________________
ગાથા-૧૩૮
૧૭૬
તિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
કરે ? અર્થાત્ એકલો પ્રમાદી બનીને તપ, ક્રિયા વગેરે કરવા લાયક ન કરે અને ન કરવા લાયક કરે. આથી એકલાને ધર્મ ન હોય.” (૧૫૬) :
એકલાને સૂત્ર-અર્થની વાચનાદ્વારા આગમનું જ્ઞાન પણ કયાંથી થાય ? પોતાને કોઈ વિષયમાં શંકા પડે તો પૂછે પણ કોને ? પ્રમાદમાં પડેલા તેને પ્રમાદના ત્યાગની પ્રેરણા પણ કોણ કરે ? એકલો વિનય વેયાવચ્ચ કોના કરે ? મરણ સમયે એકલાને આરાધના પણ ક્યાંથી હોય? અર્થાત્ એકલાને આ બધું ન હોય.” (૧૫૭)
“એકલો એષણાનું ઉલ્લંઘન કરે, અર્થાત્ અશુદ્ધ આહાર લે, એકલાને એકલી સ્ત્રી વગેરેથી સદા ભય રહે, સમુદાયમાં અકાર્ય કરવાની ઇચ્છા થવા છતાં કરી શકે નહિ. (એકલો સ્ત્રીસેવન વગેરે અકાર્ય પણ કરી નાંખે.) (૧૫૮),
“ઝાડો, પેશાબ, ઉલટી, પિત્તમૂછ આદિથી વ્યાકુલ બનેલો હાથમાં રહેલ પાણીના પાત્ર સહિત (કે આહારના પાત્ર સહિત) ઝાડો વગેરે કરે. આથી શાસનની લઘુતા-અપભ્રાજન થાય. તથા સંયમવિરાધના અને આત્મવિરાધના પણ થાય. તેની સાથે બીજો હોય તો આવા સંયોગોમાં તેને સહાય કરે.” (૧૫૯)
એક દિવસમાં અનેકવાર શુભ અને અશુભ આત્મ-પરિણામ થાય છે. નિમિત્ત પામીને અશુભ પરિણામવાળો બનેલો એકલો સંયમનો ત્યાગ કરે.” (૧૬૦)
કદાચ એકલો ન થાય અને બીજાની પાસે જાય તો પણ તેવાની પાસે જાય કે જે સારણાદિ કરે નહિ. સારણાદિ ન થવાના કારણે સંયમમાં ઉત્સાહ ન રહેવાથી દીક્ષા છોડી દે એવું બને. કદાચ દીક્ષા ન છોડી દે તો પણ ઉત્સાહ વિના જેમ તેમ જીવન પૂરું કરે. પરિણામે જે લાભ થવો જોઇએ. તે લાભ ન થાય.
કૃતજ્ઞતાથી શ્રેષ્ઠ ગુણોની પ્રાપ્તિ- કૃતજ્ઞતા એટલે બીજાઓએ પોતાના ઉપર કરેલા ઉપકારને ખ્યાલમાં રાખવો. બીજાએ કરેલા ઉપકારને ખ્યાલમાં રાખવાથી અવસરે ઉપકારનો બદલો વાળવાનો પ્રયત્ન થઈ શકે. આથી અહીં “બીજાના ઉપકારને ખ્યાલમાં રાખવો” એનું તાત્પર્ય અવસરે બીજાના
