________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
પ્રતિક્રમણ સમયે ગુરુ આલોચના કરીને બેઠા. (આલોચના કર્યા વિના) બેસતા દત્તને ગુરુએ કહ્યુંઃ સમ્યક્ આલોચના કર. તેણે ઃ ગોચરીમાં તમારી સાથે જ ફર્યો છું. અહીં શું આલોચના કરું ? તને બાળક સંબંધી સૂક્ષ્મ ધાત્રીપિંડ દોષ લાગ્યો છે. પછી અતિશય સંક્લ્પ-વિકલ્પથી હણાયેલા દુરાત્મા દત્તે લિંબડા જેવી અત્યંત કડવી વાણીથી આચાર્યને આ પ્રમાણે કહ્યું:
૭૫
ગાથા-૫૧
તમે બીજાના રાઈ અને સરસવ જેટલા નાના દોષોને જુઓ છો, અને પોતાના બિલા જેટલા મોટા દોષોને જોતા હોવા છતાં જોતા નથી. આ પ્રમાણે કહીને તે પોતાની વસતિમાં ગયો. ત્યારબાદ તેને શિક્ષા કરવા માટે નગરદેવતાએ જલદી અતિશય અંધકાર વિકુવ્વુ. જાણે કે બ્રહ્માંડરૂપ પાત્ર સ્પષ્ટ ફૂટી રહ્યું હોય તેવી વિ૨સ મેઘગર્જના થવા લાગી. તેને સાંભળીને ભયભીત બનેલા તેણે ખચકાતી વાણીથી સૂરિને કહ્યું: હે ભગવંત! હું ભય પામું છું. ગુરુએ ક્યું: મારી પાસે આવ. તેણે ક્યું ગાઢ અંધકારથી હું દિશા-વિદિશાઓને જોતો નથી. આચાર્ય ભગવંતે ખેલલબ્ધિથી પોતાની આંગળીને દીપશિખાની જેવી પ્રજ્વલિત કરી. પછી એ આંગળી તેને બતાવીને કહ્યું: હે વત્સ! આ તરફ આવ. આચાર્યની પ્રજ્વલિત આંગળીને જોઈને દુષ્ટાત્મા બોલ્યોઃ શું આની પાસે દીવો પણ છે? તેથી પ્રત્યક્ષ થઈને દેવીએ તેને આ પ્રમાણે કહ્યુંઃ હા ! દુષ્ટશિષ્ય ! નિઃસ્નેહ ! નિર્લજ્જ ! દેહ અને ઘર આદિના મમત્વથી રહિત આ આચાર્ય વિષે પણ આ પ્રમાણે વિચારે છે? હે પાપિષ્ઠ! દુષ્ટ! અધર્મિષ્ઠ! વસતિના વિહારના ક્રમથી ફરી પણ અહીં રહેલા આ સુગુરુને શિથિલચારિત્રવાળા માને છે. હે મુગ્ધ ! અંત-પ્રાંત ભોજન કરનાર પણ આ આચાર્યને તું રસમૃદ્ધ કલ્પે છે. ધિક્ ધિક્ ! લબ્ધિથી સમૃદ્ધને પણ દીપકયુક્ત કહે છે. દ્રવ્યાદિદોષના કારણે અપવાદપદે રહેલા હોવા છતાં શુદ્ધ શ્રદ્ધાના કારણે ભાવચારિત્રથી પવિત્ર આ ગુરુની તું અવજ્ઞા કેમ કરે છે? આ પ્રમાણે દેવીથી શિખામણ અપાયેલો તે અતિશય પશ્ચાત્તાપ કરવા લાગ્યો. ગુરુને પગે લાગીને ફરી ફરી પોતાના અપરાધની ક્ષમા યાચી. અતિચારોની આલોચના કરી. ગુરુએ આપેલું પ્રાયશ્ચિત્ત પૂર્ણ કર્યું. વિનય કરવામાં તત્પર બન્યો. અત્યંત નિર્મલ ચારિત્રનો આરાધક બન્યો. વિધિસેવા રૂપ વેલડીને પલ્લવિત કરવા માટે મેઘ સમાન, અનુપમસમાધિથી યુક્ત અને ક્લેશરહિત એવા સંગમસૂરિ પણ લાંબા કાળ સુધી ચારિત્ર પાળીને સદ્ગતિને
