________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
અને બહુજલવાળા-આવા ઉપદ્રવવાળા માર્ગોને લોક પણ ઈચ્છતો જ નથી. આથી લોકથી પૂજ્ય સાધુની શી વિશેષતા છે? જેથી આ પ્રમાણે (=અપવાદનું સેવન કરીને પણ શરીરની રક્ષા કરવી એ પ્રમાણે) કહેવાય છે. [૫૩] ૩ન્યતે
૭૭
ગાથા-૫૪-૫૫
जयणमजयणं च गिही, सचित्तमीसे परित्तणंते अ । न विजाणंति ण यासिं, अवहपइन्ना अह विसेसो ॥ ५४ ॥ यतनामयतनां च गृहिणः सच्चित्तमिश्रे प्रत्येकानन्ते च ॥ न विजानन्ति न चैषामवधप्रतिज्ञाऽथ विशेषः ॥ ५४ ॥
યતનામવતનાં ૨ વૃદ્ધિનો ન નાનન્તિ, વવ ?-સચિત્તાવી, 7 = ‘તેમાં’ વૃદિળાં ‘અવધપ્રતિજ્ઞા’ વયનિવૃત્તિ:, અત વ વિશેષઃ । (ઓધ નિ. ગા. ૫૦)
ઉત્તર કહે છેઃ- ગૃહસ્થો સચિત્ત, મિશ્ર (=સચિત્ત-અચિત્ત), પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય અને અનંતકાયમાં યતનાને અને અયતનાને જાણતા નથી. તથા તેમને જીવવધ નહિ કરવાની પ્રતિજ્ઞા નથી. આથી લોકથી પૂજ્ય સાધુની વિશેષતા છે.
વિશેષાર્થઃ-યતના એટલે અધિકતર અસત્પ્રવૃત્તિનું નિવારણ કરનારી ચેષ્ટા, પ્રતિકૂળ દ્રવ્યાદિમાં અપવાદમાર્ગે દોષનું સેવન કરવું પડે ત્યારે દોષનું યથાશક્ય અલ્પ સેવન થાય તેવો પ્રયત્ન એ યતના છે. આવી યતનાથી શાસ્ત્રનિષિદ્ધ અસત્ પ્રવૃત્તિ મર્યાદિત બને છે. જો યતના ન રાખવામાં આવે તો શાસ્ત્રનિષિદ્ધ અસત્ પ્રવૃત્તિની મર્યાદા જ ન રહે, બિનજ઼રૂરી પણ ઘણી અસત્ પ્રવૃત્તિ થાય. ક્યારે કઈ રીતે યતના કરવી તેનું માર્ગદર્શન નિશિથ વગેરે છેદગ્રંથોમાં આપેલું છે. (ઉપદેશ ૨હસ્ય ગા. ૧૨૭, ઉપદેશપદ ગા. ૭૭૧) [૫૪]
अवि अ जणो मरणभया, परिस्समभयाउ ते विवज्जेइ ॥ गुणदयापरिणया, मुक्खत्थमिसी परिहरति ॥ ५५ ॥ अपि च जनो मरणभयात्परिश्रमभयात्तु तान्विवर्जयति ॥ गुणदयापरिणता मोक्षार्थमृषयः परिहरन्ति ॥ ५५ ॥
