________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
૨૭૫
ગાથા-૨૧૬
- तच्च गुरुबहुमानिन एव भवत्यतो दुश्करकारकोऽपि तस्मिन्नवज्ञां न विदध्यात्, तदाज्ञाकारी च भूयाद् । यत उक्तम्"छट्ठट्ठमदसमदुवालसेहिं, मासद्धमासखमणेहिं । પરંતો ગુરુવયાં, ગંતસંસારિો મળો ." ત્યાતિ ૨૨૮ II (ધ. ૨. પ્રવ) આ પ્રમાણે ગુણાધિક શિષ્યથી ગુરુનું ગૌરવ થાય જ. કિંતુ ગુણાધિક પણ શિષ્ય ગુરુ હીન છે એમ માનીને ગુરુની અવજ્ઞા ન કરવી જોઇએ એ વિષયને જ કહે છે
વિશેષ પણ પ્રયત્નવાળો શુદ્ધપરિણામી ભાવસાપુ ગુરુની અવજ્ઞાન સમ્યક્ ત્યાગ કરે છે. એથી તે દર્શનશુદ્ધિથી શુદ્ધચારિત્રને પ્રાપ્ત કરે છે.
વિશેષાર્થ જ્ઞાન આદિને આવરનારાં કર્મોનો વિશિષ્ટ ક્ષયોપશમ થવાથી શુદ્ધપરિણામી ભાવસાધુ સૂત્રાર્થ અધ્યયન અને તપશ્ચર્યા વગેરે શુભ અનુષ્ઠાનોમાં ગુરુથી અધિક શુભ પ્રયત્ન કરતો હોય તો પણ તે ગુરુની અત્થાન ન કરવું વગેરે અવજ્ઞાનો સમ્યક ( વિશેષ કાળજી રાખીને) ત્યાગ કરે છે. આથી તેની દર્શનશુદ્ધિ થાય છે. દર્શનશુદ્ધિથી નિષ્કલંક ચારિત્રને પામે છે.
અહીં આશય આ પ્રમાણે છે- સમ્યકત્વ જ્ઞાન-ચારિત્રનું કારણ છે. આથી જ આગમપાઠ આ પ્રમાણે છે-“દર્શનરહિતને જ્ઞાન હોતું નથી. જ્ઞાન વિના ચારિત્રગુણો હોતા નથી. ચારિત્રગુણોથી રહિતની કર્મોથી મુક્તિ ન થાય. કર્મોથી મુક્તિરહિતનો મોક્ષ ન થાય.”
દર્શન ગુરુ પ્રત્યે બહુમાનવાળાને જ હોય. આથી દુષ્કર કરનાર પણ ભાવસાધુ ગુરુની અવજ્ઞા ન કરે, અને ગુર્વાજ્ઞાનું પાલન કરનારો થાય. કારણ કે કહ્યું છે કે-“છદ્ર, અક્રમ, ચાર ઉપવાસ, પાંચ ઉપવાસ અર્ધમાલખમણ અને મા ખમણ વગેરે કરવા છતાં ગુર્વાજ્ઞા ન માનનારને અનંતસંસારી કહ્યો છે.”
વિશેષ પણ પ્રયત્નવાળો” એ સ્થળે ‘પણ' શબ્દનો અર્થ આ પ્રમાણે છે- જો વિશેષ પ્રયત્નવાળો પણ ગુની અવજ્ઞાનો ત્યાગ કરે છે તો પછી સમપ્રયત્નવાળો કે ન્યૂનપ્રયત્નવાળો ગુરુની અવજ્ઞાનો ત્યાગ કરે એમાં તો શું કહેવું ? (૨૧૬)
