________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
પ્રસ્તુતમાં અપ્રમાદી સાધુ સર્વક્રિયા યથાસૂત્ર સમયસર કરે, ન્યૂનાધિક ન કરે, એક ક્રિયાની વચ્ચે બીજી ક્રિયા ન કરે.
૧૨૩
ગાથા-૧૦૫
વિશેષાર્થઃ- સમયસર એટલે પ્રતિલેખનાદિ જે ક્રિયાનો જે સમય હોય તે ક્રિયા તે સમયે કરે. કારણ કે ખેતી વગેરે કાર્યો પણ સમયસર ન કરવામાં આવે તો ઇષ્ટસિદ્ધિ માટે થતા નથી.
ન્યૂનાધિક ન કરેઃ- પ્રમાદથી અતિશય ઓછી ક્રિયા ન કરે, અને શૂન્યચિત્ત બનીને અતિશય અધિક પણ ક્રિયા ન કરે. કારણ કે તેમ કરનારો સાધુ અવસન્ન બને. પૂજ્ય શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીએ કહ્યું છે કે-“આવશ્યક વગેરે ક્રિયા ન કરે, અથવા હીન કે અધિક ક્રિયા કરે, અથવા પ્રતિષેધ કરેલા કાળે કરવું વગેરે દોષોથી દુષ્ટ ક્રિયા કરે, તથા ગુરુ સ્વાધ્યાય કરવાનું કહે ત્યારે ગુરુની સામે થઇને કંઇક અનિષ્ટ બોલીને રુચિ વિના કરે, અથવા સર્વથા ન પણ કરે. આ અવસન્ન છે, અર્થાત્ આ અવસત્રનાં લક્ષણો છે.’’
એક ક્રિયાની વચ્ચે બીજી ક્રિયા ન કરેઃ- પ્રતિલેખનાને કરતો સ્વાધ્યાય ન કરે. સ્વાધ્યાયને કરતો વસ્ત્ર-પાત્રાદિનું પરિકર્મ ન કરે, અથવા ચાલવું આદિ ક્રિયા ન કરે. એથી જ ઉત્તરાધ્યયન (અ. ૨૪ ગા. ૮)માં કહ્યું છે કે- શબ્દાદિ પાંચ વિષયોનું ચિંતન ન કરવા દ્વારા શબ્દાદિ પાંચ વિષયોનો ત્યાગ કરીને, પાંચ પ્રકારના સ્વાધ્યાયનો ત્યાગ કરીને ગતિમાં જ જેના શરીરનો ઉપયોગ થઇ રહ્યો છે અને ગતિમાં જ ઉપયોગ હોવાના કારણે જે પ્રધાનપણે ગતિનો જ સ્વીકાર કરે છે એવો સાધુ ગતિ કરે.'
(तन्मूर्तिः तस्यामेवेर्यायां मूर्तिः शरीरम् अर्थात् व्याप्रियमाणा यस्यासौ तन्मूर्तिः; तथा तामेव पुरस्करोति तत्रैवोपयुक्ततया प्राधान्येनाङ्गीकुरुत इति તત્પુરાર:) અહીં ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છેઃ- સાધુ ઇર્યાસમિતિનું પાલન કરવા માટે ચાલતી વખતે શબ્દાદિ વિષયોના વિચારનો, સ્વાધ્યાયનો, ચાલવા સિવાયની બીજી ક્રિયાનો અને ચાલવા સિવાયના બીજા વિચારોનો ત્યાગ કરે.
યથાસૂત્રઃ- યથાસૂત્ર એટલે સૂત્રમાં કહ્યું હોય તે પ્રમાણે. સૂત્રનું લક્ષણ આ પ્રમાણે છે-“ગણધરોએ, પ્રત્યેકબુદ્ધોએ, ચૌદપૂર્વધરોએ, કે સંપૂર્ણ દશપૂર્વધરોએ જે રચેલું હોય તેને સૂત્ર કહેવાય છે.’ ગણધરો વગેરે નિયમા
