________________
ગાથા-૧૦૮
૧૨૮
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
કારણે પતન થાય અને તેથી અનંતકાળ સુધી દુર્ગતિમાં કડવાં ફળો ભોગવવા પડે. પણ એ કડવાં ફળો ભોગવાઈ ગયા પછી ફરી જિનાજ્ઞાની પ્રાપ્તિ થાય અને જીવ વિશેષ જાગૃત બને. માટે જિનાજ્ઞા પ્રમાણે અશુભ અનુબંધને તોડવા માટે કરેલો પ્રયત્ન નિષ્ફળ ન જાય.
આ જ વિષયને પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં હવે પછીની બે ગાથામાં જણાવ્યો છે. ' અશુભ અનુબંધના વિચ્છેદથી અકરણનિયમ થાય- જે પાપનો પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક ત્યાગ કર્યો હોય તે પાપ કરવાના સંયોગો ઉપસ્થિત થવા છતાં તે પાપ ન કરવું તે અકરણનિયમ. અશુભ અનુબંધનો વિચ્છેદ ન થયો હોય તો પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક છોડેલું પણ પાપ ફરી થઈ જાય એ સંભવિત છે. પણ અશુભ અનુબંધનો વિચ્છેદ થયા પછી પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક છોડેલું પાપ ફરી ન જ થાય. (ઉપદેશ પદ ગાથા ૬૯૨-૬૯૫ વગેરે) આથી જ અકરણનિયમને શાસ્ત્રમાં કૃશ રોગીની સાથે સરખાવવામાં આવ્યો છે. શરીરમાં કૃશતા બે રીતે થાય. (૧) સ્વયં નિરોગી હોવા છતાં દુકાળ વગેરે કારણોથી પોષક ભોજન ન મળવાથી શરીર કશ બને. (૨) ભોજનસામગ્રી પૂર્ણ હોવા છતાં ક્ષયરોગ આદિના કારણે શરીર કૃશ થતું જાય. દુકાળ આદિના કારણે કૃશ થયેલાને જેમ જેમ પોષક ભોજન મળતું જાય તેમ તેમ કૃશતા ઘટતી જાય અને શરીર પુષ્ટ થતું જાય. ક્ષયરોગ આદિના કારણે કૃશ બનેલાને ગમે તેટલું પોષકભોજન મળવા છતાં તેની કૃષતા પ્રતિદિન વધતી જાય છે. પ્રસ્તુતમાં આની ઘટના આ પ્રમાણે છે- અશુભ અનુબંધના વિચ્છેદ વિના થયેલ અકરણનિયમ પહેલી કૃશતા સમાન છે. અશુભ અનુબંધના વિચ્છેદથી થયેલ પાપ અકરણનિયમથી પાપના સંયોગો ઉપસ્થિત થવા છતાં પાપ થતું નથી અને ક્રમશઃ પાપ ઘટતું જાય છે. એમ ક્રમશઃ પાપ ઘટતાં ઘટતાં જીવને ક્ષપકશ્રેણિ, કેવળજ્ઞાન, અઘાતિકર્મક્ષય અને અંતે મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. માટે જ અહીં કહ્યું કે અકરણનિયમ દુઃખલયનું કારણ છે. [૧૧૭] , पडिबंधाओ वि अओ, कंटगजरमोहसंनिभाओ अ ॥ हवइ अणुबंधविगमा, पयाणभंगो ण दीहयरो ॥ १०८॥
