________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
૧૫
ગાથા-૬
- સર્વાર્થ સંસિદ્ધિ- પો. ૨ ગા. ૧૪માં રહેલા સર્વાર્થસંસિદ્ધિ: પદનો અર્થ આ પ્રમાણે છે- સર્વાર્થસંસિદ્ધિ એટલે સર્વ અર્થોની પ્રાપ્તિ, સર્વજ્ઞ હૃદયમાં રહ્યું છતે ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષ એ સર્વ અર્થની પ્રાપ્તિ થાય છે. સર્વજ્ઞ વચનના આધારે અનુષ્ઠાન કરવાથી ધર્મની પ્રાપ્તિ થાય છે. ધર્મથી પુણ્યાનુબંધી પુણ્યનો બંધ થવાથી અર્થ-કામની પ્રાપ્તિ થાય છે. સમય જતાં સર્વ કર્મનો ક્ષય થવાથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. આમ સર્વજ્ઞ હૃદયસ્થ થયે છતે નિયમો સર્વાર્થસંસિદ્ધિ થાય છે. (ષોડશક ૨ ગા. ૧૪નો અર્થ સમાપ્ત.)
સંવિગ્ન બહુજન આચરિત- સંવિગ્ન એટલે મોક્ષના અભિલાષી. સંવિગ્ન શબ્દનો આ શબ્દાર્થ છે. સંવિગ્ન શબ્દનો તાત્પર્યાર્થ ગીતાર્થ છે. કારણ કે ગીતાર્થ વિના બીજાઓને (પારમાર્થિકો સંવેગ ન હોય. આચીર્ણ એટલે આચરેલી ક્રિયા. ગીતાર્થ એવા ઘણા જનોએ જે ક્રિયા આચરી હોય તે સંવિગ્ન બહુજન આશીર્ણ છે.
પ્રશ્ન- સંવિગ્ન બહુજન આચરિત એ સ્થળે સંવિગ્ન શબ્દનો ઉલ્લેખ કેમ કર્યો છે ? “ . ઉત્તર- અસંવિગ્ન ઘણા પણ જનોએ આચરેલું અપ્રમાણ છે, એ જણાવવા સંવિગ્ન શબ્દનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. આ વિષે વ્યવહારસૂત્રમાં કહ્યું છે કે- 'પાસત્થા અને પ્રમત્ત સાધુઓએ જે આચરેલું હોય તે શુદ્ધિ કરતું નથી. આથી પાસત્યા અને પ્રમત્ત એવા ઘણા પણ સાધુઓએ જે આચરેલું હોય તેને શુદ્ધ ચારિત્રવાળા સાધુઓ પ્રમાણ માનતા નથી.”
પ્રશ્ન- તો પછી “સંવિગ્ને આચરેલું માર્ગ છે” એમ કહેવું જોઈએ. સંવિગ્ન બહુજન આચાર્ણ એમ ‘બહુજન' એવો ઉલ્લેખ કેમ કર્યો ?
ઉત્તર - સંવિગ્ન પણ એક જન અનાભોગ અને અજ્ઞાનતા આદિથી ખોટું આચરણ કરે. તેથી એક સંવિગ્ન પણ પ્રમાણ નથી. માટે અહીં બહુજન” એવો ઉલ્લેખ કર્યો છે.
આનો તાત્પર્યર્થ એ થયો કે-આગમને બાધા ન થાય તે રીતે સંવિગ્નોના - વ્યવહારરૂપ જે ક્રિયા તે સંવિગ્ન બહુજન આશીર્ણ છે. આગમનીતિ અને સંવિગ્ન બહુજન આચીર્ણ એ ઉભયને અનુસરે, તે માર્ગાનુસારી ક્રિયા છે.
