau zrAddha tA taha taNu e, svargaha kAraNa teha tu // 241 / /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara tiNI pApaNI valI tima kiuM e, leDI baMbhAsAra tu / mAtI sararaNa mujha hue, sajana tINI vAra tu // 242 / / havi aMtija vAri Uchara e, nayarI ujeNI pAsa tu / aura yamaM roSa hue, jAnA yAda tu : 213 / / sisusAra mara kara bakarI homA sisumAra mAchu marIya huI, chAlI tiNi ThAma tu / rohI mara kara bakarA honA rohI marI valI upanue, te chAlI uri tAma tu / / 244 / / moTu nokara tehUbae, tinu paya pAna karata tu / bethA nAthi kliokiue, mani dhari kroSa apAra tu // 245 / / kUkhi sIgi suhRNya e, subha sahita tINi vAra tu / makarA mara kara phira bakarA honA nausarI jIva tihA~ eue, chAlI uyari majhAra tu / / 246 / / prApi prApanI pAIe, jou saMsAra vicAra tu / teha garbha moTu hUue, jaNavA tariNa yasabhi tu // 247 / / teha chAlI sujUtha ghaNI, kariyA lAgu saMgi tu| rAu jasomati AbIue, pAraSi dhyutiNisevitu / / 248 / / kodhi vAgaja mUkIue, tiriNa haraNIyAM te bevitu / rAjA ghAI prAvIue, udara phajAyu tAsa tu / / 246 / / pAlaka vAhira kADIue, sAju pUre mAsa tu / prajApAla mati rAu bhariNae, joni rahita e prAja tu // 250 / / pAvara mAi paya pAna kare, iNi Ucheri kAna tu 1 rAjabhavani rAjA gaue, lAgu rAja vyApAra tu / / 251 // pApa righi ghaNu mohIue, pAradhi kari prapAra tu / pAraghi jAtAM gau valI, mAnyAbhisA vIsa tu / / 252 / /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa ju mo pAradhi saphalahusi tumi devA Isa tu / devayogi te saphahUI mArayAbhisA rAI tu / / 256 / / ketA bihicI prApImA e devI keri ThAi tu | sUtrapari rAjA bonavyu e sAMbhAlatu bhUpAla tu // 254 / / bhisA savevi TAlIyA e snAna ani sIyAla tu / zruta yogaI baMbhaNa bhaNie pona rahita je chAga tu / / 255 / / zrAddhayoga bhisA huI e lAgi te ni pAga tu / rAu vimAmI prANIja e caMdra mRtya je nAma tu / / 256 / / taba talavara hai prAraNIta e rAjA bhojana ThAmi karata / jaba jIjana kaha nAma tu / / 257 / / ahma na kAMI pAmIja e tarasa bhUkha duHkha tAma tu / baMbharaNa jImIni gayA e rAjA saparivAra tu / / 258 / / baiThe jimavA upanue jAti samara tiNi vAra tu / ghara pura nArI putra sahU e, mAhAra acchi eha tu / / 256 / / ekana dekhu prANa priyAe amRta mahAdevI neha tu / tiNi avasira dAsI bharipa e suNi sastrI vacana vicAra tu / 260 / / eha gaMbhisA taNu e tuhI pracchi pragAra tu / bIjI sakhI tihAM ima kahIM nahIM e bhisAgaMdha tu / / 261 / / mInAsani koDhiNa thaI e rANI pati duragaMdha tu / ziradhuNI bhIjI bhalie nahI mInAsana eha tu / / 262 / / viza deI nAha mArIu e pApa taNu phala eha tu / kharakharati gali bolIu e rANI tAmasUyAra tu / / 263 / / sAyala kApI prApi mujha chAlA seki aMgAra tu | tiNi pApI taba tima kou e beTA saMrasI mAta tu // 264 // SAvA lAgAM zrAddha karI mUni boli isI bAta tu / tiNi pravasari valI upanu e mAtA taNau vicAra tu / / 265 11
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAcArya somakoti evaM brahma yazodhara khAlI marI tada upanI e kaliMgaha desa makAra tu / hIDi bhAra tu // 266 // bhisu bhArA hue vahi bakarI marakara bhaMsA honA 56 varaNujArA garabasa lagA e vastra guNati zIvAra tu / laha ujepI AzrIsAe DhAlI gurAja yAmi tu / / 267 / / tApa kara cAlyu le gae jina jIyaja nAma ku bhI Mta tirie yAtrIja e rAjAsana toSAra tu / / 266 / / kUli sigi suM dRSya e jANi tarie bAcAra tu 1 pAlii rAi vInavyu e jApyu pazva vicAra tu / / 266 / / koNi rAi pATavyAe bhisAM levala talAra tu / tiriza ANI hun bAMdhIja e rAjA bhojana ThAma tu // 270 // hIMga lUsa pANI bharIya gharIma kaDAhI tAma tu tfsss loTi ghaNue bhUmi prati pulakAra tu // 271 // taba rAMDa bolAvIu e zrAgali rahA suyAra tu / pAku pAku cheda kare mAnilA imavAra tu // 272 // tithi pApI valI tima kouM e jAMkuDi jhAMDI krIma tu / te chAlu tihAM sekIu e karatu pratighaNu rIva tu / / 273 / / zratiSTite ve sUryA e sukhi rAjana zrAcAra tu / eka jIva va pAmIraM duHkha ghaNA saMsAra tu // 274 // vastu brahma bolDa brahma baulai sukhi na jeraNI dUkaDu jeha pacchi pAvaka loka kari pUrIDa pApa karma valI naraya vAsu / kUkar3I tihAM jemmIyAM pApa vizezi beha | jagatAM mAta bilAleItu pApataNAM phala eha // 275 // bhUpAla | tivAsu /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa praya bAla pAThamI rAga rAja ballabha sakhI kUkaDa yugaluteha cuNata cuNA vRddhi gare / valI uparIyAM baha teha sarva kalApe pUrIyAM re / / 276 / / eka divasa talAra vana jAI pAchana balyU re / sastrI dIThAM tiNi te beh aMgi lakSaNavalI mavibharayAre / / 217 / / leIya tAma talAra rAu jasomati bheTIure / sakhI calI tevA deSi rAjA haraSi vyApIure // 258 / / mApyA tehAna tAma tu achara mAharAM re / hosi rabhavA kAji hAvalI ehanAM pIlakAre / / 276 / / sakhI bolyu mahA pasAu tiriMga dauDa paMjari ghAtIyAM re / sakhI leI vegi talAra nija mandira valI prAviyo re // 287 / / sakhI karaNa caNatAM jala pAna eka divasa sukhinI gamyu re / sakhI prAvyu tAma vasaMta vana vana vRkSa jamurIyA re / / 281 / / koila karai TahUka bhamarA ruNa jhuNa mvani kari re / sakhI phUlyA kesU phUla sahakAre mAjira ghaNI re / / 282 / / nAma jasomati rAu rANI sucalI pani gare / sakhI sAMbhali teha talAra tatakSama bana bharaNI sAMcaracAre // 283 / / pAni le Iya sApi paMjira thAMbalA vani gau re / sakhI prApyu te vana mAhi jihAM rAjAnAM para acchi re / / 284 / / sAta khaNA re prAvAsa rANI su narapati rA re| sakhI teha bhAgali paTasAla vastra tAu guDau kIu re / / 285 / / sakhI paMjara tiNi cala gAr3i vana povA maraNo sAmaya re / sanI dIThau tiNi prasoka ikaDalu suratara samure / / 286 / / teha lali munivara rAu dhyAna gharI pAsaNa kIure / sakhI paMca mahAvaya ghAra, paMca sumatihi vibhUSIure 15 287 / /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 AcArya somakIti evaM brahma yazodhara deSI teha talAra manamAhi kopi parajalyu re / sabhI te kADhavA upAya pratighaNu cita cIta vire // 286 // enA niraja rAja rANI ramatAM vanire / dekhI prati ghaNu ko laghu teNi upAya sakhI kuDI pUcha karasi mujha upari valIre // 286 // munivara vana thI kAhivAre / bAta kahisi te nAMva mAnivu re / / 260 / / Ima cItavI talAra kUDi munivara pani paDyure | sakhI biThau bhAgila jAi munivara dhyAnaja mUkrIure ||26|| pUchi tAma talAra kaddU svAmI suM pItavyu re sakhI boli munivara rAu duSTa tibhu jApare / / 22 / / kAyA jIva vicAra ju jU bhAvije zracchire / sakhI cItyu telI veda jima jima karI jU jU asthire // 223 // kAyA bhitara svabhAvi jIva svabhAvichi juure 1 sakhI kabhi baMdhayu jIva kima bAjhi kima chUTI re || 264 // balatu kahina lAra suNi munivara kuli bholagyu re / sakhI kAyAni jIva eka mama jANe tu jUjUyAM re / / 265 / / cora eka mileninAdimAhi mai ghAlIure / sakhI te bIDI valI lAkha jIva nIsAru joIu re / / 266 / / nIsare / jIvaDa pare / / 267 / / muMu mAhi vIra jIvana dIThau sakhI iga jANe baiha eka se kAyA te boli munivara tAma sAMbhali talavara puruSa eka saMtra hAthi nAdi mAhi valI ghAtiure / / 26 / / manahI re / sakhI bIDI te valI lASi saMkhanAda mAhi kIu re / sakhI sAMbhalyu bAhira loka joDa te kAMi na khIre || 266 // tima jAgo e bheda kAya jIva bejUjUyAM re / sakhI bolyu valI talAra sakhI cora eka mile vi ghaTi ghAtI nai tolIDare / teya haraNI karI tAma batrI tIraNa ghaTita hama kIure / / 301 || sukhi munivara tu bIsare / / 300 / /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa je tu jIya sameta jIva rahita te tujahaure / salI tiriNa kAraNi tu jANi kApA jIvana jUjUSAM re / / 302 / / boli munivara 'rAu suriNa na talArajehu kahUM re / sakhI pANI eka niSaMga te puNe pani pUrIriyA to / / 303 / / smughaTa dharI teha UtArIni joIu re / sastrI je tI purI vAja, vAu rahita te tI huI re / / 3.4 / / tiNi kAraNi tu jANi kAyAni jIma jujuyAM re / sakhI boli tAma talAra suriNa munivara DAhunahI re|| 305 / / cora eka vaca mAhi leIni tila tila baMDoure / sakhI jou taha jharIra jIvaka hInavi peSIure / / 106 / / iNi bhedi tu jANi jIva kAyA na bi jUjUmA re / sakhI munivara paNi tAma sAMbhali bhadra jehUM kahUM re / / 307 / / leI bharaNI kA tilapAMi nAhI paMDIure / sakhI joI prAgani majhAra loka sabahU satu kahire / / 308 / / navi dIsi jobata tima kAyA mAhi jIvaDaure / sanI navi dIsi jovaMta tima jaraga sahU jUjUyAM re / / 306 / / boli tAma talAra suriNa svAmI nirU tarahUure / sakhI deu AdeNa ja nAtha viuM karaI tujha tANu re / / 310 / / voli munivara rAu suzina vatsa tujhani kahare / sakhI karina karina jina ghamI hiMsA rahIta sohAmaNu re / / 311 / / japi talavara svAmi ghadhirma majha phala kahu re / sakhI jima huM jANu beha je rUDauM te pAcahare // 312 / / boli yoga niriMda ati rUuuMti pUrinaure / sakhI nArI bahu mugAvaMta kula lakSaNa rUpi bhalIre / / 313 / / sAta bhUmi je gela rAja ridhi moTima ghaNI re / sakhI putra pautra saMtAva vinaya vivekAdika sahUre // 314 / /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcApaM somakIti evaM brahma zodhara hAthI ghoDA jeha ratana jAta valI je atyi re / sakhI jinaghamma taNu phala e jANi na je ruDu pratiya re 11 315 / / pApa tariNa paramANi bahu bolI balI caDha kaNI re / sasI kAlI mani kuhAri nIce laSyaNa kAmanI re|| 316 / / kUpitA juccita gAtra nirakhara mAi bAMdhava valI re / sakhI niradhana kANA khaMja roga rAsa karI prAkulAre / / 317 / / je je dukhada jANi te te phala pApaha saNu re / ketu kaI vicAra kahito pAra na pAmIi re / / 318 / / paMcANuvrata jANi cyAra je sakhyAnata kAM re / sakhI tIna maritha guNavata e vAri vrata ucare re // 316 / / samaphita sAghu pAli dayAmarma ghalI je bhatthi re / sakhI suNI sahU boli talAra hiMsA rahita e pAlidure // 320 / / hiMsAkula bata jANi kima karI te chAMDIha re| sanI boli munivara rAu suNina vatsa je huM kaI re // 321 / / hiMsA taNi prabhAvi kula pammai valI ghaNu ratAM re / sakhI kUkaDa yugala jANi jANi pari duHkha vaha sahAre / / 322 / / pagi paMDita pUchita lAra kahu svAmI se kima hUyAre / sakhI koNI paribhamyAM saMsAra kahi munivara bahU sAMbhali re // 323 / / jeha jasodhara rAu UjeNI nayarI huuure| candramatI tisu mAta pIThami jIva praNAvIu re / / 324 / / yasomati keri pATi devI maMDapi te laaure| sakhI hasIu tANai rAu mAi prAdezi saci kAure / / 325 / / mA- rANI beha dhari terI modika dIyAre / sapI viSaha tariNa re vinANa mayani vihAM upanA re / / 326 / / pahili bhavi te svAna mora behU te upanAM re / sanI bIji bhavi te beha sehalu nivisaha rahuyAre / / 327 / /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa sastrI zrIji maMtra te beha bhArahI sakhI cudhi bhavi balI teha chAlu chAlI doi huyA re // 328 // bhisu khAsu beha jigI pari duHkhaja prati sahyAre / sakhI tu pukha jArie tena parisaghalI valI jisa mUyAM re || 326 || " tihA~ yakA e beba kUkaDa yugalu UpanAM re / sakhI paMjara ghAtI beha lie vana mAhi zrAyAM re / / 330 // boli grAma talAra kaMpaMtu munivara prati re 1 salI e sahU bhApariNa DAla kIMdhu nikarA bIu re / / 331 / / rAti bhojana noma tina vAra jala gAlisure / sakhI samakita sahita vizeSa tipi talavara pani paDilI re / / 332 / / 63 nIya bhava samarI tAma kukaDa yugali pugaga lIjaM re / sakhI tINI disI namI munirAu samakita svaje vrata kahyAM re / / 333 / / pAmIya dharma vicAra haraSi yugalu vAsIure / sakhI khIjI rAjA tAma sabada vedha karI doi hRSNAM re / / 334 // kumAvali uri beha marI tihAM yI upanAM re / sakhI rAjA yazomatitAta dharma pasAda pAmIu re / / 335 / / uyari vasaMtA tAma mAtA niDoha re / abhaya dAnatI zrAriMga deza nayara rAjA dIi re / / 336 / / vastu lAma nara vayara nayara vajeNa pUre mAse / janamIyAM mAI bApa valI nAma dIghAM / abhayaruSa abhagamatI kalA kuzala vASaMta koSAM 1 kanyA paMca vivAhIu vAthyu mujha rAva deSi / kanyA Rtha kaMzaka dina jagata rahAvI reSa // 337 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya samakAti evaM ajha vaza ghara atha hAla navamI viNajArA re eka divasa banamAhi rAjA pArapi sAMcarayu vaNajArA re / / vi| vAgyurIyoM saI pAMca pAika sAthi te livA // vi0 / 338 / / vRkSa asoka ja heu munivara dIThau dhyAna raha / vi0 / deSI munivara rAu rAjA kopi gharajalyu viNa / / vi0 / 336 / / pAripani phalI prAja munidarzana thAM hoi sai / vi0 / mukyA rAi svAma pAMcasai mUThi bhUkIyA / vi0 // 340 // se sabalA valI svAna munivara pASasi parivarayA / vi0 / mastaka bhUmima DADi jANe vrata lebA rahA / / vi0 / / 341 // kalyANa mitra ja nAma viNajAra kSezAurI / vi0 / rAjataNu je mitra bAlada leI prAvIu / / vi0 vi0 // 342 / / munivara jANyu teNa vana mAhi dhyAni rA / vi0 / iMde vA munirAu bAnida chAMDI nIsarayu // vi0 // 343 / / dIThau teNa nariMda bheTa bhaNI leI bhAvIu / vi| meTiu seNi nariMda rAja sAhAmA pagalA bhari // vi0 // 344 // pUchI khema samAdhi pAna mAna narapati dIie / vi| rAi prati te mitra vacana manohara ucarie / / vi0 // 345 / / prAtru yasomati rAu munivara vaMdaNa kAraNi / vi0 / rUTha boli rAu sAMbhila mitra jehUM kahuM / vi0 // 346 // snAna rahita apavitra nagna amaMgala jANa je / vi0 1 nigraha karavA jogya hUM bhUmipAle baMdIuM / / vi0 / / 347 / / te mujha eha praNAmatu vAMchiya karAviyA / vi0 / ju ima bIjau koi kahi tumi mAribu / / vi0 / / 348 / / e sUrAu vacana sAMbhalI temani kama kampu / vi0 / vimAsyu mani sAca rAjAmi pratiyodhi / / vi0 // 346 / /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa boli kilyANa mitra sAbhalI rAjA hu~ kahuM / vi0 / snAni pavitra na hoi ne prAcAri bAhirA || vi // 350 11 maMtra jApa vali homa dinakara vAyu kAla ghaNeI / vi0 / bhATI nibalI vAra pavitra patraNA ghaNA bheda chi| vi0|| 351 / / babharaNa eka mujANa veda mRta sahUi bhaNyu / vi0 / vATite jala hINa asu ca paNA lagi se mUu || vi0 / / 352 / / kahu na tamhe bhUpAla kavaraNa gati te dija gau ! ni / ju gaja naraka ja teha veda bhaNyu teni phalathau / / yi / / 353 / / jugau teha ja svargi jAtaha niphala jala sociyau / di0 / munivara sadA pavitra maMgala parama e jANa je / vi0 / / 354 / / nagna achi mahAdeva paramahaMsa nAnu asthi / vi. / bolyu saghale dharma nagna ghaNu dohilu bhatthi / vi0 // 355 / / strIya parIsaha jeha teha bhAgA bhUlA mi | vi0 / sIla rahita naranAri te pahirayAM nAgAM sahI / / vi0 // 356 / / sola sahita naranAri te nAgAM pahiryo sahI / vi0 / maMgalami je jeha zakana te munivara jANa je / / vi0 // 357 / / zravaNa turaMgama rAu mora kujara vRSabhi sahI / vi0 / jAtAM valA eha parama sakuna tu jANaje / / vi0 // 358 / / tije bolyu bola nigraha mo karivA taNu / vi0 / bAlaka nA jisu bola munivara kuNa haNI saki || vi0 / / 356 / / pANiu cAmi mera sAyara bAhiM je tarivi / vi0 / munivara kAMI keNa kara yAvalI vAli nahI / / vi0 / / 360 / / jeti kahiu~ bhUpahuM bhUmipAle praNamIThaM 1 vi0 / deza kaliMgaha rAu nAma sudatta vANIha / / vi0 / / 361 / / yovana pAmthu ghora talabari rAu prAgila dharayu / vi0 / rAi pUchayAM vipra aparAdha eha para tu kahu / / vi0 // 362 / / sehe bolyutAma cAcaricu SaMDa kIjIi / vi0 / teha suNI ni bhUpa bairAgi rAja beTA devi / / vi0 // 363 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara lIdhI dIkSA jeha te e vana mAhi bhAvIu / vi0 / zAhi jasomati rAr3a cAlu na te joii|| vi0 / / 364 / / kilyANa mitra ni rAja sAthi munivara praNamoha / vi0 / tatakSaNa pUriyogai dharmavRddhi bihu~ jaNa dIi / / vi0 // 365 // gunivara saraSu citta sattu mitra rAi pessiiu| vi.| rAu tha u bairAga dharma geha e muni asthi / / vi0 // 366 // eha taNAya zarIra jemi vinAza ghimAsI / vi0 / teha zvede nA pApa gira paMDI pUjA karU / / vi0 / / 367 / / tuhaM chuTacaM bhaja pravara upAya na ko asthi / vi.sa mUkyA te savi svAna rAu dayArasi pariSara !! vi0 / / 368 / / munivara rAja na citta jJApamAna jAgIla ni| munivara boli tAma rAja vimAsaNa mana karU 1 vi0 / / 366 / / prAtama hityA pApa zirachedatAM lAgasi 1 vi0 / rAu suraNI muni vANi mani prAcApi pUrIja || vi0 // 370 / / mitra taNu mukha joi zira dhUNI boli valI / vi0 / kima jANI mujha bAta je mai mana mAhi trItavI / vi0 / / 371 / / mitra ja boli tAma e munivara jJAnI asthi / vi0 / mAi tAda tujha vAta pUchi bhavaMtara paNamIni / / vi0 // 372 / / haravyu mani bhUpAla kara joDI muni vInani / vi0 / mAju bhAjItA tamAi sahita te kihAM gayAM / / vi|| 373 // prAju jasodhara rAu palita keza ghira peSIu / ci0 / mani upanu bairAga rAja tAma toni dIDaM / vi0 / / 374 / / leI dIkSA teNa praNasaNa pAMci niriNa kIyA / vi0 / pahuta mAheMdra svargi devI muMlIlA kari // vi0 / / 375 / / je valI torI mAta viza deI tiNI prIya huNyu / vi0 / pAmIya tINIya kuSTa marIya narakri valI te gaI / / vi0 / / 376 / / je pAjI ani tAta caMdramatI yazodharA baha / vi0 | devIya bhAga'ila teha pIThI kukaSTa mArIu / / vi0 / / 377 / /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa viza deI tujha mAi viSaha prabhAvi mArIyAM / vie : marIya karIta beha svAna mora hoI prAvIyA / / vi0 / / 378 / / sehalau nivalI sApa sisumAra rohI hUyA / vi0 / chAlu chAlI beha chAlu misu valI tUyA / / vi0 / / 376 / / phUkaDa yugalu aha zamda vedha karIti haNyu re / vi0 / kuzamAvalI uri teha beTau beTI tujha hayAM / / vi / / 380 / / havaDA te tujha gehaM rAjariddhi sukha bhogavi / vi0 / rAjA dUha viraNa citta prati prANi loTi raDi / / vi0 / / 381 / / ekaha jIbaha pApa enar3A dukha ehe sahmA / vi0 / iNi rAMiya bhaneka mArayA jIvakethu hasiha // vi0 // 382 / / boli kilyANa mitra roi rAjana pAmIi / vi0 | karina jinavara sAra hiMsA pApa choDI karI / / vi0 / / 383 / / rAu ja boli mitra munivarani tuhA vInavu 1 di0 / jima dii dIkSA dekhi kAjana saMsAri patthi / / vi. vi0 // 384 / / vairAga vizithyu rAu muniyara pagi lAgI ra ya / vi0 / kui rAjA ghari vAta dIkSA rAu levA taNI / / vi0 / / 385 / / mUko adha siNagAra rAjaloka ani prAcIuM / vi0 / bahina bhAI ahma veha pAliSavisI pani gayAM / / vi: / / 386 / / dIThau tAma nArada bairAgya pani sAhamau rahya / tri / pUchi saghalI nAri pairAgya kAraNa prabha kaddu / ' vi0 // 387 / / rAu bhariNa suNu nAri je je prApuNa peSIlaM / vi0 / beTA beTI janma ajI tAta nAsAbhalyA || bi0 // 388 / / bhahma bhava sAMbhalyA jAma tAma behU mUrachI par3ayA / vi0 // mAI kariya vilApa hAhAkAra sahU karitri // vi0 / / 386 11 sItala kari upacAra sajana soke ahma AgayA / vi0 1 pUchi tAma vicAra kuriNa kAraNi tI mUrachayAM // vi0 // 360 / / je je bhogacyA du kha te te saghalAM vInazyAM / vi0 / rAu kAhi suzi mitra dIkSA se utAvalI // vi.] 361 / /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 AcArya somakoti evaM brahma yazodhara putra dekha to rAja bhAja asUraja ko karU / bi0 / rAja suNI yA bAta tAta ja vega vInavu // vi0 / / 362 / / suNIma mArA janma vairAgya tarhyani upanu / vi0 / te Ahma kima lyu rAja kAja kare surUM ApaNu / / di0 / / 363 / / mitra ja boli tAma mAraga e esa pratthi / vi0 deI beTA rAja bApa dIkSA pahilI lii // vi0 / / 364 / / vija to eha rAja bApa dIkSA levA deu / vi0 dISIyAM // vi / / 367 / / vimAyuM citta pitA pahilu dIkSA leu / / vi. / / 365 / / kAvilI veha dIkSA lesyuM zrAtI | vi. / ahma nai deI rAja tAta mAi dIkSA leI / bi / / 366 // kalyANa mitra dharI Adi rAja pAMcasita lIuM / bi / nArI sahakhaja eka kuzamAvali su' dharaNA mahotsava sAthi nagara mAhi a pAMca divasa rahi rAja bhavara mAi suta tehani deI rAja guru pAmi tava hui gayAM / vi. / mAgI daukSA sAra suru rAjA valatu bhaNivi / di. / / 363 / / baccha tamhe bAla jina dIkSA prati dohilI | vi. / gayA / vi. / teDIu / vi. / / 368 / / | khatyaka vrata lyu Aja mahAvrata pAchi lekha // vi / / 400 // vibhAsyuM tAma guru vAraNI kima lopIha 1 vi. | lahuDI dIkSA begi guru zrAdesi brahyaM leI || vi. 1 401 // teja munivara rAva viharaMtu mahIyala phiri / tri. zrAja javaDiti dIha te guru tujha vani bhAvIja / / vi. / / 402 / / yAmi divasa ja Aja upavAsI sacalo yatI / ni. / ma jAI guru pAsa upavAsa bihu jaNe mAraNI || vi. / / 403 // guru jI boli tAma upavAsa tahyati navi ghaTi / bi. / guru pradesa ja pAmi zrAhAra levA puNa bhUmi || vi. / / 404 / / vAlyAM mAragi jAma tAma talAre bheTIyAM | vi. 1 ani laI teha tuma kahie zrAraNIyAM // vi / / 405 / /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa hiMsA tabau vicAra jechi temi tujha kA vi / vi.| je tujha mAvi vicAra te tu brahmani nRpa karevi // vi. 11 404 // sAMgalI nimA mutra pIkahAva / vi. / chAMgeya bhISaNa rUpa aspANu leI prAvIi ni / vi. / / 405 // deI pradakSaNa tAma pagi lAgI tisu dhonavi / vi.| brahma suNu tI vAta prati ghaNI hiMsAmi karI vi // vi. 476 / / te chuTe vA pApa jinavara dIkSA mujha deu vi / vi.| kSullaka boli tAma dedIpa dIkSA navi hui dhi / vi. // 407 / kahiya palika kaTiya palika suNi na tu devi jihA~ jiho jIvAM naraka gai jeha jeha valI tarI vAsu je je divasa sukha bhogavi devi vimAna devI supAsai seha tehra dIkSA nadi huI saMbhAla devi vicAra vrata su samakita pAla je jima tiroi saMsAra / / 408 / / pratha DhAla- bazamI je gharaha e cyAra kaSAi rauda yAni valI vITIyAe / je dahie vanahani gAma hiMsA kami AgalA e // 406 / / je valI e guru hani svAma baMdhaka pApar3a pUrIyA e| lesyAe kRSNaja toha je paranArI laMpaTye // 410 / / te bahUe pApa pasAra narayA vAsaha upaji e| chedanaI e bhedana teha sAuna haMsana bahu sahie / / 411 / / mohamie sAtI nAri tesyu prAliMgana karie / tAtu e karIyaka dhIra tarasyAM cyAte pAIie // 412 / / chedIie tAsa sarIra mUlyAM soiSa vADIie / iNi parie duHkha anaMta narayAvAsi bhogavie / / 413 / /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara te narA e jinavara doSa du kha ghaNAM thI navi huie / pratu e dhyAna karati nIla lesyAe vITIyA e / / 414 // rasa taNA e bheda karati kUDi mApi buhura tAe / kUDIe sAdhi deyaMti thApariNa mosu je karie / / 415 // ghAmasie pajeha graha nizi pratighaNje puli| jehanie navakAra na maMtra deva jAvanI navi racira / / 16 // prati ghaNA e pApa pasAu niryaca gati te nara lhie| chedanAe aMkana do tAna pAmna je sahie // 17 // bhUSie tasai seha tAvija tApa na bhAMgavi e| prati ghamAuMe bhArA ropamAi bahina jAriNa nahIe / / 418 / te narAM e dIkSA devi tiryaMca kima dIjIie / lesthA e pacama ja jaMha dharma dhyAni khe vAsIyA e / 1 416 / / pUjA e jinavara jeha pAva dAna te prati diie / japie maMtra navakAra para upakAraja je karie / / 420 / / sAcIe boli vAriNa kUDIya ghISa te navi bhariNae / te nara e jAi svagi devI de zevIi / / / 421 / / biThAe pharai vimAna mAnasa sukha prati bhogadie / yauvana e nizcala tAha jarA na prAvi TUkaDI e / / 422 / / prati suSae kerahI SANi sustramAgara bholi ghasAue / te narAM e hoina dIpa bhogAsakta parage pakI e|| 423 / / mAnabI e jAti lahevi aMgopAMgi pUrIyA e| sAhmaraNa e bhatraya jAti je valo vaizpaha kula tilAe / / 424 / / teha narAM e hoi namAi dIkSA janezvara taraNI e / haditue samakisa pAla TAli midhyAta je pAilau e / / 425 / / arihaMta e mAne devi guru nigraMtha vaSANIhae / je jina e bolyu dharma daza lakSaraNa te jANIi e // 426 // je prata e bAraha devi te te pAle nirmalA e / pAlaje e sAci cita bhUlaguNa valI pATha chie / 427 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa rAtie bhojana vAri jIva taNI ayagA kare e / sAMbhalI e devi vicAra pAya par3I te sahUlIu e // 428 / / sovana e jala bhRgAra pagilAgIni vInaviA / yatavatIe vidyasAra leu to guru dakSaNa bhaeIe 1 // 426 / / bolie galika tAmahuM vidyAisu karU' e / devI e lodhAgoga jAraMga ta tali sahu karathu e. / / 430 / / bolI e devI tAma lobha rahita taba deyI e| sAMbhalu e rAja sahita loka sahU yogI mahita e|| 431 / / pAlue dharma prahisa hisa nAma ma leysyue| ye koe hiMsA nAma dezi tA hari balI leyasie / / 432 / / poSalI e marakI mAMda deNA zavali valI thAisie / mUkiMvAe saghalA jIva abhayadAna paratAvIu e / 433 / / praNAmIya e alaka pAu devI vegi pradRSTa thaI e / te talie mAradana rAu praNamIya pAya kSumaka taNI e|| 438 / / mAgie dIkSA degi aMgi rAgihiM bAsIue / deu prabha e dIkSA prAja saMsAra sAgara jima tarie / / 435 / / bolie Silaka tAma muNi bhUpati gehUM kahUMga / prI nahIe dhevA jogya dIkSA zrI jinavara taNIe // 436 / / je marigae ahma guru rAute tujha dIkSA deisie / sabhilIe tAma nariMda cItavi mana mAhi aApaNAe / / 837 / / hUM nRpa e napataNu rAu lAgau devIpaya kamale / devI ekSa laka pAu parAmi bhagati karI ghaNI // 438 / / se hue deza vivega guru vahni leI jAikI e / thI jina e dharma vizeSa hU~ una hosieha samu e / / 436 / / te talie munitrA rAu palika carita ja jANIu~ / prAbIDa e saMgha sameta devI bani utAvalaue / / 440 / /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakoti evaM brahma yazodhara pulika e sahita te rAu zrI guru kerA pagi paDyu e / lika e kahi guru svAmi dIkSA deu tAhma rAunie / / 441 / / bhUpatIe pATha samata mAradA baukSA leie / rANIe saI tihAM pATha slIdhI dIkSA jananIe / 442 / / kSalaka e SuDIya sameta praNamIya pAyaja guru taNAe / mAMgIe dIkSA sAra guru tUThau tiyAM dIie / / 443 / / zrI guru e bihAra karaMti puhutAM bhavIyAM bodhivA e| te bahUe tINi ThAmi leI dIkSA tava rahyA e // 444 // abhayarucIe muniyara rAi abhayamatI mAzA huI e| te vehUe maNasaNa levi pASa dIhADA pAlouM e / / 445 11 sAtamaie svarga pahUta iMdra pratIdraMja te hUyA e| devIe bRdaja mAhi sAra saukhya prati bhogavie / / 446 / / sudatta e munivara rAu solamai svarga ja te gaU e / kilyANa e mitraja prAdi gharIya karI meM muni sohU e // 447 / / puhutA e tehaja svagi pugyamAni prA pApariNae / yogIe saghale sAma mithyAta hiMsA chAMDI karIe / / 448 / / puhRtA e teha su ThAma karma mAni balI prAgaNie / dayAnidhie ehaja rAsa par3haha guNi ce sAMbhalie // 446 / / navanidhie maMdira tAsa kAmadhena tasa prAMgaNie / pApahae taraNau vinAza dharmatarUyara bAghi sadAe / / 450 // kubudhae kera' nAsa budhi rUDI sadA upajaie / jAMdrae sUraja bheru mahIpAe // 451 11 tAM rahue ehaja rAsa rAu yasodhara keraDu e !
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodhara rAsa tAM rahUe ehaja rAsa rAu yasopara kerachu e // 452 / / guNIyaNa e je naranAri beha kasara rUpaDA e / sodhIe eha ja rAsa karIya sAyu valI thApicu e / / 453 1 / kAtIe ujali pASi pArivA budhavAri kIue / sItalUe nAtha prAsAdi gubalI mayara sohAmaNue || 454 / / ribhiti e zrI pAsa pAsAna ho jo niti zrIsaMghaha dharie / zrI guru e caraNa pasAu zrI somakorati bhanyu e|| 455 / / / / iti zrI yazodhara rAta samApta // / / saMvat 1585 varSe jyeSTa sudi 12 ravau / /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurunAmAvalI maMgalAcaraNa -- namaskRtya jinAdhIzAn surAsuranamaskRtAn / vRSabhAdibIraparyaMtAn vakSe zrIgurupaddhitam / / 1 / / namAmi zAradAM devIM vibudhAnandadAyinI / jinendravadanAMbhoja iMsinI paramezvarIm // 2 // cAritrANe vagaMbhIrAn naramA zrImunipugavAn / gurunAmAvalI vakSe samAsena svaktitaH // 3 // dahA baMdha jiNa cudhIsaha pAma namI, samaravi zArada mAI / kAThasaMghaguNavaNaM, paNavi gaNahara pAi // 4 // eka jIha kima bolIi, kaTThasaMgha guNa saar| sura gura buSi je samu, te naSi lAbhi pAra // 5 // curAsI gaNahara hUyA, mAdi jiNaMdaha joDa / tiNi anuRmi vaMdatA, bIra eyAraha hoI // 6 // dhuvIsaha jiNavara taNe, garaNahara pAma munidinna / sira vAli te joyatA, caudisi tevanna / / 7 / / vIra jiNaMdaha paTTipuNa, biThA gautama svAmi / navanidhAna dhari saMpaji, pApa paNAsi mAmi // 8 // sauSammaha munivara hUu, jaMbU svAmi vaSANa / ebaI sarasu supIU, yaha kevala nANa 11 E 1. jIbha, jilhA 2. bhagavAna AdinAtha ke 84 gaNaghara meM
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurunAmAvalI caudaha purava ja dhari, daza pUraka nA jApa / bahu vihi ridhi bhUsIyA, ko laMhi teha pamAhA // 10 // pratha bolI graho zrAvako puNya prabhAva ko| niramala citta karI, jinavANI manizvarI sAvaceta thAI, jina bhavani jaaii| zrIkASThAsaMghanA me, muniSara tehanu anukama hanAM guNa sAMbhalyAM yakAM, saMsAra samudra tAraNa parama mahAsukhanA kAraNa isa je guru sAMbhasu / praya chaMda pAthI zrI vIra nAha anumAmi jANa / bhUnidarani tejijipada bhAga / / sahU nata mAhi jima brahmacAra / giravaraha mAhi jima mera sAra / / 11 // citAmaNi ramaNaha majjhi jANa / saba nAraNa mAhi kevalaha nANa / / ciMtAmaNi rayaNaha majhi eka / mAcAra sabahU sohi viveka / / 12 / / graha gaNaha majhi jima caMda sUra / jala rAsa mAhi sAyaraha pUra / / jima deva sabaha mAhi ja chaMda / mahIyala mAhi sohi nareMda // 13 / padavI sabaDhu tiayara jema / tasa upama dIji kahu kema / / bharahesara jima sanni cakkayAra / hRSi kAhu puchasi vAra-bAra || 14 / / kappatA taravaraha caMga / tima saMgha saromariNa kaTu saMgha / / 15 / / atha dUhA baMdha saMgha saromaNi saMgha e, jou teha vicAra / naraha nareMde baMdIyA, garuyA gaccha cIyAra / / 16 / ' zloka-zrInaMdotaTaga pachAkhyo, mAthuro vAgaDAbhighaH lADavA gaDa ityete gacchAzca vibughastutAH / / 1 / / 1. candramA 3. samudra 2. sUrya 4. kalpavRkSa
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazoSara seSu gaccheSu vikhyAtaH zrI naMdItaTasaMzakaH / zIlasaubhAgyasaMyukto viryA guNaguNAM nidhiH // 17 // gaNahara munijanavarNatA, par3hamaha eha vicAra / mahA vallabhasarinu iNi galcha huna uvayAra / / 18 / / chaMda pAyaDo teha paTTadhara prachi eh| nAmi paMcaguru kahuM teha / / zrI gaMgasena nAmi pahANa / teh naranArada baDDa dii mAga / / 16 11 zrI nAgasena nAmi prasiddha / devAhavi jehanI bhagati kila / / paMcami paTTi siddhAMta deva / araNeMdri mAdI kiddha seva / / 20 // zrI gopasena munirAu jANa / bolatAM vayae amogha vAriNa / / sattami paTTi zrI nopasena / nIya bhujabali jItu mayaNa jeNa / / vavaraNaha deza deza majhAri | zrI naMdI taTa paTTaNaha sAra / / 21 / / dahA dakSiNa deza majhAri ju, naMdI taTa pura jANa / mopasena munivara rahinIya teSi jima bhANa / / 22 / / teha munivarani ruyA, paMcasai vara sadhya / nIya buSi pratibodhIyA, sehani dIdhI dakSa / / 23 / / se sasya mAhi ruyaDA, munivara cyAra prasiddha / rAmasena prAdi gharI, bAda keri nijabuddhi / / 24 / / vAda karatA dicha ju tu guru dIdhu bola / mAho mAhisu savu. tI mUrapaniTola // 25 / / vAdI tu tI ANIu, vidyA bala ghaNu caMga / deza cyAra pratibUjhavI, ravi tala rAhAvu raMga / / 26 / / narasiMhara pura jANI, deza majhi mevAri / te mithyAti vAhIja, nayI kahi nipAri / / 27 / /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurunAmAvalI 77 bhAgA deza ju jANIi, namarI mathurA sAra / lAha deza nAmi pachi, tihAM mithyAta prabhAra / / 28 / / ddha troTaka vAhyA sabihIhi loka bale / paDitA savi dosi bhavAha le / pratibodha junIya budhi nale / jasa rASu tu ravi canaka tale / / 26 / / zrI guru vANI saMbhalI, vimA si nIya citta / karaghu prApuraNa eha ju, nahI achi ihAM bhAti // 30 / / gurucha caraNa vaMdI karI, cAlyA sadhya cIyAra / su su celAthi ju, lISA eha vicAra / / 31 / / pratha chava paNamavinIya guru caraNaM saraNaM, citteda jiNavaraM citte / thI rAmasena muNi baMdo, prAyo nayarammi dharavi prArNado / / 32 / / mANadaha dharavi tAma saMghasA, ghara nayare narasiMhapure / saravara vara pIra nIra alobaI, tihIM biThA muni dhyAna dhare / / 33 / / bhAso upavAsa leNa ucarIyo, dhamma nuha vara gahana kre| zrIrAmasena munivara sumaratA, nAsi pAu te vivaha pare / / 1 // 34 / / tasa nayara purami majhe, mAhaDa nAmeNa navasara siTTI / sataha putta saMyuto, puttaha putra na labhaye kahabi / / 2 / / 35 / / putta cAputta kavi, nabi lami taba seThI udega bhayaM / vahUyara ubesa tatha saMpattau, jatya guvaMdi musida mayaM 33 36 / 1 cauMtIya nIya kAja lAva gani, prANI pragali biu lagga payaM / zrIrAmasena tava jJAna mahAli mani pAThavIyA nAma lIyaM // // 37 / / taha vayaNa suraNadhi seThThI, puchi kanjaM ca kahavi muNigau / 2. zreNTi 1. cAra 3. sAva
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 zrAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara duya dusa putta vAlapar3IyaM, ghIya kUpa nadhi saMyoho || 3 || 38 / / saMdeha vizvAsa jaba se diThThau, tava loka grAbha bhayaM / bekara joDabi prati bahu bhakti, muni prAdezaja sarasilayaM / / 36 / / boli ta seThThI kahi to kajje, mI maMdira cha divya ghaNaM / zrI rAmasena munivara supadhi karu dhammaM zrI jinaha taNaM // 4 // 40 // midhyAta dUra davaDIya cApIya jina dhamma nayara mammi | cusaThasi kula ropani pataTTIu bahurupatIya jinavara bhavane taba munivara calati kSaNaM // pUchi taba seTThI sIsa patha nAmI kavaNa kajJa calati tara / / 42 // havireNa dhRSTa kAraNa prati saMbhali paDasi tuya nayare pavare / deva bahuruja / / 5 / / 41 / / zrIrAmasena munivara ima boli jAu uttara bApure // 4 // 43 // narasiMhapura nayara tajIyate titha pahUtA / gAmaha nAmi nAma jyAti vAti ravitali supacitA // 44 // sattAvIsaha gotra teNa thiru kari padIya narasiMharAya guNa tAma jie Sammadda praNIya 1 45 || zrIzAMti nAtha supasAu kari zrI rAmasena uvaesa dhari / maMDalidakhIyara tapi / tAM riSi vRddhi zrAvayah re / / 5 / / 46 / / havi bolI havi te zrIrAmasena deva saragA guNa samudra ni pAra pAma vA kurA samara jirie zrI rAmaseni jina bhApaNA gyAnani bali karI citta saMdeha bhAMjo pratyakSa vRSTAMta vaiSAlI / cuThi si kuli marasiMhapura pATaNa teha tathA saMpUraNaM mithyAtva kuli kA pratibodha zrAvaka nu dharma levAyu ani zrIrAmaseni balo jJAnanibali dhUla vRSTa hatI jANI / utaravAdi samasta dhAvaka janagArI narasiMha purA sattAvIsa gotra saMyukta nyAta thApI / teha gurunA manaMta guNa bolatAM pAra na pAmIda ||
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ I gurunAmAvalI havi dUhA rAmasena muni tihAM kA citrakoTa saMpatta / deza videze jAtI zrI guru kerI vaca / / 1 / / 47 / / zrI rAmasena munivara riMga memisena muni tAsa / eka bharatA paDhika mAmi sapatA damAse || 2 || 48 // mujha vAta | bAta / / 3 / / 46 / / guru boli samyaha prati saMbhali tu tapa karI kAyA peMTa se mUkI bharA nava guru vAraNI saMbhalI, mani hUja guru vAMdIti nIsa, mUkI bharaNavA bAta / / 4 / / 50 / / ucATa | jAjara nAma prasidha je tehanA viSamA khoha | tihA bhAvI munivara rahya maM kI saghalA moha / / 5 / / 51 / / ana udaka savi pariharI, biru nijagharI dhyAna / ju vidyA dii sAradAM tu mUku mAna / / 6 / / 52 / / munirAja / sAta divasa isI parigayA, tapa karata kAyA lAgI sUkavA, tuhi na mUki bhAu / ' 7 / / 53 / / eka divasa padmAvatI, muni upari jAyaMti 1 tava sarasatti sAhAmI malI, kailAsaha prAvati // // 54 // yAktI sarasati prati vayarAja boli tAma / e muni kAyA peTavirakvahu suMdari kurA kAma / / 6 / / 55 / / padmAvatI ani sarasatI te vihU tihAM saMpatta / mAhAjamarati / / 10 / / 56 / / karitu kaTTu | tujhani tu / / 11 / / 57 / / ubhI rahI bolAvIu munivara taba munivara sarasubhari kAM padmAvatI bhani sarasatI ase sarasati tUThI prApIDa, kAstra vidyA gavaraNaha gAmanI padmAvatI suvicAra / / 12 / / 58 / / saMpatu para bhAta / taNu bhaMDAra | tu muni maNasaNa mUkI vidyA vihaM vinUsIu saMrbhAta tehUnI bAta / / 13 / / 56 / / ve
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya mo"kIti evaM brahma yazoSara patha bolI tabanaMtara tiNi munisvari tarAphAla nisami isI pratimAnu umdhAra koSa, paMcatIrtha dina prati namaskAra karavA / zrozatrujaya / dhau raivatakAcala / yo tu gesvara / zro pAvAgiri / ani zrI tAraMgAcala / e paMca tIryanI yAtrA kIyA vinA dina prati pAhAra nu nayama / paMca tIrthanI yAtrA karI bhI gurunA caraNa voravANi kAraNi cirA koTi puhatA / tadAkAla zrI guru anuvaMbanA veI samumla golavA lAgA / patha pAthaDI desa majhi mevAH deza, bhaTTapara paTTaNa vizesa / tihAM vasi loka mizyAta pUra, ghamma pAnAsija dUra / / 60 / / tU jANUto vidyA vizeSa, parasamaja tujha nAra seSa / saba nemasena boli vicAra, mi karava svAmI vayaNa sAra // 6 // tihA~ sahi guru cAlyu karI praNAma, cittaha pAThavIyA eha kAma / / paTTa pura paTTaNa majhAri, gayA nemasena na lagi dhAra / / 62 // matha chaMda nemasena muni nAho putu bhaTTa ura nayara majhami / naya dITha avaloka vilokaha dhari bahula mithyAta // 1 / / 63 / / jare bahula mithyAta deSI muriSado, mahApApa tama nAsadhA eha paMdo / nIya nyAna payohoyA teNa sabe, bI nemasenasya bahu sakti taye / / 64 / / jare nAma bhaTTaurA nyAta thApI, mahApApa mithyAtanI dela mApI / patiTTIyA tIthaM yuvIsa prAsAda mAlA, thInemasenasya kIti vizAlA // 65 // jare jigaha truvIsa papakamala bhattA, taha kajja caubIsa gutaM sNyuttaa| bhaTe ure viba caunIsa tisthai, patiTTIyA nemasenasya ityai / 66 / sajo gaccha naMdIya nAmi mahAvi, thI nemasenasya guru pAsi mAvi / bhAvIsahi gurUpAsi bhakti paraNAma sukiTThI / / 67 / / paDibohIya e jJAta amara jasa iNI pariliko / bhaTTa ura nAmeNa tAma bhaTTa ura kiyA / pakhaMDAvI mithyAca nema zrAvakanA diSA // 6 // jayavaMtA parIpaNa ptt| zrI mAdinAtha supasAu kari / zrI nemasena upavesa tu thira lachI zrI saMgha pari / / 66 / /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ gumanAmAvalI baloka tasya zrInemasenasya par3heM ye munipugavAH / zeSAM vyAvarNanAM kurve bhamyA zreNyaMti sAdarA, // 1 ||7|| patha pAyarI baMgha chaMba bhI rAmasena paTTi sujANa / zrI memasena gAu pamANa // zrI nareyasena mAmi pavitta / vAsabasena munimayaNajita / / 71 / mAhAsema munivara sujANa / bhAnisyasena nija teja bhANa // bhI sahalakIza nAmi prasiddha / bhUtakIti matighaNu kItilida // 7 // bhI vainakItti solami pATi / vihAM mArasena thApyA pavAra / zrI vinayakIti kitihiM vizAla / cAritta lIja paMcamikAni // 73 // kezavasena lahUu sucaMga / sahasasema munivara amaMga / bhI meSasena nirmala sugaMga / kanakasena rAjyu suraMga // 74 / / zrI vijayasena supavitta vitta / harasena nAmi mahIyala paritta / / cArittasema cArittacAra / vIrasena jisau begamAra / kulabhUSaNa bhUSaNahasena / timamera vaditto merasena // 75 / atha dUhAca zubhakaratA munivara hUTa, sena sumaMkara nAma / nayakotti suvarNanu, candrasena guNadhAma // 1 // 76 / / zrI somakIti guru pAe namu, sahasrakItti suvijANa / mahakIti guruvarNaSu mayaNa manAvyu prANa shaa77|| yasIti yasa ujasu, jima gayaNaMgariNa canda // guNakIti guNa bolIha, gharI maNI paramANada / / 3 / / 7 / / paprakIti guNa yolatA, kimihi na bhAvicheda / tribhuvanakIti muniyara taraNau, tapakarI niramala deha / / 4 / / 7
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara zrI vimalakIrti nAma hUu, madanamati namirAu merukItti sahi guru taNe, muralara namIyA pAya / / 15 / / 10 / / praya bolI havi mitAlisimi pATi zrI guNasena isi mAmi mAhA munisvara hUyA / tubisA te manIsvara / dhyAma nai bali rAtri sami sAdhirAja pratyakSa pAI vAcA bodhii| tu kiso bAcA svAmI saMmasi / java sAhasIka malla tu nihA tAhata vacana / tAharU bhanana / tAharI pochI bihA phariNe ko sAharI prAmA pari / tehani sappana viSadakara na yAda / e sahi jANe / ute bhunisvaranA dhyAganA vidyAnA tapanA irayevamAdi aneka zruNa bolatAM sura guru bRhaspati prAbiu pAra na pAmA / / zloka ratakIrti to jAto munijaMyasenakaH / banakakIniyAtapaTTe bhAnukottiguNojjvasaH / / 1 / / tanaH saMyamasenArakhyo rAjanItilaghusmRtaH // vizvana dimunIndro'bhUt cArukIrtisya kIrti bhAk / / 2 / / 2 / / dahA ekAvami pATi ju vizvasena sutra / / devabhUSabhUSaNa sama lalasakIti saMtu? ||11183: / zratamIli je pUrIu, zrutakIrti muni rAu / / jakimayaNa harAvIu,udayasena bharivAja 112||84 / / guNagAhA rasi pUrIu, zrI guNadeva viseSa / / vizAla kIti vAdikarI, jagati rahAvIrepa / / 3 / 165 / / pratha bolI zrI anaMtakIti tujha guNasimipATi / anaMta mahimA /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru nAmAvalI anaMtaguNa pranaMtazIla / anaMta teja prAdi guNa bharaNekamalla / jItara bhayaNa salla / evaM vidhi se munisvara hayA / tehani pATi zrI mahasena zrAcArya biThA / tI imahsenAcArthi vAdiviTaMbana | vAdI gajAMkuza | mahAvAdI mastakANUna / midhyAtva kuraMdakudAla / isAM viraka kahAvyAM / zraneka 'canAsamUha sit | prApaNu nAma rahAbyu tenA guNAvalI praveza pranaMta pravRtti / prani teha gurunu nAma prabhAti kAla smaraNa mAtra aneka suSanudAttA pravRtti | I zraddha poTaka zrI vijayakIti nijakIti rse| jinasena bhANyu mayA base / ravikIrti kIrtitejiya dhaNu / jiNitAda utArayu moha zu || 1 // zloka cArusenakaH / / zrIkItti bhavakI ti bhavAMtakRt // 11 // 87 // lokako ti jagantutaH I munIndro'parakItika // 28 // azvasenaguNAMbhobhi zubhavaH zubhakIrtimava zrIbhAvati kase nAmo zrImatrilokIsizva zratha dUhA jayakIrti guNarAsi / zrI surasena muniMda jaya rAmakIrti gurupraNamatA, jAMi se pAtika nAsi || 1 // 86 // zrI udayakIsi udatra bhali rAjakIti guru joi / P kumArasena guraNa bolatAM pAra na pAni koi ||2||60 // pUrava ripi khalaja gharaNa, padmakIta supasiddha / padmasena pachi u padmAvatIvara di / / 3 / / 61 / / colI seha zrI padmasena paTTodharaNa saMsArasamudra tAraNa taraNa / sammAcaraNa | paMcendriya vilikaraNa / ekAsImaipATi 83
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 prAcArya somakoti evaM brahma yazodhara zrI bhuvanakotti rAula upanA / pujibhi zrI bhavanakItika / dvIlonayara madhya sustAma zrI vA mahima vasAha sabhAtari . prA vidhAna lA ni mAra pAyI asAvI / bhusatANa mahima vasAha saMhathai mAna bodhu / tehanayara madhya patrAsaMbana bAMdhI paMcamimyAtva vAlI vara rAjasabhA samasta loka vidyamAna autA / jina dharma prATa ko amarajasa iNI parilIdhu / praniteha zrI gurutaNi pATi zrI bhAvasema ani zrI vAsabasena rUyA / je zrIvAsabasena mAlamalina gAtra cAritra pAtra nisya pakSIpavAsa / ani sarAdha nisaMyoga mAsaupavAsa isA tapasvI iNi kAli hayA na kohasi / ani tehani nAmi tathA pIdhIni pazi samasta kuSTAdika vyAdhi jAtI / teha gurunA guNa ketalA eka bolIha / havi bhAvasena deva tagi pATi zrI ratmakIti upagnA / atha chaMca trivasaya zrI naMdItaTa ganche, paTTe zrI bhAisenaspa / nayasASA zRMgArI, upapanno rynnkiittiiyo||1||2|| upana rayagIti, sohi nimmalacitta / huu visthAta kSiti / pati pavaro jItu / / jIture gadanali saMkyu na vAhI chali / binakara dhammavalI dhurAdharo // 3 // ANi jANi re goyama svaamii| tama nAsijehanAmi / / rahya uttama ThAmi maMDIyaraNa / chADyu ra re dugya krodha / abhina5 e ha yoSa / paMce iMdrIkISu roSa eka kSaNaM 1 // 2 // 14 // uddharaNa teha pAra / narayanI bhAMcI vATa / mADIlA navA prabATa vivaha pAra / prANi mAriNa re jena mANa / sarva vidyA saNu jANa /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurunAmAvalI prANi prANi re jenamANa / sarva vidyA saNu jANa / naravara vahi prArama / ra gabhare / dIsidIsire pati jha jhAra / hemA mATi jItumAra / ghaDIya na lAgIbAra / varaha guro| iNIparipratisohi / bhavIyaNa manamohi / myAna hama mArohi / zrIlaSmasena pAeMva karo / // 3 // 65 // kahi kahi re saMsAra mAra / majANu sahA asAra / achi mati msaar| bheda karI / pUju pUju re arihaMta deva / suranara kari seva / havimalAu gheva bhAvaparI / pAlu pAlu re ahaMsA ghambha / maNyanu lAdhu amma / ma kara kutsita kamma / bhavahavaNe / taru tara re uttama jana / bhavarama pANu mani / dhyA sarvajJa dhana / lamasena guru ema bhaMga |6|| dIThi boThi re prati dhArNada / mithyAtanA TAli kaMda / gayaNa vihUNa uccada / kulAhi tilu / joI joi re rayaNI dIsi / sasva pada lahI kIzi / ghari mAdeza zIsi / teha bhalu / tari tari re saMsAra karasija guru mUkii i mokalu kara dAna bhaNI / 'chaDi hi re rakhaDIvAla / leha buddhi vizAla / vANIya pratirasAla / laSmasena munirAja taNI [1 / / 6 / / zrI rayaNakItti guru paTTi taraNi sAujjala sapaM / chaDAvI pASaMDa pammi pAragi prAropaM / pApa tApa saMtApa mayaNa machara maya TAle / kSamAyukta guNarAzi lobha lIlA kari gasa / bolija pANi pammI bhaggalI sAkya jana dhana citta dara /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara zrI lakSmasena munivara suguruyala saMgha kalyANa kara // 16 // 68 // sasuraNa jagula bhaMDAra gumgahakari jaNa maNa raMje / caDavi uvasama hyathara mayaNa mahavAi maMje " rayaNAvara gaMbhIra pora mandira jisa sohai ? lakSmaseva dui pATa 26 viSaNa nau / dIpaMti teja daNIyara jisu mattI maNa mAraNa hara / jayavaMtA cavaya saMghasu zrI dhammaMsena munivara pavara 16 pahiravi sIla sanAha tavaha caraNa kahikalIya 1 kSamA SaDaga kari dharavi gaddIya bhujabala jaya lakhI / kAma koha mada moha loha zrAtu TAli / kaTTa saMgha mRtirAu ma iNI pari prajupAli ! zrI sammasena paTTodharaNa pAtra paMka je naraha nariMde baMdIi zrI bhImasena munivara sahI // 100 // suragiri giri ko ca pAca kari prati balavatI / kavi raNAyara tIra pUhuta uya koi aAmAsa pamANa itya kari gahi pharmatau kaTTasaMgha saMgha guNa parilahi duviha koI lahato / zrI mImasena paTTaha dharaNa gaccha saromaNi phula tilI / jANati sujANaha jAgA nara zrI somakItti mubhalo / / 102 / / chipi nahIM / taraMtau || I narahasi aThAra mAsa prASADhadda jANu 1 prakkavAra paMcamI bahula SaSyaha vaSANu + puNvAbhadda nakSatra zrI somItri puravari / satyAsI vara pATa taNu prabaMdha jirie pari !| jinavara supAsa bhavana kI zrI somakIti bahubhAva ghari / jayava Mta ravi tali vistarU | zrI zAMtinAtha supasAu kari / / 103 / / iti zrI gurunAmAvalI
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ riSabhanAya kI dhuli praNamavi jiNavara pAu tu, rAu tiha bhavananue / samaravi sarasiMta devatu, sevA sura nara karie / gAi su Adi jiNaMda, pANaMda prati upajie / kaugala deza majhAra tu, susAra guNa prAgalu e // 1 // nayara manodhyAhAM vAsa tu, prAsa jagi pUravie / nAbhi nariMda surida jisu, surapura barIe / murA devI tAsa araSaMgi sura gira bhAjisIe / rAu rANI sukhaseji, suhe jAi nitu ramie / / 2 / / bhAtA kI sevA karanA iMdra mAdeza subesa prAvIya sura kinyakA e| kevi sira chatra parati, karati kevi dhuuprgaae| keviu gaTa deva aMgi, sucaMgI pUjA gharaNI e / keviu mara bahU aMgi, mAmagIya pAraNa vahie // 3 // kevi mayana ani mAsana, bhojana vidhi karie / keSi SaDaga varga hAthi, so sAthai nitu phirie / murA devI bhagati ci kAji, su lAjana mani dharie / jU jUyA kari sadi veSatu, mA mana pariharie / / 4 // parabha soSa kari bhAva tu, gAi guNa jina taNAe / barasi prahaThae koDi kari, joDi sovaNa taNIe / dina dina nAbhinibAra, so vAri vA duHkha dharaNIe / eka divasa murA devI, so sevIi akSaraNIe / puDhIya seji samAdhi, su bhapi koi pAsaNIe // 5 // atha dAla monI murA devI soyagaDAM peSi, vimupana praNa jima deSi /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara rayaNIya pAchasi yAma, deSIya jAgilI tAma / / 1 / / karIya zRMgAra su sAra, bhASIya sabhAha majhAra / nAbhi nariMda pAe lAgi, kara jogI phala mAgi // 2 // solaha svapno kA phala svAmIya suyagaDAM dIThA, duHkha savihI tUyA prabIThA / ujjala vaNaM sobhAU, pahisi gayabara raauu|| 3 / / bIji vRSabha te gAji, dIThi dAsiTra bhAji / vAsa siMdha se pIji, savala Upama guNa dIji // 4 // cudhi lakSmora pAThI rayaNa, sipAsamAna paMcami puSpa vI mAlA, U gUdhIya vivaSa vizAlA / / 5 / / chaThi caMda saMpUraha, timara kari ghaNa dUraha / sAtami sUra te dIr3ha, udayAcala sire bIr3ha / / 6 / / maccha yugala saMtu pAThami, jala sirie jhalakaMtu / bhumi pUraNa kuMbhou, bhaktarAu prAraMbho // 7 // saravara jala bharpa sohi, dazami janama mana mohi / sAyara lahara apAra, dIThA sapana IgyAra // 8 // viSTara bhavana majhAra, rayaNami sapana te baar| terami pamara vimAna, ripu save hoyA vimAna / / 6 caudami nAgacAvAsa, raMgi kariya vilAsa / panarami ramaraNa cApuMja, jANe mera nAku / / 10 // solami pagni aMgIThI, dhUma rahita miya diitthii| soli sapana vicAra boli rAu te sAra / / 11 // tu uri putra te hosi jJAni tribhuvana posi / rANI maMdire puhatI dasaha kumArI saMyutI / garma mahotsava kISu sura malI dAna baha dISu / / 12 / /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ janma mahotsava riSabhanAtha kI dhUli atha hAla zrIjI Au ho putra haumA daza mAsa nAbhi naridavI pUgIya prAMsa / janama mahotsava surapati AyA / ca vigha kAya surAsura yA // 1 // 86 indra airAvaNa visi pahUta / jaya jaya zabda le kara bahuta / sUta mahiya iMdrANIya jaaii| mAyAmi bAlaka nayanopAI // 2 / AraNIya bAlaka indrani dIdhu' / praNamIya surapati nija kari lIdhu / gajapati badasIni suragira jAMi / deva devI jinavara guNa gai || 3 || pAMDuka bana kaMbala silA nAma bisAryA jina karIya praNAma kSIra samudra jala kuMbha bharAvyA / sahasa mahotara sura vara lAyA 11818 iMdra iMdrANIya kari abhiSeka zrApa prApariNa saMga raciyAM viveka / snAna karAvitra sola vibhUSaNa bhUvyA se jinavara sahi ju sulakSaNa / / 5 / indra aMgUThi zramRta dei / jJAnIya carma vadana navi leI / utsava ati ghariNa bhAvyA te grAma sura nara sajjana haraSIyA tAma / / 6 / / prANI indrANIha mAini prApyu / nRSabha kuMbara vara nAma ju thApyu | nAcIya surapati pUjIyA tAta / gyA nija maMdira karatA te bAta / / 7 / / vAghae kumara te nava nava raMgi / dhanapati bhagata kari bahu saMgi yovana lakSaNa gue| karI maMDyu / bAla paNuM jina sahi jiyAM chAMDyu | 8 ||
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara indri karyuya bIvAha anopama / naMdA sunaMdA doha nArI niropama / jJAna vijJAna te sabalAyAM dApi / prajAya loka savettaya akA 6 // iNI paribhogavi saukhya prasaMsa ! pUraba bIta triyAsIya laza / rAmya bhAvanA prapachara deSi vairAgiya vAsyu / bhoga saukhyanIyA mUkIya prAsa / / 10 // sthiti saMsAra prasAra te jAzI / cAritra levAni nija mati / prANI / / 3 / / prapa dAla thI lokAtika sura prAdIpAe / tihAM jaya jaya zabda bghaaviiyaae| mAraNIya pAlaSi sura ghaDIe / vihAM ramaNa horeya sodhaNa jaDIe // 1 // visIya jinavara saMcaryAe / tihA ANe saMyamazrI var2yAe / samasyA vaha priyA gatali jAI rahyA e / taba loyatayA dula ati sahA e / / 2 / / digambara ta uccrthue| tihA~ vIsa sahana rAe parivarayu re / barasa divasa upavAsa bhae / tihA hathaNA ura puravara gaue / / 4 / / rAu yAsa baghAvI e| tihAM prAMjali rasaha ghaTAdIue / karama mirI sNdhaariipaae| tihA doSa aThAraha vArIyAe / / 5 / / saMbodhi mura nara varume / samakita tyasaha ghira kajhae /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ riSabhanAtha kI dhUli kaMbalya honA sahana varasa nyAna upnue| ___ samavasaraNa tihA~ nIpunue // 6 // jiNavara jasa prati mhimgh.e| tihAM jiNa sAsarA prati gahi gA e / saMbodhi sura nara varuye / samakita rayAha thira karU e / / 7 / / giri kailAsaha sthiti karIe / tihAM mugati ramaNi jinavara barIe / rAja rANima savi sukha she| zrI somako rati kahi diu bahU e // 8 // ghula zrI RiSabhanu gAisie / tahA~ citata phala sahU pAisie // 6 // iti zrI riSabhanAtha dhUla samAptaH
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. laghu cintAmariNa pArzvanAtha jayamAla tihuvA cUDAmaNi jaya ciMtAmaNi, bhUSaNa kamala sarasaya / nAgaddahamaMDaNU duriyaniDaNu, jaya jaya pAsa jiNesa || jaya pAsa jiNesara bIyarAya, jaya jaya sayaM sura sAmiva pAya / jaya kevala kiraNa phuraMta deha, jaya hiya mai tuha vANI pramoha | vAkhArasi payarihi laddha kammu, pAmAvara pAcAtha poma | dharanidu suviyasAmi sAla, tuva calA namai paNamaMta kAla / naMdana azvaseNu naresu rAya, vammAde mAI puravaI grAma / mana vahnita pUraNa saJju sukhu tuhu pAya mata jAi duhu~ / ripuri giri maMdira madusa raNirAvali devani pradubhi / jali yali mahiyali je tuha saMrati, taddu nizcaya duriya dukha yahujaMti / je svAmi taha guraNa asesa, tasu pAya paNAsai khAsa sAsu jo dAhavijaM ciya ko huti, je tuha gaMdhovahi khayahu jati / je calaNa svAmi tu paya juvaMti, je kara je tuhu pUjA racaMti / je nayagA dhantu tuhu muhU juvaMti sA jIhAja tuhu paya guNa thunaMti / je zravaNaji tuhu vANI amogha jammaNu tuhu hivare / jihi dIThA hAsada bhayaha pApu, jihi ghyAyA sIjhai maMtu jApa / jihi yahi phies bhaya roga, yaha pUrai saggu pavaggu bhoja / hau pAsa jiNesara tarAu bhiccu, dama bharaNai soma sevagga sajja / phala padamu tAsu maMdira ghareNa citArmANa cityau prabhu dei / jo kAmadhenu tahi ghari dui, je pAsaNAhuhiyajadra vareDa 1 ghazA tU muva divAyaru guNarayaNAya madda moha duha khaMDaNU / tU tihuva maMDaNa, bhatrahakhaMDaNa jaya jaya pAsa jiNesaru | 2 guTakA saMkhyA - zAstra bhaNDAra zrI digambara jaina maMdira soniyoM kA (pArzvanAtha mandira) jayapura | pRSTha 2-3
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara sAMgu rAjasthAna ke jaina zAstra bhaNDAroM meM kavivara sAMgu kI eka mAtra kAvya kRti "sukosalarAya cupa" naMgacA ke zAstra bhaNDAra ke eka guTake meM saMgrahIta haiM / isI guTake meM prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara kI racanAeM lipivaddha haiM 1 guTakA prAcIna hai jisakA lipikAla saMvat 1564 jyeSTha sudI 12 ravivAra hai / isa guTake ne gujarAta evaM rAjasthAna ke kitane hI zastra apThAro kI yAtrA kI thI / saMvat 1644 dvitIya vezAkha sudI 15 ke dina rAjasthAna ke prasiddha dugaM raNathambhaura meM isa guTake para TokA (sUcI) likhI gayI thii| isake pazcAt usane kahAM-kahAM kI yAtrA kI thI isakA ullekha nahIM milatA lekina vaha ramyambhora sevA ke zAstra bhaNDAra meM pahuMcA aura phira jayapura pahuMcA / sAMgu kA dUsarA nAma sAMsu bhI milatA hai / kavi kahAM ke the kisa bhaTTAraka ke ziSya the| mAtA pitA strI santAna zrAdi ke bAre meM bhI kavi kI kRti mauna hI hai| lekina jisa guTake meM inakI kRti saMgrahIta hai usakI anya kRtiyoM ke AdhAra para yaha avazya kahA jA sakatA hai ki kavi rAjasthAna ke hI nivAsI the aura zrAcArya somakIrti evaM brahma mazodhara se inakA nikaTa kA sambandha thA / yadyapi cupaI meM kavi ne apane nAma ke ullekha ke atirikta kisI dUsare vidvAn kA nAma nahIM diyA hai| lekina una kaviyoM ke sAtha inakI racanA kA saMgraha honA hI inake pArasparika sambandha ko prakaTa karane vAlA hai / racanA kAla yadyapi isa dRSTi se bhI "sukosalarAya cupaI" meM koI ullekha nahIM milatA lekina lipikAla ke AdhAra para isa kRti ko hama saMvat 1440 ke AsapAsa kI racanA mAna kara calate haiM / isa kRti ko eka pANDulipi dehalI ke eka zAstra bhaNDAra meM saMgrahIta hai jisakA ullekha zrI kundanalAlajI ne kiyA hai 11 kAvya paramparA sukosala kA jIvana jaina jagata meM paryApta rUpa se lokapriya rahA hai isa kathA kA mUla srota hariSeNa kRta "bRhat kathAkoza 2 ke 127 veM evaM 152 veM 1. dekhiye 2. vRhatkathAkoSa (siMtrI jaina sIrija bambaI saMskaraNa 1643) 3. bahI pRSTha 305-314,
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara prAdhyAna meM milanA hai lekina apana zake mahAkavi raidhU' ne sarvaprathama saMvat 1466 meM sukausala ke jIvana ko 'sukkosala cari" ke nAma se khaNDa kAvya ke rUpa meM prastuta karake usakI lokapriyatA meM cAra cAMda lgaaye| isa khaNDa kAma meM cAra saMdhiyAM haiM jinameM 54 kaDavaka hai| raidhu ne mahAgajA nAbhirAma se kathAnaka kA sambandha jor3akara prapane carita nAyaka ko bhI iNyAvazIya prAdi tIrthaGkara RSabhadeya vA vaMzadhara siddha kiyA hai| isaliye laNDa kAvya kI prathama do saMghiyoM meM RSabhadeva kA hI jIvana vRtta diyA gayA hai| kAzya kI zeSa do saMdhiyoM meM sukosata mAnIta kAma kara lI meM pra; nA mana hai ! idhU ke samakAlIna brahma jinadAsa hune jinhoMne aneka rAsa kAvyoM kI racanA karane kA yaza prApta kiyA / brahma jinadAsa ke isa kAvya ke eka pANyulipi DUgarapura ke zAstra bhaNDAra meM mujhe dekhane kA prabasara mila cukA hai| brahma jinadAsa ke pazcAt sAMgu kavi ne sukosala jIvana kathA ko aAkarSaka naMga se prastuta kiyaa| use kAvya rUpa pradAna kiyA tathA sukosala ko yuddha bhUmi meM bheja kara tathA sabhI dezoM ke rAjAmoM para vijayazrI dilavA kara usane jIvana ko eka nayA mor3a diyaa| usane raighu ke samAna prapane kAvya ko mahArAjA nAbhirAma se prArambha kara diyA kintu maMgalAcaraNa ke pazcAn hI ayodhyA kA varNana prArambha kara diyA tathA usake rAjA kItighara evaM rAnI mahidevI ko pAThakoM ke samakSa prastuta karake kathA ko lambI nahIM kI tathA sAtha hI pAThakoM ko prArambha se hI sukosala ne jIvana kathA ko sunane kI ruci paidA karane meM saphalatA prApta kii| yahI nahIM kAvya ke anta taka pAThakoM kI ruci banAye rakhane meM bhI vaha kisI anya kavi se pIche nahIM rahanA caahtaa| sukosala kA janma, zikSA-dIkSA, yuddha evaM vijaya kA vistRta varNana, vibhinna vijita dezoM ke nAmoM kA ullekha, vijaya prApti ke pazcAt nagara praveSA, prajAjanoM dvArA svAgata, rAjya sukha, akasmAt bairAgya honA, ghora tapazcaryA, vyAninI dvArA zIra bhakSaNa, kaivalya evaM nirvANa mAdi ghaTanAyeM eka ke bAda dUsarI jisa krama meM prAtI hai usase pUrA kAvya hI rucikara bana gayA hai| kAmpa kA adhyayana kavi ne apane isa cupaI kAvya meM sabhI varNanoM ko sajIva banAne kA prayAsa kiyA hai / sarvaprathama vaha ayodhyA nagarI' kI mahimA evaM usake nivAsiyoM kI rUmRddhi kA varNana karatA hai| vahAM UMce-UMce mahala haiM jo UMcAI meM vindhyAcala ke kAla / vistRta paricaya ke liye DA. rAjarAma jaina kA "ghu sAhitya kA pAlocanAtmaka parizIlana" dekhiye /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavidhara sAMgu ke samAna lagate haiN| nagara ke gharoM para guDiyAM uchalatI rahatI hai| yahAM kI kAmaniyAM apane prApakA zrRMgAra karane meM hI asa rahatI hai| gharoM meM motiyoM ke ra lage rahate haiM jaise mAnoM ve usI nagara meM paidA hote hoN| nagara ke nivAsI svarNa dAna bahuta karate haiM / vahAM ke pratyeka ghara meM vaibhava barasatA hai unameM lakSmI nivAsa karatI hai / yahI varNana kavi ke zabdoM meM nimna prakAra hai - ghiri dhiri bandhyApari ke kAraNa, ghiri ghiri rAuta guDi nisANa / dhiri ghiri nArI kari siNagAra, ghiri ghiri baMdI jaya jayakAra ghiri ghiri sobaga dIji gharNA, ciri ghiri nahI motI nImaNA / ghiri ghiri rayaNa pramUlaika jehA ghiri ghiri nahIM lakSmI nu cheDa / / 7 / / sukomala kA yuga sAtvika yuga thA / viSaya vAsanA, bhoga vilAsa evaM khAna-pAna meM ruci Ayu lane ke sAtha-sAtha svata: kama ho jAyA karatI thI aura rAjA mahArAjA bhI apanA antima samaya rAja pATa tyAga kara sAghu jIvana ke rUpa meM vyatIta karanA cAhate the / isaliye rAjA kItighara me bhI papanI yahI icchA vyakta kI dhana yovanani jASima ghaNu, sahi jI zarIra nahI ApaNu / ahma dIkSA lesu bani jAI, paMca mahAvata pAnu sahI / bhugati taNA sukha jo nA kAji, tiNi kArrANa hUM maga rAja / / 14 / / lekina taba taka kItidhara putra vihIna the| isaliye maMtriyoM evaM mahAjanoM ne putra hone taka rAjya kAja karate rahane kI prArthanA kii| rAjA ke mana meM bAta baiTha gayo aura unhoMne vairAgya lene ke vicAra ko kucha samaya ke liye sthagita kara diyaa| rAnI ke garbhavatI hone ke pazcAt putra janma kA bheda khula hI gyaa| phira kyA thA cAroM aura ullava prAyojita kiye gye| maMgalagIta gAye gaye / brAhmaNoM ko evaM yAcakoM ko khUnya dAna diyA gyaa| isI kI eka kanaka kavi ke zabdoM meM dekhiye - nayara mAhi guDI unlI, rAyataNI mani pUgI rlii| vadhyAmaNi brahmariMpani dISa, janma lagi pradhAnaka kIca / eka ora putra janma ke utsava prAyojina ho rahe the to dUsarI ora rAjA ne navajAta zizu ko rAjya bhAra saupa kara muni dIkSA dhAraNa kara lii| cAro mora
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 prAcAryA somakIti evaM prA yazodhara prasatratA ke sthAna para hAhAkAra maca gyaa| sabase adhika vedanA evaM duHkha rAtI ko huprA / vaha rone pITane lagI aura apane mana ke bhAva nimna prakAra prakaTa karane lagI mAhidenI jhUri ghaNa', hoyaDA Agila bAla / re re kuthara salakhyaNA, kima nIgama su kAla // 26 // aMteturaka dhaMghalu', jabhI melhI prAvi / e kaha pIDA kAraNi, haSi hayA nira nAtha |1 27 / / rAnI ko apane patra ke liye pati viraha ke duHkha ko mulAnA pdd'aa| vaha putra pAlana evaM usakI zikSA dIkSA meM laga gayI aura pATha varSa kI prAyu meM hI use saba kalAoM meM dakSa banA diyaa| usakA rUpa nikhara gayA tathA unake manojJa vyaktitva ko dekha kara sabhI ne use apanA rAjA svIkAra kara liyA / varasa pAThanu thau je jasli, sarva kratA sIsyu te tali 1 sovAnI pari jhalaki deha, sevaka sajana sAhU nava neha / / 32 / / sukausala bAlaka rAjA the isaliye rAjya meM duzmanoM ne tor3a-phor3a bhArambha kara dii| prajA meM khalabalI macane lgii| kauna apanI jAna jokhima meM DAla kara zatruoM kA mukAbalA kare / lekina jaba sukauzala ko upadrava kI bAta mAlUma huI to usane zatruSoM ko acchA sabaka simnAne kA nizcama kiyA / mAtA ne use bAlaka jAna kara rokanA cAhA lekina mukosala ne mAtA se nimna zabdoM meM apanA dRr3ha nizcaya vyakta kiyA-.. ku'yara kahi tu sali mAta, pimuNa taNI chi thor3I bAta / bhAji nayara deza lUTIi, zUzI piThA kima chuTI6 / / 36 / / sukosala ne yuddha kI pUrI taiyArI kii| senA ko saba zAstroM meM sajjita kiyA gyaa| hAthI, ghor3A, padAti, ratha Adi kI senA taiyAra kii| isake pUrva saba rAjAoM ko sandeza bheje gaye jinameM unheM mukosala kI adhInatA svIkAra karane ke liye kahA gayA / lar3AI ke bAje bajane lage / mukosala svayaM ratha meM baiThe tathA paidala senA ko sabase Age rakhA gyaa| samudra ke samAna usakI senA dikhAI dene lagI / itanI dhUla ur3I kI sUrya kA dikhanA banda ho gyaa| ghaDyAM kaTaka jisa sAyara pUra, khehA ravi navi sUjhi sUra /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara sAMga sUkAsala yadyapi prAyu meM bahuta choTA thA lekina usakI vIratA, sAhasa evaM parAkrama dekhate hI banatA thaa| usakI senA pratyadhika dakSa evaM saMgaThita thI tathA zatru senA ko parAsta karane meM sakSama thI isaliye adhikAMza rAjA mahArAjA binA yuddha ke hI apanI parAjaya mAna kara surila kI zaraNa meM le bhora yathocita daNDa dekara usakI parAdhInatA svIkAra karalI / baha apanI senA ke sAtha gujarAta, saurASTra, koMkaraNa, mahArASTra, karnATaka Adi sabhI pradezoM ko rodatA humA una para vijaya patAkA phhraayii| gUjara soraTha prANi lIdha, nayIyADA baMdara viskiidh| bhAMji tarupara pADi bAra, sAdhyu kukaNana karaNATa / / 58 / / lAr3a deza marahaTha malahAra, sAdhyA kannaDa tiNi vAra / kuDalapura nu kahIi pIsa, pApI sAvae nAmI zIsa / / 56 / / sukIsala rAjasthAna ke mevAr3a evaM mAravAha bhI gaye tathA hastinApura evaM mulatAna bhI gaye / ve gauDa deza evaM khurAsAraNa bhI gaye aura vahAM ke sabhI rAjApoM ko sahaja hI vaza meM kara liyaa| jisane bhI usakA mArga rokanA cAhA usI ko bandI banA liyA gyaa| medapATa muraku mulatAraNa, khAMDA bAle mAghyu khurasANa / marusthalI bahulI bahu jANa, gauDa caur3agA jaNu bakhANa / / vRthA Dara su sAdhyA deza, poyaNapura kIdhu paraveza / / 63 / / isa prakAra sukausala ne pAroM divAnoM ko jIta liye / saba jagaha usakI prAjJA mAnI jAne lgii| use anaginata lakSmI, sampadA evaM sampatti prApta huii| hAthI, ghor3A prAdi kI lo saMkhyA hI nahIM thii| kitanI hI rAjakumAriyoM se bhI usane vivAha kara liyA / rAha deza saba sAghiyA uttara dikSaNa jANi / pUraba pazcima sAdhiyA, cihu dizi varatI ANi / / 66 / / lakSmI prANI lakSa gaNI, dhana karaNa kaMcaNasAra / paraNI pralIyala papaNI, haya gaya rayaNa maMDAra / / 70 / / sukausala ayodhyA bhAkara sAnanda rAgya karane lgaa| cAroM ora sukha
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakoti evaM brahma yazodhara zAnti bho / prajAjanoM ko apAra sukha thA / nagara meM kahIM koI duHkhI evaM nirdhana nahIM dikhatA thaa| sukausala kI rAniyAM bhI kyA thI saundarya evaM lAvaNya kI mAnoM pratimUrti hI thI / ke vibhinna prakAra ke zRMgAra karatI aura apane priyataga kA mana prasanna karane kA upakrama karatI / kabhI ye kAle vastra pahinatI, kabhI pIle kabhI kesariyAM raMga ke aura kabhI dUsare raMga ke / vastroM kA pUrA maiciMga rhtaa| se hI prAbhUSaNa, evaM vaisA hI raMga sabhI mila kara itanI adhika sundara lagatI ki unakA saundarya dekhate hI banatA thaa| pIlA sovaraNa sohatI e, pIlI cUDI nAhi tU / pIlI jhAli jhalAmalIe pIlA kera tyahi tu // ujala jhaMjhAra jhalaphattI e, ujala rayaNa prapAra tu / ujala darapaNa narapatI e, ujala motIya hAra tu| isa prakAra apAra sukha sampati ko bhogate hue paryApta samaya nikala gyaa| samaya ko jAte huye dera nahIM lagatI / puNya kI mahimA ko kauna nahIM jAnatA | puNya se hI maza, kIsi, dhana sampatti to milatI hai| punmi kIrati ujalI, pugiya jama maMDAra / puNii pisuNa pIDi nAhI, puNya pRthvI mAhi sAra / / sukosala ke liye 16 veM varSa meM rAjya sampadA tyAga kara vairAgya lene kI bhaviSyavANI yI / isaliye rAjamAtA ne nagara meM sAdhu mAtra ke liye praveza banda kara diyA thaa| kucha samaya pazcAt muni kIsivA prAye lekina ve bhI nagara praveza nahIM pA sake / rAjamAtA sahidevI kA hRdaya mAtsarya se bhara gyaa| lekina jaba sukausala ko yaha bAta mAlUma huI to zIghra hI nagara ke bAhara gaye aura muni mahArAja ko vinaya sahita nagara meM lAne kA nizcaya kiyaa| sukosala ne vahA~ jAkara nimna prakAra nivedana kiyA jaI sakosala nAmi mosa, tamhe kahi upari pANu rasi 1 kAyA kaSTa karuvAM ghaNu, rAja ridhi sahUi tamha taNu / mAhAri nahIM saMsAri kAja, tiriya kAraNi mi choDyurAja / 1. prajA sahU sukha bhogatri sA* dukhIya na dIsai kocha /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara sAMga sukausala ne bhI vairAgya lene kA nizcaya kara liyaa| usake vairAgya lene ko mucanA latkAla cAroM pora phaila gyii| nagara meM hAhAkAra maca gyaa| jisane munA vahIM rone bilakhane lgaa| rAniyoM ke vilApa kA hRdayavidAraka dRzya thaa| kavi ne ina sabakA panchA evaM prabhAvotpAdaka varNana kriyA hai eka jhUri eka kari vilApa, eka kahi ima lAMgu pApa / hA hA karrAni kaTi hou, bhAja aMseura sunu thaU / eka abalA sAkhi siNagAra, eka toDI navasara hAra / dhIra dora eka bhAji vAlI eke gharaNi par3I Tala bAlI / sukausala ke vairAgya lene ke pazcAta sArA ghara hI caupaTa ho gyaa| rAjamAtA mahidevI burI taraha vilApa karane lagI pora mahala se girakara prAtmaghAta kara liyA / vaha prAttadhyAna se bharane ke kAraNa agale janma meM vyAghriNI bnii| isa prakAra pUrA kAcya vibhinna varNanoM se protaprota hai| sabhI varNana svAbhAvika hai / magara vana, sakosala janma, zikSA-dIkSA, zatru dezoM para AkramaNa evaM unameM vijaya, saundarya varNana, viSaya du kha varNana, viraha varsana, tapasyA varNana, pariSaha varNana, Adi sabhI varNana eka se eka nikhare huye haiM / kadi ne unameM jIvana patA hai isaliye va sabhI sajIva bana gaye haiN| sakausala yadyapi rAjakumAra the / duHkha ko kabhI jAnA hI nahIM thaa| lekina jaba tapasyA karane lage to garmI, sarvI evaM varSA kI bhISaNatA kI jarA bhI paravAha nahIM kI / bhAdrapada mAsa meM DAMsa evaM macchara bhayaMkara rUpa meM satAte sekina ve to prAtmadhyAna meM rahate / sardiyoM meM jaba kaNDa se sArA zarIra kAMpatA thA taba bhI ve ekAnacitta hokara nadI kinAre dhyAna karate rahate / garmiyoM meM dopahara kI velA, tapatI huI zilAeM aura teja dhUpa sabhI to eka se eka bana kara dhyAna meM bAdhaka the| phaSi ne ina sabhI kA apane laghu kAvya meM acchA varNana kiyA hai tAtI belU tapatI silA, te upari tapa sApi bhalA / mAthA upari sUraja tapi, nibhara pharma ghaNerA khapi // eka ora vaha vyAghiNI sukausala ke zArIra ko khAne lgii| dUsarI pora sukausala muni prAtma dhyAna meM itane lIna ho gaye ki zArIrika kaSTa kA unheM bhAna ho nahIM hmaa| bhora ye karmI kI nirjarA karane lge| prazAraha doSoM se rahita hokara pAMca mahAvatoM kA pAlana karane lage /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara karma TAli TAli pratihi sujANa maTavI mAMhi ekalu mana mAhi mAtama dhyAna mANi / paramAnanda sevi savA jANi dharma vicAra 1 bihi munivara prati sUpaDA havi leMsU bhava pAra vyAdhiNI dvArA bhayaMkara AkramaNa kA eka varNana dekhiye vAviNI ghara hari siriNa aMbara parahari pIDA na jANie nA trtegiie| eha pApiNI pIDa na jAriNa maDalA ehanAM karaNI puchau lAlI ucI uDi thara bhara dhUjI ghara rakhI / chanva--prastuta kAvya meM caupaI evaM dohA chanda kI pramukhatA hai lekina anya chandoM meM dvAla hIDolAnI, bastubandha chanda kA bhI prayoga hamA hai| pUrA kAvya geya kAvya hai jo gAyA jAkara jana mAnasa meM sukausala ke prati zraddhA ke bhAva uDelatA hai| bhASA--bhASA kI dRSTi se kAvya rAjasthAnI bhASA kA kAvya hai| mAMgu, lAMgu, dhiri dhiri sigAra, ApaNu, janapyu subU jaise kiyA. padoM evaM anya zabdoM kA prayoga bahutAyata se huA hai| sAMgu kavi kA yadyapi gujarAta se sambandha thA lekina mujarAtI bhASA kA prayoga nahIM ke barAbara huyA hai| phira bhI kahIM kahIM kliSTa zabda bhI prayoga humA hai usase yaha kAvya sAmAnya pAThakoM ke palle nahIM pdd'taa| nagaroM kA varNana bhayodhyA ke vizeSa varNana ke sAtha 2 apane isa kAdhya meM kitane hI pradezoM evaM nagaroM kA ullekha kiyA hai| isase kAvya ke prati prAkarSaraNa sahaja hI bar3ha gayA hai / gopAcala (gvAliyara) ujjayinI, gurjara deza, sauraTha (saurASTra) koMkaNa, lADa, maraharu (mahArASTra), kannaDa (karnATaka) medaNATa (mevAra) mulatAna, khurAsANa, marusthalI (mAravA}, hathaNAura (hastinApura) poyaNapura (podanapura), campApura, pAdhApura, aMgadeza, baMgadeza, magadha, cIrA (cIna) paMcAla, rAjagRhI, prAdi ke nAma ullekhanIya hai| ___ samAja varNana-sukausala cupa meM sAmAjikatA varNana ke prasaMga bahuta kama mAye haiM / putra janma, prAvi ke atirikta koI vizeSa varNana nahIM milate / lekina
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara sAMgu 101 rAjA bhI rAjapATa chor3a kara sAdhu jIvana grahaNa kara lete the tathA kabhI-kabhI choTI avasthA meM bhI ye muni jIvana apanA lete the| sAdhumoM kA samAja para vizeSa prabhAva thaa| isa prakAra 'sukosala cupaI' hindI ke mAdikAla ko eka uttama kRti hai| jisake pracAra prasAra ko pAvazyakatA hai| kAvya kI pUrI kaSA kA sAra nimna prakAra hai| kathA isa pRthvItala para asaMkhyAta dvIpa haiN| unameM jambUdvIpa sabake madhya meM sthita hai| usI jambUdvIpa meM bharata kSetra hai jisakI vizeSa mahimA hai| usameM ayodhyA nagara hai jahA~ dAna puNya hotA rahatA hai| dhanika logoM kI jahA~ ghanI bastI hai 1 garIba to kahIM dikhatA hI nhiiN| nagara meM caurAsI caupaDa haiM tathA dukAnoM kI to saMkhyA karanA bhI kaThina hai| nagara kI pUrI lambAI-caur3AI 12 yojana pramANa hai / yahA~ kaM dhe gakAna the jina para dhvajAe phaharAtI rahatI thii| mahaloM meM baiThI ramaNiyAM gAra karatI rahatI thI : jinameM samaya 5 rAzi saMgrahIta thii| nagara udyAna, sarobaroM se yukta thA tathA jisameM paneka mahala the| isI ayodhyA nagarI meM 'kItidhavala' rAjA saparivAra rAjya karatA thaa| usakI rAnI mahidevI thI jo sundaratA kI khAna dhii| eka dina kItidhavala ke mana meM jagata se vairAgya ho gayA tathA usane muni dIkSA lene kA bhAva prakaTa kiyaa| usane agane mantrimaNDala ke sadasyoM ko bulAyA aura dIkSA lene ke vicAra unake sAmane rakhe / ve usa samaya taka putrahIna the isaliye pradhAnamantrI ne unase putrotpatti taka vairAgya nahIM lene ke liye nivedana kiyaa| kyoMki putra ke prabhAva meM mArA rAjya hI samApta ho jAvegA / kucha samaya ke pazcAt rAnI garbhavatI ho gyii| rAnI ne putra janma diyA tathA usakA nAma sukosala rakhA gayA / bAlaka ko chipAkara rakhA gayA jisase rAjA ko patA nahIM cala sake / eka bAra sarovara para bAlaka ke vastra dhone gayI thI tabhI bAta hI bAta meM eka brAhmaNa se dAyI ne kaha diyA ki rAnI sukausala ko pAla rahI hai| brAhmaNa ke mana meM bAta kaba rukane vAlI thii| usane tatkAla rAjA se putra hone kI bAta jAkara kaha dii| sAre nagara meM putrotsava manAyA gayA / gur3I uchAlI gayI / rAjA ne brAhmaNoM ko sUba dAna diyA / yArakoM ko vastrAbhUSaNa se tRpta kara diyaa| rAnI mahidevI rAjamahala meM gyii| rAjA ne bAlaka ko goda meM liyA / use khilAyA, pAlanA jhulAyA tathA prajA kI pAlanA karanA aisA kahA aura usakA rAjatilaka kara ke rAjabhavana se cala diyaa| rAjA ke isa prAcaraNa se nagara meM hAhAkAra maca gayA /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 AcArya somakIrti evaM brahma yazodhara rAnI mahidevI ke duHsa kA ThikAnA hI nahIM rhaa| vaha jilA karane lagI ki phisa prakAra rAjA ke binA usakA jIvana kaise vyatIta hogA / vaha pati hote huye bhI anAtha ho gayI / jaise taise karake rAnI ne apanA mana lagAyA / putra kA pAlana hone lagA / ATha varSa kA hone para usane sabhI kalAoM ko sIkha liyaa| kucha duSTa rAjAzroM ne jaba usake rAjya meM lUTamAra prArambha kI to sukaurAna bAlaka hone para bhI lar3ane ko taiyAra ho gyaa| mAtA ne use bahuta manA kiyaa| lekina sukIla ne eka nahIM mAnI / usane sabhI mitra rAjAnoM ko patra likhaa| ghora senA ekatrita karake yuddha ke liye prasthAna kara diyaa| caturaMginI senA taiyAra ho gayI ghuDasavAra, ratha savAra, prAdi yoddhA taiyAra hokara calane lge| Dhola DhamAke bajane lage / saMkha phUka diyA gayA / eka ratha meM svayaM rAjA baitthe| usake sAtha hI anya vAdya yantroM ke sAtha zahanAI bajane lagI / rAjA sukosala apanI senA ke sAtha sarva prathama mathurA nagarI phuNcaa| vahA~ hAhAkAra maca gyaa| yamunApurI ko naSTa kara diyA gyaa| usake pazcAt ayodhyA nagarI aaye| vahA~ se gaMgA kinAre para Akara par3Aba DAlA / gopAcala ke rAjA se daMDa lekara chor3a diyA gyaa| isI taraha ujjaina nagarI ke mAmale meM bhI daNDa svarUpa use apane meM milA liyA / cAroM ora sukauzala kI jaya jayakAra hone lgii| koI apanI kanyA dekara koI hAtha paira jor3akara apanI jAna bacAne lage / isake pazcAda gujarAta, saurASTra, kaTaka, lADadeza, mahArASTra, kAzI dezoM para vijaya prApta kI / vidhAdharoM ke sAtha usane laMkA para vijaya prApta kI / kausala kA vATa (mevADa mulatAna, hastinApura, podanapura, pATalIputra, zrAdi nagaroM meM joradAra svAgata hRbhA / aSTApada (kailAza) ke thAlayoM kI usane candanA kI isake atirikta aMgadeza, baMgAla, magadha, paMcAla, rAjagRhI nagarI ke rAjAoM se daNDa lekara unheM chor3A gyaa| isa prakAra cAroM dizAoM meM apUrva vijaya prApta karake pacanI rAnI se vivAha karake, hAthI, ghor3e, senA ke sAtha mukausala ne nagara meM praveza kriyA / rAjA ke sthAna para toraNa dvAra samAye gaye, maMgala gIta gAye gye| karake putra ko gale lagAyA / ratnabhaNDAra evaM vizAla svAgata ke liye sthAnamahidevI mAtA ne daur3a rAjA sukausala zrAnandapUrvaka rAjya karane lage / tathA usakI rAniyAM rAjA ko apane vibhinna hAva bhAvasAra Adi se prasanna rakhane lgii| ekaeka barasa vyatIta hone lagA / solahaveM varSa ke prAse hI mAtA ne apane rakSakoM sa
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara sAMgu 103 kahA ki yadi koI mAdhu nagara meM prAtA huprA dikhalAI par3e to use nagara meM praveza nahIM milanA caahie| kucha samaya pazcAt kItidhavala muni udhara praaye| nagara ke bAhara Thahara gaye / muni ke zarIra para ghAva kA cihna dekhakara mahinetrI ne use pahivAna liyA vaha rone lgii| sukausala rAjA ne isa bAta ko suna liyaa| apane pitA muni ko pAhAra na milane kI bAta se use aura bhI dukha hmaa| aura vaha bhI dukhita mana se vahIM calA gayA jahAM muni baiThe hue the| sukausala ne vandanA kI tathA muni se upadeza sunA / aura svayaM ne vairAgya lene kI ghoSaNA kara dii| apane priya putra ke vairAgya lene ke samAcAra se usakI mAtA ko pratyadhika pIDA evaM saMtApa hamA maura pariNAmoM kI saMklezatA ke kAraNa vaha mara kara dhyAni yoni meM utpanna huii| sukausala muni tapasyA karane lage / grISma Rtu meM pahAr3a kI zilA para, varSARtu meM girikandarA meM, zIta Rtu meM barpha para unheM prAtmadhyAna karane meM bar3I prasannatA hotI / bAraha bhAvanApnoM kA ve nirantara manana karate, mArtadhyAna evaM raudradhyAna kA unhoMne sarvathA parityAga kara diyA, aThAraha doSoM se ve rahita hone lge| cAroM kASAyoM ko chor3a diyA, pATha prakAra ke madoM kA tyAga kara diyA, bArIsa prakAra kI pariSahoM evaM pandraha prakAra ke pramAdoM se ve mukta ho gaye / isa prakAra kI avasthA ko prApta hone para jaba ve eka dina tapasyA meM lIna the vaha dhyAnI ghUmatI huI udhara mA nikalI vaha bhUkhI thI isaliye usane tapasyA meM lIna muni ke eka-eka praga ko khA liyA / lekina muni kA dhyAna bhI sarvocca thA / ve jarA bhI vicalita nahIM hue aura terahaveM guNasthAna meM pahu~ca gye| unheM kaivalya ho gayA aura tatkAla mukti pada ko prApta kiyA tathA janma maraNa, sukha duHkha se sadA ke liye mukti ho gye| kyAninI ne zarIra ko khAne ke pazcAna jaba usane aMgoM ke nizAna dene pAMva ke nIce kA kamala vihna dekhA to usako pUrva bhava kA bhAna ho paayaa| yaha sneha biDala hokara rone lgii| eka muni ke upadeza se usane jIva hiMsA na karane kA nizcama le liyA aura anazana karake deha tyAga diyA aura svarga prApta kiyA /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukosala rAya cupaI jina mukhya vANI 2 mani dharesa / pA lAgI pUjA ra sadA siddhi samatti mAzuM / kara joDI sAMgu kahi sadaguru seva kupara sakosala cupahI hUM saMkhyepa anukaMpA karu zrahma taraNI devAdhyadeva tA lagi lAgu / karyosa | bhaNyosa || 1 | cUhA bhArata madasu jAti sarisa savi kAma / / 1 / / sAMgu kehi manamA hari jima bhUta bhAvya saani basamAna siddha arihaMta maryA bharIyA tehuni karU praNAma / / 2 / / sAdhu jeha nAma | capaI avanI dIpa prasaMkhyA jAe, te madhya jaMbUdIpa pramANa | prabhava nahIM tihAM kohI tathA / / 4 za serI chATa taNu nahI pAra / P bharata kSetra je nAmi suNu, teha taNu mahimA prati ghaNu // 3 // teha madhya nayara ayodhyA eka, dAna puNyanu lahi vadeka / dhanavaMta loka dosi prati pakSA, caurAsI bahuTA pratisAra, joyA cAra se kiratu basi tiriNa dIThi nara hIyaDu hasi // 5 // ghiri ghari baMdhyArike kANa, viri ghiri rAuta guSTi mIrA! | ghiri ghari nArI kari siNagAra, thiri ghiri baMdI jaya jayakAra // 6 // ghiri ghari so dIji gharNA, ghiri ghari tI motI nomaraNA / ghiri ghari ragA abhUlaika jeha, ghiri ghiri nahIM lakSmI nu cheha ||7|| vANi sarovara lAgu yAda ThAmi yAmi dosi prasAda | jhAlira Dhola kaMsAlA guDi, kavitA kahi mukhi jillA eka, nayara taNu kima kahuM viveka | e Upama phima jAi kahI, jotAM jamalapurI kA nahIM || 6 || nita paramesara pUjA cedi / / 8 / /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukosalarAya cupaI . 105 dUhA ajodhyA nayarI ati bhalI, uttama kahIi ThAma / rAja kari parivAra su', kautti dhavala tasa nAma / / 10 / / tasa pari rANI rUyaDI, rUpavaMta suvaseSa / sahidevI nAmi suNa, bhakti bharatAra viveka / / 11 // eka divasa mani cItavi, mana mAhi ANyaM dhyAna / viSaya taNAM suSa pariharI, sAdhi bhugati nidhAna / / 12 / ghupaI rAi pradhAna te DAvyA shii| rAja taNI soSAmariNa naahii|| dhana yoyanani joSima ghaNu / sAhiji zarIra nahIM prApaNu // 13 / / brahma dIkSA lesa bani jaaii| paMca mahAvata pArnu sahI / / mugati taNAM sukha jovA kaaji| tiriya kAraNa hU~ melhu~ rAja / / 14 // kahi pradhAna suNu cInatI / putra binA kima thAsu yatI / / rAja bhAra sutani saMbhAli / pachi mahAvrata nizcala pAli // 15 // para dhAni rAjA prIvyu / nayara mohi uchala nava navu // sahidevI prabha dharita jisi / rAya maMdira thI TAlI tisi / / 16 / / rAi kahi rANI kihA~ gii| jyASa viNeSi vihvala thaI / iNi bholAvi rAkhyu bhUpa / ju suta janmyu asaMbhama rUpa / / 17 / / sahidevI suta janmyu jeha / dIghu nAma sakozala teha / / ApariNa maMdiri chAnAM bihi / ugyu sUra na DhAMkyu rahi / / 1 / / kuyaNa taNAM aMbara je vlii| dani leI mahilInI kalI / / majaDi rAna sarovara jeha / tihAM jAI vastra papAli teha // 16 / / te sarapAli brAhmaNa achi / tiNi vaTaMtara pUchyU pachi / / UrjADa rAni bhAbi sA bhaNI / tevimAsaraNa chi mujha gharaNI / / 20 // dAsi kahi suNi brAhmaNa bAta | kuyara sakozala pAli mAti / / ju suta janmyu jAgi rAu tu tapa leIni vana mAhi jAi / / 21 // ti riNa abasari brAhmaNa valakalyu ! leI bheTa rAjAni malyu / / tohAri suta janmyu saMsAri / praNi mahochavi dAna de vAri / / 22 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 prAcArya somakoti evaM brahma yazodhara nayara mAhi gUDI uchlii| rAyasaraNI mani pUgI ralI // baghA maNI brAhmaNani vIdha ! janma lagi prayAca koSa / / 23 / / sahidevI rAi maMdira gaTa / jAI kugara uceli lIu / kholi leI hUlarAvi bAla / tu karaNe parajA pratipAla / / 24 / / tilaka karI rAjA saMcayu / hAhAkAra mayara mAhi dhaU / / rAjabhAra leI supyu pArana / nIdhI dIkhyA parajA pAli // 25 / / prAsyA besa hotI brahma saraNI / te chedI vani vAlyu ghnnii|| sahidevI dukha prANi ghaNu / pUraba puNya nahI brahma taNu // 26 // sAhiyeSI jhari ghazu', hoyaDA prAginna bAla / re re kubara samasyaNA, kima naugamasu kAla / / 27 / / prasauraka dhaMdhatu, UmI melhI mAthi / ekaha prIyaDA kArariza, hari hA niramAtha // 28 / / saMbama senAH birayA; kA tAtra zipa rAja / mahalyu moha mahI saNu, mugati saNAM phala kAji // 26 / / pavaka zreI gali baMpIu, kuMthara visArayU pAri / mAgie kula ujalu, sudA sumAraga vATi // 30 / / sukosala kI zikSA bImA putra prazaMsA mAtA kari 1 nahAla rADA haraSi uri / mApariNa pArAdi beli bAla / te devI vIsarayu bhUpAla // 31 // barasa pAThana thA tali / sarva kalA sInyU te tali / sovanI paribhAki deha / sevaka sajana saha nava neha / / 32 / / rAya taNI chila dhunIveza / durjana milI viNAsi deza / rAya mAgila ko na kahi isi / asana bhaNI houM choDasi // 33 // zastra saNue na lahi sama / ajha taNuci dAruNa karma / sevaka bAta kari savi mlii| titali napakAne sAMbhalI // 34 !!
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 sukosala rAya cupaI rAi sakozala boli isu / pisuNa mamI mujha kasi kisu| macharacaDyu noli tINI vAra / pisuraNa save manA hAra / / 35 / / isu bAlI rAjA saMcasu / taba sahidevI bAMti paryu / tu laghuvesI nAhaM bAla / phATaka samA kima malasu tAla / / 36 / / kuyara kahita saMbhAla mAta / pisuNa taraNI chi thoDI bAta / bhAji nayara deza luuttiiii| pUNI piThI kima jaTIi / / 37 / / roDa pradhAna teDAvIyA, rAma rANA sahU teDa 1 durjana prAcyA tukaDA, havi na kIji jeDa / / 3 / / cIThI cAlI cihUM dizi, kahi sakozala pIra / mAsA prANi aA taNI, le rahImaSImunIra / / 31 // dhAjitrI bahatehImA, devAhI rnnbher| savala hI rAjA taNu, jAraNe pracala giri mera // 40 // prasthAnu paragaTa karsa, nipuSThi dIdhu gAma / rAi sakozala ima kahi, pheDu durjana ThAma / / 41 / / sukosala dvArA vibhinna dezoM para vijaya rAjA sISama sAhAragI kahI / sAra turaMgama choDu sahI / kara 'DAkyA hAkA nIla kisora gaMgA jala bahU hIyA choDa / / 42 / / pavana vegI piilaadhiturii| pANI paMthA mahaMDA hrii| kalaSA kannara kabala deha / hosArava jima gAji meha / / 43 / / turI palANIcyA prsvaar| teha taNu navi lAmi pAra / / megala mAtA dalaki hAla / bujjana taNAM salA vizAla / / 404 // te upari nejA laha lahi / vari lAgI vAtAha kahi / ratha SodhyA jevA giri mAla / se upari biThA mahipAla / / 4 / / Dhola dhrasUke kapi mhii| susamita saMkha samAvi sahI / roDasAda pori nIsANa / phapi kAyara pari parANa / / 46 // baraMgA mera bhAsira jhaDaDi ! siNi pralaMdi paravata paDi / saraNAI bAji vara sAra / pravara vAjitanu na lahU pAra // 47 / /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara ratha visI rAjA saMcaZ / pAyaka parigaha prAgali karayu / hIsArava navi suNI isAda / jANe sAyara melhI marayAda / / 4 / cayAM kaTaka jima sAyara pUra | behA ravi navi sujhi ruur| virItapaNA utArika . pUrIpura gaI sAbhyu :: :: 5fi: mathUrAM nagarI paDhIu trAsa | jamaNapurI ne kIdhu nAsa / sAmA DAmani saMkA ghaNI / prAruyU nayara prajodhyA dhagI / / 50 / / sAdhi bhoma sakosala vIra | kaTaka paDyu gaMgAni tIra / te bhAgali vihAM nAThA li / daMDa deI rAjA ni mali / / 51 / / rAya tariNa mani puhutI rlii| kaTaka pahUtu jamazAvalI / gopAcala nu rAjA jeha / deI daMDa ni malIu teha / / 56 / / cAli kaTaka doyaMgama vATa / paravata mAhi kIdhA bATa / je rAjA ujeNI tnnu| daMDa leI kI prApaNu / / 53 / / vahA lakSa paMcAsa subhaTa taNu, kekI bAhi parANa / koTI bhaTa kahIi sadA, kavaraNa sahi teha bANa // 54 / / eka kanyA dei rUyaDI, eke nAmi sosa / eka ridhi prApi ghaNI, eka satA rAkhi deza / / 55 / / sAjhA sUra samubhaDi, pravara na ghAli ghAu / rakhyA kari prajA taraNI, sahI sakosala rAu / / 56 // punyi lakSmI pAmIi, punyi niramala deha / puNyAi riSi prAvi, puNya taNA phala eha // 57 / / papaI gUjara soraTha prANi lIna / namIyADA bedara visa kodha / bhAji takhyara pADi vATa | sAdhya kukaraNani karaNATa || 58 / / lAra deza marahaTa malabAra | sAdhyAM kannaDa tiNi vAra / kuMDalapura na kahIitrIsa / mApI sAbaNa nAmi zIsa || 56 / /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukosalarAya cupaI 106 rAya vidyAdhara malIyAM bahU / bajI vimAna kAgyU sahU / meghavAhana suta laMkA rAi / melhI mArahani lAgu pAi / / 60 / / sAra bisArI ANi bheTa / samudra taraNoM sAdhyA sahU beTa! sUrA lama mahi jivAdhIsa 1 hela mAtra sAyara sAghIu / / 63 / / saMda kaTaka nu kISu baMdha / graDUTha lApa savi sAdhA siMgha ! mevapATa bhupu mulatANa | pAMDA bali sAMdhyu kharasANa / / 62 / / marusthalI baTulI bahu bArA / gaura cauDagA jaNu vaSANa / hathaNAura asAdhyA deza / pauyaNapura kISu paraveza / / 63 / / vijayArathanU karU bakhANa / / dAhottama nagarI taha jANa / nagara nayara para tije koDi 11 italAM gAma kahAM kara joDi / / 64 / / tiNi paratrati vidyAdhara caMga / rAya tariNa dali dauTha raMga / se prasaMsA kari pati ghrgii| dhana janaragI sakosala taNI / / 65 / / vijayAraSa thU thA vali / nAsi deza dunI vlbhlii| aSTApada jaI nAmyu sIsa / caityAlaya vaMdhA jagadIsa / / 66 / / campApura nu malyu naresa / sahiji sAbhyu DAla desa / cakravatinI paricAli ghnnu| pAvApura kISu paahnnu|| 67 / / aMga baMga sAdhya baMgAla / magadha ghoNa sarisu paMcAla / rAjagRho nagarI nRpa malyu / te daMDa leI rA pAchu calyu / / 68 / / rAha deza saba sAdhiyA, uttara vivaraNa jAriga 1 pUraba pazcima sAdhiyA / citu dizi varatI prANi / / 66 / / lakSmI mANI lakSa gaNI, ghana kaNa kaMcaraNa sAra / paraNI pralIyala padmaNI, hama maya rayaNa bhaMDAra / / 70 / / vijaya ke pazcAta nagara meM praveza nagari padhArayA prApariNa, sUrayavazI rAva / tAlIyAM toraNa baMdhAi, ghari ghari maMgalabAra / / 71 / / madira AvyA mA tariNa, adhika sakosala sUtra / sahiSayI sAIe mali, udala lIvu putra / / 72 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgAI moganie mahA yazodhara praya bAla hIDolAnI maMdira prAdhyA prApazi sAhelajI rai, ghari ghari maMgalAcAra / sajana va loka va dharamaNu saa.| rayaNa mamUlika sAra / / 73 / / prasaMsA jalaraNI kari sA0 / dhana dhana sAhasa dhIra / deza tavimi sAdhiyA sA* / jItu sakosala vIra / / 74 / / meghAbara hayaDu sAra / upari chatra dharA / siMhAsaNa sohi bhalu sAma / pAtra nacAvi nu gai / / 75 / / prajA saGka sukha bhogavi sA0 / dukhIya na dIsai koi / devAle pUjA pani sA / bhagati kari sahU koI // 76 / / vAr3I nirUpI rUyaDI saa| tasyara muhira gaMbhIra / tihAM ni sohi SaThokalI sA0 / bharIyAM chiti ala nIra / / 57 // phari sakosala jhIla saa| tahasIya taraNAM re ghalUra / pUravaM puriNai pAmIu sA | sahIma sakosala sUra // 7 // vasaMta mAyu basaMta prAyu pratihi bhANaMda, banasapati pani gahi gahi sasarasAda koyala dIsi / rAmArAtI rAisa navaraga pauvana taruNi vesi / sAmA savi sohAmaNI vaMza visUdhA nAri / rAya sakosala khelabA sudari kIyA zRMgAra // // 7 // patha DhAla rAtI paganI dhAraNahI e dosi tukUlola / turAtA daMta dAhima kalI e rAtA muSaha taMbola 1 tu / / 1 / / 80 || kAlA kA pahirasI e, kAlI gheNI dekhi tu / kAlI kasturI mahi mahi e, phAlI kAjala reSa / / 2 // 1 // lIlA caraNA pahirasI e, dIsi nava nava raMga tu nIlA maNitI muMdaDIe, nIlA pAna suraMgasu // 3 // 12 // pIlA sovaraNa sohatI e, pIlI cUrI bAhi tu / pIlI jhAsi malAmalIe, pIlo phera tyahi tu !! 4 // 63 /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukosala rAya cupaI Ujala jhaMbhara bhabakatI ye jabala rayaNa bhapAra tu / Ujala daravapa narapatI ra, ajala motIva hAra hu|| 5 / 84 // jhINi kaTiyaMtra kAminI e jhINI sulalita naapitu| jhINIya veNa babAvatI ye jhIrakhA bastra pramANa / / 6 / / 85 caMpu marUna pAlavI e soca semaMtrI phUla tu / cAlUbela sohAmaNI e ToDara ati sahita tu|| 7 // 86 / / kesara sasema kaMvolaDI e malayAmara mahimaMta tu / chAMTaravaDA propasu kari e rAyasu rAtIya raMthi tu / / 8 / / 7 / / puruSa leI leI tAhatI e pApaNA svAmIya maMgitu / solakalA sizi sohatI e jehabU pUnima baMda tu // 6 // 88 / / gate maniha pauTa e dAdAgI mAhi indra tu! krIDA karo pari prAcIyA e pAgila nAci raMbha tu // 1.1 coyA caMdana mahi mAhi e mRga mada patihi suraMbhatu / / 11 // 66 // nita nita isI piri rami mumadha samA mahIpAla / sukha sAsara mAhi jhIlatA jAtu na jaarie| kAla // 12 // 10 // punthi kIrati unI, pugyi basa maMgara / puNii pisuNa pIri nahIM, puNya prathavI mAraha sAra / / 13 / 11 // sahidecI ima uccari, sabhila tu pratIhAra / satI joe tu mAmatu, parihari nakara dUyAra / / 14 / / 62 / / dharma kamA ju saMbhali tu, mani basi virAga / sole varakhe sakosalu tu karasi sabi svAga // 15 // 3 // capaI mAvyA munivara pAdara nahI / rAja bhani rakhavAsA rahi / yatI bAra vA kIdhu karma : rAi na amariNa teha nu marma / / 16 / / 14 / / chaThA mAsa tariNa pArariMga / pAbyu pola ANi pAraNi / sahidevI tasa mAhI mITa / kIrata ghara tatra namarape dITha / / 173 15. 1 sahidevI mani machara yaja / yovana bhari mujha mellI mau / vakani sIdhAmariNa dei / tu munivara jyA poni ha // 18 // 6 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara calyA munIsvara vagachi gayA / kasama leIni bana mAhi rayA / deSI SAya te valI pii| nayara nIra bhari spA rahI / / 19 || teha royaMtI rAjA sushii| masita bhUpa roi sA bhayo / bhAva kahi udhAru vAtaH / prAhArana pAmyu tAhArU tAta / / 20 / / 68 te rANI te sevA eha // bhagati bhalI parikatara beha / saha sadAraya mApA pariNa / svAmina rASyu dhari pArasthi / / 21 / / 6R Ik hu~ rAjakarU vana sevi nApa / etA Rmi Rmi lAgi pApa / mahAsATa manAvI tesa: vikAmAnisa resa : 22 // 100 / / isu suNI sAMcarIu rAma / pajalA jo tu pAlu bhAi / rUdana kari mani vihvala bhau / jirdA munivara tihAM rAjA gaDa / / 23 / / 101 / / jaI sakosala nAmi sAsa / tI kahi uparimANu rIsa / kAyA kaSTa karUkA ghaNu / rAjaridhi sahai ta saNu ! 24 // 10 // mAhAri nahIM saMsAri kAja / tiNi kAraNi mi choDyu rAja / rAja taNAM chi kAraNa jeha / sAMbhali bancha sakosala teha // 25 // 103 / / baDe bar3e rAje napa hasa / te paraloke gayA vahata / rAja riddhi salUI dhari rahI / te ubhI melhImyA sahI // 26 // 104 / / putra kalitra kahina parivAra / kahinA lakSmI kahinI nAri / mana paTala jima dIsi meha / tisu kahIra saMsAra saneha / / 27 / / 105 // vahAM viSaya taNAM suSa rUyakhAM, sAMbhali rAya sujANa / sukha hui sarasa basa, duHkha te zera pramANa / / 28 / / 106 / / viSayA kerI beladdhI, jeha na chedI jANi / dhAri phUlI phala gAgemI, smAri dukha desi niravAraya / / 26 // 107 / / je nara nArI mAhIyA, suriMga na sakosala mUpa / te nara bAhoda bApaho, paDyA saMsAraha kUpa // 30 // 10 // viSaya taNAM suSa pariharI, caMDevA bhakyAra / calaNe lAgu guru taNe, mAgi saMyama bhAra / / 31 // 106 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukosala rAya cupaI sukosala ke vairAgya ke kAraNa citA tihA malI sahU prAya jisi / pAlA pura mate ghara nisi / rAya rANI saha mAgi mAna / pAyalAgI vInavi pradhAna // 32 / / 110 / / asana dhaphurA na lahi heta, bAlapaNi tApa phara vu keta / havaDI ra ajAMdhyAM mAhi, vRddhi pANa tapa leyo rAya / / 33 / / 111 / / rAI kahimi choDI yA sAtha, padaka prAlyu paradhAnaha hAtha / garbhAdhAna prasava jehasi, te rAjA pRthvI pAlasi / / 3 / / 112 // melA sotaraNa jaTita' pravAsa, mehalI ghari ghoDAnI lAsa / mehI chi abalA savi satI, pApaNA svAmIni narakhatI 11 35 / / 113 / / me hA sajana saha parivAra, mehA motI gyaNa maMDAra / karmataraNAM vaha baMdhana Talu, timgi saMyama lIdhu ujanu // 36 // 114 / / je hotA rANA rAjIyA, prAya prApaNe dhari sahU gyaa| ketalA rajA tapa lei prabalA saha balAkI de / / 33 / / 115 / / eka jhuri eka kari vilApa, eka kahi dama lAgU pApa / hA hA karIni kuTi hou, prAja maleura sunu / / 3 / / 116 / / eka abalA lAli siNagAra, eke noDI naba sara hAra / cIra dora eka bhAti yalI, eke gharagiA par3I Tali vali / / 36 / / 117 / / prajA sahU bubA raba kari, valI balI rAjA saMbhari / bhUSa tirasa sayi nidrA gaI, mU nayara te dIsi sahI / / 40 / / 118 / / gukha car3I sahidevI joDa, putra manAvI lAvi koi / nayara tagA jaba pAvyA loka, mAtA mani gharAu / soka / / 41 / / 116 / / mAtA kI dazA putra naNI jaba tuTI prAsa, paDI prathvI gati na la hi sAMsa / ghar3I vicAra acetana hUi. nASi vAya taba biThI thaI / / 42 / / 120 / / machara ghaDI bhani prANi rIsa, leI pAtharani kuTi sosa / dharaNI loTi pADi rIva, houM phATI sani Ai jIva / / 43 11 121 / /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 prAcAya somakIti evaM brahma yazodhara sUnAM te mandira mAlIyAM, sUnu dIsi pATa / e dukha kihi prAli, kahuM tuba sati uThI vATa / / 44 / / 122 // movana bhari prI pariharI, ani putri prApyu cheha / re re pAmara prANIyA, ajIya na choDi deha // 45 / / 123 // buvA rakha bahulI kahi, zroDi te veNI dNdd| mukha caDI jhapAcI uM, sarIra karayusata paMDa // 46 / / 124 / / prArati pAmI prati ghaNI, mAtama ghAta pamAu / moha karayu mani putranu, vANi bhaI vana mAhi // 47 11 125 / / vastu sUra sakosala ramani dhari bhASa bhagati viveka / bhalI kari se vi sagudarU pAya mana mAhi jaannii| dharma dayA guga pAganu praNa gupti mana mAhi maarpii| cyAra kapAya mani mela su iMdrI damana karyosa / garmavAsa duHkha dohilo tu mugati taNAM phala tyosa / / 48 / / 126 / / cupaI sukosala kI tapasyA vara sAli vRcha heThali rahi, meha taraNI dhArA sahi / taruvara pAna pachi nItAra, timatima karma save nirajari // 46 // 127 / / bhAdravaDA giri kiMdara rahi, DAMsa machara nA caTakA sahi / jhaDa mAMjhI varasi vikarAla, bAgha siMgha iha uhi haDhAla || 50 // 128 / / kAsaga dharI mahAnata pAla, velA ghaDi vali mevA kAla tarUyara jANI ahi rUvaDi, paga tale DAbhasI jaDi / / 51 // 126 / / tapa sAdhyunayalani tIra, vistra vihUNA dIsi dhIra / mIyAli zira hImajaThari, timatima tapa paNA pAcari // 52 / / 130 / / mahA mAsa ghaNu jAmihIma, nIjhaNa rahi na lopi nIma / pabiTAGa tihiM pracchaja pali, mera taNI pariciMtana cali // 53 / / 131 / /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 sukosala rAya cupaI uhAli jhala' vAji vAya, taDakA tApa sahi munirAja ! dugara bali daya dAbhi jeha, tatpara chAMha na sevi teha / / 54 / / 132 / / tAtI kelU tapanI silA, te upari tapa mAdhi bhalA / mAthA upari mUraja tapi, timara karma ghaNezaM Sapi // 55 // 1:3 / / kAsaga leI ubhA niradhAra, jAraNe thaMbha ropyA tiNI cAra / demi deha jisAM pAMjarA, pATha karma kIdhA jAjarAM / / 56 / / 134 / / hAdaza anuprekSA praNasari, cAra bheda tapa mUdhu kari / bhArata raudra tajyu tiNI vAra, prAtama hasa lIu prAdhAra 11 57 / / 135 / / pAMci indrI te parihAra, seSa tAdIsa vipi niraari / doSa prayAraha alagA jeha, paMca mahAvrata pAli teha / / 58 / / 136 / / sahasa baTAri pAli sIla, mugati taNAM phala levA lIla / cyAra karAyanoM chedyA mUla, tapa karatAM tRSNA gaI tUla / / 56 / / 137 / / . madatu bhani moTa, jiNi niradalIDa kAma kaThora / bAyosaha parIsA savi sahi- panara pramAda na ubhA rahi / / 60 / / 138 / / vastu vyAghrI dvArA sukosala kA bhakSaNa karma TAli karma TAli pratihi sujANa / aTavI mAhi ekalu mana mAhi mAtama dhyAna prAgiA / paramAnaMda sevi sadA jAriga dharmA vicAra / munivara pratisUyaDA habi lesu bhavapAra // 61 / / 136 / / je jalaraNI munivara taNI, sahidevI ge sAla / te bhUSI vana mAhi bhami, vAghiNa thai vikarAla / / 62 / / 140 / / bhUSa tirasa bahu sevatI, sopaMtI vana mAhi / dIThA munivara rUpaDA, machara ghara.yU mana mAhi / / 63 // 141 // rAga birADI sahi gura boli re mana raSe Doli re sIhiNa Adi sUra salakSaNA e
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 prAmA kAmakolie brahma yadhara tujha taNI yAmatI mujha tagI kAmanI prAtama ghAtie bAghiNa huI e // calAyu / / mAtama ghAti vAghiNa thaI re prApaNa sarasI bAli / machara caTImalapaMtI Adi pUraba duHkhamani sAli / eha taNA parisi sahisa parANA tAhAri kugA kahuM tIli / sIhiNa prAvi sUra sakosala munivara iNI pari voli re // 1 / / 142 / / bala tuni ima bhaNi kAI madhurI vANI guru suriNa | pApuNa kAyAM itukIjidae cyArAM gati mAhi avatarayu / ghurAsI laSa rasavADayu chahalAni bhavanue jo kholIca re / / ca / / chehalA bhavanu eha bolIu havi prAtama sata sAdhu / sadaguru kerI seva karI nirUpAtIna paaraassu|| sudha cipa joyA gati jANu haraSa ghaNu mani brahma tArA / kAsaga karIni prazasaraNa lIdhu tu guru parati hama bhaNi // 2 / / 143 // sAmAni driSTi re sIhiNa vAhire dIThA ni munivara vihi ruuddvaae| bAghiNI gharahari tiNi aMbara tharahari pIDA na jArigae sAM paratapIe / / ca. / / eha pApaNI pIuna jANi mahalA eha nA kaarnnii| puchAu lAlIcI uDi thara thara dhUji dhrnnii| hahi rattI DAlA gari lIdhu machara ghaNu mana mAhi / dhyAna dharI guru mAgali ubhA sAhanI dRSTi cAhi / / 3 / / 144 // kAI dala bharI bukire naparataraNA ghAma kre| dhyAna na cuki munivarani na taNu' / machara car3o moDire dhasI radhaM dhaMdholi re pagataraNe paDaghATa jo pIDA karie / c.| puga taNe paDighAha karIni munivaraceM sira dUri / vikarAlI tihAM valagiviraNi visamenahara valari /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukosala rAya cupaI 117 e parIsaha sahiyA kuraNa samaratha jhaDapi sampara sUki / sIha nAdaMta karI sira khaMDi vAtrima bala bharI buki re / / 4 / / 145 / / vastu saNi paMDi isaNi Di prati praNi rosa nagvari va hAri deha yahi upapAta kari prati bala pramANi / aMga chedana bharIra bhedana mahara ghaDI tanu tAriNa / rahira pIi rarie rAtaDI sokhkhi sartha sarIra / parIsaha sahi vAghiNa taNa dhyAna na ki bIra / / 5 // 146 / / cuthi pAda paDa baDini, sAdhi sukala sadhyAna / guNasthAnika gyu terami, upanu kevala nmAna / / 1 / / 147 / / sa carAcara vyApI ramya , nmAna karI naha jeha / prApi prApa jaU laSya, bhAgu sarva saveha / / 2 / / 14H / / phevala nyAni narakhatAM, vyApi loka asoka / hAtha taraNI paNa lohaDI, tima dekhi triloka ! // 3 // 146 / / baMdhana kATayAM karamanA. janma jarAnA jAna / purA duHkha vaTu saMsAranAM, pAmu mugati nidhAna / / 4 / / 15. / / cupaI jihAM prAkAra na dIsi soI / karma taNA navi baMdhaNa hoi / jAmaNa maraNa taNAM dukha nahIM, te kAma sakosala pAmyu sahI / / 5 // 151 / / bhUSa tirasa nahI nidrA nAma, varNa na gaMdha sadA sukha ThAma / rUpa na rAga niraMjana jeha, pAmyu ThAma sakosala teha / / 6 / / 152 / / munivara sarIra paThyu siMhA sahI, bAdhiraNa bharUpa kari tihAM rhii| teha kalevara kari pAhAra, aMgi cihna dIThAM tiNi bAra || 7 ||153 / / paga tali dITu payaja sAra, karatali dIThau cha prakAra / nayaNa suraMgA te narakhatI, rAtI rekha dazani jhalakatI / / 8 / / 154 / /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM grahma yazodhara magi cihna doThu te tariNa, cita camakI mAni prApaNI / kholi leI detI pama pAna, tiNi avasari se prAbI sAni / / / / 15 / / DhAla barAjArAmI muni dvArA vyAniNI ko udadeza sahi guru bolyA te bAra eva prakhatra kAi zrAdarayu ghetahaIDalArena kasamala bharayu re bhaMgAra / grAja sakosasa badha karayu re / cetaha / / / 156 // pUraka prIti saMbhArae tAharI kRSi jo abatarayu / aktayu kUsthi, ruhira soli miha pokhitutaNu / / / 157 // saMsAri sagaraNa koI na jANi putra e paribhA tamu / rIsa gAhI prAraNa kADI va ghagya vAghiNa taNu / // 15 // sihi guru bolyA tivAri e baDu asatra kAMi prAdaram / / mAviNa kari re bilApa pUrava bhava mani cautavi / / . / / 156 // moha gharayu mana mAhi Dhora taNI pari vAihi / / ke / DhADhahi Dhoraja taNI piri duHkha saMbhAri prati ghnnu|| sIsa kUTi jIbha truTi udara phADi ApaNu / // 160 // parajalyu paMjara rosa pUrIhoi dukha sAli savi / vApasa kara re vilApa pUrava bhava mani cItavi // ceta. // 2 // 11 // sahi gurudei pratibodha prApa hutpA jIva mAM kare / / kIyAM chi karama kaThora, balIre nA koI prAvari // lAgI chi sahi guru pAya, munivara vANI mani dhari / / vyAdhriNI dvArA pazcAtApa evaM anaghAma lenA sAMbhalIya munivara taNIya vANI roTra bhArata parihari / koSa TAlI kSati pANI bhAva hIyahA sudhrii| paraNasaNa lIghuphAja sIdhu devaloka ja avtrii| sahi guruvei pratibodha pApa hatyA jIva mAM kare // 3 // 164 1 kAzaga leI niradhAra mUnivara vana mAhi tapa kari / / acala umu jANe mera dehaDI mi nita bhASaNI // 165 / 162 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukosala rAya cupa dhyAna ghari mahAvIra tArana jehana koi nahIM // . // sIraja saMhani kolamaDa sukla dhyAna parameze kI surAsthAmika gyu serabhi upanu kevala mahA niramala mugati nArI se vari / kAsama leI virAra munivara vana mAhi hA munivara bihi sugati gayA, sahidevI svarga sAra 1 khAsu kahi ima uccaru, jima bAsu bhavavAra / / 166 16 116 tara kari // . // / 4 / / 167 / / // iti zrI sakosala rAya cubaI samAptaH || / / 166 / /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma guraNakItti brahma jinadAsa ke sAta ziSyatha / jinake nAma haiM brahma manohara, brahma mallidAsa, brahma guradAsa, brahma nemidAsa, brahma dharmadAsa, brahma zAntidAstra evaM brahma guNakIti / ye sAtoM hI zipya sAhitya sevI the tathA brahma jinadAsa ko sAhitya nirmANa meM sahayoga diyA karate the / brahma jinadAsa ne apanI vibhinna kRtiyoM meM apane ziSyoM ke nAmoM kA ullekha kiyA hai| lekina unhoMne apanI kutiyoM meM jisa prakAra dUsare ziSyoM ke nAmoM kA ullekha kiyA hai usa prakAra balla muNakati kA ullekha nahIM milatA hai / isase patA calatA hai ki brahma gUgaNa kI tti janake kaniSTatama ziSya the aura unake samparka meM bhI bahuta bAda meM mAre the / yadi aisA nahIM hotA to brahma nidAsa umA sallekha kiye binA nahIM rahate / guNakIti nAma ke eka bhaTTAraka bhI ho gaye haiM jinakA paTTAbhiSeka saMvat 1632 meM Dugarapura meM bar3e utsAha se hamA thaa| lekina hamAre nAyaka guNakItti to brahmacArI the| unake gArhastha eva sAdhu jIvana ke sambandha meM nAmollekha ke atirikta adhika ducha nahIM milatA / kavi ne apanI eka mAtra kRti meM cittauDagar3ha ke nAma kA do bAra ullekha kiyA hai isase yaha to anugAna lagAyA jA sakatA hai ki kavi kA sambandha cittaur3agar3ha se rahA hogA lekina unakA zeSa jIvana ki.sa prakAra vyatIta huprA isakI prabhI khoja honA zeSa hai / brahma gurutakItti kI eka mAtra kRti 'rAmasItArAsa" abhI taka hamAre dekhane meM bhAyI hai / isake atirikta kavi kI ora kitanI kRtiyAM haiM isake sambandha meM kucha nahIM kahA jA sktaa| lekina rAmasItArAsa ko dekhate hue inakI ora bho kRtiyAM kahIM milanI cAhiye / brahma jinadAsa ne saMvata 1508 meM vizAlakAya rAmarAsa kI racanA kI thii| apane gurU kI vizAla kRti hone para bhI guNakItti ke dvArA eka laghu rAsa kAvya ke rUpa meM rAma ke jIvana para kRti likhane kA partha yahI ho sakatA hai ki pAThakoM ko saMkSipta rUpa meM rAma kathA ko jAnane kI icchA rahI hogii| 1. rAjasthAna ke jaina santa-vyaktitva evaM kRtitva-pRSTha 140
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma guNakotti 121 prastuta rAmasItArAma ko pANDulipi usI guTake meM saMgrahIta hai jisameM bhaTTAraka somakIti, bra. yazodhara evaM anya kaviyoM ke pATha haiN| mujhe to aisA lagatA jaise isa guTake ke pAThoM kA saMkalana maiMne hI apane upayoga ke liye kabhI kiye the| prastuta paJcama bhAga ke adhikAMNa pATha isI gaTake meM se liye gaye haiN| _rAmasItArAsa eka khaNDa kAvya hai jisameM rAma aura sItA ke janma se lekara laMkA vijaya ke pazcAt pramodhyA praveza evaM rAjyAbhiSeka taka kI ghaTanAoM kA saMkSipta varNana kiyA gayA hai / isameM 12 DhAleM haiM jo 11 adhyAyoM kA kAma karatI hai| jaina kaviyoM ne prAcIna kAla meM isI paramparA ko nibhApA thaa| mahAkavi trajinadAsa ne bhI apane rAsa kAmpoM ko DhAloM meM hI vibhakta kiyA hai| yaha gItAtmaka kAmpa ne jisakI hAlo ko gA karake pAThakoM ko sunAyA jAtA thaa| samaya-rAmasItArAsa kA rapanA kAla to milatA nahIM jisase spaSTa rUpa se kisI samaya para pahuMcA jA sake lephina pra. jinadAsa kA ziSya hone ke kAraNa tathA guTake ke anya pAThoM ke samaya nirNaya ke dekhate huye prastuna sAsa pho saMvat 1540 ke pAsa pAsa kI racanA honI cAhiye / bra- jinadAsa kA saMvat 1520 taka kA samaya mAnA gayA hai 1 prastuta kRti 'unako mRtyu ke pazcAt nibaddha hone ke kAraNa uta racanA kAla mAnanA ucita rhegaa| igI taraha hama isa kRti ke prAdhAra para 30 guNakItti kA samaya bhI saMbat 1490 me 1550 tara, kA nirdhArita kara sakate haiN| __ bhASA--sa kI bhASA rAjasthAnI hai yadyapi gajarAta ke kisI pradeza meM isakI racanA hone ke kAraNa isa para gujarAtI zailI kA prabhAva bhI spaSTa dRSTigocara hotA hai lekina kriyA padoM evaM anya zabdoM ko dekhane se yaha to nizcita hI hai ki kavi ko rAjasthAnI bhASA se adhika lagAva thaa| vicArI (vicArakara) mAMDIDa (mAMDe) aAbIyAe (mAye) yAnakI (jAnakI) ghaNI (bahuta) pANI (hAtha) prApaNA (apanA) ghAlIi (DAlanA) jANae, bolae, lIjie jaise kiMvA padoM evaM anya zabdoM kA prayoga huA hai| sAmAjika sthiti-rAmasItArAsa choTI-sI rAma kathA hai| kathA kahane ke atirikta kavi ko anya bAtoM ko jor3ane kI adhika prAyazyakatA bhI nahIM thI unake binA varNana ke bhI jIvana kathA ko kahA jA sakatA thA lekina kabi ne jahA~ bhI aisA koI prasaMga pAyA usake varNana meM kavi ne sAmAjikatA ko avazya spardhA kiyA hai| prastuta rasa meM rAmasItA ke vivAha ke varNana meM sAmAjika rIti-rivAjoM kA varNana milatA hai / rAma ke vivAha ke avasara para toraNa dvAra bAMdhe gaye the|
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 prAcArya somakoti evaM brahma yazodhara motiyoM kI bAdaravAla laTakApI gayI / sone ke kalaza rakhe gye| gaMdharva evaM kira jAti ke devoM ne gIta gAye / sundara striyoM meM samAnA lisa: 1 sAraNa dvAra para mAne para khUba nAca gAna kiye gye| sAsa ne dvArA prekSaNa kiyaa| jaba caMvarI ke madhya pAye to saubhAgyavatI striyoM ne badhAcA gaayaa| lagna velA meM paMDitoM ne maMtra pddh'e| hadhane vA kiyA gayA / khUba dAna diyA gayA / usa samaya vRddhAvasthA pAte hI prathabA apanI santAna kA vivAha hone ke pazcAt saMyama lene kI prathA thii| saMyama lene ke liye sabhI prakAra ke sAMsArika RNoM se mukti lI jAtI thI / karja cukAyA jAtA thaa| dazaratha ko bhI apane diye huye vacanoM kI nibhAne ke liye kagAmatI kI donoM bAtoM ko mAnanA pdd'aa| nagaroM kA ullekha-rAma lakSmaNa evaM sItA jisa mArga se dakSiNa meM pahuMce ghe usI prasaMga meM kavi ne kucha nagaroM kA nAmollestra kiyA hai| aise nagaroM meM cittuGagar3ha (cittauDa) nAlachipATaNa, aruNagrAma, baMzayala ke nAma ullekhanIya hai| vagana kI puSTi se adhyayana-kavi ne rAmakathA kI lokapriyatA, janamAmAnya meM usake prati sahaja anurAga, evaM apanI kAdhya pratibhA ko prastuta karane ke liye rAmasItArAsa kI racanA kI thii| mahAkavi tulasI ke saikar3oM varSa pUrva jaina kaviyoM ne rAmakathA para jisa prakAra prabandha kAvya evaM khaNDa kAvya lise yaha maca unakI vizeSatA hai| jaina samAja meM rAmakathA kI jitanI lokapriyatA rahI usameM mahARdi svayambhu, puSpadanta evaM raviSeNAcArya kA pramukha yogadAna rahA hai| sulasI ne jaba rAmAyaNa likhI thI usake pahile hI jaina kaviyoM ne choTe-bar3e bIsoM rAma kAvya athavA rAsa likha diye the| asa guNakIti kA rAmakAvya bhI isI zreNI kA hai jisakA saMkSipta adhyayana nimna prakAra hai kAbhya kA prArambha--kavi ne sarva prathama jina stuti kI hai jo Rpabhadeva se lekara munisuvratanAtha tIrthakara stavana ke sAtha samApta hotI hai| dasaratha sAketA nagarI ke rAjA the aparAjitA unakI mahArAnI thii| isake atirikta mumitrA, subhamatI evaM kegAmatI ye tIna aura rAniyAM thI cAroM rAniyoM ke ekanAka puSa haya jo rAma, lakSmaNa, zatrudhana evaM bharata khlaaye| janaka mathurA ke rAjA the| videhA usakI rAnI thii| sItA usakI putrI thI jisako vaidehI bhI kahA jAtA thaa| sItA bahuta sundara thI / kavi ne unakI sundaratA kA nimna prakAra varNana kiyA hai-- te guNaha grAma mandira kAma rUpadhAma rasAtalI / kadravadanA mRgaha nayanA sadhana dhana tana pAtAlI /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmaguNakIti te hAva bhAva vilAsa vica malaya lAvaNya vApikA / gaurava suvarNa chAyA sugaMdha parimala kRSikA // // 7 // mInA kA svayaMvara racA gayA / aneka rAjA mahArAjAoM ne isameM bhAga liyA / dhanuSa caDhAne kI zarta thI lekina dhanuSa ghaDhAne meM jaba prabhya rAjAoM ko saphalatA nahIM milI tomara ne apane pUrA nahAne ke liye kahA / rAma ne pitA kI AjJA kI zirodhArya karake Anandita mana se dhanuSa caDhA diyA / ApaNA pitA tI bAraNI sumpati svAmI pradImA siMha jisa sihAlaga melIya sakala sura nara baMdIyA // vIya indra te kanakadhAre ratna bariSA kari ghaNI / jaya jayAraca sAdhu kalirava kA naba tihuraNa ghI // 10 // X X x niramalaha bedIya upari caDi kari bAma hasti dhanulIu / dakSiNa hasti guNa parini rAmivi jJAvataM cAvIyo / Takara nAdi daha Disi gaMgana maMDala TalaTalyA 1 pAtAla zeSani asura sura nara daitya dAnava khalabalyA ||17|| 123 rAma dvArA dhanuSa caDhAte hI nAgara hilore lene lagA, numeru parvata kAMpane lagA, kitane hI tAlAba phUTa gaye, devatA jaya-jamakAra karane lage, sugandhita vAyu bahane lagI evaM amara bhaMkAra karane lage / jaya jaya zrIrAma devaha kaMThi varamAlA ghAlIyi / svayambara meM varamAlA dvArA pati svIkAra karane ke pazcAt rAma aura sItA kA vivAha huA | lagna maMDapa taiyAra kiyA gayA / toraNa dvAra bAMdhA gyaa| motiyoM kI bAMdaravAla laTakAyI gayI / svarNa kalaza rakhe gye| svayaM rAma bhI vibhinna alaMkAroM se sajjita kiye gye| gaMdha evaM kinnara gA rahe the| unake sira para chatra suzobhita the / caMvara bole jA rahe the tathA saubhAgyavatI striyAM maMgala gIta gA rahI thIM tathA lavAchanA le rahI thI / rAma jaba toraNa dvAra para Aye to dvArA prekSasA kiyA aura jaba lagana maMDapa meM saba Anandita ho gaye / unakI sAsa ne prAye to saubhAgyavatI striyoM ne babAvA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 AcArya somakIrti evaM brahma yazodhara gaayaa| paMr3itoM ne lagana par3hA tathA zubha belA meM vivAha sampanna humA / hathalevA huzrA | cAroM ora jaya jayakAra ke madhya rAma aura sItA kA vivAha sampanna huA / videhA prakSANu laghu, sAsU vara khaNu kISu / vara cavarI bhAhi zrAvyA sAhAsIya baSAvyA / paMDita bolae maMtra, lagana tathA prANyA maMtra / subha belA tihA joDa, varati maMgala soI / / 6 / / aba yoga saghaluGa bhAgu, sulagana hatholU lAgu / saba u jaya jayakAra, paraNIya yAnakI nAra ||7|| rAma ke vivAha ke pazcAt lakSmaNa, bharata evaM zatrughna ina tInoM bhAiyoM kA bhI sundara kanyAoM se vivAha ho gayA / ve saba mathurA se ayodhyA lauTa Aye aura rAjya sukha bhogane lge| kucha samaya pazcAt dazaratha ne vairAgya lene kA vicAra kiyaa| unhoMne apane isa vicAra ko sabhI ko batA diyaa| mantrI pariSad kI mITiMga bulAkara rAma ko rAjya tilaka dene kI ghoSaNA kara dii| dazaratha kI isa ghoSaNA se cAroM aura prasannatA chA gyii| lekina bharata kI mAtA kegAmatI ko rAma kA rAjA bananA acchA nahIM lgaa| use cintA huI ki rAma ke rAjA banate hI bharata ko unakI prAjJA mAnanI par3egI / pahile to usane bhI dIkSA lene kI socI lekina bAda meM bharata ke prati moha ke kAraNa usane apanA vicAra badala diyA / aura rAjya sabhA meM jAkara dIkSA lene ke pahile diye hue do vacanoM kI pUrti karane ke liye vazarabha se kahA / ghaNuyana mAgu deva bharata naresara thAyo / diu mujha putrani rAja, to svAmI saMyama lIyo // 12 // jaba dazaratha ne kegAmatI ke prastAva sune to tatkAla bharata ko rAjya dene kA nizcaya kiyA gyaa| vairAgya lene ke pUrva sAMsArika RNoM se mukti pAnA zrAvazyaka mAnA jAtA hai kyoMki jisake karja hotA hai use dIkSA nahIM dI jAtI vAcAraNa pitA taNuM putra utAri dasa jANI / gAmatI kA putra bharata rAja devA bhAkhIi / rAma svAmI mugati gAmI pitA bhAva te jANIja / bharata kumarahabAMha sAhI rAmi rAja sabhA mAhi zrANI 11
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma guNakIti 125 bharata ko rAjya dene ke pazcAt rAma pitA ke caraNa chUkara tathA dhanuvANa hAtha meM lekara apane bhAI lakSmaNa evaM patnI sItA ke sAtha bana ko bala diye| rAma pitA pani vega lAgI dhanuSavANa te kari lIu / baMdhava lakSamaNa sahita svAnI sItA sAthi banavAsa gaja // rAma vanavAsa meM cale to gaye lekina ayodhyA unake binA sunI ho gyii| cAroM aura hAhAkAra maca gyaa| dazaratha to kitanI hI bAra mUsthita hue lekina doSa kisako diyA jaave| karmoM ko lIlA vicitra hotI hai--- rAma gaye vanavAsa karmanA adhara krima lie / dosa na dIji kAma murachA yAnI gharakhI paryue / rAma kA vana gamana ---- prayodhyA se rAma mevADa deza meM Aye aura cittor3agar3ha gye| vahAM se ve tInoM nalakalapura mAlapATaNa) Aye / vindhyAcala parvata ko pAra karane ke pazcAt rAmapurI banAne kA yaza prApta kiyaa| phira somApura mAye aura tapa evaM dhyAna karate hue kulabhUSaNa evaM dezabhUSaNa paramAye hue upasarga ko dUra kiyA / isake pazcAt daNDakavana meM zrAkara rahane lge| aura vahA~ bhI do cAraNa RddhiSArI muniyoM kA upasarga ra kriyA / rush vana meM rAma sItA aura lakSmaNa rahane lage / yahA~ bharata kA zAsana nahIM thA isaliye eka alaga hI nagara basAne kI yojanA ke liye rAma ne lakSmaNa se kahA | lakSmaNa upayukta bhUmi dekhane liye nirbhaya hokara ghUmane lge| zaMbuka ne lakSmaNa kA mArga rokanA cAhA / isa saMgharSa meM lakSmaNa dvArA zaMbuka mArA gayA / kharadUSaNa kI strI candranakhA apane putra kI dekhabhAla ke liye vahA~ aba mAtrI zrIra apane putra ko marA huA dekhA to rone lgii| jaba candranakhA ne rAma sItA tathA lakSmaNa ko dekhA to use atyadhika krodha AyA aura vaha pAtAla loka meM jAkara kharadUSaNa se jAkara zikAyata kii| kharadUSaNa caudaha hajAra vidhAgharoM ke sAtha vahIM zrAye jahA~ rAma lakSmaNa the| lekina zrale lakSmaNa ke sAmane ve koI nahIM Tika sake / isake pazcAt candranakhA rAvaNa ke pAsa gayI aura usane rAma lakSmaNa ke bAre meM pUrA vRtAnta kahA | candranakhA kI bAta sunakara rAvaNa ke hRdaya meM rAma lakSmaNa ke prati vidroha ho gayA aura vaha puSpottara vimAna dvArA vahA~ pahuMcA / usane sItA ko dekhA aura usakA haraNa karanA caahaa| vahAM usane mAyAmayI lakSmaNa kA rUpa banAyA aura vana meM siMhanAda kiyA /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 AcArya somakoti evaM brahma yazodhara rAma chatA kima harU e rAmA, tatkSaNa vidyA samarI mAyA vAmAbheda jaNAvyo mAyA sapi lakSmaNa kIyo, siMghanAda tIgI taba dIyo lIyo dhanuSate bANa rAvaNa ne sItA kA haraNa kara liyA aura use azoka vATikA meM rahane ke liye chor3a diyA / sItA bahuta royI mihalAyI hAtha para pITe lekina usakI eka bhI nahIM clii| vilApa karatI du.mna gharaMto rAma nAma uccAra e svAmI lakSmaNa vIra vicakSaNa eha saMbara TAlae // 1 // kavi ne sItA ke bilApa evaM rAvaNa ke sAtha vArtAlApa kA bahuta acchA kiyA hai / isI taraha rAma ke binA kA kavi ne jo varNana kiyA hai usameM daI hai, viyoga janya bedanA hai| sItA sItA mAda pharatA kIdhAM karma te sahA / taravaraha dugara parati zrIrAma sItA sudhija pUchae / / 8 / / rAma sarIvara ke pAsa jAkara cakora se pUchane lage ki usakI sItA kahAM gyii| kyA koI duSTa use le gayA athavA kisI cyAna ne usakA bhakSaNa kara liyA prathavA kisI siMha ke mukha meM par3a gyii| pUchae sudhi zrI rAma narezvara sarovara kAMThi jamu rahI re / kaha na cakora tamhe cakravAkI dIkhI sItala mujha sahIre / sahIya sItA haraNa haSo kavaNa pApI lei gayo / ki dhyAnI prAvI bhakSaNa kIdha teha taraNo kaTiNa hoyo| sArdUla saphala ki siMgha svApada satI sItA mukhi pdd'ii| banaha majjhima koI mehalI kavaraNa puhatI yama ghaDI ||6|| dhIre dhIre sItA haraNa kA rahasya khulane lagA / sugrIva ne sItA haraNa kI pUrI bAta rAma ko batA dii| sAtha hI rAvaNa kI zakti evaM vaibhava kA bhI usane acchA bana kara diyA jisase rAma lakSmaNa ko bhI usakI zakti kA patA cala jaave| lekina rAma ko to yaha bhI patA nahIM thA phi laMkA kisa dizA meM hai| jaba sugrIva ne rAma kI bAta sunI to vaha bhI haMsane lage
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma guNakIdi rAma pUchi kahu na sugrIva laMkA kavaraNa dizAI basi / sugrIva taraNo mama vANI rAma taNI sugga vihasi / / 14 / / isake pazcAt rAma ne sugrIva kI sahAyatA se yuddha kI bar3I taiyArI kii| sarva prathama hanumAna ko apanI mudrikA dekara laMkA bhejA aura usameM abhUtapUrva saphalatA lAne ke kamalA rAma ne mAnA kiyaa| rAmacaMdra dIu mAna dhana dhana janama bana tamha pitA 1 pani jananI kavi bhAnu / sA0 / rAmacaMdra dIu mAna / / laMkA meM apanI pUrI senA utArane ke bAda bhI rAma ne rAvaNa se sItA ko gapisa lauTAne kA prastAva kiyA / sItA dIji prIti kIji rAma rAja bhASIi / anta meM rAma rAvaNa ke madhya ghamAsAna yuddha huprA / savaraNa meM paka calAyA jo lakSmaNa ke hAtha meM AyA / vahI cakra lakSmaNa dvArA calAyA gayA jisase rAvaNa kA anta huaa| yuddha meM vijaya ke pazcAt laMkA meM cAroM grora rAma kI jaya jayakAra hone , lgii| maMgala gIta gAme jAne lge| garIboM ko khUba dAna diyA gayA / cAroM ora svarsa hI mAnoM barasane lagA / itane meM hI nArada RSi ne prAkara rAma se mAtA ke duHkha evaM putra viyoga kA vRtAnta kahA 1 nArada kI bAta sunakara tatkAla prayodhyA jAne kA niryAya liyA gayA / aura pUre dala ke sAtha rAma lakSmaNa evaM sItA yahA~ se cala par3e / rAma kI senA asa kA kavi ne nimna prakAra varNana kiyA hai nava koDI toraMgamA tu pAghadala koDi paMcAsa tu, ratha lakSa bayAlIsa tu, gaja tetalA guNa rAsa tu / sola sahasa mUgaTa baMdha tu, sevA kari rAma pAya tuu| laccha tazI saMkhyA nahIM tu vibhISaNa prAgila jAi nu / rAma ne saparivAra ayodhyA meM praveza kiyaa| usa samaya ayodhyA ko khuda sajAyA gayA cAroM prora toraNa dvAra banAye gaye / bAje bajane lage tathA jaya jayakAra ke nAroM se prAkAza gUja uThA / kavi ne nagara praveza evaM Age rAjyAbhiSeka kA pracchA barNana kiyA hai / bAji huMdubhi nAda su, sAda sohAmaNAe / madana bherIya jhaNakAra tu, Dola nIsA ghaNAe /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 prAcArya somakoti evaM brahma yazodhara kuzama darasipa prakAsa tu, paMca zabada nAdie / malapata mayamala kubhi tu, jharai sugaMdha madae // 3 // rAjyAbhiSeka kA eka varNana nimna prakAra hai kalasa kanakataNA jAriga tu, tIra kane nIre bhrie| paMca rasana taNo cuka tu, pUrIu mani rakhIe / rayaNa mariNagaya thApitu, sidhAmaNa tihA~ balI e / rAma ne rAjyAbhiSeka ke pazcAt lakSmaNa ko yuvarAja pada, zatrughna ko madacina mathuga kA rAjya, vibhISana ko laMkA kA rAjya diyA / hanumAna, natna nIla mAdi ko alagapralaga upahAra dekara sammAnita kiyaa| kavi ne rAsa samApti para apanI laghutA pragaTa karate huye likhA hai ki rAmAyaNa graMtha kA koI pAra nahIM pA sktaa| vaha to svayaM hI matihIna hai isaliye rAma kathA ko prati saMkSepa meM varNana kiyA hai| e rAmAyaNa graMtha tu eha nu pAra nahIM e hu mAnava matihINa tu, saMvepi gIta kahI e vidvAMsa je nara hou tu, vistAra te karie e rAma bhAsa muNevi tu, mujha pari dayAdharA e // 34 / / rAma ko graMtha prazasti meM kavi ne apanA koI vizeSa paricaya nahIM diyA hai kezava prapane guru brahma jinadAsa evaM bAI ghanazrI evaM jJAnadAsa jinake Agraha se prazuta rAsa kI racanA kI gayI thI kA nAmollekha kiyA gayA hai zrI brahmacAra biNadAsa tu, parasAda teha tagAe / manavAMchita phala hoi tu, bolIi kisyu' ghaNue // 36 // guNakIrati qata rAsa tu vistasa mani ralIe bAI dhana zrI jJAnadAsa tu, puNyamatI niramalIe / gAvau ralI raMgi rAsa tu, pAvau riddhi vRddhie| manavAMchita phala hoha tu, saMpani navanidhie / prastuta rAsa meM 12 DhAleM haiM jinakI padya saMkhyA nimna prakAra hai prathama dvAla dUsarI ,
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma guNakoti 126 tIsarI , cauthI ". paJcama pATama matama praSTrama navama dazama gyArahavIM. bArahavIM , 207 isa prakAra 12 vAloM meM 207 padya haiM jo alaga-malaga bhAsa rAgoM meM nibaddha haiN|
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa prayamacha praNamIi zrIya jina garaNahara sAradA suMdari niyagurUe / tasa pAya maniSarI praNabu vividha, parisamaya siddhAMtavarI eka citt| noTaka-eka cita dRr3ha karI baMdu, bhakSIyaNa prAdi jiNavara baTuve / ajita saMbhava praha, ghAmataraNo jina kaMdae / mabhayanaMdana sumati pAbha jina supAmu e / bandraprabhaha puSpayaMtaha, sautala zrI guraNavAsue / / guragahataNA svAmizra yAMsa jipavara / vAsupUjya bhavahara vimalanAtha / manaMta paramanAtha zAMti kutha bharanAtha / mallinAtha jina manisobata nAtha / gho-munihisobata svAmi vAri pAThamu hali upanu tasa taNaya baMdhava hari / haraSa suraja basi nIpanu / sAketA naparoya rAya dazaratha / aparAjitA tasa bhaaminii| lakSAraya sAdasa rUpa nirupama / candravadanA kAminI ||shaa pandrabadanI satI sumitrAe / subhamati vIjI rANI kegAmatI suprajA buthii| dhyAri rANI rAyo ghare kari / rAjadaNI pare dazaratha puNyakAri jayavaMtAe ||okaa| jayavaMta jaya jugisAra sudara rAmacandra bahANIha /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ sItA svayaMbara rAmasItArAsa lakSmIyazvara ara bharata satrudhana pAri putra ghara jANI / kulakama dinakara tA deva paramaha guru parIkSaraNa rAmacandra kSatipatI // 3 // kSatipatI mathurA nayara naresara janaka bhUcara bara rAja karIe, tasa taNI paTarANI satIya siromaNI. videhA suMbarI eha gue dharie / - tI je pANi bAgI sArada sAmiNa AzI / 131 teha vihi sudari yAnakIya vapANI | kAlAna vijJAna saMpana rUpa yuthana avatariye ! janaka jaNI putrI sItA mahAdevo gharamabhAra tiNI varaye // 4 // dharayo dharama bhAra janaka naresara deSIya rUpa manigamako e / / hakkAriyA paravAna rAyAM dIDa bahumAna gayala malI tihAM vicArIue / zoka-vicArI tihAM sayala bhUpati sItA samaMvara mAMDIi / avara rAjA duSTa durajana teha taNAM mana khAMDI nayara bAhira bana niroSama meDA maMDapa ghAlAvIyA / kaMkotarI cihu~ dila bhokalI rAya tana samala grupa bolaboyA ||5|| zrAvIyA sarvemalI baMzu suSa mahAbalI / pagadharA maMDalIka bhAvIyAe / malIyAe cyAri baMsa chatrIsa e / kulaI tihAM rAmanareza ra bhAvIyAe | troTa | dhanuSe lopIyA ||6|| prAvIyA bidiza capaTacurI kanaka pherI tihAM ghaDI / raNa mANika ura motIla hIrA haura karaNa ghaNI jar3I / jhagamagati dah dizi mui sarAsana pavarI upari rupIyA / bAravIyara taNu tejaha lihA to lopIyA zazikara vajavi parikara, sAgarAvarttI vara anuyanAma | sapala zrRMgAra karo yAnakI sudharI, avani upani parisuNa grAma 1
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara sItA kA saundarya se subaha grAma maMdira kAma rUpaghAma rasAtalI / caMdravadanA mRgahanayanA saghanadhana tana pAtalI / te hAva bhAva bilAsa vica malaya lAvaNya vApikA / gaura varga suvarNa chAyA sugaMdha parimala kUpikA / 7 / / kUpikA suSataraNI sahIyara e sAthi ghaNI, varamAlA leI pANI prAvIyAe / verdAya upari caDhAvIya, iNIpari yAnakI suMdari bhAvIyAe / // o0 / / bhAvIyA jana mana sabala sudara deSi rAya camakIyA / raMbharANI ki tilottama aMba padamani smkiiyaa| eha paMdha sara vara samarabhedIya pranaMga raMga bahu upanA / citta capala calati calaba sakala manobhAva nIpanA | svayaMvara kA varNana nIpanA jaya jaya paMca zabada ghana. kalirava kari jana mana ulAsa / bolae virada ghanA aneka rAyAM taNA | pratApa sohAmaNA gugA nivAsa ||tro0|| gRNanizvAsa sahAsa bolayi, sayala bhUpati jovae / prahaMkAra dharI karI eka uThave dhanuSa kahilU jAI sovae / eka rAya upAya cItavi ghanuSa sAhAmu jothae / sabala bala abhimAna sudara sakala mahaMkAra khobae / / 6 / / Sobara puruSAratha taba rAjA dazaratha / sabahuM parisamaratha ima bhaNie / uyau tamhe rAma devanurakari tahma seva, ghanuSa baDhAca heva ApaNu evokA
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa sama tArA dhanuSa baDhAnA prApaNA pitA taNI vANI sudhaNi svAmi pANaMdIyA / siMha jima siMhAsaraNa mehvIpa sakala sura nara baMdIyA / vaMdaumA indra te kanaka dhAre rasmavariyA kari ghsii| jaya javArana sAdhu karina rava UcyA taba tihUyaNa yaNI / / 10 / / hiM paMDa taNu rAya lAgo pittA to pAya / dhanuSa sAhAmu jAya pratibalUe / malapatu paga mehi varariMga ToDara boli / nahI koe rAma toli niramaloe ||shro0|| niramalaha vedIya upari caDi kari bAma harita dhanu lIu / dakSiNa hasti guNadharavi rAmivi jJAvataM chaaciiyo| TagAkAra nAdi daha dirisa gagana maMDala TalaTalyA / pAlAna ni amRra puna ra pani balavasthA / / 11 / / khalabhalyA sAyara bhaSTa kula giravara kaMpIyA mUdhara tihAM ghaNAe / taDAga phUTA sahI zvaraharI eha mahI jaba sahI tihA kahI devataNAe komA deva zabda sugani sRdara sAra mAra mIrAvatI / karahi mAlA phuzama parimala bhramara rama jhaNakAratI / haMsa gamaNIya subhasa ramapriya sIsA livara grAlIe / jayo jayo zrIrAma devaha kaThi baramAlA pAlIyi // 12 // dhAlIi varamAlA mohAe kamalA / vAma pAse niramalA ubhI rahI / sayala vidyAdhara sura nara nara bara / kusuma prAMjali bharI tihAM nahIe / . .. kuzamAMjali sabi bhAvi, rAjA rAma svAma badhASiyA / . ... yA . .
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara janakabhUpani videhA rANI sAthi veSa vara mana bhAvIyA / rayaNa maNimaya jaDita ghana ghana karIya parIyala mAgmI / motiya thAli bharASi sAsU manaha raMgi badhAvatI / / 13 / 31) mAsa madhyAtva mor3anI badhAvae sabimalI niramasI mAgila nAmae pAvare, dhana dhana sIsasa bahu bara dhana dhana rAmanI mAtare // 1 // dhana vana eha kula niramala sohae sUraja vaMsa re / puruSottama eha upano nIpano raghurAja haMsa re // 2 // mudhana dhana rAya dazaratha samaratha kauzalyA mAe re / rAmadeva sevA sura kari samarasA pAtika jAha re / / 3 / / taba janama rAu harapIu narakhIta cahUbara caMga re| rAmana tava baracI 5, bhIDara 1 ga re // 4 // vivAha varNana thAma kanaka kerI ghaDIyAe, jahIyAe rayaNamimA tIre / vela bharI paravAla deSaNa, paNa hIralAyoti re / / 5 / / kusama mAlA tihI laha lahe mahamahi parimala bAma re| rimajhima kari bhamaralA samaralA gAva e bhAsa re // 3 // tauraNi moraNI pratiSaNI, motIr3e bandaravAla re / maNDapa DAra samArIyA samIcita nATaka sAla re // 7 // paTTa kUla bahu prANIya mAraNIya maNApa chAu re / / / rAya kanaka janakaha tihAM sIlala pitAya umAgha re / / 8 / / thAMbhalA paratiya niramalI sohajalI laha lahe ghaja re / sonA kalaza mANika jar3I sromAghar3I jhavajhae teja re // 6 // chatrIsa kulIya prati malI cyArisate pANyA re / hada phuNeMda sucaMdaha mAnasi zrIrAma bhAsyA re // 10 // sayatna zRGgAra te maGgahi raMgahi racIyA zrIrAma re /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAma 125 gandhara kinnara tuvara gAbae se guNa pAma re / / 11 // mayamala megala patibala upari DhAli sambADI re / cihu~ dizAi dhaja meMdIya helIya jovaye nArI re / / 12 / / gaya para cara prArohIyA sohIyA jima jaganApa re / paJca zayaH pA kAjae gAjara ambara sAraM // 13 / / ziri girI chatra sohA maraNA bhAmaraNaI bolae caMgare / cAra bAla gaMgA javaNIya jIvana jANue gaMga re // 14 // dhavala dei vara kAmaNI bhAmaNI luchaNAM phona re / rAma nAma saMmatahAM janamatamA phasa lIjie re // 15 // (2) bhAsa pI hiiN|| sIsarI dAla vizAha rasava tIjai phala bahubaMga / eka nApi naka navaraMga / kanaka dhArA megha barasi, devIya dazaratha haraSi / eka mAnanda rasa dAvi, bIjIya bhAvanA bhASi / / 1 / / chANavara sahAmu te maDhae, bahu parisa lokA paThae / sulalita te guNagrAma * uttara bhAti dhIrAma // 2 // bAjA bahu paribAjinAdi nisAraNa gAji Dhola tibala bherI bhAvA, tAla kaMsAsa sohAvA // 3 // tima tima vAji mRdaga, tivasIya sAda suraMga / ima bara soraNa mAnyA, sAna mani baha bhAvyA / / 3 / / to rahae evaM vivAha maNDapa kA varNana videhA akSA lIdhu', sAsU gara pukhaNu kI / para patharI mAhi prAdhyA, sohAsapImi madhAcyA / / 5 / / paNDita bolae mAtra, lamana taNA prAgvA yastra / / subha balA tihAM joi, parati maMgala soi // 6 // praya yoga saMghasaU bhAga, sulagani hatholu bApa / laba hara jaya jayakAra, paramasya yAnako bAra 7
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 prAcArya tomIti evaM brahma yazodhara sajana dAna mAna dIdhA, janama saNAM phala lIdhA / mAi yApa hou pANaMda, vAdhyu dharmanu kaMda // iNi pari lakSamaNa bIra, atibala sAhasa dhIra / bIju dhanuSa je caMga, sAgarAvataM utaMga ||6| ghanuSa tINi te car3AvI, aThAra kinyA tihAM shraavii| paraNIu lakSamaNa caMga, hou tihAM abhinavu raMga // 10 // janaka rAyAM taNo bhAI, kanaka rAjA se saravAI / taha taraNo beTI sucaMga, paraNIu bharata uttaMga / / 11 / / aneka rAyA taNI dhIya, rUpataNA chaije lIha / mAna kuvara te sAra, te paraNyu guNadhAra // 12 // myAri kuvari sohAvyA, parApIya prajodhyA maavyaa| pAratha rAya jayavanta, bhogavi rAja mahaMta / / 13 / / gharama taNu e vistAra, pUji jiraNavara sAraM / pAlie vividha prAcAra, dAna deI mabastAra // 14 / / (3) cothI dAla mAsa vaNajArAnI- vaNajArA re sUraja vaMzIya rAya iNI / parirAja kari ghaNu vaNArA re // 10 // dazaratha hagho virAga rAja leSA munivara tA / munivara taNu rAja leSA bhAvanA bhASi ghnnu| muNavi sajana sayala paribAra antaHpurarei ghnnu| rAma kA rAjatilaka karane kI ghoSaNA . hakArImA sammi bhUpa mantrI rAja devA kaarnn| rAma nAma kumAra te Dara rAjA dazaratha imaM bhgi|| prANyA'. kalasa bhari nIra siMhAsana tihAM pApa / ke gAmatI tava jANi rAma taNo lobhA vyApIu / kegAmasI dvArA vicAra dhyApIDa mami mAna pratiSaNu sajana prAgili / kima kaheM kama pASi suka taNAe parAbhava hUM kima shuuN| kausalyA naMdana jagatra jIvana rAma rAjA chAyase /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa 137 mujha taNu putra huvi bharata nara vara, tehataNoM mAna lopase // 2 // va // lopasi mujhatI ANi tu jIvIni kisu karU~ / havi jAuM kaMta pAsi pati sAthi saMyama dharU / saMgama nIti tapa kIti putra moha na chUTae / kAma krodha mAna mAyA sahita karama na chUTae O ATha bhAgalA bIsa mUla guNa calaNa pAlaNa dohalu / eha degaMbara tapoM mAraga tapa nahIM e sohilu || 3paviNa // dohalu prati ghora kaMta manAvA jAisyU 1 nahIM mAni bharasaha raajgissu| rAja pAlu duHkha TAlu sukha bhogabu pratigharaNAM / savI samaratha sayala bhUpati sevaka hosi putra tAM / rAma maMtrI sehata lakSmaNa camara DhAla sattughana / ipiri putra pavitra grahmaNo rAja bhogavasie sumanA 40 // / manaha tariNa re vicAra kegAmalA uThI mani ralI / rAjasabhA makAri tatakSaraNa bhAvI niramalI | gamatI kA rAjya sabhA meM mAkara apanI bAta kahanA niramalIya kara kamala joDavi kAMta ne pAye lAgaye / hulahuliya nayAM jIvana chaMDi ApaNu vara mAMgaye / ravivaMza kamala vikApAha NIyara suNu svAmI bInataDI / bairAgi gatu mugati mAtu mahyaM kihi taNI bApaDI ||5||20|| bApaDI nAri vicAri kaMta viNI kisuM kari / ziziyara vie jima rAti tima prabhu viNa jIva kima gharici kima jIva gharIi rAjakaror3a kaMta vihUNI kAminI / velaDI taravaraha pASi bhAna, pASi kmlgii| are viveka bihUNI sIla vihUNI bhAminI / bhAcAra pASi kIrati svAmI tima kaMsa vihUNI kAminI / / 6 / / / kaMta viharaNI nAri cAritra pASi munibaro /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 1 dazaratha kA uttara AcAya somakIrti evaM brahma yazodhara dayA karuni nAtha saMyama bhAvanA pariharu || navi tapa lIji rAja kIji saukhya bhogavu pratighaNAM / cyAri rANI vyAra putra samala bahUbara teha tAM / sukamAla komala aGgaraMgihi samana prasana pAlIu / paca indrIya viSaya sayala te praSTa bhoga mana lAnIu || 32 // lAlIi mana ati yora salidhi kimavi sa dIkSA duradhara jANi SaDaga ghAra se isa jou / / saga dhArA upari cAli ajjana bharI chiu varIU / jala vastra mAMhi payasI kavaNa nIsari Sa harI / mayamatamaya galakAni sAhu kima malapatu bhAvae / dIpyamAna ki agni jvAlA sAMi devA ko bhA bhAvI mila midAMta kamarA cAbi lohami caNA // merakarAMgali toli tima cArivaha bhAra ghara cAritra bhArate bhAvi dohila paMca mahAvrata pAlatAM / khami pANI bhAta parivari dohila moha DhAlatAM / vIraviNa aMga svAmI daMzamazaka bi ghaNA / bhUmisayana bAjIsa garIba kaSTa sahimu kima tarA || 6 | vaNa0 / / kaSTasAdhya tapa jAniza suraNa nAri / tapa binA mugati hi nahIM // havi tapa tapasu japa jayasu karmma papisu prati traNA // saMsAra sAgara janma marAha duHkha TAlisu jagatAM // vapana ghana yovanna jAtIya sakala kuTamba te kArimu / jinavANIca jANIva mayala sampatti chAMDIya tapa dhAri // 10 // 102 // nAri kemAmatI jAgi kaMsa vayaNa surarAtri karI | rUdana karie apAra manamAhi kapaTa mAyA dharI / kapaTa mAyA vavaraNa boli svAmI saMyama leIyo / ajha to saMtari prasana hoyA tevara brahma deyayo /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa baiMgAmatI dvArA do vacanoM kI mAMga sAMbhalIya dazaratha bhariNa kAmiNI vara mAMgu tuhma prApaso / saMmadhinA nanA yAchita mAgu te 2I ghaNo / / 11 // 20 // ghaNaya na mAMgu deva bharata naresara thApayo / diu mujha putrani rAja to svAmI saMyama lIyo / / maMcama levA rAya dazarama nAri bolabiti ghari / jo marata kArapi rAja devA rAjA tava prAraMbha kAra / tehAvImA zrIrAma lakSmaNa aru zatrughna mAvIyA / pitA taNe pagi degi lAgIya dazaratha putra mana bhAvIyA / pitApa bhariNa suNa rAma anukrami rAjae tahataNu / tapalevA havi jAu RNa utArU prahma tnnu|| vAcA raNa pitA taNu putra utAri ima jAgI / kegAmatI kA putra bharataha rAjadevA jANI / rAmasvAmI mUgasi nAmI pitA bhAva te jAgIu / bharata kumaraha bAMhi sAhI rAmi rAjasabhA mAhi ANIu / / 16 / / rAjapAlu tA sAra bApa taraNo RNa TAlIha / / mAya jAUM bana vAsa bApa tarako bola pAlIi / pAlI paramANa vAcA bharata rAjA thapIu / kegAmatI ko loka mAhi sayala apajasa thyApIu / rAma pitA pagi vega nAgI dhanuSa kAraNa te kari loDa / baMdhava lakSamaNa sahita svAmI sItA sAthi vanavAsa yau 11457) pAMcavoM dAla bhAsa naresUvAno nAma ke viyoga meM vilApa rAmasvAmI vanavAsa ganA re nare suvAlo krie| vilApa jananIsa zevi prati ghaNue // udaya prAdhyu mujha pApa dazaratha rAjA vInavi e|| anukrama lopyumi sAra bhUraja vaMsanu rAjIu e / rAma gayo vanavAsa karmanA akSara kima lie / /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara dosa na dIji kAsa mUrachA prAvI gharaNIpajyue / / na. // sava habo hAhAkAra zItala upacAraha karIe / na, / / ceta vAlyu tatra sAra tava dazaratha rAha cAlIta e 11 na. / / saMyama levA kAji guraha svAmI tava bInavyAe / / na. / / te thApyu munirAja saMyama pAli niramaloga / / na. / / sapa japa dhyAna karei moha machara saba curIyAe / na. || mahIyala sujasa lei rAma upadeza rAja karie // na. / / bharata satrudhana mAni chatra siMhAsana paTa hastIe / / na. / / te navi bhogavi jANi rAmanAma tazI rUyaDIe / / na. / / varati prANa prapAra kozala dezanu rAjIuena. || pAli manukrama sAra jihAM rAma sihA prajodhyAe / na, / / sohalA rAyani rAni puNyavaMta jIvakAragie / / na. / / pagi pagi navaha nidhAna rAma svAmI lIlA karie / / na. / UlaMdhi vanaha prapAra hAsa vinoda katUhalie / / na. / / vanavAsa vana krIDA kari sAra sakala bhUSaNa karI maMDiyAe / / na. / / nara bhaya siMha samAna bhevapATa deza yoIlae na. / / cItuDagaDa te jArikha // 11 // 5 // SaSTama DhAla mAsa sahI kI-bottaragar3ha joI kerI pachi pAvyA dezA purI 1 varjakaraNa rAjA mahalAcIue / sahIe / / 1 / / nAlachi pANi mAvIyA, kalyANamAlA mani bhaaviyaa| bAlakSeNa rAjA tihAM pApIu re / sahIe // 2 // vIkApala paravata kahI, lakSa bhIla jItA sahI / aruNagrAmi prAdhyA te niramalAe / sahIe 11 3 / / kavi tama dIThAM pati gharaNAM, kapi laha bAhma teha taNAM / nAgakumAra deva te prAtrIyoe / sahoe / / 4 / / bana pAi bahiru kIdhu, nAya jharI nAma dIdhu /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa rAmapurI basAvI jasa lIe / sahIe // 5 // pyAra mahInA rAma rApIyA, bhagati muraNa tikhidApIyA / tihAM bakA svAmI se valI cAlIyAe / sahIe / / 6 / / vanamAlA lakSamaNa barI pachi grAmyA kSemApurI / paMcAMga lihA lakSamaNa sAhIe sahIe // 7 // mazrI barI niramalI, lakSmaNAM kuvari mani ralI / teha tihAM mukI nivalI cAliyAe / sahIe // 8 // vaMzathala nagara balI, bAMsI paravata teha talI / paravata mastika munivara rUmaDAe / sahIe // 6 // kulabhUSaNa dezabhUSaNa juniyarU hue karanA kulabhUSaNa dezabhUSaNa tapa japa dhyAna vicakSasa 1 cAritra pAtra te ciMtAmaNIe / sahIe || 10 teha takhAM upasagaM TAlIyA, dhyAna kale karma bAlobA | kevalajJAna svAmI te pAmIyAe / sahIe / / 11 / / sura nara save tihAM zrAvIyA, rAma lakSamaNa mani bhAviyA / ghana ghana puraSottama ta avatarayAe / sahIe / / 12 / / tiho rahIyA mahInA Adi sahasarAya bhagati kari / pachae daMDakavana mAhi peThAe / sahIe || 13 // karagAravA prAcI nadI, bhojana tI sAmadhi kiidhii| cAra RddhidhAro muniyoM ko prAvara venara cArA munivara dAna dIe | sahIe / 14 // paMcAca tihAM pAmI, haraSa vaMdana zrI rAmasvAmI jaTA paMSI bhAvI tihAM malyue | sahIe / / 15 / / tihAM yakI prAdhI kahI, karaparavA nadI sahI / taba rAma svAmI te tihAM gayA e sahIe / / 16 / / tiho parabata eka niramalo, guphA sahIta te suha jalI ! tihA~ cyAre jo sthiti kI thIe / sahIe / 17 rrr
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 zrAcArya somakIti evaM brahma yazodhara cumAsu tihAM laghu, dharama dhyAna niramala kIdhu / dIpaka ti klo niimnue| sahIe // 16 // 6 // saptama vAla bhAsa tona vIsInI rAmarAyAM raMga bhari bhari vIra, lakSama bAMdhava dhora sugAu vacana mujha sAra // 1 // eha vana mAhi rahyA sujANa, ho nahIM bharatatI prANa jAlI kara vicAra // 2 // nagara eka ihAM nIpajAbu bhUmi, sakuna nimasa pAraNI tumheM kIji kAja amUla // 3 // nagara eka ihAM nIpajAbu, UbaU lakSamaNa vAra malAbu lubhAko mani raMga // 4 // pachi prAravA tu jAe, kausalyA sumitrA mAe / rAja sUrajavaMsi kIjie // 5 // 1 rAmAyaNa suzyA tava sAra, lakSamaNa uThayu sihAM suvicAra | dhanuSa bANa kari lIghu // 6 // bhUmi jovA sakSamaNa caMga, haiyau utara mani raMga | garabhaya jaisu siMgha 11 7 // ephalamasa hI vanamAhi niramala jala sUrI cAhi / vAhi parimala pura / 8 // parimala lAgu lakSamaraNa cAli, mayamatta mayagalatI parimAti / boli pratikula baMga / / 6 / / bhAgali Ata teja prakAsyo, cAra dinakara jima saMkAya / bhAsi sUraja hAsa // 10 // jhagamaga roja vaha diNidIpi, nUrajahAsa SaDaga ra jopi / pramRtA / 11 // eka chaha lAnu gayaMgaraNa, muSTi bhAvI adhastala raMganti / lakSamaNa vAMlyu hAtha / / 12 / / lakSamaNa deva SaDaga karesAharaSa vadana havo ramAyo /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAma sItArAsa cAhaSo vaMsaha jAla / / 13 / / vaMza jAla phedatAM tUTaja, mAMcUka to prAyu / yUTau / rUThAujamata kaashi||14|| daka vana meM zaMbaka kA vadha sira lUTI dharaNI taka paDIu, lakSamaNa bhalie pAni jIu / ghaDIue aparAdha / / 15. 11 paDaga leI rAmani dIdhu, bhAvi namaskAra tiNi koSu / lIdhu prAzcita caMga / / 16 / / paradUSaNa nI nAri vizAla, candranakhA pAnI guNamAtra / karavA putra saMbhAla 11 17 / / putra paDayu dITha tINI nApA hit palA: pAti prApyU pApa // 18 // lakSamaNa mAmi mAgi ovaMtI, saraNI gumAi prAvIya turaMtI / ubhI rahI rocatI / / 16 11 rAma lakSamaNa ni sItA dekhI, indrAbhI mana mAhi aipii| kopa bahI te bAla // 20 // candramAlA kA kharadUSaNa ke pAsa jAmA putra mAriyo igi ima jANI, bAlI pAtAla laMkA bhaNI / ThiI teha zimAna / / 21 // kharaSTupaNa mAgila nAhI bAta, puSa tA hUvo te ghAta / puHkha pAmII nAtha / / 22 / / / ghosa sahana vidyApara sAdhe, saMyana mubhara uThayA eka haathe| cAlyA jihA~ chirAma / / 23 / / rAma bharisa lakSamaNa deva 383, vidyAdhara nikamase ruutthdd| chUTI lakSamaNa vIra // 24 // anuSa bANa lISo sAhasa, kari sohi te sUraya haati| sAhAMmu cAlyU vIra sa 25 / /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara rodrabhUma hUu savicAra, ekalaDo lakSamaza kumAra / alaha na sAni. pAra // 26 // teriNa avari te caMdranaSA, tatakSaNa bAIya buhatIya laMkA zaMkA rahita te nAri // 27 // rAvaNa baMdhavani tINI kahIgho, mahIyala rUpa maryAdA rahou / sahIe lamamI hoI / / 28 // rAbaNArA sItA haraNa rAvaNa mani upanna neha, nayaNaDe deSu nArija teha / ahanu rUpa vizAla // 31 // ekalaDo tasa lAgo dhyAna, puSpottara racIyoya vimAna / mA namaI rUpa dIThi / / 30 // rAma chatA kima harU e rAmA, tattabharaNa vidyA samarI maamaa| vAmA bheda jaNAbayo / // 31 // mAyA rUpa lakSamaNa kIyo, siMghanAda tINI tara diiyo| lIyo dhanuSa te bANa // 32 // rAmi zItala guphAI kI, rakSaNa mUkyo jaTAyu pkssii| sukhI cAlyo vIra / / 33 / / rAvaNa guphA mAhi te piTho, sItala harI bimAnaja biTho / dauTho le jaTA pakSI / / 34 // aSTama dAla bhAsa zrI hro zrAvakAcAramI rAvaNa sItA raNa te kIu, lIyo saMgrAma vihaMgamire / dApi mArIya mugaTa tiriNa, pAyo tADyo zravaNeM saMgami re / / yhaaNvo0|| saMgrAmi tAyo dharaNi pAiyo karA karAM kari ghaNI / saMtIya sItA manihi citA upanI pakSI taNI / hamA kA vilApa milApa karato puHkha paratI rAma nAma uccArae /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa dhAmi lakSamaNa vIra vicakSaNa eha saMkaTa TAla gae / / 1 / / TAnu re saMkaTa mujha taNAM ho devara sahodara bhAbu vidyAdhara re / sAnadhi sayasa surAsura kIyo lIyo yasa sIvala taraNo re / / 2 / / sIyala saMpana, meSaH sanupa para kara ra egaa| tAta janaka kanaka kAkA vegi vihilA pAvayo / rAma rAma rAma nAma kSaNi ANi valIna vAcA mUkA / veha kula kamala udyota kiriNI satIya satta na cUkae / / 2 / / sattIya sItA gayaeMgaraNa rAvaNa lAlaci karaya pArana re| paMcavANa ghaNu jIvana bhedya vempu tahna rUpi sArana re // 10 / / sAra sudari suravi vANIya prAna sukhI tihAM huii| suNa re duSTa kunaSTa svAnara seha nAri lakSaNa juI / hu satIya bahumati saMta kaMtaha rAma mujha taNo aAtamA / anya nara je samala tihUyaNa mujhani te baMdhava samA // 3 // baMdhava samA mujha surapati iMdraha gharagondra ravi bhikara re / satI suprAlima kare sa ho muraSA puradhAma mella kusuma sara re / / 10 / / kuzama sara tu bhAva parihari sIla sabala sattI tapo / ju ya va loTi bana phUTi dhuraNa hui gaganini ghaNo / saudharma svarga jo ThAma choDi mera maMdira cAla e / ima jANI viveka mAraNI eha vapaNa ima bolae // 4 / / bolyA bola ju keli ki mUki jala jalasvare / praSTa kula giri pApAla jopisi tuhi nayi sIyala pariguru re ||10|| pariharIya sIla je naraha nAri saMsAra mAhi ghaNu bhamyA / paranAri laMpaTa. duSTa kuSTa se sAtami naragi ramyA / jihAM chedana bhedana talIya tApana sUlAropaNa prati dhanAM / tetrIsa sAgara prAyu pAmI duHkha bhogavi tihI taNAM ||shaa satIya sItA taNI vANI sAMbhalI rAvaNa rANu hou duHkhI re /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara citAtura yo laMkA paMTho pramIdAvana mAhi mUkI re / / makIya pramadA kataha majhami yAnakI isa cita karI / azoka vATikA varNana asoka taratara tali niramala satI ciThI prAsaNa pUrI / zRgAra parihari baDihi mana dhari nIma lIyo pAhAra nau / rAma svAmI muddhi pAmu taba karU hu pAraNo / / 6 / / pAraNo taba jaba prabhu sudhi pAmu nA sIsakata pAya re / evau niradhAriu yAnakI sevakI huI rAkSasI svagIra / / ca / / paradUSaNa kIra lakSamaNa bhaNi vicakSaNa rAma svAmI bhAvImA / thAnakI banamAhi ekalI mUkI kA sahI pAdrIyA / / 1 ghAvyA ekalI mezlI yAnakI kUDa kIghu khagi ghaNu re / rAma kI athA hadi vahaMta valo rAma jaganAtha sAthama mella sItA taNu re / / 10 / / sItaSTi tas vANi sAMmalI rAma cAlya raMga bhrii| bhAvIya muphA mAjhi svAmI navi dIThI te sudarI / satI sItA sAda karasA kIdhA karma te sahAe / tara varaha DaMgara parati zrIrAma sItA sudhi ja pUchae / / pUchae mudi zrIrAma narezvara sarovara kAThi Unu rahI re / kaha na cakora taha cakravAkI doSI sItala mubhI sahI re / / 1011 sahIya sItA haraNa ho kavagga pApI lei gyo| ki kayAna prAvI bhakSaNa kIdhu teha taraNo kaviraNa hIyo / sAla makala ki siMgha svApada satI sIsA muNr3i pdd'ii| vatah majjhami kAi melI kavaraNa puhutI yama ghaDI / 6 / / jama rUTho tINi ayasari jANyo paradUpaNa Saga haNyo re / lakSamaNa vIri sira tasa chedI bhedIya ripudala jANyu re // 30 // jAraNIya ripu dala upari kuvara virASita te bhAvIyo / virIya mArIya bahaMta lakSamaNa rAma kahni te prAvIyo /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa rAmasvAmI mugati gAmI gali lAgI royAe / behU baMdhava vanaha majhami sItA kAji jovae / / 10 / / jotA cihaM disi gamalakSmI dharanavi pAmi kIhI trAgu re / tiriNa pravasari rI jIpIni dirASita prAvI page lAgu ra / / ca 0 / / auraNa birAdhita bAta bAMkI epha kAja to sArIye / / rAvaNa taraNo jamAi tamhe tAM para dUSaNa paga mAriyo / havi imi kIji ThAma lIji bheda phula huM tIla shii| paMyAla laMkA nahIM saMkA sItA sudhi kasUti ho rahI // 11 // tihAM rahIni rAmakI jase saphala kAma ghimAna bisu svAmI ala taNe re| virAghita kumaranI vANI sAMbhalI rAma bhagiNa dhana jIvI tala tI re ||c|| dhana virAdhita dohilI velAM paropakAra caDAvIyA / ima kahIya vimAna car3IyA pAtAla laMkA prAvIyA / muprIva se bheMTa sAhassamalla sAhasa gati khaga sugrIva rUpi mArIyo / sugrIva tArA sesa bharini kapi kAja te sArIyo / / 12 / / sArIya kAma sugrIva ima jAgI vimAna visI sItA mughi gau re / / gayaraNaMgariNa dhaku dIThu ratana jaTI taba prAnaMda manamAhi bhayo re ||c / / bhayo prAnaMda prAvIya sugrIva ratana badI ni prANa e / kachu na bhrAtA rAma kAMtA bhuddhiju tu jAgAe / ratana jaTI taba bharaNe sugrIva bAta suNu na aGga tnnii| je jAnakI janaka tanayA rAvaNa laI muyo laMkA dhagI / / 13 / / ghaNI tribhUvana taNu rAma bheTAmA talle mala sAthi sahodara hai| sayala kathAvattiya sItA taraNI rAma svAmI Agila kahuM re / / 10 / / kahIya sugrIva ratana jaTIni rAma kali te paanniiyo|
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara sItAya haraNa vRtAMta saghalA rAma lakSmaNi te jAgIyo / rAma pUchi kaha na sugrIva laMkA kavaNa dizAMi basi / mugrIva taNo maMtra vANI rAma taraNI muNa vihasi // 1415 isiya yaMtrI ima bhariNa rAmacandraha indra je dasAna re / rAvaNa nAmi vikhyAta vidyAdhara ari pari tapa jima bhAnu re ||c || bhAntaNo sekAsa vAsa vikhyAta laMkA jAraNIi / rAvaNa kI zakti kA varNana rAkSasa baMsa vitaMsa rAvaNa havi teha taNo bhaya bhAraNI / jiNi iMdra caMdani bhAnu rAjA graha baMdI te rASIyA | prasura khaga nara daitya dANava tehAM abhimAna lAMbIyA / / 15 / / lAMSIyA ahaMkAra sola mahasa rAmA mugaTabaMdhau laga karI / navakoTI bAjIni mayamatta maya gala betAlIsa lakSa tama rAie ||n|| dhiri bitAlIsa lakSa ratha vara viyAlIsa koTIya pAyaka | sola sahasa je deza bhogavi tihu~ SaMDanu nAyaka / / suNu na rAma prati bIra lakSamA dauhilu rAvaNa ati blo| hathi sItala saNI taha mAsa mUko ajoyA bhaNI pAcA balo / / 16 / / navama hAla bhAsa sAhelaDAnI maMtrIya vANi sugavi cAra bolyu kavaNa rAvaNa taNu nAma / sayala nizAcara khacara amara bara laMkA sahIta pheDu DAma / sAhelaDI rAma saNo parasAda lakSamaNa dhIra gaMbhIra bIra siromariNa bhaNi pari jutArisu nAda / sAhelaDI rAmataNo parasAda cddhaavo|| parasAda sAdhu sugrIva boli bApa balIu bIra du / pada rAmanAmi eka lupuraNa rAvaraNanihuM nIpi mu|
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa sugrIva tI cauda mohaNI kaTapha bahu pari melAe / kapi vaMza maraNa praraya vaMDagA prAvi nala nIla vIra // 1 // nalanIla navaya gavakharAi mAvi sugrIva sekha paThAvi / caturaMga dala bala samala bimAna baDhI hanamaMta vIra tava pAvi, sAhalalIpavana rAjA taNo putra prajanA upari suho rayaNa mariNa rAvagA pAI padabhuta sAhelaDI / parana rAjA to vhaavo|| pavana pUta vikSAta bhAta tAla paropakAra catura nara / rAma nAma dulaMbha pAmIya pagi lAgi joDIya kr| taba rAma svAmI mugati mAmI jANI prAliMgana dIu / pachi lakSamaNa vIra vicakSaraNa haNamaMtahI pAsu lIu / / / / hanumAna kA laMkA jAnA lIyo bITo tirisa rAmacandra taNu pugA nIghI rAma mudI / laMkAM jAi ne zAla gar3ha moTIva prAmasI yAnakI suddhi / saa|| rAmacandra dIDa mAna dhana dhana janama bana tala pinaa| dhani jananI kuli bhAna sAhelaDI rAmacanta dI mAna ||2|| mAna dIu jasma lou kapi vaMza mNdd| bhAriyA / rAmasvAmI taNe pAsa aneka rAya te prAviyA / saina saMsthA subhaTa leSA sahastha di prakSohaNI / nAma rAvaNa pukha vimAna mar3I zrI rAma lakSmaNa mAdhyA tava saMkAtaNI // 3 // mAdhIya hya gara ratha re vividha pari vimAna taNu nahI pAra / vosa joyaNa taNi pheri kaSTaka baiTa zrIrAma devanu sAra ||saa0|| cAji bhera nIsAraNa cholati bala dhana sAda sohAvA / kapivaMsa rAva sujANaM sAhelADI vAji bhera nIsAga ||c|| bherIya nAda nIsANa saMbhali laMka loka se balabhalyA / ratnadhavAni kekasItaNA cetA kalakalyA /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAdhAya somIti evaM brahmA yazodhara aThAra sahastra mami rANI maMdodarI ima bolae / muriNa na saMta vikhyAta muni bala prabara nahIM tujha tolA // 4 // athara nahI tala sama baDi rAvaNa nyAyata savi mavicAra / sasIya sItA taNu haragati kIdhu sIdhu apajasa bhAra ||maa / / 'jisaparamiTho rAma rAma rAyu / vibhISaNa laMkA rAja thAmya sAhelaDI pAna sapanAma dI / dITho abhinavu sapana svAmI kRpA karU mujha upari / satI ziromariNa janaka tanayA meli rAma teuri / pari ramariNa ralI raMga ne nara rAtA te bigUtA naha pare 1 sakSasa basi viSa velaDI e tu Api prApi e sudAra 15 / / muMdarI maMdodarI tAsI mulI vANI rAvaNa dhari abhimAna / vibhISaNa bharaNa bhaNi suNu rAma dazAnana / havi ya gaI tuhA sAna sAhelI kAI na jANu tumhe aaj| malanIla jaMbUnAda hanamaMta sugrIva vimAna bAMdhI siMghu bAja sAhelaDI kAi na jANu tumha prAja ||vaH / / prAja pAja ulaMghIyA dhIrAma lakSamaNa dhaaviiyaa| sakala dala bala capala bAnara saina sahita te praaviiyaa| havi vegavilAsa bihi pahilA rAma rANu manAyoi / sItA dIji prIta kIji ema rUDa bhAvI // 6 // bhAvIi hI pari rUDA ho bAMdhatra mani ma dhare prahikAra / pramIya samAgA bibhISaNa bola bolyA / kopyu rAvaNa gamAra sAhelaDI taba jANyu viparIta / ghari mAnI vibhISaNaha vicAra / habi kIji jIvahita / / saa0|| taba jANyu viparIta ||c0|| viparIta jANIya hoi prANIya yIna prakSohaNo dala bhAvIyu yimAna bar3I bahu karaNaya rayaNa mu vibhISaNa vIra te mAvIyo / kara kamala moDavi mauni mugaTahaM rAma taNe pagi prApiyu / rAmi vibhISaNa bhagata jAraNI paMcamu bAMdhava thApiyu ||71 thApiu vibhISaNa pracala laMkApati satIya sItA mani bhAvyu /
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuddha kI bhISaNatA rAmasItArAsa 151 taba rAvaNa badala karoni laMkAM yaku raNabhUmi mAmbu // sA0 // bAhara bIpAzrI ra harerA raMga bharie / prAsana ko povArI sAhebaDI manohI sahasa bIyAra // 1 pyAra sahastra prakSohaNI dala malIya vaha nisAra | sahasya zohaNI zrIrAma kalili bAra / zAmabherI te taM bahu parinAtha daha diSi bAjae / nItA ghaNa su ladda saMnali vIra bahu pari gAja ! // vAma hAla mAsa rAjarIka gAji bIra paDa kari sAlAM bAhya bhari tira dhAra / duvaDa dhaDa dhaDa para laoNTiMga tana hue savAra 11 sAlI || bhUbhe raghuvaMtI rAma lakSmaNA bIra mahAvala bhAMji rAti nahI ThAma sAhelaDI jhU raghubaMsI rAma // 1 // vIra | raMgi bora sAheDI ||2 rAmanAma taraNI pAra pahiro hanamaMta vIra sari ca / rAkSasa ra caracA barivAci jAdu sama e rUTa ||0||3|| vibhISaNa rAvaNa samarvADa lAgA, bhAgA ratha re vimAna / kati samari kari rAtra lodhI, lakSamaNa dhari abhimAna sutrIya pragada nala nIla rAja | maru devi sati kuMbhakaraNa megha mayaya iMdrajita saMgrAma ra samAjAsA lakSamaNa rAvaraNa bhavam sanamukha rahI vibhISaNa bAlyu vAMzi / zikatire yatA parI damana husi || laMkesara taba kopi baDI sakti melhI vIra pADaca / hanamaMta vIra vizamyA prANI zakti bheda +iNi kALa // 101 // 3 // tatra vA mani vila hau samariu cakra vizAla | ArA sahasya meM teja puMja kari Ayu te guNamAla // 2 // 7 // rAvaraNa bharie re bAlA lakSamaNa koi yama tahA~ zrAja | srotArAma ramaNa mujha prAsu sukhiya sa ta rAja / / sAra // 8 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 prAcArya somakoti evaM brahma yazodhara lakSamaNa bhaNi tujha mArIya rAvaNa vibhISaNa laMkA rAja zrA janaka taraNIe duhitA sItA rAmacandana prA / sA0 // 6 // taba kopAhaNa havo laMkesara lakSamaNa bola na bhAbhyu / pherIya cakra mehatyu tauNi pratibala lakSamaNa hAthi te prAvya / / mA0 / / 10 / rAmataNe paga lAgIya lakSamaNa baka mUkyu re pvaari| redIya hRdaya rAtraNa tIriNa pAuca gakSasani prAvI hAri / / sA // 11 // gyAharavIM DAla mAsa bhamAnalInI saMkA vijaya para prasAmatA hAmAsa 26 bisAtu gama: 5 nima ga ANi tu / / raghunaMdana dali jayaha volu mamArulInI varatIya rAma nIyAga tu // 1 // laMkA nagara sohAmaNu tu bhamAralInI lIyAMta toraNa caMga tu / dhavala maMgala gIta nAda karItu bhamArulInI pAtra nAri navaraMga tu / / 2 // dhari maMdira mahochaca hotu bhamArulInI guDIyama svara kareI tu / rAma nAma rAkSasa apitu bhamArulInI piMDita kari vihAM sAMti tu / / 3 / / hola tibala bherIna taNA tu bhamArulInI nAda dura ghamA Agi tu / rAmadeva gaya vara baiThA tu bhamAlInI prAgila bAji nIsAga tu / / 4 // ziri vara chatra sohamaNu tu bhamArulInI camara DhalI makSIra tu| mAcaka ana vAMchita pUrinu bhamArulInI dAna de vibhISaNa vIra tu / / 5 / / deva sayala pAnaMdIyA tu bhamAsalInI kanaka dhArA barapati tu / manavA vana bhaNI cAlIyA tu mamArulInI yAnaka mani hIu harapa tu / / 6 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa rAma ramazie raMga bharo tu bhamA0 sAhArIya mAvIya sAra tu / rAma sItA melAvaDu tu bhamA0 hou vihAM jaya jaya kAra tu || 7 // mAtu mayagala malapaMtu tu bhamA0 rAma aDhyu sItA sAthi tu / sakSamaNa vizalA sAthi tu bhamA0 vayaThA e malapati hAthi tu / / 6 // veSTa baMdhava prati rUvaDA tu bhamA0 laMkA kIyau pravesa tu / nanna varamA tihAM rahA ta bhamA rAma lAmabaha naresa tu || 6 || tiNi avasari nArada muni tu bhamA* ajoyAM thakA prANyA caMga tu / / tA taNI mAtA duHkha kari tu bhamAH bAra barasaha viyoga tu // tara viNa pAmI duHkha khAriza tu // 10 / / nArada vayaNa suNI karI tu bhamA0 rAma mani havo AnaMda tu / mAtA milavA kArariMga tu mamA0 cAsyu e dazaratha naMda tu / / 11 / / nava koDI toraMgamA tu bhamA0 pAyadala koDi paMcAsa tu / ratha lakSa bayAlIsa tu bhamA0 gaja tetalA muNa rAsa tu / / 12 // sola sahasa mugaTa baMdha tu bhamA0 seva kari rAma pAma tu / lancha taraNI saMkhyA nahIM tu bhamA0 vibhISaNa prAgista mAitu / / 13 / / panara dina paMca rala tu bhamA0 megha rUpe kIu varSA tu / / ajoyA nayara bhalo tu bhamA0 bhANpo amarAvatI bhAva tu // 14 // bArahavIM DhAla bhAsa ranAdevanI rAma lakSmaNa kA ayodhyA pradeza amarAvatI jima jANi tu, prajoyA nayara kIue /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara toraNa mukhaha maMzAraNa su, INI parijaya lIue / sahIya samANIma cAli tu, motiya thAli bharIe / / 1 // rAma lakSamaNa badhAvi tu. mana mAhi bhAva parIe / bAji iMdubhi nAva tu, sAda sohAnAe / madana bherIya jhaNakAra tu, Dhola nIsAraNa paNA || 2 / / musama barasiya prakAsa tu paMca zabada naapie| malapata mayagala kubhi tu, jharaI sugaMdha mada e // 3 / / isI pari prAdhmA zrIrAma tu, puSpaka vimAna visI ra / sohi indra jima jAriNa tu, sItA indrANI jisI e / / 4 53 mana paNe bahI bATa joi tu, jananIya rAma saraNI e / bharata satrudhana bIra tu, senA malI prati ghaNI e|| 5 // haya gaya ratha siNagAra tu, pAyaka prati balI e / behU baMdhava savicAra tu. vAlyA niramasA e / / 6 / / mahAjana sayala vicAra tu, nAnA vidhi bheTa lIpIe / rayaNa maNi motI Adi tu, ApaNI bhApaNI ridhi e / / 71 isI parimalyU bahaloka , kalirada kari paNa e| rAma sAhA mAte jAi tu, pAra nahI teha laNu e / / 8 / / gagana maMDala thakA joi tu, rAma svAmI niramalA e / / bharata sadhana hoha tu, baMdhava suha jalA e // 6 // mAnakI pUchi zrI rAma tu, sAhya mAvi mAhAjana e / devara deSu svAmi su, bharata sadhana e / / 10 / / rAma bhaNi suzu nAri tu, pelu' bharata kahI e| gayavara upari baiTu tu, mukuTa jhalaki sahI e / / 11 / / haya vari.asavAra vIra tu, pelo deSu satrudhana e| jAnakI jo mani raMgIta, devara dhanu dhana e / / 12 / samIpa pAvyA sabe jANi du, rAma svAmI niramalA e / utarayA vimAna thA sAra tu, bhUmi prAyA suhajalA e // 13 // rAma lakSamaNa dIThA sAra tu, garUr3a dhanA lahalahie / bharata satrudhana bIra tu, sajana sugagahie / / 14 / /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa bAhu chADyA taba jANi tu bhUmi cAli prati bagAe / mugaTa utArIya baMdha tu, page lAgA rAmataso e / / 15 / / rAma lakSamaNa eh vIra tu bharata satrudhana e / AliMgana havo savicAra tu, pachi bheTacA mahAjana e / / 16 / / ti ho jaya jayakAra tu, megha kanake bUThA e Aja sudhana dina caMga tu, hari pari baMdhava susAra su mAyane paga sira nAmi tu malIyA prati bahu rUpa tu aMgada sugrIva hanamaMta su. vibhISaNa bharaNa prati caMga tu, bharati tapa lIue / rAja riddha satre rAma kA rAjyAbhiSeka rAma deva zrahma tuThAe // / 17 / / dhajodhyA praveza kIu e / rAmadeva jasa lIyo vicAri mani ralI e / nala nIla mahAbalI e / / 16 / / / / 18 / / tu murgAti hi mana kIu e // 20 // rAjapATa deu sAratu, sayala dharA tara e / rAmasvAmI ni kAji tu, mahocchada karu yaNo e / / 21 / / vibhISaNa taraNI suNI vANi tu bhUpa haraSa gharI e / kalasa kanaka ta jAgi tu, tIratha ne nIre bharIe / / 22 / / paMca ratana tara cukatu, pUrIDa mani ralI e / raNa maNimayathApi tu. siMghAsa tihAM balI e / / 23 / / tihAM rAma sItA visADi tu jaya jayakAra karI e / Adi pUrIyA dhUpa tu kalasa ta kari gharI e / / 24 / / dhavala maMgala gItaM nAca tu vIi kara sAlIyAM e / maho aba sahita te kuMbha tu rAga zira hAlI e / / 25 / / sayala prathvI to svAma tu, rAmacandra niramalo e / yuvarAja pada ba~ku sAra tu, lakSamaNa pratibalo e / / 26 / / laMkA nagara ko svAsa tu vibhISaNa thApiyo e // 27 // karaNa kuMDala haNamaMta tu, nala nIsa viSapurI e / satrudhana baMdhava se sAra tu dakSa mathurAM bhIe / / 28 / / je yathA yogya hotA bhUpa tu te tihAM thApIyA e / iNI pari kari rAma rAna tu, bahu jasa yApIyA e / / 26 / / 155
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 kavi prazasti bhAcArya somakoti evaM brahma yazodhara graha nidhi kari dayA dharma tu dAna deya mani ralIe / tribhuvana mAha jayakAra tu, jasa boli sahajalIe / / 30 / sola dhanuSa tasa deha tu. UMcA rAmadeva kahI e / satara sahala vRSa prAyu tu, teha paramAraNa kahI e / / 31 / / etalA mArgaha savicAra tu zrIrAma prati balI e / yAra padAratha sAra su. sAdhyA niramalA e / / 32 / / e rAmAyaNa graMtha tu ehUnu pAra nahIM e / hUM mAnava mati hIrA tu, saMkhepi gIta kahIM e / / 33 / / vidvAMsa je nara hoi tu, vistAra ne Rri e / e rAsa bhAsa suvitu, mujha para dayA dharu e / / 24 / / akSara mAtra hubi tu pada chaMda gA cUka e / sarasiti sAmiNa devi tu, aparAdha mukta mUka e / / 35 / / zrI brahmacAra jikhadAsa tu parasAda teha to e 1 manatiphala hoi tu, bolIi kisyu ghaNu e / / 36 / / guNakIrati kRta rAsa tu vistAra mani rakhI e / bAI zrI jJAnadAsa tu puNyamatI nimmalI e / / 37 / / gAvauralI raMgi rAsa tu, pAvau tu, pAvau riddhi vRddhie / manavAMchita phala hoi tu saMpaji nava nidhie / / 38 / / iti zrI rAmasItArAsa samAptaH // gaTakA --- pRSTha saMkhyA 65 se 61
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTAraka yazaHkoti bhaTTAraka yamakIrti nAma ke kitane hI bhaTTAraka evaM vidvAn ho gaye haiM jinakA varNana vibhinna grantha prazastiyoM meM milatA hai| inameM se kucha bhaTTArakoM kA paricaya nimna prakAra hai (1) prathama yaza kIti kASThA saMgha mAthura gaccha ke puSkara gaNa zAkhA ke bhaTTAraka the jo apane yuga ke zreSThatama sAhityakAra, kAThina tapasvI, prAcIna evaM jIrNa zINaM mathoM ke uddhAraka evaM kathA sAhitya ke marmajJa vidvAn the / ve bhaTTAraka guNakIrti ke ziSya the / apabhraMza ke mahAna vettA paM raina jaise usake ziSya the / jinhoMne unakI vidvattA, sapasyA, lejasvitA evaM anya guNoM kA bahuta hI sundara varNana kiyA hai| unake anusAra ve prAgama granthoM ke artha ke liye sAgara ke samAna, RSIzvaroM ke gaccha : vijaya kI bhI sundara, minIkA, jAna mandira evaM kSamAgue se suzobhita the / / mahAkavi siMha ne apane pajjuNNacariDa meM unheM saMyama vivekanilava, vivudha-kula ladhutilaka, bhaTTAraka bhrAtA rahA hai / yaza koni dvArA praNIta cAra racanAeM upalabdha hotI hai jinake nAma pANDava purANa, harivaMza purANa, jiNarattikahA evaM raviSayakahA hai| pANDavapurANa kA racanA kAla saM. 1467 evaM harivaMza purANa kA saM. 1500 hai / yaza kIti apabhraza ke mahAna vettA ke sAtha-sAtha anyoM kI pratilipiyAM bhI karate the / rAjasthAna ke zAstra bhaNDAroM meM unake dvArA lipibaddha kitanI hI pANDulipiyA milatI hai| dUsare bhaTTAraka yaza kIti bhaTTAraka somadeya kI paramparA meM hone vAle pramukha bhaTTAraka the, ve apane Apako muni pada se mambodhita karate the| inakA vistRta varNana prAge kiyA jaavegaa| tIsare bhaTTAraka rAmakotti ke paziSya evaM vimalakIti ke ziSya yazakItti he| ye bhI apane prApako muni likhate the| inhoMne jagatsundarI prayogamAlA nAmaka Ayurveda graMtha kI racanA kI thii| prAkRta bhASA meM nibaddha bhAyurveda viSaya kI eka mAtra kRti hai jisakI eka pANDulipi jayapura ke zAstra bhaNDAra meM saMgrahIta hai / 1. dekhiye rahadhU sAhitya kA AlocanAtma kA itihAsa-DA. rAnArAma jaina -pRNDa 74-75,
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakIti evaM brahma yazodhara cauthe yazaHkIti nAgaura gAdI para bhaTTAraka hue| jinakA saMvat 1672 kI phAlguna zuklA paMcamI ko revAsA nagara meM bhaTTAraka pada para paTTAbhiSeka huA thaa| eka bhaTTAraka paTTAvalI meM inakA paricaya nimna prakAra diyA huA hai 158 2 "saMvat 1979 mAguna suTTI yaH koTi jI grahasthana dIkSA varSa 40 paTTa varSa 17 mAsa 1 divasa = antara divasa 2 sarva varSa 67 jAti paTanI paTTa revAsA 1 revAsA nagara ke AdinAtha jina mandira meM eka zilAlekha ke anusAra yazaH kIrti ke upadeza se rAyasAla ke mukhya maMtrI devIdAsa ke do putra jIta evaM nathamala ne mandira kA nirmANa karavAyA thA / unake pramukha ziSya rUpA evaM DUMgarasI ne dharmaparIkSA kI eka prati gueracandra ko bheMTa dene ke liye likhavAyI thI tathA revAsA ke paMcoM ke unheM eka siMhAsana bheMTa kiyA thA / pAMcaveM yazaH bholi ne saMvat 1817 meM hindI meM hanunacaritra kI racanA kI thI jisakI eka pANDulipi DUMgarapura (rAjasthAna) ke koTaDiyoM ke mandira ke zAstra bhaNDAra meM saMgrahIta hai| chaThe yazaHkIti bhaTTAraka sakalakIti kI paramparA meM bha. rAmakIti ke ziSya hue jinhoMne dhuleva meM saM. 1875 meM cArudatta zrISTino rAsa kI racanA samApta kI thii| isake eka pAMDulipi di. jaina saMbhavanAtha mandira udayapura meM saMgrahIta hai / inakA bhaTTAraka kAla saMvat 1063 se prArambha hotA hai / bhaTTArakoM ke pratirikta aura bhI yazaHkIti ho yazaHkIti 15-16 vIM zatAbdi ke vijJAna the / vAle naTTAraka the jo bha somakIti ke uttaravartI bhaTTAraka pada para abhiSikta huye the / brahma yazodhara ne paI meM inheM apane guru ke rUpa meM smaraNa kiyA hai| 2 yaza kIrti kA samaya 1500 se 1560 taka kA mAnA jA sakatA hai / saMvat 1585 meM jaba brahma yazodhara ne balibhadra cupaI kI racanA kI thI usa samaya unake pazcAt bha. vijayasena aura ho cuke the / yadi eka bhaTTAraka kA kAla 25 varSa kA bhI mAna liyA jAve to isa hisAba se saMvat 1560 hI ThIka baiThatA haiM / ukta yazaHkItti nAma bAle makate hai | hamAre caritra nAyaka be rAmaseta kI paramparA meM hone the tathA somakIti ke pazcAt neminAthagIta meM evaM balibhadra 1. rAjasthAna ke jaina zAstra bhaNDAroM ko graMtha sUcI paMcama bhAga pRSTha saM. 416. 2 zrI yasako ti supasAuli brahma yazodhara bhaNisAra neminAtha gIta / AA
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTAraka yazakIti sAhitya sevA ... bhaTTAraka yaHkIti kI abhI taka koI bar3I racanA nahIM mila sakI hai / kevala 2 pada, yogI vANI evaM caumIsa tIrthaGkara bhAvanA milI hai| jo laghu racanAyeM hai| do pada upadezAtmaka hai jinameM manuSya bhara meM pracche kArya karane ke liye kahA gayA hai| gaDha, maTha, mandira, ghorA hAthI koI bhI sAtha jAne vAle nahIM hai / kevala dharma hI sAtha jAne vAlA hai| dono hI pada bhASA evaM bhAva kI dRSTi se acche pada hai / / yogI vANI meM jJAna evaM dhyAna meM rahane vAle yogiyoM ke caraNoM kI vaMdanA karane ko kahA gayA hai| yaza kItti ne kahA hai ki jo zuddha dhyAna ko dhAraNa karatA hai usI yogI ke caraNoM kI vandanA karanI cAhiye / yogI vANI meM mAge kahA gayA hai ki krodha, lobha mAyA aura mAna ina sabhI ko apane Apa se dura haTA tathA asa evaM sthAvara jIvoM kI rakSA kara. kAvA se prema mata kara tathA patIpaha sahane ke Dara se bAritra ko mata chor3a yahI yogiyoM ko nANI kA sAra hai| yogI saMyamI evaM saMtoSI hote haiM alpa mAhArI evaM alpa nidrA lene vAle hote haiM / yogiyoM kI pahacAna yogI do kara sakate haiN| isa prakAra kI na hone para bhI gUr3ha artha ko liye huye haiM / caubIsa tIrthakara bhAvanA meM caubIya tIrthaGkA gaNAnanAda hai| tathA anta meM kahA gayA hai ki jo nara nArI bhAva pUrvaka inakA sAdhAra karegA guNAnuvAda yAvegA yahI bhada se pAra hogaa| isa prakAra yaza kIti apane samaya ke asTra kavi the tathA apane bhaktoM ko zubha kArya karane kI preraNA diyA karate the / yaza kIti bhaTTAraka hote hA. bhI apane pApako muni nikhA karate the isase yaha anumAna lagAyA jA sakatA hai ki ve saMbhayana: nagna rahate hoN| somakIrti bhI apane Apako prAcArya likhanA adhika pasanda karate the isaliye yazakIti ne apane guru se mAge na bar3a kara muni likhane meM maMtoSa dhAraNa kara liyaa| rAga sabApha taDaki khAgi jima he tti| aMjali udaka jima mAiTi / I. zrI rAmasena anukrami huzA, yamakIrati guru jaagi| zrI vijayasena padi dhAgiyA, mahimA mera mamANa || 1-6 // sAsa ziSya ima uccari brahma yazodhara beha / balibhada cupaI
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIrti evaM brahma yazobara prathira dhana yovana nahI koe kerA / kAI lAI jIvaDA kari phokaTa pherA // 1 // gaDha maTha maMdira pojhare haathii| aMtakAla koI nAvi re sAthI / adhi / / 2 / / mAnava achi prati re dohelu / kara eka dharma jima pAmi sohelU / asthi / / 3 / / graha nizi hIDikAi hA hA hU tu / / mAyA re jAla kAdava mAhi tU / prAya / / 4 / / kAyA re kuTaMba sahU bhAta jaannii| paMci re iMdrI mana vi kare praalii| prathi / / 5 / / sIpa sRNu saha ehachi saarii| zrI masa.re kIrati guru kahi re vicaarii| yathi // 6 // mayaNa moha mAyA madi mAtu tu upari ramaNo raMgi rAtu / re lakSmI phArariNa hIdi ghAtu / jIva jANesa paribhava jAtu / kAyA kAramIe ghaTa kAcu / jIva kari eka jina dharma sAcu re / / kAyA kA // 1 // prati jhAla jAe sIva nAm / maAI viSayAce rasa lAgu' lakSa curAsI bhamI mamI bhAga / AtA kAhIle sitrAgu re // kApA kA / / 2 / / putra paridhAra athira savi jaannii| ajIya koI navi jaagi| zrI yazakIrati muniyara ima boni / bhacItadhyA doracAgi re / / kAyA ko / / 3 / /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTAraka yazakItti yogI bAgI vibhunI dhyAna naMgoTA paMca mahAvata pAli 1 moTA tasa yogI ce pAya praNamIji / suddha cidra panu dhyAna dharIji, tasa yogI ce pAya praNamIji / / 1 / / Agama sIgI daha dizi kathA jinamAraga prakAzi re paMthA tasa yogI0 // 2 // troSa lobha mada machara TAli, thAvara trasa jIva SaTa kAya pAli tasa yogIH / / 3 // kAyA yogiNa gu mAyA na mAMTi, parISaha mui cAritra na chADi ___ tasa yogI0 // 4 // saMyama saMtoSa kAne mudrA, alpa AhArani alpachi nidrA tasa yogii|||| yogIyateje yoga ja ANi, manamA kara idrI vasi ANi tasa yogI // 6 // zrI yasa re kIti guru yona abAriNa DAlu te ye mana mAhi pANi tasa yogI || 7 // iti yogI vAgI caubIsa tIrthakara bhAvanA zrI riSabhanAtha jina svAmi nAmi re nava nidhi maMdira pAmIi re| tIrthakara cuvIsa pUjie re svarga mokSa sukha pAmIra re / / tIrtha / / 1 / / praNam ajita jiNaMda jiriNa jotA re krogha lobha manamatha ghaNA re // tIrtha / / 2 / / bhava bhaya bhaMjana nAtha saMbhava re girUDa svAmI bheTIi re / / tIrtha / / 3 / / abhinaMdana prAnaMda pUri re sebaka jana saMpati zraNI re / / tIrtha / / 4 / /
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 prAcArya somakotti evaM brahma yazodhara mumati sadA phala deva sida mati re dAtA juga mAhi jANIi re tIrNa 1 5 // papraprabha guNa grAma japatA re 2 saMkaTa savi bari puli re / tIrtha / / 6 / / zrI supAsa mani pAsa bhavIyaraga re 2 pUri svAmI mana taNI re || tIrtha / / 6 / / candraprabha candramoti dhyAi re 2 pApa timara duri hari re / / tIrtha / / 8 / / puSpayaMta zizivana samari re 2 ATha karma dUri kari re / / tIrthaM / / 6 / / zItalanAtha suriMda zItala re 2 vANI prAtapanI gami re / / tIrtha / / 10 // zreyAMsa zrIdAtAra zrIkara re 2 svAmI bhAvi bheTIi re / / tIrya / / 11 / / vAsupUjya mani raMgi mana raMgi re 2 vAsava iMdi pUjIu re || tIrtha / / 12 / / vimalanAtha jinarAja nirmala re 2 phevala jJAna bhUSIu re || tIrtha / / 13 / / anaMtanAya anaMta anaMta re2 catuSTaya karI bhUSIu re || tIrtha / / 14 / / dharmanAtha sudharma dharama re 2 dAtA svAmI pUjIi re / / tIrthaM // 15 / / sAMtinAtha mubha zAMti nAmi re 2 zivasuna nizcala pAmI re ||tiirth / / 16 // kuMthanAtha muranAtha suravara re nAmi re dukha dAlida sahi vAmIra re ||tiirth // 17 // para svAmI jinarAja ari ripu re 2 magraNagai jiNi gAMjIu re / / tIrtha / / 1 / / mallinAtha prabhu deva sevii re 2 mokSa padAratha pAmIi re / / tIrgha / / 16 / / munisuvrata vrata dhAra suravata rai 2 mAraga svAmI dAvi re || tIthaM / / 2. 11 naminAtha sura rAi surapati re 2 tIna muvana sura bheTIi re __ | tIrtha / / 26 / / neminAtha bAla samAcAra bAla pagi 2 saMyama barI re / / tIrtha / / 22 / /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTAraka yazakItti 163 zrI pAsa lAtha jina rAu pratisaya re 2 ___ dosi mahIyala dIpata re / / tIrtha / / 23 / / zrI mahAvIra jinarAja idri re 2 meru sihara mahimA kIu re / / tIrtha // 24 // je japani nara nAri bhASi re 2 guNagAI svAmI taNA re / / te pAmi bhava pAra zrI yasakorati munivara bhgire|| 25 / / iti caubIsa tIrthakara bhAvanA
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma yazodhara brahma pazodhara 16 vI zatAbdi ke kavi the / 'bhaTTAraka somakIti ke ziSya evaM bhaTTAraka yakSAHkoli ke praziSya bha. vijana sena ko inhoMne apanA guru mAnA hai jisase yaha spaSTa hai ki inhoMne donoM kA hI zAsanakAla dekhA thaa| paura yaha bhI saMbhava hai ki inheM apane prArambhika jIvana meM 10 somakItti ke bhI pAsa rahane kA suavasara milA ho kyoMki kucha padoM meM inhoMne somakIti bhaTrAraka ko bhI apane guru ke rUpa meM smaraNa kiyA hai / bhaTTAraka somakItti ko paramparA ke atirikta, inhoMne bhaTTAraka malakIti kI AmnAya meM hone vAle bhaTTAraka vijayakotti kA bhI guru ke rUpa meM smaraNa kiyA hai aura apane guru kI prazaMsA meM eka gIta bhI likhA hai| isase yaha spaSTa hai ki brahma prazodhara sabhI bhaTTArakAM ke pAsa jAyA karate the aura unake ca sAloM meM baiTha kara sAhitya sAdhanA kiyA karate the| janma brahma yazodhara kA janma kahAM huA thaa| kauna inake mAtA pitA the, kitanI prAyu meM inhoMne brahmacArI pada prApta kiyA lathA kitane samaya taka ve sAhitya sAdhanA karate rahe ina praznoM kA uttara denA kaThina hai kyoMki unhoMne apanI kRniyoM meM isa sambandha meM koI prakAza nahIM ddaalaa| sAdhu banane ke pazcAt gRhasthAvasthA kA sambandha batalAnA zAstra sammata nahIM mAnA jAtA isI dRSTi meM brahma yazodhara ne bhI apanA koI paricaya nahIM diyaa| lekina apanI do racanAyoM meM racanAkAla diyA hai jinameM neminAtha gIta meM saMvat 1581 evaM balibhadra cupaI meM saMvat 1585 diyA 1. zrI rAmasena anami hamA, yasakIrati guru jANi / zrI vijana padi thApIyA, mahimA mera samAna tAsa sakhya isa uccari, brahma yazodhara jeh / / 167 / / 2. zrI somakIti guru pATa dharAdhara sola kalA jimu caMdra re / brahma yazodhara iNI pari dInavI zrI maMdha kari pANaMdUre / / 7 / / 3. zrI kASThA saMgha kula tilu re, yatI siromaNi sAra / zrI vijaya kIrati giruu gaNaghara zrI saMdha kari jayakAra // 4 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma yazodhara hai / isI taMvada 1585 meM inhoMne muTake meM kucha pAThoM kI lipi bhI kI thii| jina bhaTTArakoM kA inhoMne apanI racanAmoM meM smaraNa kiyA hai| unake AdhAra para na yazodhara kA janma saMvat 1520 ke pAsa pAma humA hogaa| inake janma sthAna ke bAre meM kucha nahIM kahA jA sakatA / kintu inhoMne apanI ravanAmoM meM basapAlapura (bAMsavAr3A) giripura (DUgarapura) evaM skaMvanagara kA ullekha kiyA hai| isase patA calatA hai ki inakA bAgaDa pradeza mukhya sthAna thA aura isaliye janma bhI isI pradeza ke kisI grAma prathayA nagara meM huA hogaa| brahma yazodhara ke pUrva bana jina dAsa ho cuke the jinhoMne rAjasthAnI meM vizAla sAhitya kI sarjanA karake sabako cakita kara diyA thA / dra0 yazodhara bhI unhIM ke pada cihnoM para calane vAle sAdhu the / yahI kAraNa hai ki unhoMne jIvana ke pantima kSaNa taka sAhitya devatA ko apane Apako samarpita rakhA / zikSA ahma yazodhara ne sarva samama zomIra ke pAsa jA pazcAt ma: yaza kItti ke pAsa zikSA prApta kI thii| saMskRta evaM rAjasthAnI bhASA para aghikAra prApna yA / sarva prathama inhoMne granthoM kI pratilipi karane kA kArya prArambha kiyA / inakI lipi bahuta sundara dhii| choTe evaM gola yAkAra vAle akSara likhanA inheM bahuta priya thA / inake svayaM ke dvArA likhe haye guTake meM pAThoM kA saMgraha milatA hai jaise ina. prakSara vaisA hI inakA nirmala stabhAva thA / vihAra kavivara 10 yazodhara adhikAMza samaya bhadvArakoM ke mAtha rahate the yA phira unakI gAdI meM raha kara pradhyavana evaM lekhana kiyA karate the / svatantra rUpa meM vidyAra nahIM hotA thA vaise inakA adhikAMza samaya sAhitya nirmAgA meM vyatIta hotA thaa| racanAyeM kavi ko aba taka nimna racanAyeM upalabdha ho curI hai / 1. neminAya gIta-(racanA kAla saM0 1581) 1. saMvata panara ekAsIi jI vasapAla pura sAra / neminAtha gIta 2. giripura svAmIya maMDaNu zrI saMdha pUravi pAsa re / / mallinAthagIta 3. sabata panara paccAsIha skava nayara majhAri bhaNi prajita jinapara taNi, e guNa gAyA sAra / / 182 balibhadra cupaI
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara 2. balibhadra cupaI (racanA saM0 1585) 3. vijayItti gIta 4. vAsupUjya gIta 5. vairAgya gIta 6. neminAtha gIta 7. 8. mallinAtha gIta 9. pada saMkhyA 18 upha rapanAmoM kA saMkSipta paricaya nimna prakAra hai-- 2. miAtha nIla kaSi kI saMvatollekha vAlI do racanAmoM meM se neminAtha gIta prathama racanA hai jisakA racanA kAla saM0 1581 hai| racanA sthAna basapAlapura (bAMsavADA) hai / prastuta gIta meM 28 antare haiM jinameM 22 veM tIrthakara neminAtha kI eka jhalaka mAtra prastuta kI gayI hai| gIta meM rAjula neminAtha ko sambodhita karake apanI bedanA vyakta karatI haiM aura jaba samajhAne para bhI nemi vApisa nahIM lauTate haiM to svayaM bhI dIkSA le letI haiN| nemikumAra bhaDa sacirayA jI aluggA sahira majhAri / paMca mahAvrata AdarathA jI, rAlyu savi sirAgAra / he rAjila mama kari moha prayAraNa moha hui parama nIhAraNa re rAjola / prastuta kRti ko apUrNa prati guTajhe meM saMgrahIta hai| kevala antima kucha padya upalabdha hote haiM / 27 vA padya nimna prakAra hai brahma yazodhara ima kahi jI bhaesi je nara nAri / svarga tayAM susna bhogavI jI lahisi mugati yAra | ho svaamii| 2. balibhadra caupaI--yaha kavi kI aba taka upalabdha racanAnoM meM sabase rahI / racanA hai / isameM 186 padya haiM jo vibhinna DhAla, dUhA evaM caupaI Adi chandoM meM vibhakta hai / kabi ne ise sambat 1585 meM skandha nagara ke ajitanAtha ke mandira meM sampUrNa kiyA thaa| 1. saMvata panara pacyAsoI, skandha nagara mabhAri / bhavariNa majita jinavara taNI, e guNa mAyA sAri / / 188 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma yazodhara 167 racanA meM zrIkRSNa jI ke bhAI balibhadra ke paritra kA varNana hai / kathA kA saMkSipta sAra nimna prakAra hai dvArikA para thIkRSNajI kA rAjya thA / balibhaTa unake bar3e bhAI the| eka bAra 22 veM tIrthakara minAtha kA ughara vihAra humA | nagarI ke naranAriyoM ke nAtha ve donoM bhI darzanArtha padhAre / balibhadra ne neminAtha se jaba dvArikA ke bhaviSya ke bAre meM pUchA to unhoMne 12 varSa bAda dvIpAyana RSi dvArA dvArikA dahana kI bhavivyavANo kI 1 12 varSa bAda aisA hI humA / zrIkRSNa evaM balarAma donoM jaMgala meM cale gaye aura jaba zrIkRSNA jI so rahe the to jaradakumAra ne hariNa ke dhAma meM ina para bAraNa kalA diyA jisase vahIM unakI mRtyu ho gaI / jaradakumAra ko jaba vastusthiti kA patA lagA to vaha bahuta pachatAye lekina phira kyA honA thaa| balibhadra zrIkRSNa jI ko akelA chor3akara pAnI lene gaye the, vApisa pAne para jaba unheM mAlUma hunA to 4 bar3e zokAkula hue evaM rone lage aura moha se chaha mAsa taka apane bhAI ko mAmAtIra ko nae yUko samAna meM eka mami ne jaba unheM saMmAra kI prasAratA batalAI to unheM bhI vaigagya ho gayA aura anta meM tapasyA karate hA nirbAgA prApta kiyaa| caupaI kI sampUrNa kathA jaina purANoM ke mAdhAra para nibaddha hai| caupaI prArambha karane ke pUrva sarva prathama kavi ne apanI laghutA pragaTa karate hue liyA hai ki na to use vyAkaragya evaM chaMda kA bodha hai aura na ucita rUpa se akSara jJAna hI hai / gIta evaM kavitta kucha mAte nahIM hai lekina vaha jo kucha likha rahA hai vaha saba guru ke AzIrvAda kA phala hai. - na lahUM vyAkaraNa na laha chanda, na lahu akSara na laha biMda 1 hU~ mUrakha mAnava mati nahIM, gIta kavitta navi jANu kAhI / / 2 / / bohA suraja Ugya tama hari, jima jalahara buSTi tApa / guru bamaNe puNya pAmITha, maDi bhatraMtara pApa ||4| murakha pariNa je mati lahi, kari kavi patisAra / bahma yazodhara ima kahi, te sahi guru upagAra / / 6 / / usa samaya dvArikA vaibhava pUrNa nagarI thii| isakA vistAra 12 yojana pramANa thA / vahAM sAna se teraha maMjila ke mahala the| bar3e-bar3e karor3apati seTha vahAM nivAsa karate the| zrIkRSNa jI yAcakoM ko dAna dene meM harSita hote the, mabhimAna nahIM
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ TE, AcArya somakIta evaM brahma yazodhara karase the / vahAM cAroM ora bIra evaM yoddhA dikhalAI dete the / sajjanoM ke atirikSa durjanoM kA to vahAM nAma bhI nahIM thaa| kavi ne dvArikA kA varNana nimna prakAra kiyA hainagara dvArikA deza mabhAra, jANe indrapurI avatAra / bAra omaraNa te phiratuvasi, te dekhI jana mana ulasi / / 11 / / nava khaNa tera kharaNA prAsAda, Taha aMNi sama lAgu bAda / koTIdhaja tihAM kahIi ghaggA, ratla hema hIre nahIM marA / / 12 / / yAcaka janani dei dAna, na hIyaSTi haraSa nahIM abhimAna / sUra subhaTa eka dIsi ghaNA, sajjana loka nahI durjaNA / / 13 / / jiNa bhavane dhaja vaDa bharahari, zikhara svarga suvAtaja kari / hema mUrapti pokI parimApapa, eke ratna amU lika jANa || 14|| dvArikA nagarI ke rAjA the zrIkRSNa jI jo pUgiAmA ke candramA ke samAna mandara the 1 be chappana karor3a yAdavoM ke pradhipati the| inhIM ke bar3e bhAI the balibhad / sthaNaM ke samAna jinakA zarIra thaa| jo hAthI rUpI zanoM ke lie siMha the tathA hala jinakA Ayudha thaa| revatI canako paTarAnI thI / bar3e-bar3e vIra yoddhA unake sevaka the| ve guNoM ke bhaNDAra tathA satyavratI evaM nirmala-caritra ke dhAraNa karane vAle the dUhA tasa baMdhava ati rUyaDa rohiNa jehanI mAta / balibhadra nAmi jAgayo, vasudeva te hanu tAta ||2|| kanaka varaNaM sohi jisu, satya zIla tanuvAsa / hemaghAra ghara si mA, IharaNa pUri prAsa / / 26 // prarIyA mada gaja kezarI, hala prAyudha kansiAra / sudRDa subhaTa se vi sadA, giruu guNaha maMDAra | // 30 // gaTarANI tasa revatI, sIla siromaNi deha / dharma dhurA jhAli sadA, pati avihada naha // 31 // una dinoM neminAtha kA bihAra bhI upara hI huaa| dvArikA kI prajA ne neminAtha kA svAgata kiyaa| bhagavAna zrIkRSNA, balabhadra prAdi sabhI unakI vaMdanA ke lie unakI sabhAgRha meM pahuMce / balabhadra ne jaba dvArikA nagarI ke bAre meM prazna pUchA to neminAtha ne usakA nimna zAndoM meM uttara diyA--
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma yazodhara 166 dahA-sArI vANI saMbhalI, boli nemi rasAla / pUrava bhavi akSara lakhA, ne kima thAha pAla 171 // cupa-dvIpAyana munivara je sAra, te karasi nagI saMdhAra / madya mAMDa je nAmi kahI, teha thakI valI balasi sahI / / 72 / / poraloka sanada lisi, ve maMtrama nIlasu tisi / tamaha sahodara jarA kumAra, te hani hAthi mari morAra ||73 / / bAra barasa pUri je tali, e kAraNa hosi te sali / jiNavara vANI amIya samAna, suraNIya kumara taba bAlyu gani !|74|| bAraha varSa pazcAta vahI samaya pAyA / kucha yAdavakumAra apeya padArtha pIne se unmatta ho gae / ve nAnA prakAra kI kriyAyeM karane lge| dvIpAyana muni ko jo bana meM tapasyA kara rahe the unheM dekhakara ve ciTAne lge| tiNi avasari te pIdhU nIra, vikala rUpa te thamA shiir| se paravata thA pAchAvali, eki visi eka dharaNI DhAla / / 2 / / eka nAci eka gAi gIta, eka roi eka haraSi citta / eka nAsi eka uDali ghari, eka sui eka krIDA kari ||3|| iNi pari nagarI prAvi jisi, vipAyana muni dI tisi / kopa karIni tASTi tAma, dera gAlavalI lei nAma ||4|| hIpAyana RSi ke sApa se dvArikA jalane lagI aura zrIkRSNAjI eka balarAma apanI rakSA kA koI anya upAya na dekhakara vana kI pora cale gaye 1 vana meM zrIkRSNa kI pyAsa bujhAne ke lie balibhadra jala lene cale gaye / pIche se jarada kumAra ne sote huye zrIkRSNa ko hariga samajha kara vAraNa mAra diyaa| lekina jaba jaradakumAra ko mAlUma hunA to ve pazcAtApa kI agni se jalane lage / bhagavAna zrIkRSNa ne unheM kucha nahIM kahA aura kau kI viDambanA se kauna baca sakatA hai yahI kahakara dhairya dhAraNa karane ko kahA-- kAhi kRSNa muNi jarAkumAra, mUDa pariNa mama boli gamAra / saMsAra taNI gati viSamI hoi, hoyaDA mAhi vicArI jo 1!112 / / karami rAmacanda vanigaDa, kami sItA haraNaja bhau / pharami rAvaNa rAja jaTilI, karami leka vibhISaNa phalI // 113 / /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 prAcAyaMsomakIrti evaM brahma yazodhara haracanda rAjA sAhasa dhIra, karami aghami ghari prANyu nIra / karami nasa nara cUkU rAja, damayantI bani kIcI tyAja / 114 / / inane meM vahIM para balibhadra mA gaye aura zrI kRSNa jI ko sotA huA jAnakara jagAne lage / lekina ve taba taka prANahIna ho cuke the / yaha jAnakara balibhadra rone laye tayA aneka sambodhanoM se apanA duHva prakaTa karane lage / kavi ne isakA bahuta hI mArmika zabdoM meM varNana kiyA hai| jala viNa kima rahi mAchalu, tima tujha viSNu baMdha / virIi vanajiu sAsIu, sAlyA asalA re saMgha // 130 / / yadyapi racanA meM mukhyataH cupaI evaM dohA chanda hai lekina bastu baMdha chanda, evaM do DhAloM kA bhI prayoga huA hai| trasa kavi ko dohA eva caupaI chanda meM kAvya racanA meM abhyasta thA / 16 vIM zatAbdi meM dohA evaM dhaupaI donoM hI chanda pratyadhika lokapriya ho cuke the tathA pAThaka bhI inhIM chandoM ko pasanda karate the| bhASA balibhadra cupaI rAjasthAnI bhASA kI kRti hai / yadyapi kavi kA gujarAta se prAdhika sambandha thA lekina rAjasthAnI bhASA se use adhika lagAva thA / phUlyA (42) rayaNa (ratna) siMghAsaNa (siMhAsana) 36, zrAbbA (prAyA 48) mAnathaMbha (mAnasthaMbha 56) khaMcyU (seMcA 106) jAgyu (jaganA 126) jaise zabdoM ko bahulatA se dekhA jA sakatA haiM 1 balibhadra cupaI ke kucha varNana to bahuta hI acche hue haiM / bhagavAna neminAtha kA samavasaraNa kyA pAyA mAnoM cAroM ora dhana dhAnya, hariyAlI, saghana vRkSa, basaMta jaisI bahAra hI mA gayI isI kA eka barNana kavi ke zabdoM meM dekhiye phUlyA vRkSa phalI dharaNa latA aneka rUpa paMkhI sevatA / ThAmi ThAmi koila gahi gahi, madhu pallatra ketaki mahi mahi / 14 / / jiNavara mahimA na lahuM pAra, ratu choDI taru phalIyA sAra / mAgyA metra te varasi sadA, durbhAkhya bAta na soyaNe kadA // 43 / / jana darzana meM karma siddhAnta para gahana vivecana milatA hai| kavi ne bhI kamoM kI bhASA kA sodAharaNa varNana karake karmoM ke prabhAva kI puSTi kI hai| isI para AdhArita eka pATha dekhiye
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma yazodhara karami Rddhi vRdhi pAmi bahU eke niraghana kami sahUM kami kari te nizzi hoI kATama kAraNa navi chUTI koi / / 113 // hara caMda rAjA sAhasa dhari, kami praghama pari prayunIra / karama nala nara cakU rAja, damayaMtI bani kodhI tyAja / / 11 / / lekina dharma kI mahimA kama nahIM hai| jisane bhI dharma ko jIvana ma utArA usI kA jIvana saphala ho gyaa| balibhadra cupaI meM kavi ne dharma ke mahAtmya kA varNana karate hue likhA hai-- dharami dhana baha saMpaji, rAjA rayaNa bhaMDAra / dharami jasa mahIyala phiri, uttama kula pravatAra / / 182 / / gharami mana pInyu phali, dUra dezaMtara jeha / hA gaja nAma parata yA kAla . 1831 dharama nara mahimA haha, parami lahIi zAna / gharami sura sevA kari, dhami dIji dAna / / 1 / / dharma taNA gaNa bahU achi, te bolyA kima jaae| cugi ru TAlasi, jo dhuri dharma dayAla // 185 / / 3. vijayakotti gIta vijaya kIni bhaTTAraka the tathA bhaTTAraka jJAnabhUvaraNa ke ziSya evaM bhaTTAraka zubhacandra ke guru the / ye bhaTTAraka sakalakIti kI paramparA ke mAdhu the| unake mahAna dhyaktihava ke kAraNa paravartI kitane hI bhaTTArakoM evaM kaviyoM ne unakI prarzasA kI hai| va0 sAmarAja ne unheM supracAraka ke rUpa meM smaraNa kiyA hai| bha. sakalabhUSaNa ne yazasvI mahAmanA, mokSa sukhAbhilASI Adi vizeSaNoM se unakI katti gAyI hai| bha0 zubhacandra bhI unheM yatirAja, puNyatti prAdi vizaSamgoM se apanI zraddhAMjali pita kI hai| bhaTTA ka devendra kItti evaM lakSmIcanda cAMdavADa ne bhI apanI kaniyoM meM bijaya kIti kA gaganuvAda kiyA hai| 1. vijayavI ttiyo 'bhavana bhaTTArakopadezinaH / jayakumAra purANa 2. bhaTTArakaH zrI vijayAdikAttimta dIyarahe dara lamdhakAttiH / mahAmanA mokSa sukhAmilApI vabhUva janAvanI prAya' pAdaH / upadeza ralamAlA 3. vijayakIti tasa paTadhArI, pragaTayA pUraNa mukhakAra re / pradyumna pradandha 4. tina paTa vijayIni javaMta, guru anyamati paravata samAna / zregika caritra
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara bra yazodhara ne bhI bha. vijayakIti kI prazaMsA meM eka pUrA gIta likhA hai / jisase patA calatA hai ki unakI vijaya kItti ke prabhAvaka jIvana meM pUrNa zraddhA thii| yazodhara ne likhA hai ki bacapana meM hI mijapa kItti ne saMpama dhAraNa kara liyA tathA samalakItti kI vANI ko suna kara prasannatA se bhara gaye the / saMmAra ko saMsAra jAmakara paMca mahAdata svIkAra kiye nayA vizvasena muni ke pAsa Akara dIkSA le lii| ve bAIsa pariSahoM ke sahane lage / vijAti kI jAna lIsA ghA! vijayakatti ke prabhAva ke sAmane aneka rAjA mahArAjA nata mastaka the jisameM mAlavA, mevAr3a, gujarAta, saurASTra evaM siMdha ke aneka rAjA the| dakSiNa meM mahArASTra, koMkaNa ke pradeza the / ve 36 lakSaNoM vAle the tathA 72 bhASAnoM ke jAnakAra the / ve kASThA saMgha ke yati ziromaNi the| pAgama veda siddhAnta vyAkaNa bhASi bhavIpaNa sAra / nATaka chaMda pramAraNa bUjhi nita api navakAra // zrI kASTasaMgha kula silu re yatI saromaNi sAra / zrI vijayakorapti giruDa gaNadhara thI saMgha kari jayakAra / / 4 / / 4 vAsupUjya gIta baMsapAla bAMsavADA) nagara meM vAsupUjya svAmI kA jina mandira thA / pra. yazodhara kI unake prati atIva zraddhA thI isIliye sabhI samAja se bAsupUjya svAmI ke darzana, pUjA evaM stavana karane ke lime prAhvAna kiyA hai| kavi ne likhA hai ki vAsupUjya svAmI ke grAge bhAva vibhora hokara aSTamakArI pUjA karane ke liye kahA hai tathA nimna prakAra pUjA karane kA phala batalAyA hai - aSTa praphArI jinavara pUja karemi re / bhAvi bhakti lakSmI sakti saMsAra terasi re / / navara baMzabAlA maMDaNa tu svAmI re bahma pazodhara prati ghaNu valivi deyo tama guNagrAma re // 12 // gIta kI rAma kAmoda dhanyAmI hai jisameM 12 padya hai / 5. vairAgya gota yaha gIta rAma dhanyAsI meM lipi baddha hai / isa gIta meM manuSya janma kI
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma yazodhara durlabhatA kA varNana karate hue vibhinna prakAra ke pApoM se bacane ke liye preraNA dI gayI hai / gIta bahuta choTA hai / 6 neminAtha gosa rAjula' nemi ke jIvana para yaha kavi kA dUsarA gIta hai / isa gIta meM rAjula neminAtha ko apane ghara bulAtI huI unakI bATa joha rahI hai / gIta choTA sA hai jisameM kevala 5 padya haiM / gIta kI prathama paMkti nimna prakAra hai--- nema jo prANu na ghare ghre| vATaDIyAM joi sivayAmA (lA) DalI re / / 7. neminAtha pIta __ yaha kavi kA neminAtha ke jIvana para tIsarA gIta hai / pahale gItoM se yaha gIta bar3A hai aura vaha 66 padyoM meM pUrNa hotA hai| isameM neminAtha ke vivAha kI ghaTanA kA pramumna varNana hai / varNana mundara, sarasa evaM pravAha yukta hai / rAjulinemi ke vivAha kI taiyyAriyAM jora zora se hone lgii| mabhI gajA mahArAjAmoM ko vivAha meM sammilita hone ke liye nimantraNa patra bheje gaye / uttara, dakSiNa, pUrva, pazcima Adi sabhI dizAmoM ke rAjAgaNa usa bArAta meM sammilita huye / ise varNana ko kavi ke zabdoM meM paDhiye: kukama patrI pAThavI re, nutra prAvi pratisAra / dakSiNa marahA gAlavI re, kukaraNa kannaDa rAu / / 2 / / gUjara maMTala soraThIyAre, sindhu sabAla deza / gopAcala nu rAjAure, nIlo prAdi naresa / / 23 // malavArI mAruyADanA re. bura sAraNI savi Isa / bAga-bI udala majakarI re, lADa gauDamAghIsa // 24 // kavi ne ukta padyoM meM dillI ko 'DhIlI' likhA hai| 12 vIM zatAbdI ke prapabhraNa ke mahAkavi zrIdhara ne bhI apane pAsacarija meM dillI ko illIzabda se sambodhita kiyA thaa| vAgatiyoM ke liye vividha pala maMgAye gaye tathA aneka pakavAna evaM miThAiyA 1. vikkAmagdi supasiddha kAli, dillI paNa ghaNa kaNa bimAli / sanavAsI prAraha saragiha, parivADi parisaha pariMgarAdi 11
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ T 174 prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara banAyI gaI / kavi ne jina vyajanoM ke nAma ginAye haiM unameM adhikAMza rAjasthAnI miSThAna haiM kavi ke zabdoM meM isakA prAsvAdana kIjiye pakavAna nIji nita navAM re, mAMDI murakI kSetra / khAjA, khAjaDalI dI bharAM re phevara ghevara heva / / 25 / / motIyA lADU raMga lagA re, sevaiyA pratisAra / kAkarI pApaDa sUSIyAre, sAkari mizrita sAra / / 26 / / sAlIyA taMdula rUpaDAre, ujjala prakhaMDa apAra / prakhaMDI dhAra / / 27 / / mUMga mahorA prati bhalA re, ghRta rAjula kA saundarya avarNanIya thaa| pAMvoM ke nupura madhura zabda kara rahe the ve ese lagate the mAnoM neminAtha ko hI bulA rahe hoM / kaTi para suzobhita 'kanakatI' camaka rahI thI / aMguliyoM meM ratnajaTita aMgUThI, hAthoM meM ratnoM kI hI cUDiyAM tathA gale meM navalakha hAra suzobhita thA / kAnoM meM bhUmake laTaka rahe the / nayana kajarAre the| hIroM se jar3I huI lalATa para khar3I (boralA ) camaka rahI thii| isakI veNI daNDa utAra (upara se moTI tathA nIce se patalI ) yo ina saba mAbhUSaNoM se vaha aisI lagatI thI ki mAnoM kahIM kAmadeva ke dhanuSa ko tor3ane jA rahI ho-- pAyeya neura raNamire, ghUgharI nu ghamakAra | kaTiyaMtra sohi ruTI mekhalA re bhramaNu jhalaka sAra ||43|| ratnajar3ita rUr3I mudrakAre, kariyala cUr3ItAra / bAhi viTA rUr3A bahirakhAre, hoyaDoli navalabahAra // 44 // // koTIya ToDara rUyaDDu re zravaNe bhabaki jhAla nala viTa TIlu tapa tapi re, khITali khaTaka cAIla // 145 // cAMkIma bhari sohAmaNI re, nayale kAjala reha 1 kAmidhenu jANu toDIure, nara mana pAr3avA eha / / 46 / / hIre jar3I rUr3I rAkhar3I, veNI daMDa utAra | ma pannaga jANe pAsIure, gophaNu lahi kisAra ||47 / / nemakumAra kharaNa ke ratha meM virAjamAna the jo ratna jar3ita thA tathA jisameM hA~sanA jAti ke ghor3e jute huye the / nemikumAra ke kAnoM meM kuNDala evaM mastaka para chatra suzobhita the / ve zyAma varNa ke the tathA rAjula kI saheliyAM unakI ora saMketa karake kaha rahI thI yahI usake pati haiM ?
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma yogadhara navakhaNu ratha sovaNa mire, rayaNa maMDita suvisAla 1 hAMsalA azva jiNi jota re, laha lahadhijAya zrapAra / / 51 / / kAneva kuMDala tapatapa re, mastika chatra sohati / sAmalA varaNa sohAma jure, soi rAjila to kaMta // 52 // isa prakAra racanA meM ghaTanAoM kA zracchA varNana kiyA gayA hai / anta meM kavi ne apane guru ko smaraNa karate hue racanA kI samApti kI hai / 175 zrI manakIti sutAuti yazodhara bhalivAra caraNa na choDau svAmI talA, mujha bhayakA duHkha nivAra || 6 || asi jitesara sabhila, pravatAra nava nidhi tasa ghari upaji re, te tarasi re saMsAra || 66 / / bhASA - gIta kI bhASA rAjasthAnI hai / kucha zabdoM kA prayoga dekhiye - mAsu gAUMgA ( 1 ) kAMI karU-kyA karU (1 noktyA re nikalA (3) tahama zrahma (5) tihAM (21) najara (43) mAvA (53) torU (tumhArA) morU (merA) (50) utAvalu (13) pAThavI (22) nanda- sampUrNa gola guDI (goDI) rAga meM nibaddha hai / 5. mallinAtha gIta ke rUpa DUMgarapura sthita di. jaina mandira meM mallinAtha svAmI kI pratimA ke stavana mai prastuta gIta likhA gayA hai| isameM unake paMca kalyANakoM kI mahimA kA varNana kiyA gayA hai| gIta meM antare haiN| antima pATha nimna prakAra hai brahma yazodharanivi hRvi tahama taNudAsa re miripura svAmIya maMr3aNu zrI saMgha purAtri ghAma re // 4 // 6. pava sAhitya brahmovara ne aba taka 18 pada mila kuke haiM jo vibhinna rAga-rAganiyoM meM nibaddha hai / kavi ne adhikAMza padoM meM nemi rAjuna kA vazana kiyA hai| kahIM rAjula ko viraha-vedanA hai to kisI meM toragRha dvAra se lauTane kI ghaTanA para kSobha pragaTa kiyA gayA hai| aisA lagatA hai ki brahma yazodhara bhI bhaTTAraka ratna koni garbha kumadacandra ke samAna nemi rAjula kathAnaka se atyadhika prabhAvita the aura unake vividha rUpa pAThakoM ke sAmane rakhanA cAhate the| kucha padoM meM bhagavAna pArzvanAtha kI stuti kI gayI hai / eka pada apane guru yazaHkIti kI prazaMsA meM likhA gayA hai /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 AcArya somakIti evaM brahma yazodhara 17 vIM evaM 18 vIM zatAbdiyoM apane guru bhaTTArakoM kA guNA gAna karane kI prathA thI / ina padoM meM itihAsa ne kitane hI tathya chipe hue hote haiM / rAga savAba meM kavi meM kabIradAsa ke samAna hI apane meM saMsAra kI gahanatA para carcA kI hai tathA caurAsI lAkha yoniyoM meM yaha prANI aneka paMthoM evaM dhamoM meM bhaTakatA rahatA hai lekina use tAranahAra koI nahIM miltaa| isaliye jinadeva ho eka mAtra tAranahAra hai inhIM tathyoM para AdhArita yaha padya likhA gayA hai| pada bahuta choTA hai lekina sAragarbhita hai / isa prakAra brahma yazodhara kA sampUrNa sAhitya atyadhika mahatvapUrNa hai / ve grapane samaya ke samartha kavi the tathA samAja meM pratyadhika lokapriya the| apanI khoTI2 racanAoM ke mAdhyama se ve pAThako meM apanI kRtiyoM ke paThana-pAThana meM ruci paidA kiyA karate the / unhoMne saba se adhika nemi rAjula se sambandhita kRtiyAM likhI zrI phira cAhe ve choTI ho yA bar3I / kavi ne panA pUrA sAhitya rAjasthAnI bhASA meM likhA hai| rAjasthAnI bhASA se unheM adhika lagAva thA aura unake pAThaka bhI isI bhASA ko pasanda karate the / vAstava meM ucca zatAbdi meM hone vAle adhikAMza jaina kaviyoM ne rAjasthAnI bhASA meM apanI racanA nibaddha karane ko prAthamikatA dI thii|
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ balibhadra cupaI praNamI jinavara jinavara risaG, je nAma jugalA dharma nivAraNa : saMsAra sAgara taraNa tAraNa sArada sAmiNa balI navu sumati sAraThe vega mAgu / kUDa kubudhi savi pariharu haMsa bAharaNa tujha pAya lAgu / mAva bhakti pUjA racI sAhi guru alaNa namesa / * kara joDI kaviyaNa kahatu haladhara carita kahesa / 1 / cupaI ne lahu~ vyAkaraNa na sahu chaMda na lahuM prabhara na lahuM vida / hai mUrakha mAnava mati nahI / gIta kadita navi jANu kahIM / / 2 / / koila samari jima sahikAra / vappahIu samari jala dhAra | cakravAka ravi samari jema / guru vANI hu samaru tema / / 3 / / guru vacane akSara pAmIi / guru banane pAtika vAmoi / guru vacane mana lahIi jJAna 1 gurU vacane ghari nava nidhAna / / 4 / / dahA sUraja ugyu tama hari, jima jalahara vUThi tApa / guru thapaNe puNma pAmIra, jhasi bhavaMtara pApa / / 5 / / mUrata pariNa je mati lahi, kari kavita ati sAra / brahma yazodhara isa kAhi te sAhi guru upagAra / / 6 // so e guru vANI mani dharI, kavIyapani prAdhAra / rAsa kaha ralIyAmaNU, akSara rayaNa maMDAra / / 7 / / cupaI avanIya jaMbUdIpa vakhANa / bharaha khyetra tasa bhittara jAgi /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara soraTha deza apUrava kahI, pravara deza koi Upama nahIM / / 8 / / nayara apUrava dIsi ghaNA, kaMdhaNa rayaNa tazI nahI maNA / vani vani vRkSa taNu nahIM pAra, rAyaNa pUga pani sahakAra / / 6 / / nAgavela khajUrI ela, dADima drAkSa maMDapa dhaNu kela / vAva sarovara kUpa prapAra, ghari ghari maMcayA sabekAra / / 10 / dvArikA nagarI varNana nagara dvArikA deza majhAri, jANe indrapurI avatAra / bAra joyaNa te phiratu vasi, te dekhI jana mana ulasi / / 11 / / nava kharaNa tera svaramA prAsAda, hadda zreNI sama lAgu vAda / koTIdhaja sihAM kahIi ghaNA, rana hema hore nahI maNA // 12 // yAcaka janani deI mAna, hIyaDi haraSa nahIM pramimAna / sura subhaTa eka dIsi ghaNA, sajjana loka nahI durjaNA // 13 / / jiraNa bhavane dhaja vaha pharihari, zidhara svarga suvAtaja kari / hemamUrati poDhI parimANa, eke ratna pramUlika jANi / / 14 // jina catyAle maMDI ghaNI, dIThiyA pathayArI bnnii| dharmavaMta loke ghaNa pUra, duHkha dAlida tihAM nAsi dUra / / 15 / / jina maMdira te pUjA kari, bhavaha taNAM pAtiga parihAra / jhAlira Dhola bhera bhara hari, vega vasa madhura sarakari // 16 // nAci khelA pravalA bAla, vA ikAMsI maruja bisAla / saraNAI rava sohi ghaNA, dhuli pApa pUrava bhava taNA // 17 // purI pASi lagi rUha prAkAra, sonA sahita kosI sasAra / ' cyAra pola toraNa saha ghar3I, mANika motI hIre jar3I // 18 / / samudra sarISI pAI jANA, abhinatrI indrapurI pariNAma / uttama loke pUrI kharI, indrAdezI dhanapati karI / / 16 / / zrIkRSNa mahimA tasa pani soI krizana nareMda, gRha gaNa mAhi jima pUnimacaMda / sabaha paravatta mera girIma, chapana koTi kula kRSna adhIza // 20 // bAla pariNa ghaDyA sura bAra, gharagha, govaddhana kari tINI vAri / govatsa rakhyA kAraNi jeNa, saMkha patra dhanu sA teza // 21 / /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ balimada cupaI 176 kAhanaDa vegi payAli gau, kamala nAli vAsiMga nAthaja / eki eki pana sahasra paMkhahI, te leI yAcyu eki ghar3I // 22 / / nAga seja bisahara jiNI naugha, datya dAraNada asura subhautha / kaMsa muSTa cANu raha kAla' soI madhasudana naMda govAla / / 23 / / dAni kalpavRkSa le kahI, varNa aThAraha poSi sahI / sUrapariNa pari jItA ghaNA, leI daNDa kISAM prApaNA / / 231 / rUpi bhayaNa taNu avatAra, sola sahasa ghAru ghagi nAri / ruSamaNi supaTarANI pATha, nayane mRga jItA vani kATha / / 24 / / rUpi syaDI sIli satI, pApa dUrakari dharami rtii| dei dAna jina pUjA saji, kRSNa rAyani aha nizi bhaji / / 2 / / sonAnI parijhalaki deha, dina dina bAdhinatra nana deha / sIha rANI suvilasI rAja, anopama avara nahIM ko maan||26|| mAtA megalachi ghari jAsa, hepArava ghaNa ghor3A lAsa / iNI pari valazi avanI bhUpa, pravara rAi nahI jAsa sarUpa |27|| balibhadra prazaMsA tasa baMdhava ati syA, rohiNa jehanI mAta / alibhadra nAmi jANyo, vasudeva tenu tAta / / 28 / / kanaka varNa sohi jisu, satya zIla tanu vAsa / hema dhAra basi sadA, IzA pUri prAsa / / 26 / / parIyaNa madagaja kezarI, hala pnAyudha kari sAra / suhaSTha subhaTa sevi sadA, girau guNaha bhaNTAra |13. || pANI tasa revatI, sIla saromariNa deha / dhamaMghurA mAli sadA, pati supravihar3a neha / / 31 / / suna sAgara jhIli sadA, jAtu na lahi kAla / ke baMdha va dharaNI pari rami, kAri prajA pratipAna / / 32 / / capaI girivara girUha zrI girinAra- samosaracA tihA nemikumAra / samavasaraNa sohi maMjhANa, racyU dhanadatte kara vaSAraNa / / 33 / /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 AcArya somakIti evaM brahma yazodhara samavakaraNa kA prabhAva vAkhila phiratA traNa prAkAra, cyAra pola sobaNa ghaNasAra / ThAmi ThAmi hIrA jhalakati, mANika rayaNa padAratha paMti // 34 // mAnarthabha ghajA pharihari, svarga samI jANe spRdA kari / teDi bhavIna ga dei mAna, etu kahIi puNya pradhAna / / 35 / / pAvyA surapati deva bahUta, kari bhakti vAsava saMyuta / rayaNa siMghAsaNa mAMDaya caMga, biThA jinavara anopama maMgi / 36 / / eke chatradhari zira heba, cusaThi cAmara kAli deva / bherI rava ghaMTA eka ghaNA, sahijI indra kari lucchaNA / / 37 / / guhiri dundubhi vaMza visAla, nAci aecharA bahu vidhi tAla / vAMi veNA eka gAvi gIta, iNI parirarija jiNavara ciMta // 3 / / gar3ha bhitarachi koThA bAra, nATa sAla vedI vara sAra / motI taraNA cuka pari gari, sacI indra jina pUjA kari / / 36 / / cid dizi cyAra sarovara bhalA, niramala nIra rami haMsalA / hATaka hIre baMdhI pAla, kamalarie kamalaNi mudhukara mAla / / 4 / / bAva catuMmukha bahu prArAma, poi nIra jina lei vizrAma | khecara suna nara krIr3A phari, mugati tazI payaDI saMcari / / 41 / / phUlyA vRkSa phalI gharaga latA, aneka rUpa paMSI sevatA / ThAmi ThAmi koila gahi gahi, madhu palava ketaki mahi mahi / / 4 / / jiNavara mahimA na lahu pAra, ratu chor3I tara phalIyA sAra / mAgyA meSa te varasi sadA, durbhaSya bAta na soyarame kadA / / 43 / / vahA gAi taNAM je yAcharU, kari vAghiNa su khel| sasaka samI sIyAlaNI, hari kunjara gati gela / / 44 / / kekI s visahara rami, nAga nakala viha neha / pravara bAta savi pariharu, jiraNavara pratisi eha // 46 // sAraMgIni siMghano bAlaka ramali karaMti / mAMjArIni hamalu pharI pharI neha dharati / / 4 / /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ balibhadra cupaI 181 cupaI eka divasa mAlI bani gau, pracarita deSI ubhu raha / phalyA vRkSa savi eki kAla, jIve vaira tayyAM duHkhajAla / / 47 / / pharI karI joSA lAgu banna, samosaraNi jina dauThA ni / prAdhyA jAzI nemikumAra, namaskarI pi jayakAra // 48 / / ruI bheTa - bhUra, la, boDIna: Na damAna | revi giri jama guru prAvIyA, sabhA sahita miva vAdhIyA / / 46 1 kRSpA rAya sasa vANI supI, haraSa badana hau nihuSaMDa ghaNI 1 grAlitoSa paMcAMga pasAu, dizi mana mukha thAI nIca rAu / / 50 / / rAi prAdeza bharI ravakIyA, chapana koDi hIyaDhi haraSIyA / bhavya jIva bhAi ghasa masi, kari pauta eka manamAhi hasi / / 51 paTa hastI pAdhari parigara , jANe airAvaNa pravatarama / ghaMTA ravanA baNa TaNakAra, vici vici ghara ghama dhama sAra / / 5 / / mastaki sohi kukuma puJja, jhari dAna te madhukara guja! yAMsi hAla nejA karihari, siNagArI rAi prAgina dhari / / 53 / / caGyu bhUpa megalanI pUTha, dei dAna mAMgata jana mUTha 1 nayara loka aMteura sAthi, dharmataraNa dhuri dIghu hAthi / / 54 / / dasarI DhAla / rAga sahI ko| samahara sajakarI kRSNa sAMca riyA, chapana kohi parivariyA / / chatratraNa zira upari dhariyA, rAhI ruSamaNI samasarIyA / / sAhelaDI jivara baMdaraNa jAi, nemitaNA muraNa gAi / sAhelaDI re jaga guru bandazA jAI / / 55 // kolativala ghaNu bAjA bAji, sasara sabada sabe lAji / gRhiranAda nIsAgA ja gAji, begA vaMsa virAji |saa |jirnn:56|| prAgali apara nAci suraMgA, cAmara DhAli ghaMgA / deiya dAna pa dhAra jima gaMgA, hIpAla hApa prabhaMgA / sAhelar3I0 // 53 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 prAcArya somakoti evaM brahma yazodhara megala upari ghaDIu ho rajA, dharai mAna mana mAhi / pravara rAya mujha samau na koI, nayaNaDe nima jina cAhiM / / sAhela || 58 / / mAnayaMbha dIThi mada bhAji laha laha dhajAya e ruuddii| pariharI kujara pAlu pAli dharaH mAna mati thoDI // sAhela 1 56 || samAcAhi haga mAmA zivAra / rayaNa siMghAsarA biThA dIThA sidhAdevI tarAu malhAra ||saahes. / / 60 // samudravijaya e avara bahu rAjA basudeva balibhadra haraSi / karIya pradakSaNa kRSNa sunamIyA nayanaDe nemi jina narakhi // sAhela / / 61 / / vastu haraSIyA yAdava yAdava manaha pAraNaMdi puruSottama pUjA ravi neminAtha palaNe niropama ala caMdana akSata karI sAra puSpa caru anopama dIpa dhUpa savi phalaghaNAM racIya pUja ghana hAtha / kara joDI kari bInatI tu balibhadra baMdhava sAtha / / 62 / / cupaI stavana kari be baMdhava sAra, jeThaca balibhadra anuja moraar| pharasaMpuTa joDI aMjulI, neminAtha sanamukha saMbhalI / / 63 // bhadhIyaraNa hRdayakamala nu sUra, jAMi duHkha tujha nAmi dUra / gharmasAgara na sohi canda, jJAna karNa iva varasi iMdu / / 64 / / tujha svAmi sevi eka ghaDI, naraga paMthi tasa bhogala jar3I / bAi vegi jima bAdala jAi, tima tujha nAmi pApa palAha / / 65 / / torA nuNa nAtha anaMtA kahyA, tribhuvana mAhi gharaNA gahi gahyA / te sura guru bolyA navi jAi, alpa budhi mi kema kahAca / / 66 / /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 balibhadra cupaI nemanAtha jI anumati yahI bala kezava ne biThA sahI dhammadeza kA jina taggA, khacara amara nara harakhyA ghA // 67 // eke dIkSA niramala gharI eke rAga ropa pariharI / eke vrata bAri sama carI, bhavasAgara ima eke tarI / / 68 / vahA prastAva lahI jirAvara prati pUchi haladhara bAta | deve bAsI dvArikA, tetu ati hi vikhyAta // 66 // tri khaMDa keru rAjIu, sura nara sevi jAsa | soi nagarIni kRSNa nu, kINI parihosi nAsa // 70 // sIrI vANI saMbhali, boli nebhi rasAla / pUraka bhaSi prakSara lakSyA, te vima bAi bAla / / 71 / / cupaI neminAtha dvArA bhaviSyavANI dvIpAyana munivara sAMra te karasi nagarI saMdhAra / madya bhAMDa je nAma kahIM, teha thakI valI balasi sahI // 72 // pora loka savi jalasi jasi, je baMdhava nIkala tisi / mahodara jarAkumAra, tehani hAthi mari morAra / / 73 / / bAra varasa puri jetali e kAraNa homi tetali 1 jirAbara vA amIya samAna sukhIya kumAra tava . cAra rAni ||74 || kRSNA dIpAyana je raSi rAya mukalAvini para paMDa jAi / bArabara rAyA, nagara dvArikAM prAvu rAi / / 75 / / e saMsAra prasAra ja kahI, dhana yovana te tharatA nahIM / kuTaMba sarIra saha pAla, mamatA choDI dhammaM saMbhAla / / 76 / / pajuna saMbuni bhAnakumAra, te yAdava kula kahIDa mAra | chor3a savi parivAra, paMtra mahAvaya lIghu bhAra // 77 // kRSNa nAri je prAThi kahI sajanasaha mokalAvi sahI /
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ azima cupaI ahma prAdeza deu havi nAtha, rAjamatInu lIghu sArtha / / 58 / / vasudeva naMdana vilasuthaI, namIya nemi nija maMdira gAu / dvArikA bahana bAra barasanI avidhaja kahIM, dina save pUga prAvI sahI / / 76 / / taNi avasari prAdhyu raSi rAya, leIya dhyAna se rahya, mana mAhi / aneka kumara te yAdava taraNA, dhanuSa dharI ramavAmyA ghaNA ||80 // vanaSaMDa parabata hIDimAla, vAji lUya tathyA tatakAla / jotAM nIra na lAbhi kihA, apeya thAna dIThAM se tihAM / / 81 / / tiNi praSasara te pIdhu nIra, vikala rUpa se thayA zarIra / te paravata thA pAchA vali, eki bisi eka dharaNI bali / / 62 / / eka nAci eka gAMva gIta, eka rozaeka haraSi citta / epha nAsi eka bali dhari, eka sUi eka krIDA kari / / 83 11 iNi pari nagarI prAvi jisi, dvIpAyama muni dITha tisi / kopa karIni tADi tAma, dei gAla valI leI nAma / / 84 / / pApa karma te kari kumAra, puhatA dvArikA nagara majhAri / kezava prAgila kahI tINi vAta, dvIpAyana prI tADyu tAta / / 85 // dUhA kumara ja vANi saMbhalI , kezava dhari praNAhi / avihara akSara je satyA, te kima pAlA thAi / / 86 // cupaI kezAya haladhara ke bana jAi, kara joDI muni lAgA pAi / dona vacana boli prati ghaNA, kSamu sAcu kahi dayA maraNA / / 83|| kara saMjJA jANI tirima rAi, ati duzya prANI nagarI jaai| agni kopa taba dITha khaha' haladhara kRSNa upAya karaya // 8 // sAgara vAlyu namarI mAhi, tapi tela jima dhar3ahaDa thAi / nayara lokate kari vilApa, pupatra bhavanu pragaTyu' pApa / / 86 / / eka balatA bubAra va kari, bAlaka lei eka nagarI phiri / eka kahe UgAyasa mAi, eka dukha kAyA saghana jAI / / 60 / / eka mojhA dhana dharatI dhari, eka lakSmI raSavAlA kari / kSamA eka prasaraNa prAcAra, eke eka kSamApana kari / / 61 / /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya somakIti evaM brahma yazodhara 185 nayara dvArikA dI nAsa, haladhara kezava chor3I pAsa 1 leI tAsa jaba gopara gayA, jaDIva pAla taba ubhA rahyA / / 62 / / deve vANI uccarI, kAMi bholA sAraMga pANi / jANI jiNavara je kA, te kima huI apramANa / / 63 / / tajIya tAta jaba nIkalyA, sabala sahodara dhIra / kezana bilamvu ima bhaNi, kSaNa eka paDaghuvIra / / 64 // tIsarI DhAla damayaMtInI dvArikA dahana dekhI karI, sakhI vana khaMDa cAli re, cAli re zAli dula dohila ghaNIe / / 65 / / mAta tAta sajana ghaNA mAlI saparivAra re / parivAra nisAra sace vighaTI gAyAM e|| 16 // lakSamIya merahI a gagI: sakhI rakSarA hAra 2 / bhaDAra nisAra somaNa save tihAM rAdhA e / / 67 / / pavana bega toraMgamA sakhI megala mAtAre / mAtAni vikhyAta aMjana giri jisAe || 6 || rayavArU ralIyAmaNA sakhI bahUSaNa sohtA re / sohtA re nimohatA mana saviviha lIyA re / / 66 / / naya natra neha nArI taszA sakhI zazihara vayaNI re / vayaNIni mRganayaNI mehalI gayA e / / 100 / / magi prAbhUSaNa AvaratA sakhI dArU ya vastra re / vastrani zastra rahyA saka rataNAM e / / 101 / / hRya gaja ratha prArohatA sakhI sabikA saMyUtI re / pUtI te pahatI pAyana pANahI e|| 102 // radana kari pagalA bhari sakhI kSaNa kSaNa kari re / bhUrini pUri dina e dukha taNA e // 103 / / kauzAMba vana mAhi sAMvarine subhaTa sujANa re / jANani prAraNa taNu saMsa hUu e ||104 / /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 karmoM kI gati balibhadra cupaI kezava vilaSu isa bhANi mujha pAvau nIra re / nIrani vIrA vegI pAie / 105 // vacana manohara uccarI suNu mAghava vIra re / nIra ho prANu ghaDatalivIsamu e / / 106 / dahA nIraja levA saMcara, manana mehila mArA / suDa kari sutu sahI, bar3a tali sAraMga pAsa // 107 // paI jarA kumAra je dhAgi kA, bAra carasi pahile varti gayau / lakSu nilAGa vidhAtA jeha, tirie pani kumara pahUtu teha ||10|| kRSNa pAi taba padmaja dITha, jANe koi vanecara baiTha / prANi lakSu te kari sujANa, varIya dhanuSa tava paMcyu bArA / / 106 // karIya rosani matrayaM jAma, lAgyU pani mani camakyu tAma / jAgyu kRSNA te hA hA karI, upari kumara gaja saMcArI / / 110 / / ghari duHkha mArga kuTi hou, vig dhig deva liesu kou / pApa timara karo hU~ uhU~ aMdha, karayuM kukrammaM mihaNIya baMdhu // 111 // kahi kRSNa suNi jarA kumAra, mUDhapANi mama bolisamAra / saMsArataraNI gati viSamI ho, hAyaDA mAMhi bicArI joi / / 112 / / karami rAmacandra vani gaja, karami sItA haraNa ja bha / karami rAvaNa rAjajaTalI karomi laMka vibhISaraNa phalI / / 113 // haracaMde rAjA sAhasa ghIra, karami prathama ghari prApyu nIra / karaminala nara cuku rAja, damayaMtI vani koSI tyAja // 114 // rAya yujiSTara vAcA sAra sUravIra ra car3hi kAra / dyUtakrIDA se karami karI, karami bhavanI kaurava harI / / 115 / / karami RSi vRdhi pAmi bahu, eke niraghana karami sahU / karama kari se nizci hoi, karama kAraNa navi chUTi koi // 116 // u cha mata lAkha Seva, jaba lagi nAvi balabhadra deva | kaustubha maNi bhAlI samajhAi, dakSaNa mathurAM begu bhAi // 117 // S
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ balibhadra cupaI 127 pUraba bItama jAi phahe, rAI yudhiSThara pAsi rahe / mokalAdIni gaDa sujANa, taba lagi kRSNi chaMDyA prANa // 118 / / haladhara vana mAhi joi vAri, girI kaMdaranu na lahi pAra / tora taNu taNi dIlu gAna, gou nIH 6 vI ra: / / ERE hIvar3A mAhi citsu macchi, baMdhava pAi pI pAcchi / kamala pava taba dudu kIu, bharIya udaka pAchupAtIu || 120 / / pANI pAtri karI bhAbIu, sulalita vANI bolAvIu / UTa baMdhava sAhasa dhIra, mukhaha paSAlI pIu nIra / / 121 // kari sAda puNa boli nahIM, jANyu kRSNa risANA sahI / Agi sahodara mari pahi, dukha sAgara paDatAMdi bAhi / / 122 / / revi ramaNate citi isu, kRSNa na uThi kAraNa kisu / mukha devara te pAzu kou, sAsana deSivi laghu thIu / / 123 / / dahA badana kamala sIci sahI, kaThi na jAi nIra / tanu joDa baMdhava taNu, kuNi vani paMDava ghAu vIra / / 124 / / bAhi karI bichu kIu, musaha nihAli seha / ekAkI meha lI gaja tu devi dii| cheha / / 125 / / hA hA kAra karI ghaNu', bhUri balibhadra bhAi / vAi aMdolyU taru paDi, tima paraNI gati thAi / / 126 / / be baMdhaSa avanI DhalyA, avarana koi sahAha / vana pani jAgyu sahI, tu halaghara meli laghAi / / 127 / / DhAla balibhadra kA vilApa vizvavi. vIrA hu ekalu vani rahiNu na bAi ! tujha viraNa ghar3hI eka pApaNI varasA su pAi // 128 / / baMdhaba boladi tujha viraNa rahiNa na jAi / baMSadha boladi yudu ghasIrAi baMdhava boladi / / 126 / / jala viNa kima rahi mAchalu tima tujha viNu' baMdha / virIi vaDiu sAsou sAlyA asalAre saMgha / / 130 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16dra prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara paribhavi ki muni yAdU bolyA ki apavAda / dAmodara dukha deI gau, roi sarali sAda / / 131 / / krisara phoDimi pAlaDI, kiu thApyA praghATa / zrIraMga saba peSu sahI, vasati uTIre bATa / / 132 / / satIya zRMgAra ki apaharayA, guru janama lIyo re mAna / kijina pUjAmi pariharI, bachavi hilyu tu rAni / / 133 / / vanadeva tiviraNi phaha, suNa vaha re pramANa / saraNi hotu tahma tariNa, kuriNa lIyA re parANa / / 134 / / UsabhA kahI ina kihanI, kihi su kIjina rosa / kIdhu karAga bhApariNa, devaha dAja na dAsa / / 555 / / ravikara kahu suNu bAtaDI, muNu nisapati caMda / viroga kiraNI bATaDI, jIvi haNyu re goviMda / / 136 / / dahA re hI yaDA tujhani kaha ranaDi kimima roi / baMdhana mAra yu prApaNu, soi arIyaNa vani joDa / / 137 / / mohanI kami ghaNu mohIu, hRdaya kamala pyu aMdha / dakSiNa diza prati saMcaritu, kezava kIdhu kaMci / / 138 / / pramatA ANi prati bhalA, vanaphala vividha vizAla / bhojana kA bhAI bhaNi tu, bharI karauM mUki thAla / / 139 / / dina prati ima karatA hUMyA, halagharani SaTmAsa / moha thakI mAyA karitu, nani choDi saba pAsa / / 140 / / indra kahi amaraha prati, jJAna tariMga prayoga / balabhadra marasi mohIu, tu sAhisi dharma viyoga / / 141 / / cupaI indra dvArA pratinISa indra kahiM to mAu mahI, pratibodhu ladhara tihA~ rahI / cAlyA surasahi lahI prAdesa, prakanIya rUpa karima asesa / / 142 /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ balibhadra cupaI 186 asura malI budhI kIdhI nabI, pathara upari poyaraNa tthvii| soci nIra kamala nitAma, tiriNa bhavasari tihAM pahutu rAma / / 143 // kahi balibhanna tahna bholA thAi, pathara uri mUla na jAi / suNu kubara e mUu jAgasi, tu pathari poyaNa lAgasi / / 144 / / karIya sesa mAdhu saMcari, dhelU leI eka ghANI bhari / ubhu rahI bala pUchi vAta, kelU polusuNa ho bhrAta / / 145 / / ziktA pIkSaNa sneha na hoi, mUraSa hoi vicArI joi / vela tAhi tela na toi, ma machunavi jIvi koh|| 146 // rosa karI pagamAbhari, asura upAya aneru kari / viSanu vRkSa evAvi mahI, amRta phasa kahi lAgi sahI / / 147 // sIrI kahi mama boli pramAra, vima amRta kima hoi gamAra / viSa amRta navi hui tAma, muDa maI kima nauvi rAma / / 14 / / balibhadra machara mani parihari, hoyaDA mAhi vimAsagi kri| amara kahi sAcuya sujANa, mui maDi naci mAvi prANa || 146 // majJAna paNi zana vA sarIra, dahana kara havi kezava cIra / pradaha muipA jihAM, kAnhaDa kAyA jAlu tihAM / / 150 / / zaba leI mUkyu pRthvI jAma, dharaNI boli suriMga ho rAma / dahana kare bacitti sAma, aneka hAra bAlyu hariNa ThAma / / 151 / / tu jihAM jihAM jAI ubhu rahi, tihAM tihA~ pravanI praSiku kahi / paravata mAhi peSI cATa, casya tu gezvara viSamAghATa / / 152 / / saMskAri zrIraMni, devI durTara ThAi / anuprekhyA vAri bhalI, tu citi haladhara rAha // 153 / / hIyaDA suhaSi malyu, kahima kareSA moha ayANa / moha thakI je nara bhUyA, te pAmyA dukha khANi / / 154 // vastI balI hu~ tujha muMpha, rahe citta nija ThAma / dharma mahiMsA su' rami sattu, sarasi tujha kAma / / 155 / /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 tapa sAdhanA prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara paMca mahAvaya parivara, paMca sumati suvisAla / saMsAra taraNA saMga pariTa, tU mukyU mAyAjAla khupaI / / 156 / / paMcendro ni vyAra kaSAi, mayaraNa malla su sujyu ThAi / lakSa curAsI samacita karI, kSamA SaDaga jIei kari dharI / / 157 mada megala je bhAi kahI, tapa kezarI vidA sahI / moha machara pachi viSanAma, vainateya jima saMjyu ThAma / / 158 / / mana thI mAyA kIdhI dUra, samatA rasa baNu jhIla pUra 1 koSa lobha ve doSI jeha, saMtoSa sela gahI kIdhA cheha jitA pura huci ravirAya, IrSyApatha soSaMtu jAi / rUpa vaNu navi lAbhi pAra pati pani ubhI naraSi + / / 156 / / jinavara dIkhayA lAgyu vAsa, haladhara dhyAna rahya SaT mAsa / kAyA sthiti karavA kAraNa, bala munivara uttari pAraNa / / 160 / / nAri / / 161 / / eka kahi e surapati hoi, eka kahi e nala vara soi / eka kahi e nazapati caMdra, eka kahi mahipatti nAgendra / / 162 / / eka kahi sAvitrI svAmi, eka kahiM sItA pati rAma / eka kahi girajA pati tAma, eka kahi e rati pati kAma / / 163 / / niramala cita boli eka nAra, suNu sakhI kahuM tama vacana vicAra | pUrava bhavi puNya kI koI, tu zrahma isu baMdhaya bedu hoi // 164 // 3 eka nAri mani ghari vikAra, e havu narahI iNi saMsAra | su mAnava bhava kahIi sAra, nizci laddIi e bharatAra // / 165 / /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ babhita paI dahA yati maMjho munivara prati mUki mukhara nIsAsa | kuMbha varAMsi kAmani dii bAlaka gali pAsa / / 166 / / P halavara karuNA hIr3a bharI devI vAlaka phaMda | munivara kahi suriNa kAmanI, hRdaya kamala thaI aMgha K // 167 // capaI mi dekhyu tujha rUpa asaMbha, moru vitta saMsyu jima baMbha / suriza ho svAmI kAraNa teu, moha thakI navi jAyu bheu / / 168 / / taba munivara pAmyu vairAga, nayara mAhi nahIM jAdA lAga / na ta tithi kI syAga paga paga joi paravata bhAga || 169 // caDayu tugezvara paravata zRMgi, lIyA nAma mana sudhi prasaMga | piyu girivara kiMdara jAha, dhyAna gharI biThu riSirAi // 170 / / vRSA kAla vRkSa mUle rahi, daMsamaka parIkSA bahu sahi / varasi meghani vAji bAya, aMgi uSADuddhi yatirAya // 171 // zItakAla sI dAji bahU, hema tA bhara bahumA sahU ! Thori nadIni bAli rAna, tima tima munivara lAmyu dhyAna // 172 // u uhAla lU uhI vAya, tapana tApa tanu sahya na jAya / dvAdaza damaha parIsaha kayA, sIha taNI pari sudhA sA / / 173 // uSNa gIta vRSa hni kAla, zarIra Adi sukha tajyu' paMpAla / dhyAna prati tapasAdhyA sAra karma kASTa jiNi dahA vikAra / / 174 | saMyama sAdha kI dharmadhyAna, tajIya tannu gaDa zramara vimAna svara paMcami jAI sthiti karI, amara vadhU jirie lIlAMvarI / / 175 / /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAmA somakIta evaM brahma pazaoNvara jaya jaya kAra kari bahu deva, aha nizi kari tama pAya seva / vAMi mAdala vaMza kasAla, nAci apavara bahu vidhi tAla / / 176 / / jarA na prAvi tihAM te kadA, navayovana sukhasevi sadA / kanaka teja jimi jhalaki kAma, paripUraNa savi kahI Ayu // 177 / / prAdhi vyAdhi navi pAmi kisI, niramala deha amara tihAM tisii| manavAMchita phala deva mAra, se sahU dharmataraNa upagAra / / 178 / / pUrabanA tapaNi prayoga, amarI sarasAvalasi bhoga / brahma yasodhara dASi kahI, te tu puNyi padavI ladI / / 176 / / cuthi kAla tIrthakara sAra, avatarasi soi bharaha majhAra / dhyAna karIni manarodhasi, lahIya jJAna bhavIvaraNa bodhasi // 10 // mAti karmanu karIya viNAsa, mRgati kSetra jAI karasi vAsa / dhamatarapAM phala eha ja jANi, dharma karatA ma karu kANa / / 11 / / gharami dhana bahU saMpaji, rAjA rayaNa bhaMDAra / dharami jasa mahIyala phiri, uttama kula avatAra / / 152 // gharami manacItyu phali, dUradezAntara jeha / haya gaja ratha dhiri nita dasi, dharmataNAM phala eha // 183 / / dhami nara mahimA hui, parami lahIi jJAna / gharami sura sevA kari, dharami dIji dAna / / 184 / / dharmataraNA guNa bahU achi, te bolyA kima jAi / cugipheru TAla si je, dhuri dharma damAya // 15 // prazasti zrI rAmasena amukrami huyA, yasakIrati guru naashi| zrI vinasena padi thApIyA, mahimA mera samAraNa / / 186 // tAsa sakhya ima uccari, brahmA yasodhara jeha / DramaMDali daNIyara tapi, tAraha rAsa cira eha / / 187 / /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmasItArAsa saMvata panara paMcyAsoi, skaMdha nayara majhAri / bhavaNi ajita jinavarataNI, e guNa gAyA sAra // 18 // vastu baMSa bhariNa bhavIyaNa bhavIyaNa carita, e sAra haraSa kI halaghara tara hIyA mAhi suNi jJAna ANIya narabhava sukha sevU anubhavI saraga righi bahu lahi asamANIpa devI sura sevA kari, indra taNi pavatAra / mugati ramariNa anukrami vari jihA saukhya taNa maMDAra / / 186 / / iti balibhadra cupaI //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijayakatti gIta sarasati sAmiNi calaNehuM lAguya mAguya mati ati niramalIe gAyasu yatIbara vijayakIrati gurayara vara mAlu re mAtA bhAratI e caDhAyu / / gi vara vara prAli vANI haMsa vAhiNI bhAminI / / karihi kamaMDalu' veNa pustaka jApa japati tu svAminI / prasura sura nara lacara dAnava pAma paMkaja nuti kari / bhAva bhagati manaha rAkati bhaneka yogI zraNasari / / rAyala kavIyaNa di dukha vArU calaNa tore nita luli / dii vidyA viveka vAraNI tehA saMkaTa Tali / kamala ke tuki kuda karaNI pUjA karI karU prAratI / karaha joDI pAya lAgu diu vara vara bhAratI // 1 // bhAratI tUThIya akSara Alae morUM mana cAlire guru ghalaNe mahI sahi guru svAmIya taNi parasAdiya bAchiya kAja kehuM nahI e ||c.|| vAdiya kAji pheha nahI re mAisuguru rAya eka citi makaha sudhi hoi gharI bahu bhAu / bAlA pariNa budhi UpanI cAritra levA caMga / zrI sakalakIrati kerIya vAsI suzI hadi hUu raMga / sUNI hRdi hau raMga rUyaha jAna dhyAna dhurA dhari / paMca mahAvaya prabala prauDhAM teha levA cita kari / sasAra eha prasAra jANI saMga saghalA parihari / helAha mayaraNa harAyIu saMyama thI munivara vAra || 2 // munivara vizvasena saMhayi thApae saMyama prApae syaGkae / paMca mahAprata paMca sumati RNa mupati sahita muni Ujasu e | | ujalau munivara sadA sohi UpamA gautama sAra / aMbUya kumara ja avataraca jAraNe levA cAritra mAra /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAsupUjya gIta aneka vAdI vikaTa kaviyaNa gujatA gajarAya / sIhanI pari sabala suphali maMjIyA bhddvaad| mAThiya mada je karma titalA pravala nAga pracaMDa / sUparNa nIpari rUDapi lIyA kAyAM te sata pNdd| kAma koghaha mAna mAyA moha salyu jeha / bAvIsa parISaha jIpatu mala de / / 6 / / niramala dehachi eha raSi rAyahi mAtA raMgIya uyari upnue| sAha bhImiga suta kula prajU yaale| aneka rAjA calaNe namie / caDhAu / / aneka rAjA calaNa sevi mAlavI mevADa / gUjara soraTha siMghu sahiji aneka bhaDa bhUpAla / daSaraNa marahaTa vINa kukA pUravi nAma prasiddha / chatrIsa lakSaNa kalA bahatari aneka vidyA ridhi / pAgama veda siddhAnta byAkaraNa bhASi bhavIyaNa sAra / nATaka chaMda pramANa bujhi nita japi navakAra / thI kASTha saMgha kula tinu re yatI saromaNi sAra / zrI vijayakIrati girUu gaNadhara zrI saMgha kari jayakAra / / 4 / / iti zrI vijayakotti gIta // vAsupajya gIta rAga-kAmova dhanyAsA saguNa salUNu vAsapUja jina sohi re| bhava bhaya maMjana jana mana raMjana bhavIyarA kA mana mohi re / / bhAvu sAhela DI thegi phAramalAvu re / haMsatA ramatAM jina hari jAvu vAsupUja ___ guNa gAvu re / / bhAvu // 1 // naramala jalanA kubha jinahari vAlu re| svAmIni tanu teha ja DhAlu mananA pApa pakhAlure / / bhAvu / / 2 / /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 prAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara caMdana kezara kapUra ghasAyu re| jeni nAmi duHkha pulAvu AMgI mAgi racAvu re / / prAtru // 3 // sAli sugaMdhI tehanA taMdula bArU re / nijI mAlija gnIji prAli nija guraNa sArU re 11 pAva // 4 11 beula bAlu vula sarInAMhArU re / svAmI nizi nizi pUjA kIji deza bhavacA pArU re / / prAtru / / 5 / / motIyA lAMDU vaTapha vizAta revA phINi, prati ghaNa jhIzI ghevara rasAlU re / Ava / / 6 / / uhna dhAne pUrI sonaNa ghAlU re, jinajI mAgila pUjA kIci svAmI saMkaTa TAlU re // prAtru 11 7 / / ratnayoti jima bhAratI pratihi uttaMgU re, mRgati taNA guNa levA kAraNi dIvA karU sucaMgU re 11 Ayu / / - // saSara ghUpa je kRSNAgara vara sArU re, jilajI bhAgila seha dahIji TAli pharma vikArU re 11 prAva / " karaNAM cArU sopArI nava sArU re, zrIphala sarasI pUjA kIji lahIi sukha apArU re 11 Adhu0 // 10 // praSTaprakArI jinavara pUja karesi re, bhASi bhakti lakSmI sakti saMsAra taresi re / / prAya0 // 11 // nayara vaMzavAlA maMDaNa nu svAmI re| brahma yasodhara pratighaNu vInavi deyo tajha guraNagrAma re // prAvu0 // 12 // dati bAsupUjya gIta //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgya gIta 167 vairAgya gIta rAga dhanyAsI saMsAra sAgara eha gahana chire bhamiu bhamiu cugi jAe jiNavara re / / paramapurupa eka naU laSyu re jima chaTu narabANa svAmI re / / vimudhana tAraNa tu vaDalI re, tAru tAru gahana saMsAra jiNabara re / / samaratha nANI nimi praNasarayU re, janama maraNa dulaTAla svAmI re samaratha // 1 // lAtha mI ti: paMvAre vasIu vasIu bAra bahuta re / jiraNavara re| dharama na kI eka dayA dharIre / pApa paTala paMki pUta, svAmI biNabara re / / 2 // asana pariNayami pratighaNAM re / koSI koghI jIvaviNAsa jiNavara re / para nArIya laMpaTa pakire pAmya pAmpu narayAvAsa svAmI jiNavara re / / 3 // tRSNA nadIi prANI tANIu re kIghA krIghA pratiSaNA droha, jigAvara re / cyAre kaSAya jIva gali dhayu re rAtyu rAlyu duragati Soha, svAmI jiganara re| 4 / pAMce indrIe prANI paribhavyu re mayaNa dhUtAruvalI mAhi, jiNavara re / paMthi palAnyu e pAtiga taNi e| samarabha vAhari nughAi, svAmI jirAvara re / / 5 / / punya pasAM imi tu prAmIu re, saphala janama hau pAja, jirAvara re| brahma yasodhara haraSi ima kahi re, pravara nahI mujha kAja, svAmI re jiNavara re // 6 // iti vairAgya gIta
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAcArya somakIrti evaM brahma yazodhara neminAtha gota rAga guDI sArada sAmariNa bInavu re, mAmyu eka pasAu / diu vANI ajha niramalI re, gAsu nema jinarAja 1 sAmalA vraNa jInaji rAjila nAri pUrava bhava neha saMbhAri / yAdava jIvI navi rAjila nAri mujha kAMi kara niradhAri / dayAla rAya cInavi rAjila nAri // 1 // saMta ramevA kAraNa re puhutA vaha makAri / sola sahasra gopAMganA re sarasA nemi morAri / sAma || 2 || vAlA kerA mAMDavA re suratara kuMma puMja / kesUya mau mogare pATila kiraNI kuMja | sAma || 3 || caMpaka baila bulasarI re teha tagAM kavi hAra | sira ghAli jAsUnaDA re kamale tADikRSNa nAIra 1 sAma || 4 || caMdana kezara ali karI re vApIya pUrI sAra / galayaMtra su valI chAMTaNAM re ramite vividha prakAra 1 sAma || 5 // krIDA karI nema nokalyA re vApIya tIri jArie / bhAveja suM tava ima bhaNyu re potinI cou mArie | sAma / / 6 / / nemi vaya suNI karI re jAMbuvatI ghari mAna 1 e vitu zrahmati na dIjI re, devara nahIM tuhya sAna | sAma // 7 // uraMga sevA suMtA visakarI re pUra paMcAya he vizrahmani na zrAdari re gopI keru deva sA0 // 8 // preSaNu deva kAraNa valI pratthi tujha prANi / ure kumAra | isa jANu tarabAhu sire tu paraNu nemanAtha / sA0 / 6 / / jAMbuvatI vA sukhI ra kopi megalanI parimala patu re hutu nAgaseyA jAI puDhIu repura tena sabdi gharA SaDahar3I re mu upari pari zrAvI re detya mahAru saMkha kuriNa pUrIu re tehanu prAyuSa dvAri / sA0 // 10 // paMcAyaNa deva / camakdha, kezavadeva // sA0 // 11 // dANava nara rAu phehuM huM ThAu | sA0 / / 12 / / 5
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ neminAtha gIta kRSNApuli utAvalu re mAyuSa sAla majhAri / deSIya prAkama nemanu re jhAMghu thapa u apAra / sA0 / / 13 / / prabalA vayaNa suNI karI nema te bhu kehu rosa / uraga thAi chaha prAkulu re esu kehu dosa / sA // 14 // karUmada nema saMtoSIyA re pahatA nija nija geha / basibhara su pAlocI uM re brahma rAja haresi raha / sA0 / / 15 / / samudra vijaya rAma maMdire re kAnha u paDatA jaai| praNamIma kahi kAkIyani re karU nemi vIvAha ho / sA0 / / 16 / / zina yA kahi kRSNa sAMbhalu re tuchi brahma kuli pora / ticchati ajha citA kehI re paraNAve tAhA ha vIra / sA0 / / 17 // ugrasena rAyA maMdire re pahunA deva morAri / dhI paraNAca nemani regima lAja vAra / sA0 / / 18 / / yAdava nA kula naMdani re lagna lou tiNI zAri / / jUnigahi dvArAmatI re utsava bahuta apAra / sA || 16 / / ghari ghari gRDIya upali re ghiri ghiri maMgalAcAra / talIyAM toraNa ubhIgrAM re gIta mAMi akSa isAra / sA0 / / 20 // moTA maMDapa tihAM racyA re thAMbha kanaka kerA saar| bela bharI para vAla Dere rayaNami pola pagAra / sA0 // 21 // kama patrI pAThavI re nutra prAvi prati sAra / dakSiNa marahaTha mAlavI re kukaraNa kenaddha pAu / sA0 / / 22 / / gUjara maMDala soraThIyA re siMdhu pravAla deza / gopAcala nu rAjIta re DhIlI prAdi naresa / sA0 / / 23 / / malabArI mArUyAhanA re SurasANI sudiIsa / / vAgaDIr3a dala maja karI re lADa gauDanA pIsa / sA0 / / 24 / / pragAna baMga tilaMgIyA re ura mevADu rAma / bhAda maharamaja cINanA re dvArAvatI saha jAi / sA0 // 25 // pArika par3I cArulI kelA aSoDa badAma / pAMDi surAyaNa bhalI re zrIphala kharajUra jANi / sA0 // 26 / /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara pakavAna nIpaji nita navAM re mAMDI murakI seva / pAjAM SAjala DI daTTIyasaM re phevara gheyara heva / / / 27 // motIyA lADU magataNyAre sevaIyA ati sAra / kAkarI pApara sUcIyA re sAkiri mizrita sAra 1 sA0 / / 28 / / sAlIyA taMDula rUyaDA re ujvala prakhaMDa prapAra / muga maMDorA prati bhalA re dhRta asaMDI dhAra / sA0 // 26 / / vivadha vAnInAM sAlanAM mUki yAdava nAri | kari bAsyu kara baran re chola prIsi eka sAra / sA0 / / 30 / / vAsyAM nIra prati nirmalA re jANe je sugaMga / calaya karAvi yAdava yoSitA desalIya bhAli eka caMga / sA0 // 31 // ujvala vastraza komalAM re kare te lu chana karaMti / pAna sopArI ceulA re 'ri supANI dharaMta / sA // 32 11 caMdana pharapura kesari ra bharIya kaMcolI eka jAi / yAvadha kari balI chAMTayA re hImaDali haraSa mapAra | sA0 / / 33 / / bhAna pajUni subalibhadra re nemani kari siNagAra / pupattari ziri sobhatu re kAne kaDala gali hAra | sA0 / / 34 // mastaki sohi saDu navagraha re mAhi bAjU baMgha sAra / prAMgalIe rUsI mudraDI re pahiraghu sani siNagAra / sA0 / / 35 // gopIyapati taba hama bhaNi re devamalAu vAra / dhava thava te sarapari re yAdava lei siNagAra / sA0 / / 36 / / rAhI rUpANi caMdAulI re rukmiNa kesava nArI / zivA devI mAtA mani ralI re puSi nemikabhAra / sA // 37 // gaya guDayA hya pASarayA re rathe kIyA sigamAra / pAyaka cAli maniralI re jAnana lAbhi pAra / sA0 // 38 // vAjina vAji ati ghaNA re Dhola tivasa kasAla / bherIya saMkha sohAmaNyA re gAji nIsANa prapAra / sA0 // 36 // nema jina rathi bhArohIyA re hou jaya jayakAra / yAcaka janani mani mani ralI re mApiya sovaNa sAra / sA0 // 40 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha nemimAtha gIla sArathIi ratha kheDIu prADI maunI jAi / bhAvI bharava kalakale re yamaNu rAjA thAi / saa0|| 41 / / thAru utAri eka kAmanI re pAtra nAdhi prati caMga / Sapa-mapa-maddala raNa kIu re veNA tAla suraMga // sA / / 42 / / haya gaya ratha savi sAMpari rehi lAu re prakAsa / / pAtAla nu rAyasala salyu re vanitA dei eka bhAsa // 43 / / lagna na dina jaba prAvIu re rAyami kari siMgagAra / yAda rahanI kacilI re pahiraNi phAlI sAra / sA / / 44 / / pAyeya neura ra jhaNi re ghUgharI nu dhamakAra / kaTiyaMtra sohi rUDI meSalA re jhUmaNu jhalaki sAra / / 45 / / sA / / ratnajaDita rUDI mudrikA re karIyala cUDI tAra / bAhi biThA rUDA bahiraSA re hAyaDoli nabalakha hAra / sA / / 46 / / koTiya ToDara khyaDure zravaNe jhana ki jhAla / mala viTa TIlu tapa sapi re SITalI Saki bAli / / sA / / 47 / / bAMkIya bhamari sohAmaNI re nayaNe kAjala reha ! kAmidhanu jAe tAhI ure nara mana pADayA eha / / sA // 4 // hIre jaDI rUDI rASaDI re vezIya daMDa utAri / maNi pannaga jANa pAsIu re gophaNu lahiki sAra || saa|| 46 // mastaki mugaTa sohAmaNu re sihithi sIdUra puur| cauu caMdana rUhA phUlaDAM re pAna bIDIya pramUla / / sA / / 50 / / savi siNagAra sAjI karI re upari uThIpa pATa / dhavala deva vara kAmanI re jaya jaya boli bhATa / sA / / 51 // nemi kI pArAta sakhI ye rAjila paravarI re mAlIi puhutI Ama / guSa car3I joi pAlIe re kahu sakhI kehu moha svAma // sA / / 52 / / nava SaNu ratha sobaNami re rayaNa maMDita muksiAla / hIsalA bhasva jiNi botA re lalahi pajAya apAra // sA || 53 / /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. 2 prAcArya somakIti evaM brahma yazoghara kAneya kuDala tapa tapi re mastika chatra sohaMti / sAmalA vaNa sohAmaNu re soi rAjila toru ta || sA 11 54 // prAparaNA kaMtani niraSatA re hoyali haraSa na maad|| prANa pAlImi jinataNI re pAmyu ehava nAha / / sA / / 55 / / mAnhaDi kUDa kapaTa karIre jIve bharAvyA vADa / toraNi jaba vara mAnIu re pasUDe karIma rohADa || sA 11 56 / / nemi sArathI pUchIu re e jIva vila vikAi / pasUya bavesi ugrasena re yAdava gurava yAI // 57 / / saa|| karuNA bANI jaba sAMbhali re sArathI su prayadhAra / piga dhiga paDu iriga pararapabire nahIM karu lAgna saMghAra || sA / / 5 / / jinajI baMdhana kATIyA re pasUyAM mehalyAM rAni / sthavAlI vegi balyu re putu sahamA vana / / sA / / 56 / / rAbula kA vilApa taba rAjila pilaSI huI re kaha sakhI kavaNa vinANa / kehA prayaguNa mi kIyA re calI gau nAha sujANa / / sA / / 60 / / tava rAjila gharagI DalI re sItala kari upacAra / vAya prAli vara vIjiNe re ceta pAlyutINIvAra || sA | nema pUThiyAlI puli re prIu prou karatI bAi / nava bhava kerI bhAgi prItahI re koi vAsa moha nAha / / saa||2|| kaMkaraNa phohi karataNA re rayae maha boDi hAra / kAjala lUhila hare rAli na gohara sAra / / sA / / 63 / / saMsAra saMga savi pariharI re hou bAla brahmacAra / mugatina paMtha jiNi prAdarapu re lIghu saMyama bhAra // sA / / 64 / / rAjila rANI jhUratI re jAI malI nemi pAsa / svAmIi saMyama prAlIu re rayama gali jAsa || sA / / 65 / / giri girinAri jAI caDhyu re sAdarayu mulasudhyAna / ghAti karama savi cUrIyAM re upanu kevala jJAna !| sA / / 66 / / indrAsana taba kAMpI re nema ni pragaTyunyAna / sura nara pannaga prAvIyA re racyu samostraNa tAma / / sA / / 57 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ neminAtha gIta jJAna mahochava nIpanu re jaya jaya raba hou nAma | sura nara pannagaramI karI re puhutA nija nija ThAma // sA // 38 // dezavadeza saMbodhIyA re calI zrAvyA girinAra / kAyA kuTIraja parihI re mugati hou bharatAra / / sA / / 66 / / zrI yasako rati khupasAuli brahma yasodhara bhari sAra N / calaNa na khoDajaM svAmI ta taraNA mujha bhavacAM du:kha nivAra 33 sA // 70 // bharasije nara sAMbhali re dhana dhana te zravatAra | navanidhi tasa ghara upaji re te tarasi saMsAra || sAmalA // 71 // iti neminAtha gIta samAptaH meminAtha gota rAga soraThA krema jI vA tu tu 203 na ghare ghare, vADIyA boI sikyA mADalI re / deSivAla ratha re cAlI devi giri ga re / nemajI dhAvuna ghare / 1 / kapaTa karIya mohAri nema re kANi rAyami jAI varI re / bhalIyAna bhapAra apAra, jUnA re gaDha bhI sAmA re rUDA nemi / 2 toraNi prAyu vara nemi 2 pasUDA re karUNAvaha tihAM rahi re / dayA gharI dInadayAla choDI re sahasAvana prati sAMca re / nemajI | 3 | ugrasena dhI tAma, kAraNa re jAgI nemani vItavi re / nava bhavatu bharatAra, dazami re deva dayA karU re | nemajI | 4 | rAyami gaI girinAra 2 nema re calagi tapa zrAcaryu re / bhava sAgara mujha tAra 2 yasodhara isa vInavi re / mallinAtha gIta sarasati svAmiNa vInava N mA N eka pasAu re / ta parasAdi gAi rUyaDA jiraNavara rAu re / nemajI prA0 / 5 /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.06 AcArya somakIrti evaM brahma yazodhara (3) prabhu nemakumAra sAra jiNi saMyama dharau | mumikumAra mayA samaraMgaNi varaca | pramumikumAra tabIya jirie rAjali rANI prabhu nemikumAra karma ATha aMti prANI | praNamata janami prAThi prahara mugati nAri jeha cita vasI // brahma yasodhara ima kahi teha pApa paMka jAilasI // 1 // (4) karu dharma eka sAra vAra mama lATa prANI / valI samaru navakAra bhAva te mana mAhi mANI / sevu arihaMta Adi bAda bhAMti bhava kerA / dayA karo di dAna jJAna pAmu bahuterA / mana baca kAyA vasi karI ApaNa ima tArIi / brahma yazodhara ima bha jima narama tAM dukha vArI // 1 // muhuvi paragaTa pAsa jAsa vAsuga pharie sohi / kama utAratha nAva deva mAnava mana mohi / DAkiraNa zAkiriNa bhUta vegi vitara bhaya pAli | atisaya adhika apAra manahuvaMchita vara prAli / sevRja svAma mUrati sakala akala rUpa zrAnaMda kari / brahma yazomara ima bhUNi te sevatA svAmi dAlita hari ||2|| (5) rAga kedAra paDa toraNi pariharI, rAmami jINI parihI / parihari viSayAkerI velaDI jI // 1 // mayata jiriMga moDIya, cAlyu rathaDu moDIya | sotrIya moha mAyA aMgi jhavaMtA jI // 2 // grasena manavA liho tehaja mana navi vAli ho / bAli ho manahu e mugati bharaNI jI // 3 // sura tara malIyA kevaDA nemi guNa gAi kevaDA / kevaDA girinArI utsava karijI // 4 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 brahma yazodhara ke pada nemi saMyama pAmIyAM, kevala ramaNI pAmIyo / pAmIyAM siddhabaghU bhimuvana patIjI // 5 // yAdava lA guNa boli ho brahma pasopara boli ho / boli hI siyasukha bhASu sAmalA jI // 6 // iti naimigotaM rAga sAmerI nemi niraMjana nAtha niropama toraNi pasuddhA nihaalorii| sayala bISayA baMdhana TAlI cAlmu sthadhu pAlI rii| bolatI rANI rAyami nemi puhUtu gaDha mirinArI / mugati ramariNa taNi raMgi rAtu pUrava prIta visArI rI / bolaM / / 1 / / pApITha pAla ra saMyama nemi mAlI ro| paMca mahAvrata durdara jhAlI viSaya tagI sukha pAlI rI bola // 2 // sAmalA varNa seyaka mukha kartA kAma kuMjara bhava hArI / brahmA yasodhara bu svAmI samaratha avicala pada soi vArI / / bolatI / / 3 55 rAga prabhAtI mUrati mohaNa bela bhaNI ji, avara upamma kahu kuNa dIji / pAvu bhanIyaNa pAsa pUjI ji, mAnava bhava phala nizvilI / praa|| caMdana kesara ghaNAM ghasI ji, mamIya aMgI alavire racI jI maa| 2 / caMpaka vela vula sarIre bAlu, kuda kiraNI karI bhava bhava-TAlu |paa| 3 / bharaNi payo mayA sevA sAri, palIpavi banna prAvaMtahAM vAri |paa|4| brahma yasopara kahi sira vAmI, siba sukha dAtA trevIsumi svAmI / mA / /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara rAga prabhAtI pasUDA kAraNa parahasyure rAjila sarasu' rAja / sayala sajana mokalAyI cAlyu karavA pAtama kAja / bAI re ziyA devI kahi maah| ___sAmalIu re variSA pani kima rahisi maMgi ughADu ekalaGgu re sItA tapa kima sahiti / zi / 1 / gana girinAra AI tapa maMDyu, mayaNa rAu jirie daMDyu / moha machara mada helAM paMDyU, savihi parigraha choDyu / bhi| 2 / dhyAna anala paragaTa jirie pUrI, karma kASTa saba curii| brahma yasodhara kahi zira nAmI, mRttimAni legi pAnI pAI rAga guDI sakala mUrati e sohAmaNu svAmIya zrI pAsa jiNaMda re| parama sAyara sohi caMdramA dIThaDi re huiya bhANaMda re / mAvu prAbu bhavIyaNa bheTavA, dAjIchi devadayAla re / bhAva bhagati supUjA raghu gIta nRsya karu abalA bAla re / prAvu / 1 / azvasena rAyAM bhaMgo bhamI nayara vANArasI vAsa re / / dhammA devI rANI uri upanu sevakanI pUravi prAsa re pAnu / 21 nayara jIrAuli maMDaNU nAma sura nara bahi bhAga re| prAya / 3 / jinavara kahIi vIsamu moDyu kamaTha cumAraNa re|| zrI vijaya kIrati guru pAya nabhI avarana mAgauM deva re / mAvu / 4 / brahma yasodhara haraSi bInadi bhavi bhavi tahma pAya seva re / prAva / 5 / (10) roga prAsAurI samudra vijaya suta yAdava rAjA, toraNi prAmA karI divAjA /
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma yazodhara ke pada hiDI sahi suNu samaratha sAMI, bhavaranAtha hUna mAgu kAMI ||1 hiraNa ro savi saMbara peSI, pasUya choDI nA ga udeSI bAMhi / 2 / biraha viyApI rAjila nAri, nemanAtha mere jIvana mAghAra / rbAhi / 3 / ravi giri zrI ne tapa karIyu, yasobara brahma vu svAmI gata varI / bAMha | 4 | (11) rAga soraThA gaDha jUnU jasa talahaTI re lAI girisavAM mAhi sAra | jeha sira svAmi samosar2yA lAI rAjamatI bharatAra | ho nemajI sevakanI kare sAra / torA guNaha na lA pAra tu tribhuvana tAraNahAra | ma0 / 1 / zivara pAMca sohi bhalAM re lAi revaiyA keri raMga | svAma pUjana vinAyaka re alaga sahira aMbAI uttaMga ho / nema0 / 2 / jasa pAji paga mAMjha tAre lAI hIyaDo li atihi prArada / gayaMdami kuMDa aMga kSAlI re lAI pUjibU nemi jida 206 mAnava bhava pAmIja re lAI saphala karU re saMsAra brahma yasodhara ima kahi re lAI sAmalu sukha dAtAra 1 (12) rAga dhanyAsI 1 ho nema0 / 3 / ho ma / 4 / * yAna leI nemi torapi ghAu, pasu choDI gaja girinAra / aba kaba prAvigu re, ima yonavi rAjila nAri // nemikala prAvigu re / praba0 / 1 / hu ekalaDI niradhAra nAha kama bhAvigu re / mere prANa jIvana jhAdhAra va kaba mAvigu re /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArya somaqIti evaM brahma yazodhara samudra vijaya savayA naMdana mAdava kula siNagAra / praba0 / 2 / Uli giri tapa se 6 jina sIdhu pAmyu sivapura vAsa / aba / 3 / brahma yasopara valI valI bInadi dukhadahana calaNe rASa / prb|4| rAga sadAba saMsAra sAgara gahana apArA / lApa re durAsI mAhi maMdira vihArA / gheta re prANI suNu jinavANI, bhyAu eka parama puraSa mani prANI / co|| paMtha. varaNA: tu phiri phiri pAu, tAraNa dharamati eka na pAu / coe / 2 / maNaya janamana dohilI lAdhu, tu havi jIvaDA prAtama sAdhu / 0 / 3 / tAraNa bejalI tu jinadevA, yasodhara brahma kari tujha pAma sevA / 0 / 4 / rAga soraThA vAgavANI vara mAgu mAtA di mujha aMbirala vANI / yasakIrati gaha gAu' giriyA, mahimA mera samAraNI / / prAvu prAva re bhavIyaNa mani ralI re cAula rayaNe cuka pUrAtru sahi guru valaNa vadhAca / prAda / / 1 / / somajhI rasi guru kerI vANI, bAnapariNa mani pANI re / saMsAra e kSaNa bhaMguru jArapI, cAritra sumati mANI re / / 2 / / yAtru // paMca mahAprata buddha ra dharIyA, kSamA SaDaga praNasarIyA re / kAma krodha mAyA mada makara, dUri savi pariharIyA re 11 3 / / bhAva / / abhinavu gautama ziSi pravatarIu, dhUla bhanna jima sohi re / cidra' citana kari niraMtara, vANI yajana mana bodi re // 4 // mA / / mAtA lIlAde umari upana, sAha bIga maddhArU re /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhya yazodhara ke pada jhASTa saMgha dina kA trima pani dina na sizAkha // 5 / / mAvu // deza videza vikhyAta vibhUSaNa, sAta tatva guNa jArigare / rAmaplena kuladIpaka udau, saphala siddhAMtaH vAriNa re / / 6 / / Avu // zrI somakItti guru pATa chorI ghara sola kalA jisu caMdra re / brAhma yasodhara isI priviinvi| zrI saMgha kari pANaMdU re / / 7 / / prAtru / / rAga soraThA gaDha zUnu jasa talahaTI re lAI giri sanA mAhi sAra / beha sira svAmi samosA re lAI rAjamatI bharatAra / ho ne majo sevaka nI kare sahAya / torA guNaha na lAmu pAra, tutu tribhuvana tAraNa hAra // 1 // ho nemajI // ziSara pAMci sohi bhalA re lAI reyA keri bhRg| svAma pUjana vinAyakare aluNA sahira aMbAI uttaya / / 2 // ho nemajI / / jasa pAji pAga mAjhi tAre lAi.hIyaDoli. pratihi prAsaMva / gayaMdami kuDa agakSAlI re lAI pUjitru nemi jisaMda / / 3 / / ho nemajI / / mAnava bhatra ju pAmIu re lAI saphala pharU re saMsAra / bAhma yasodhara ima kahi re lAI. sAmalu sukhadAtAra / / 4 / ho nemajI // (16) rAga dhanyAsI prItaDI re pAlI rAjila ima khire| hIya Doli harasa na mAra dhari ghari mUDI jUnigaDhi uchalI re| ghasyu re nIsANe ghAi // prItaDI0 // 1 // chapana koDi yAdava milyA re| pare'ghoSa nahIM paar| haDIyo re ghera vikAI re| ' puhunasAre toraNa-bAra / / prItI0 // 1 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara sola re ,nAra rAyagi agi kriire| __ sakhIe para barI saar| gukhare baDIni jou rANI bAlIe re| tA. stinI / / 2 / / guhira gururADu jIve mArI memajI re suraNI deI kAna / pariharI cAlyu rANI rAyami mehvIDo paraMtA ho te rAni / / prItahI re pAlu pelA bhavataraNI re / abalA ma melsa re niradhAra / rathaDu re vAlI deva dayA karu re / bhavi bhavi nu bharatAra / / prItaDI / / 3 / / dukhare dahana zrI girivara gau re / rAyami kari re vilApa, nori re nagodara bAjU baMdha bahiraSAra / prIvi re ugrasena bApa // prItaDI0 // 4 // nemare valaNe tapa mAMDIu re| chAhIu re kAma vikaar| brahmare yasodhara ima vonavi re| tribhuvana tAraNa mujha tAra / / prItasarI / / 5 // rAga basaMta aMgi he manopama veSa re karI ugrasena ghari jAya rAjila varI1 boli boli re rANI rAjamatI / navaha bhavaMtara neha tajIni dami naimi pamA yatI / / boli / / 1 / / chapana koDa yAdava dala re sAjI, bhAra koDi sAThI bAjina bAnI / / boli // 2 // bhati re uchAha nemi toraei gayA, pasUDo pokAra suNI ubhAre rahA / boli / / 3 / / nemajI kAhi re INo phavaNa kAja / paraNyAM gukha tapani yAdava rAja : boli // 4 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahma yazodhara ka pada suraNa re sAradhI tahi kahure bhApa / apara jIvake ru pranaMta pApa / / boli / / 5 // sukha baiThI rAjila joi re aalii|| pasUDo baMdhana choDI ga3 ratha vAlI / / boli / / 6 // pUraba prItaDIyAM svAmI mana pavA / durjana nA bola tI mana thI TAlu || boli / / 7 / / rAjili nemi pAmI jAI giranAra / bahA re yasopara kahi saMsAra ! / boli // 8 // rAga kAleha cetu loI 2" bhira ma kaha dayA dAna je ur3aya prArohI sirapura jAmi soI |cetu|1|| caMcala dhana tanu caMcala jANu yovana caMcala mANu re / vIja teja jima kSaNa eka dIsi hI maSTi asthira prANu re ||cetu||2|| baMdhava putra kalija kahi nA pitara mAI parivArA re abaMri abhra paTaja jima dIsi bhAthira eha saMsArA re ||cetu||3|| laka rAha je rAvaNa rANu nasla nahuSa parimANu re / pravara rAi ghara koI na rahIyA hUyA hosi je jANu re ||cet|| 41 jJAna dRSTi tA jou vighArI parihasa dhana paranArI re| brahma yazodhara e guNa dAsi tehani samaratha saraNi rAkhi re // 5 // - -
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAnukramaNikA nAma pR saM. nAma 25 kRSNadAsa 25, 83 175 81, 125 azvasena amarakIti amRta mahAdevI ajitanAtha anantakoti abhayamati abhayaruca anantavAsa mAdisyasena 81 mAdinAtha svAmI 5, 26, sabhayakIti udayasena __ 25, 22 upAdhyAya saMvega sundara phanakakrIti 25 kalyANakIrti kabIradAsa kanakaprabhasari kumArasena kumudacandra kulabhUSaNa kutabanazekha kundanalAla kundhakudAla kegAmatI kailAma kezavasena kaizaka sAha khemArA jhAMmu gaMgasena gaMgA gAravadAsa gAMdhI bhUpA gurunAnaka guNasena 15,43, 63 guNacandra kanakasena kAU kItidhvaja kotipara guNakIti 1, 2, 81, 12., 122, 128, 156
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAnukramaNikA nAma mAma 215 pR.saM. 25, 63 2, 4, 64, 120 guNadeva jinasena jinadAsa 195 gojasema 121, 12, 156 ghamaMdAsa 120 ghanazrI 154 joharApurakara ThakkurasI mahAkavi tulasIdAsa dazaratha dharmasena 3, 25, 86 1 125 gharAkSAsa candrasena candramati bri caturumasa 14, 41, 62, 66 dezabhUSaNa devakIti devabhUSaNa devendrakIti 25, 62 ... pAvasena pAskoti pAvata bAritasena naMdAsunandA va. nAnA nAgasena nAbhirAya nemasena midAsa bha. neminAtha 78, 80,81 chIla jayasena 25, 82 25, 83 165, 166, 153, 16% 62, 66 jamakIti jasobara jasomati yUsvAmI 43, 53 nomasena padamakIti .
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 nAma padmasena padmAvatI bha. pAzrvanAtha puruSottama balibhadra bahalola bodI budharAja bhavasena bhacakIrti bhaTTa bhAnukIrti bhImasena mubanakIti bhUSaNa mahasena mahendrasena mahamUda mahasenAcArya manohara mahakIti manadati pR. saM. 1K 79 2 177 4 1 25 25, 83 80 25 28, 25, 86 25, 26, 84 4 25, 83 8 1 26 120 8. 1 82 bhAcArya somakIti evaM brahma yazodhara pR saM. 175, 204 120 157 6 4 nAma bha. mallinAtha mahiladAsa mahAkavi siMha rAnI mahidevI arer matizekhara mArasena mAradatta mAlava mizra bandhuvinoda merukIti merasena meSasena mRgAvatI yazaH kIrti yazodhara 81 13. 34 173 1, 2 82 81 81 2 1, 2, 81,157, 158, 160, 161, 163, 164, 162 1, 2, 7, 11, 14 15, 16, 42, 66 3, 121, 164 165, 172, 177 162, 167, 2030
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 nAmAnukramaNikA nAma pR. saM. 205, 206. 210 nAma pR. saM. lakSmasena 25, 27, 65, 86 lakSmIcanda cAMdavAr3a 151 yazomati yogI 15, 45, 62, 64 161 25, 26, 82, 175 lalitakIti lokakrIti ratnakIti rapaNakIti varadatta raghu ravikrIti bAsupUjya svAmI 166, 172, raviSaNAcA rAmakIti rAjakIrti rAmasena vAsavasena vijayakIti 83, 157, 158 25 5,6,76, 77 78, 81, 164, 162 25, 26, 81 25, 81, 83, 164, 165, 171, 172, 164, 195 81, 158, 164 162 82, 157 vijayasena rAmacandra zukla rAmacandra mUri vimalakIrti vizAlakIrti vizvasena __ 25, 12 rukamaNI kaDA 25, 62 vizvanandi vIrasena sAntidAsa lakSamIsena 5, 6, 7, 81 120
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara .saM. nAma pR saM. mAna mAntinAtha svAmI bhItalanAtha svAmI momakIti 5, 7, 11, 24. zubhacandra zubhakIti sakalabhUSaNa sakamakIti 6, 7, 8, 9 10, 11, 25 26, 28, 29 30, 31, 33 33, 73, 61 86, 61, 171 11, 156, 164. 172, 164 saMhadevI ybsaa sahasakIti 165, 21 12, 26 62 somadeva saMyamasena sahamasena sAMgu 64, 104 sukosalarAya hariSeNa mudattAcArya mahAkavi svayaM harasena harirAma murajhenA zrutakIti zrIkAti sugamati aMgAsa
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnukramaNikA nAma sAma upAdhyAyajJAnasAgara jJAnabhUSaNa zrI prAnti trilocanadAsa tribhuvanakIti trilokakIrti zAnadAsa 11. 171 128, 156 27, 61,64 RSabhanAma graMthAnukamAriNakA pajjuNNacariu pada sAhitya praghumna parita pANDava purANa malibhadra kupaI 157 166, 167, 177 aSTAnhikA vrata kathA , 10 prAdinAtha vinatI 1. 26, 61 gItA bhAnuprakAza musmAmAvali ___6, 26, 33, 74, 23 pazvimeSa dharmaparIkSA 158 cintAmaNI pAzvanAtha jayamAla 33, 62 caubisa tIrthakara bhAvanA jasahara pariu jagata sundarI prayogamAlA jiNarantiA meminAya gIta 156, 166 153, 168, 203 malligIta massinAya gIta 166, 17 mRgAvatI mazothara paritra yazodhara rAsa 8,10,11 . 9, 12, 13, 23, 34, 73 yazastilaka campU yogIvANI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220. prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara nAma rAjarSi carita rAmasItArAsa sapta vyasana kathA rAmarAsa rAjasthAna ke jana santa shilaakh| kI cUlI vRhatakathAkoza vAsupUjya gIta 120, 121, 130, 156, 120 120 6, 27, 33 87, 11 nAma pR. saM. vairAgya gIta 166, 171, 167 sapta vyasana kathA saptavyasana kathA samuccama samavasaraNa pUjA sArasisAmana rAsa sukozalarAya 13, 64. cupaI 104, 113 harivaMza purANa 157 apanakriyAgIta 1. 28, 33 zrIpAlarAsa (jJAnasAgara) 166, 172 165 171, 164 vijayakotti gIta nagara, prAma evaM pradezAnukramaNikA aMgadeza ujaNI-unI aruNagrAma 53, 56, 58; 62, 63 100, 106 112 102, 104 64, 104, 105 108, 113, 125, 513 ayodhyA udayapura kukaraNani kujalapura karaNATa karnATaka RO m pahamadAbAda mAmera 5.3, 67, 1.2, 108 "
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 nAma karahATaka koMkaNa kozala kharAsA gauDa gUjara deza rAjarata giripura guDalInagara gopAcala campApura citrakoTa cItuDagaDha coraNa jayapura jambudvIpa jayasiMhapurA khora jAjara jodhapura DUMgarapura DhIlI pU. saM. 5. 3 17, 100 87 67, 100, 104 172 67, 173 P 102 165 11, 12 108, 163 100, 106 er 122, 124, 140 100, 104 5, 6, 13, 157 13, 34, 104 177 5. ex 5.6,44,148 175 173 mAma dehalI ghuleva nAgaura nAchipATi pAvApura poyalapura And baMgadeza- baMgAla basapAla bAgar3a bAMsavAr3A magadha mathurA maraTha, mahArASTra marusthalI mAlava mAravAr3a mulatAna, mevAr3a medapATa moSa deza ejayambhora graMthAnukramaNikA pU. saM. 4 158 158 140 100, 104, 100 19 100, 104 172 6 165 100 75, 131, 108, 155 17, 102 173 67, 100 46. 173 67, 106 67, 100, 102 106 11, 76, 67 13 106 34
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 prAcArya somakIti evaM brahma yazodhara mAma nAma rAjapura pR.sa 13, 34 5, 7, 6, 76 sAketA rAjasthAna sAMgAnera rAmapurI surapura sojitrA rAjagRhI revAsA 158 somApura hathiNAra 4, 7, 26, 86 125 10,68100 lADa deza 10, 173 122, 641 . zasthA