________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
• આક્ષેપણીઃ- શ્રોતાને ધર્મ પ્રત્યે આક્ષેપ=આકર્ષણ કરનારી. વિક્ષેપણીઃ- શ્રોતાને પરદર્શનથી અથવા સંસારસુખથી વિક્ષેપ (=વિમુખ) કરનારી.
૯૯
ગાથા-૮૪
સંવેદનીઃ- સંસારમાં ત્રાસનો સંવેદન (=અનુભવ) કરાવનારી. નિર્વેદનીઃ- સંસાર પ્રત્યે નિર્વેદ (=ત્રાસ) ઉત્પન્ન કરાવી મોક્ષની અભિલાષા જગાવનારી. (પ્ર. ૨. ગા. ૧૮૨-૧૮૩)
જે શિષ્ય બન્યો હોય તેના શિષ્યો થાય છેઃ- દીક્ષા આપવાને લાયક ગુરુના વર્ણનમાં કહ્યું છે કે જેને પોતાના ગુરુએ ગુરુપદે સ્થાપિત કર્યો હોય તે ગુરુ દીક્ષા આપવા માટે લાયક છે. જે પહેલાં શિષ્ય બને તેને જ ગુરુ ગુરુપદે સ્થાપિત કરે. શિષ્ય એટલે આજ્ઞા કરવાને લાયક, જે ગુરુની આજ્ઞાને સ્વીકારે-માને તે જ સાચો શિષ્ય છે. આવા શિષ્યને જ ગુરુ ગુરુપદે સ્થાપિત કરે. અહીં ગુરુપદે સ્થાપિત કરે એટલે શિષ્યો આપીને ગુરુ બનાવે. આમ જે શિષ્ય બન્યો હોય તેના જ શિષ્યો થાય છે. ગુરુએ જેને ગુરુપદે સ્થાપિત ન કર્યો હોય અને જાતે જ શિષ્ય બનાવી ગુરુ બની જાય તે પરમાર્થથી નથી તો ગુરુ, નથી તો શિષ્ય: [૮૩]
सत्थण्णुणा विं तीरइ, मज्झत्थेणेव सासिउं सव्वं ।
सच्छंद नो जंपइ, जमेस आहच्च भणिअं च ॥ ८४ ॥ शास्त्रज्ञेनापि शक्यते मध्यस्थेनैव शासितुं सर्वम् ॥ स्वच्छन्द नो जल्पति यदेतद् आहत्य भणितं च ॥ ८४॥
શાસ્ત્રજ્ઞાતા પણ જે મધ્યસ્થ હોય તે જ બધું કહેવા માટે સમર્થ છે. કારણ કે મધ્યસ્થ પુરુષ સ્વમતિપ્રમાણે ન કહે. આ વિષે વિશેષથી (નીચેની ગાથામાં કહેવાશે તે પ્રમાણે) કહ્યું છે.
વિશેષાર્થઃ- મધ્યસ્થ એટલે સ્વપક્ષ-પરપક્ષમાં રાગ-દ્વેષથી રહિત.. સ્વપક્ષ એટલે જૈનદર્શન. ૫૨૫ક્ષ એટલે જૈનેતરદર્શન. મધ્યસ્થ પુરુષ અસત્ય ન કહે, સત્ય કહે. મૂળગાથામાં સળં પદ છે. તેના સ્થાને સપ્નું પદ હોય
