________________
ગાથા-૧૦૭.
૧૨૬
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
કલેશનું મૂળ છે. કિલષ્ટકર્મોરૂપી વૃક્ષોનું મૂળ અનુબંધ છે. ચૌદપૂર્વધર મહાત્માઓ પણ અનંતકાળ સુધી સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે તેનું કારણ અશુભ અનુબંધ છે. જીવ અનાદિકાળથી અનંતકાળ સુધી સંસાર પરિભ્રમણ કરે છે તેનું મૂળ અશુભ અનુબંધ છે. એટલે જ જ્ઞાનીઓ કહે છે કે સંસારપરિભ્રમણને અટકાવવા પહેલું કામ અનુબંધને તોડવાનું કરવું જોઈએ. એકવાર અનુબંધ તૂટી જશે પછી બંધને ખતમ થતાં વાર નહિ લાગે. અનુબંધને તોડવાનો ઉપાય છે અપ્રમાદ.
ચૌદપૂર્વીઓ નિગોદમાં ગયા તેનાં કારણો પ્રશ્ન- જો અપ્રમોદથી અનુબંધ તૂટતો હોય તો ચૌદપૂર્વધરો પણ મૃત્યુ પામીને નિગોદમાં ગયાં અને અનંતકાળ સુધી સંસારમાં કેમ ભમ્યા ? કારણ કે અશુભ અનુબંધ વિના અનંતકાળ સુધી સંસાર પરિભ્રમણ ન થાય.
ઉત્તર-ચૌદ પૂર્વધરો નિગોદમાં ગયા અને અનંતકાળ સુધી સંસારમાં ભમ્યા એનાં બે કારણો છે.
(૧) તેમણે પૂર્વે મિથ્યાત્વ અવસ્થામાં નિકાચિત અનુબંધ કર્યો હતો. એથી અપ્રમાદથી પણ અનુબંધ તૂટ્યો નહિ. અપ્રમાદથી અનુબંધ તૂટે એ સિદ્ધાંત અનિકાચિત અનુબંધની અપેક્ષાએ છે. અપ્રમાદથી પણ નિકાચિત અનુબંધ ન તૂટે. (૨) અહીં બીજું કારણ એ છે કે- નિગોદમાં જનારા ચૌદપૂર્વધરોને અપ્રમત્તભાવ હતો. પણ સામાન્ય કે મધ્યમ હતો, ઉત્કટ અપ્રમત્તભાવ ન હતો. ઉત્કૃષ્ટ અપ્રમત્તભાવ અશુભ અનુબંધને તોડે. આ વિષયને શાસ્ત્રમાં ઔષધના દષ્ટાંતથી સમજાવ્યો છે. ઔષધથી રોગ દૂર થાય છે, દુઃસાધ્ય પણ રોગો ઔષધથી દૂર થાય છે. પણ ક્યારે ? અત્યંત અપ્રમત્ત ભાવથી ઔષધનું સેવન કરવામાં આવે ત્યારે. જેમ કે- ઔષધનું જેટલું માપ હોય તેટલું જ ઔષધ લેવું, જરા પણ વધારે કે ઓછું ન લેવું. તે રોગમાં જે જે અપથ્ય હોય તેનો સદંતર ત્યાગ કરવો. પથ્ય આહાર લેવો. કુશળ વૈદ્યની સલાહ મુજબ ઔષધ લેવું. આમાં ક્યાંક પણ ભૂલ થાય તો રોગ દૂર ન થાય, એટલું જ નહિ, રોગવૃદ્ધિ થાય એ પણ સંભવિત છે. આમ જેમ ઔષધ અત્યંત અપ્રમત્તભાવથી લેવામાં આવે તો જ રોગ દૂર કરે, તેમ પ્રસ્તુતમાં અશુભાનુબંધ પણ અત્યંત અપ્રમત્તભાવથી જ તૂટે. માટે જ જોય!
