________________
ગાથા-૯૮
૧૧૦
યંતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
- પૂર્વપક્ષ - આ જ ગ્રંથમાં ૭૦મી ગાથામાં દેશના આપવાને લાયક જીવનું વર્ણન કરતાં મધ્યસ્થ સાધુ દેશના આપવાને લાયક છે એમ કહ્યું છે. પાત્ર-અપાત્રનો ભેદ પાડવામાં મધ્યસ્થપણું રહેતું નથી. તથા આચારાંગમાં કહ્યું છે કે-નહી પુug Wતહી તુચ્છસ સ્થ, નહી તુચ્છ સ્થ તાં પુસ્ત વત્થ (સા. પૂ. ૨૦૨) “જે રીતે પુણ્યશાળી રાજા વગેરેને ધર્મ કહે તે જ રીતે તુચ્છ-ગરીબ વગેરેને પણ ધર્મ કહે. જે રીતે તુચ્છને કહે તે રીતે પુણ્યશાળીને કહે.” આ પ્રમાણે આચારાંગસૂત્રમાં બધાને સમાનપણે દેશના આપવાનું કહ્યું છે. પાત્ર-અપાત્રના ભેદમાં સર્વસમાનતા રહેતી નથી.
ઉત્તરપક્ષ- (ાં કહ્યું તે વિશ્વનો સબૂત્તત્તર) જે મધ્યસ્થપણું કહ્યું છે તે (વેક્ષણત =) આપેક્ષિક સર્વતુલ્યત્વરૂપ છે, નિરપેક્ષ સર્વતુલ્યત્વરૂપ નથી. મતલબ કે મધ્યસ્થત્વ એટલે નિઃસ્પૃહતાની અપેક્ષાએ સર્વપ્રત્યે સમાનતાની ભાવના. આથી “જે રીતે પુણ્યશાળી રાજા વગેરેને ધર્મ કહે” ઈત્યાદિ જે કહ્યું છે તે નિઃસ્પૃહતાની અપેક્ષાએ કહ્યું છે, એટલે કે રાજા વગેરેને ધર્મોપદેશ આપતી વખતે નિઃસ્પૃહ રહેવું એ જણાવવા માટે કહ્યું છે. રાજા વસ્ત્ર-પાત્રાદિ આપે એવી અપેક્ષા રાખીને રાજાને આદરથી ધર્મોપદેશ આપવો, અને તુચ્છ પાસેથી કશું મળવાનું નથી તેથી તેને ઉપેક્ષાથી ધર્મોપદેશ આપવો. આવું ન કરવા માટે જે રીતે પુણ્યશાળી રાજા વગેરેને ધર્મ કહે” ઇત્યાદિ કહ્યું છે. (૯૭) केऽयं पुरिसे इच्चाइ, वयणओ च्चिय ववट्ठियं एयं ॥ इय देसणा विसुद्धा, इयरा मिच्छत्तगमणाई ॥ ९८॥ कश्चायं पुरुष (कं च नतः), इत्यादिवचनत एव व्यवस्थितमेतत् ॥ इति देशना विशुद्धा, इतरा मिथ्यात्वगमनादयः ॥ ९८॥
આ વિષય આ પુરુષ કોણ છે?” ઇત્યાદિ પાઠથી જ વ્યવસ્થિત= નિશ્ચિત કરાયેલો છે. આવા પ્રકારની દેશના વિશુદ્ધ છે. આ સિવાયની બીજી દેશના મિથ્યાત્વગમન વગેરે રૂપ છે, અર્થાત્ આ સિવાયની બીજી દેશના મિથ્યાત્વની પ્રાપ્તિ વગેરે દોષોને કરનારી છે.
