________________
ગાથા-૨૦૮
૨૫૮
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
પાસાવત્ દૃષ્ટિથી તપાસવું. એ પ્રમાણે, મુહપત્તિનાં બે પાસાં દૃષ્ટિથી તપાસવાં તે દષ્ટિપડિલેહણા જાણવી.
૬ કર્ણ પોડા (=૬ પુર) - બીજા પાસાની દૃષ્ટિ પડિલેહણા કરીને તે ઉર્ધ્વ એટલે તીર્થો વિસ્તારેલી એવી મુહંપત્તિનો પ્રથમ ડાબા હાથ તરફનો ભાગ ત્રણ વાર ખંખેરવો અથવા નચાવવો તે પહેલા ૩ મિક કહેવાય, ત્યારબાદ (દષ્ટિ પડિલેહણામાં કહ્યા પ્રમાણે). મુહપત્તિનું બીજું પાસું બદલીને અને દૃષ્ટિથી તપાસીને જમણા હાથ તરફનો ભાગ ત્રણવાર ખંખેરવો અથવા નચાવવો તે બીજા ૩ પુમિ ગણાય, એ પ્રમાણે કરેલા ૬ પુરિમ તે જ ૬ ઊર્ધ્વપટ્ટોડા અથવા ૬ ઊર્ધ્વપ્રસ્ફોટક કહેવાય.
૨. વરઘોડા – ઉપર કહ્યા પ્રમાણે પુરિમે થઈ ગયા બાદ મુહપત્તિનો મધ્યભાગ ડાબા હાથ ઉપર નાખીને ઘડીવાળો મધ્યભાગનો છેડો જમણા હાથે એવી રીતે ખેંચી લેવો કે જેથી બરાબર બે પડની ઘડી વળી જાય, અને (તે બે પડવાળી થયેલી મુહપત્તિ) દૃષ્ટિ સન્મુખ આવી જાય. ત્યારબાદ તુર્ત તેના ત્રણ (અથવા બે) વધૂટક કરીને જમણા હાથની ચાર અંગુલીઓના ત્રણ આંતરામાં ભરાવવા-દાબવા, અને તેવી રીતે ત્રણ વર્ઘટક કરેલી મુહપત્તિને ડાબા હાથની હથેલી ઉપર હથેલીને ન અડે ન સ્પર્શે તેવી રીતે પ્રથમ ત્રણવાર ખંખેરવા પૂર્વક કાંડા સુધી લઈ જવી, અને એ પ્રમાણે ત્રણ વખત વચ્ચે વચ્ચે આગળ કહેવાતા પખ્ખોડા કરવા પૂર્વક ત્રણ ત્રણવાર અંદર લેવી તે ૯ અખોડા અથવા ૯ આખોટક અથવા ૯ આસ્ફોટક કહેવાય. (તેમાં ગ્રહણ કરવાનું હોવાથી ખંખેરવાનું નથી.)
૧. ઉત્કટિકાસને બેસવું તે યોદ્ઘ અને મુહપત્તિનો તીચ્છ વિસ્તાર તે વસ્ત્રોÁ એમ બન્ને પ્રકારની ઊર્ધ્વતા અહિ ગણાય.
૨. મુહપત્તિને તીચ્છ વિસ્તારીને જે પુરિમ એટલે પૂર્વક્રિયા=પ્રથમ ક્રિયા કરવામાં આવે છે તે પુરિમ કહેવાય.
૩. વધુ એટલે સ્ત્રી. જેમ લજ્જા વડે શીર્ષનું વસ્ત્ર મુખ આગળ લટકતું=લંબાયમાન રાખે છે, તેમ મુહપત્તિના ૩ વળને ચાર અંગુલીઓના ૩ આંતરામાં ભરાવી=દબાવી નીચે ઝૂલતા=લંબાયમાન રાખવા તે ૩ વપૂટ. કહૈવાય. શ્રી પ્રવ-સારો વૃત્તિમાં બે વધૂટક પણ કરવા કહ્યા છે. પરંતુ એ પ્રચલિત નથી.
