________________
ગાથા૧૭૩-૧૭૮
૨૨૦
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
દેવલોક વગેરેની સંખ્યામાં આગમપ્રમાણને જ પ્રધાનતા આપે છે, તે સ્વસમય પ્રશાપક જાણવો. એનાથી વિપરીત રીતે પ્રરૂપણા કરનાર ઉપદેશક સિદ્ધાન્તનો=જિનવચન અનુયોગનો વિનાશક છે=વિરાધક છે. જે પદાર્થો સિદ્ધાન્તમાં દર્શાવાયા હોય તે ઉપરાંત યુક્તિઓથી પણ જેની સચોટતાનું પ્રતિપાદન કરી શકાય તેમ હોય તેવા પદાર્થની બાબતમાં “ભાઈ....!! આ તો યુક્તિગમ્ય નથી, આમાં આગમ સિવાય બીજું કોઈ પ્રમાણ જ નથી.' આમ કહ્યા કરે તો તેનાથી નાસ્તિક વગેરેએ ઉપજાવેલી કુયુક્તિઓનું ખંડના ન થવાથી સ્વસિદ્ધાન્તમાં શ્રોતાઓને દઢ પ્રતીતિ કરાવી શકાતી નથી. એ જ રીતે પોતાની જાતમાં તાર્કિકપણાનું અભિમાન રાખનાર ઉપદેશક માત્ર આગમબોધ્ય દેવલોકની સંખ્યા વગેરે બાબતમાં યુક્તિઓ ટાંકવા બેસી જાય તો ગમે તેટલી યુક્તિઓ લડાવે તો પણ અનેકાન્ત આદિ દોષોનો પરિહારે ન કરી શકવાથી તે વિષયની બાબતમાં શ્રોતાજનોને દઢ-પ્રતિનિયત પ્રતીતિ કરાવી શકતો નથી. અને જ્યારે શ્રોતાજનોના મુખ ઉપરથી પોતાના નિરૂપણની નિરસતા જોઈને પોતાની બધી મહેનત ધૂળમાં મળી રહી હોવાનું ભાન થાય ત્યારે પોતાનું પણ મોટું પડી જાય છે અને શ્રોતાઓમાં તેનું વચન આદેય બનતું નથી. એટલે આ રીતે અવળા રસ્તે ગાડી હાંકનાર તે ઉપદેશક સિદ્ધાન્તનો આરાધક થવાને બદલે વિરાધક થાય છે. (૧૭૬) कलिदोसंमि अ णिविडे, एगाइगुणुझिओ वि होइ गुरू । मूलगुणसंपया जइ, अक्खलिआ होइ जं भणिअं ॥१७७॥ कलिदोषे च निविडे, एकादिगुणोज्झितोऽपि भवति गुरुः ॥ मूलगुणसम्पदा यदि अस्खलिता भवति यद्भणितम् ॥१७७ ॥
કલિકાલમાં કાલની પરિહાનિ (=અવસર્પિણી)રૂપ ગાઢ દોષ હોવાના કારણે એક વગેરે ગુણથી રહિત હોય તો પણ જો મૂલગુણરૂપ સંપત્તિ અખંડિત હોય તો તે ગુરુ છે. આ વિષે (પંચાશક-૧૧ ગાથા રૂપમાં) કહ્યું છે કે- (૧૭૭) गुरुगुणरहिओ वि इहं, दट्ठव्वो मूलगुणविउत्तो जो। ' न उ गुणमित्तविहुणोत्ति, चंडरुद्दो उदाहरणं ॥१७८॥
