________________
૨૧૫
ગાથા-૧૭૧
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
વિશેષાર્થ:- (૧) પ્રવ્રજ્યાને યોગ્યજીવના ગુણોથી યુક્ત હોવાના કારણે પ્રવ્રજ્યા થઇ હોય. પ્રવ્રજ્યાને યોગ્ય જીવના ગુણો આ પ્રમાણે છે. (૧) આર્યદેશમાં જન્મેલઃ- સાડા પચ્ચીસ પૈકી કોઈ આર્યદેશમાં જેનો જન્મ થયો હોય, (૨)જાતિ-કુલથી વિશુદ્ધઃ-માતૃપક્ષ તે જાતિ, પિતૃપક્ષ તે કુલ. માતાની જાતિ અને પિતાનું કુલ એ બંને જેના વિશિષ્ટ (=વિશુદ્ધ) હોય, (૩) લઘુકÇ:- જેનો કર્મમલ લગભગ (ણો)ક્ષીણ થઇ ગયો હોય, અર્થાત્ ચારિત્રમાં વિઘ્ન કરનારાં સંલિષ્ટ કર્મો ઘણાં ખપી ગયા હોય, (૪) વિમલબુદ્ધિઃ- કર્મક્ષય થવાથી જેની બુદ્ધિ નિર્મલ (=આત્મકલ્યાણના જ ધ્યેયવાળી) હોય, (૫) સંસારની અસારતાને જાણનાર:- નિર્મલબુદ્ધિ હોવાથી જ, સંસારરૂપ સમુદ્રમાં મનુષ્યભવ દુર્લભ છે, જન્મ એ મરણનું કારણ છે, સંપત્તિઓ ચપલ-અનિત્ય છે, વિષય (=વિષયસુખો) દુઃખનું કારણ છે, જેનો સંયોગ થાય તેનો અવશ્ય વિયોગ થાય છે, અર્થાત્ સંયોગ વિયોગનું કારણ છે, પ્રતિસમય આયુષ્ય ઘટવા રૂપ મૃત્યુ થયા કરે છે, પરભવમાં કર્મોનોં વિપાક (ફલ) અત્યંત ભયંકર આવે છે, આ રીતે સ્વાભાવિકપણે જ જેણે સંસારનો, અસારતા રૂપ સ્વભાવ જાણ્યો હોય, (અર્થાત્ નિર્મલબુદ્ધિ હોવાથી ઉક્ત રીતે સંસાર અસાર છે એમ જેના ચિત્તમાં સમજાઇ ગયું હોય, કારણ કે જેના ચિત્તમાં સંસારની આવી અસારતા ન સમજાણી હોય તેની વિષયતૃષ્ણા અટકતી નથી.) (૬) સંસારથી વિરક્તઃ- સંસારની અસારતા જાણવાથી જ જે સંસારથી વિરક્ત હોય, (કારણ કે જે વિરક્ત ન બન્યો હોય તેને મધુબિંદુના સ્વાદમાં આસક્ત પુરુષની જેમ સંસારનાં સુખો જ્યાજય બને.) (૭) પ્રતનુકષાયઃજેના કષાયો અત્યંત મંદ હોય, (૮) અલ્પહાસ્યઃ-જેનામાં હાસ્ય અલ્પ હોય, હાસ્યના ઉપલક્ષણથી રતિ આદિ નોકષાયોના વિકારો જેનામાં અલ્પ હોય, (કારણ કે બહુ હાસ્ય વગેરે અનર્થદંડ રૂપ છે, અને ગૃહસ્થોને પણ તેનો નિષેધ છે.) (૩૫)
(૯) સુકૃતજ્ઞઃ- પોતાના ઉ૫૨ બીજાઓએ કરેલા ઉપકારને જાણનારો હોય, (અર્થાત્ બીજાઓએ પોતાના ઉપર કરેલા ઉપકારને યાદ રાખીને ઉપકારનો બદલો વાળવાની ભાવનાવાળો હોય, કારણ કે જે
