________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
ધારિણીએ કહ્યું:- હે પુત્ર ! ખડ્ગની તીક્ષ્ણધારા ઉપર ચાલવા સરખા દુષ્કર વ્રત પાલન સામાન્ય માટે મુશ્કેલ છે, તો પછી તારા સરખા સુકુમાળ દેહવાળા અને રાજવૈભવ ભોગવનારા માટે તે અતિદુષ્કર છે.
૧૩૧
ગાથા-૧૦૮
મેઘકુમારે જવાબ આપ્યોઃ- જેણે તેનો ઉદ્યમ કરવાનો વ્યવસાય કર્યો ન હોય, તેવા પુરુષને આ સર્વ દુષ્કર જ જણાય, પરંતુ ઉદ્યમધનવાળાને સર્વ કાર્યો એકદમ સિદ્ધ થયેલાં જણાય છે. એ પ્રમાણે સખત વિરોધ કરતા માતા, બંધુવર્ગ તથા દીક્ષાની પ્રતિકૂળ બોલનારા સર્વને નિરુત્તર કરી વિનયોપચાર કરવા પૂર્વક વિવિધ સેંકડો યુક્તિ-સહિત તેઓને પ્રત્યુત્તરો આપી પોતાના આત્માને મુક્ત કર્યો. મળેલા પણ ઇષ્ટ પદાર્થોનો ત્યાગ કરી, કાયર માણસને વિસ્મય પમાડનારી, સમગ્ર ભવ-દુઃખથી મુક્ત કરાવવા સમર્થ એવી દીક્ષા મેઘકુમારે ગ્રહણ કરી.
જિનેશ્વર ભગવંતે મનોહર સ્વરથી તેને સ્વકર્તવ્ય સંબંધી હિતશિક્ષા આપી કે, ‘હે સૌમ્ય ! તારે હવે બેસવું, ઉઠવું, સુવું, લેવું, મૂકવું ઇત્યાદિ ચેષ્ટાઓ જયણાથી કરવી. શિક્ષાઓ માટે ગણધર મહારાજને સોંપ્યા. સંધ્યાસમયે સંથારાની ભૂમિની વહેંચણી કરતાં મેઘકુમારની સંથારાભૂમિ દ્વારદેશમાં આવી. સાધુઓ દ્વાર પાસેથી મેઘમુનિના સંથારાને ઓળંગીને જતા-આવતા હતા. અવાર-નવાર સાધુઓના પગ વગેરેની ઠોકર લાગતી હતી. આથી તેમને આંખ મીંચવા જેટલો સમય પણ નિદ્રા ન આવી. આથી તે વિચારવા લાગ્યા કે-‘હું ગૃહવાસમાં હતો, ત્યારે આ સાધુઓ મારું ગૌરવ કરતા હતા. અત્યારે મારા તરફ નિઃસ્પૃહ ચિત્તવાળા થઇને આ મુનિઓ મારો પરાભવ કરે છે, તો મુનિપણું મારા માટે દુષ્કર અને અશકચ લાગે છે. તો હવે સવારે ભગવંતને પૂછીને ફરી પાછો ઘરે જાઉં.' પછી સૂર્યોદય સમયે સાધુઓ સહિત ભગવંત પાસે ગયો અને ભક્તિથી સ્વામીને વંદન કરી પોતાને સ્થાને બેઠો એટલે અરિહંત ભગવંતે તેમને સંબોધ્યા કે, હે મેઘ ! તને રાત્રે મનમાં આવો સંકલ્પ ઉત્પન્ન થયો કે-‘હું ઘરે જાઉં, પરંતુ તેમ કરવું યોગ્ય નથી. કારણ કે આ ભવથી પહેલાના ત્રીજા ભવમાં હું હાથી હતો. તે વૃત્તાંત આ પ્રમાણે છે
