________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
બુદ્ધિશાળી હોય. આવા ગુરુઓ જૈનશાસનમાં અત્યંત શ્રદ્ધેય છે. આવા ગુણોવાળા ગુરુ જે જે સિદ્ધાન્તની પ્રરૂપણા કરે છે તેમાં ક્યારેય પણ વિપર્યાસ થવાનો સંભવ નથી. (ઉ. ૨. ગ્રંથમાંથી સાભાર ઉદ્ધૃત) (૧૭૫) जो उवायपक्खंमि, हेउओ आगमे अ आगमिओ । सो ससमयपण्णवओ सिद्धंतविराहगो अण्णो ॥ १७६ ॥ यो हेतुवादपक्षे, हेतुत आगमे चागमिकः ॥
स स्वसमयप्रज्ञापकः, सिद्धान्तविराधकोऽन्यः ॥१७६॥
૨૧૯
આ ગાથા ઉપદેશ રહસ્ય ગ્રંથમાં ૧૫૧ નંબરની છે. તેની ટીકા અને પં. શ્રી જયસુંદર વિ. ગણિવરે કરેલો ગુજરાતી અનુવાદ નીચે મુજબ છે. શ્લોકાર્થ:- જે હેતુવાદ પક્ષમાં હેતુનિરૂપક છે અને આગમના વિષયમાં આગમપ્રરૂપક છે તે સ્વસિદ્ધાન્તનો પ્રરૂપક છે. બાકી બીજા સિદ્ધાન્તના વિરાધક છે.
=
ગાથા-૧૭૬
==
यः कश्चिद्धेतुवादपक्षे जीवकर्मादौ युक्तिमार्गसहे वस्तुनि हेतुको = युक्तिप्रणयनप्रवीणः, आगमे च देवलोकपृथ्वीसंख्यादावर्थे आगममात्रगम्ये आगमिकः=आगममात्रप्रज्ञापनाप्रवीणः स स्वसमयप्रज्ञापक उच्यते । व्यवच्छेद्यमाह - सिद्धान्तविराधको जिनवचनानुयोगविनाशकः अन्यः - :-પ્રયુક્તવિશેષળविकलः साधुः । तथाहि युक्तिमार्गसहेष्वप्यागमगम्यत्वमेव पुरस्कुर्वता तेन नास्तिकादिप्रणीतकुयुक्तिनिराकरणाभावान्न श्रोतॄणां दृढा प्रतीतिः कर्त्तुं पार्यते, आगमगम्येषु तु युक्तिपथातीतेषु युक्तिमुट्टंकयन्नसंपादितनियतार्थप्रतीतिर्विफलारम्भत्वेन स्वयमेव वैलक्ष्यं भजते, श्रोतुश्चानादेयवचनो भवतीति न विपरीतव्यवहारिणा तेन सम्यक्सिद्धान्त आराधितो भवति ॥ उपदेशरहस्य ॥ १५१ ॥
તાત્પર્યાર્થ:- જૈનદર્શનમાં પ્રરૂપિત પદાર્થો સામાન્ય રીતે બે વિભાગમાં વહેંચાયેલા છે. (૧) યુક્તિગમ્ય (૨) આગમમાત્રગમ્ય. જે ઉપદેશક જીવ અને કર્મ વગેરે યુક્તિગમ્ય પદાર્થોની સિદ્ધિ કરવા માટે એક પછી એક પ્રબળ યુક્તિઓનું નિરૂપણ કરવામાં પ્રવીણ છે. તેમ જ બાર દેવલોક, સાતપૃથ્વી વગેરે સંખ્યાઓની બાબતના નિરૂપણમાં યુક્તિઓનું પ્રદર્શન નહિ કરતાં
