________________
ગાથા-૧૩૩.
૧૭૦
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ :
* જે ગુણસંપન્નમાં રહેલા દોષલેશને બોલીને ગુણસંપન્નમાં પણ ગુણાનુરાગને ધારણ કરતો નથી તેનામાં નિયમા ચારિત્ર નથી એમ સિદ્ધાંતના જ્ઞાતાઓ કહે છે.
વિશેષાર્થ- ગુણસંપન્ન પણ કોઈ સાધુમાં કોઈ દોષ હોય એ સંભવિત છે. જે સાધુ ગુણસંપન્ન આત્મામાં રહેલા કોઈ દોષને જોઇને “એનામાં આ દોષ છે.” એમ બીજાઓ સમક્ષ બોલે, અને એ રીતે તેને હલકો પાક્વાનો પ્રયત્ન કરે, તથા એના પ્રત્યે પ્રેમ ન રાખે, તે સાધુમાં નિયમા ચારિત્ર નથી. કારણ કે એનામાં ગુણાનુરાગ નથી એ નિશ્ચિત થાય છે. અને જેનામાં ગુણાનુરાગ ન હોય તેનામાં સમ્યકત્વ ન હોય. જેનામાં સમ્યકત્વ ન હોય તેનામાં ચારિત્ર પણ ન હોય. આથી આવો સાધુ સાધુનો વેષ હોવાથી અને ચારિત્રની ક્રિયા કરતો હોવાથી તેનામાં ચારિત્ર હોય, પણ દ્રવ્યથી હોય, ભાવથી ન હોય. માટે અહીં કહ્યું કે ગુણસંપન્નમાં રહેલા દોષલેશને બોલીને ગુણસંપન્નમાં પણ ગુણાનુરાગને ધારણ ન કરનારમાં નિયમાં ચારિત્ર નથી. આ કથન બહુ માર્મિક છે. (૧૩૨) गुणदोसाण य भणियं, मज्झत्थत्तं पि निचियमविवेए । गुणदोसो पुण लीला, मोहमहारायआणाए ॥१३३॥ गुणदोषयोश्च भणितं, मध्यस्थत्वमपि निचितमविवेके ॥ गुणदोषः पुनर्लीला, मोहमहाराजाज्ञायाः ॥१३३ ॥
ગુણ-દોષમાં મધ્યસ્થતા પણ અવિવેકથી ભરેલી છે એમ મહાપુરુષોએ કહ્યું છે. તથા ગુણને પણ દોષ માનવો એ મોહ મહારાજાની આજ્ઞાની લીલા છે.
ગુણ-દોષમાં મધ્યસ્થતા અવિવેકથી ભરેલી છે. આ વિશેષાર્થ- ગુણ-દોષમાં મધ્યસ્થતા એટલે ગુણ અને દોષ બંનેમાં સમભાવ રાખવો: ગુણમાં અનુરાગ અને દોષમાં દ્વેષભાવ આવે ત્યારે જ આધ્યાત્મિકતા આવે છે. ગુણથી જ સુખ અને દોષથી જ દુઃખ એવો વિવેક આવે ત્યારે જ ગુણમાં અનુરાગ થાય અને દોષમાં દ્વેષ થાય. કારણ કે માનસશાસ્ત્રનો નિયમ છે કે જે સુખનું કારણ લાગે તેના ઉપર રાગ થાય
