________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
અલ્પશ્રુતવાળા=‘આગમના વિશિષ્ટ બોધ વિનાના' જાણીને, તેઓની ‘તમે તો બુદ્ધિશાળી છો, વૃદ્ધ છો, બહુશ્રુત છો' ઇત્યાદિ હાંસી કરે, અથવા બુદ્ધિ વિનાના છો એમ નિન્દા કરે, તે નામધારી સાધુ ‘ગુરુની હીલના ન કરવી’ એ શાસ્ત્રવચનથી વિરુદ્ધ વર્તે છે, તે ગુરુની આશાતના કરે છે. ગુરુમાં કરેલી આચાર્યપદની સ્થાપનાનું અપમાન કરનારો એવા એકની જ નહિ, એકદ્વારા સર્વ આચાર્યોની આશાતના કરે છે, અથવા તે નિમિત્તથી પોતાનાં જ્ઞાનદર્શન-ચારિત્રની (પણ) આશાતના (નાશ) કરે છે. માટે નાના કે અલ્પબોધવાળા પણ આચાર્યની (ગુરુની) અવહીલના નહિ કરવી. (૧)
૨૨૭
ગાથા-૧૮૦
હવે તે માટે કહે છે કે-કર્મની વિચિત્રતાથી કોઇ વયોવૃદ્ધ છતાં સદ્ગુદ્ધિ રહિત પણ હોય, અને કોઇ અપરિણત વયવાળા (=લવયવાળા) હોવા છતાં કુશળ (=નિર્મળ બુદ્ધિવાળા), જ્ઞાનાચારાદિ આચારોથી યુક્ત અને આચાર્યપદને યોગ્ય ગુણવાળા પણ હોય, માટે નાના (કે અલ્પજ્ઞ) સમજી તેઓની હલકાઇ નહિ કરવી. એવી હલકાઇ કરવાથી અગ્નિ જેમ ઇન્પણને બાળી નાખે, તેમ ગુરુની હલકાઇ પણ તેને કરનારાનાં જ્ઞાનાદિ ગુણોનો નાશ કરે છે, અર્થાત્ અગ્નિને સ્પર્શ ક૨ના૨ જેમ ભસ્મીભૂત થાય, તેમ નાના પણ ગુણી આચાર્યની આશાતના કરનારો પોતાના ગુણોને ભસ્મસાત્ કરે છે. (૨)
*હવે નાના સમજીને હલકાઇ કરનારાને વિશેષ દોષ લાગે એમ જણાવે છે- જેમ કોઇ આ તો નાનો છે' એમ સમજીને જો સર્પને સતાવે-કદર્થના કરે, તો તે સાપના કરડવાથી તેના પ્રાણનો નાશ (અહિત) થાય છે, તેમ કોઈ કારણે અપરિણત-લઘુવયવાળા પણ યોગ્યને આચાર્યપદે સ્થાપ્યા હોય તેની હીલના કરનારો બેઇન્દ્રિય વગેરે ક્ષુદ્ર જાતિઓમાં સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે, અર્થાત્ પોતાની સંસારની રખડપટ્ટી વધારી મૂકે છે, નીચ યોનિઓમાં ઉપજી દુ:ખી થાય છે. (૩)
જે મૂલગુણોથી રહિત છે તે જ ગુરુના ગુણોથી રહિત જાણવો, નહિ કે ગુણમાત્રથી રહિત, અર્થાત્ સુંદર આકૃતિ, વિશિષ્ટ ઉપશમ વગેરે ઉત્તરગુણોથી રહિત પણ જો મૂલગુણોથી યુક્ત હોય તો ગુરુ જ છે. આ વિષયમાં ચંડરુદ્રનામના આચાર્યનું દૃષ્ટાંત છે. (૪)
