________________
ગાથા-૬૧
૮૪
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
સમ્યગ્દર્શનાદિને પ્રસિદ્ધ કરનારા શાસ્ત્રોના ઉપદેશોમાં સમ્યગૂદર્શનાદિના દાનમાં એકાંતે નિષેધ કે એકાંતે વિધિ બતાવ્યો નથી, કિંતુ પાત્ર વિશેષને જાણીને ક્યારેક અપાય અને ક્યારેક ન અપાય. આનો ભાવાર્થ એ છે કે પ્રશમ વગેરે ગુણોથી યુક્ત પુરુષને અપાતા સમ્યગ્દર્શનાદિ મોક્ષ માટે થાય. આનાથી વિપરીત પુરુષને અપાતા સમ્યગ્દર્શનાદિ સંસાર માટે થાય. કારણ કે તે તેની આશાતના કરે છે. જેમ કે, તાવ વગેરે રોગ તરુણ (=નવો) હોય ત્યારે જે વસ્તુ અપથ્ય બને, પછી (તાવ જીર્ણ બને ત્યારે) તે જ વસ્તુ પથ્ય બને. (૬૦) अथैकमेव वस्त्वासेव्यमानं बन्धाय मोक्षाय च कथं भवति ? तदाहजंमि णिसेविजंते, अइआरो हुज कस्सइ कया वि । તેvોવ ય ત પુળો, વારે મોદી વિનાદિ છે . यस्मिन्निषेव्यमानेऽतिचारो भवेत्कस्यचित्कदापि । तेनैव तस्य पुनः कदाचिच्छुद्धिर्भवेत् ॥ ६१ ।।
'यस्मिन्' वस्तुनि क्रोधादौ निषेव्यमाणे 'अतिचारः' स्खलना भवति 'कस्यचित्' साधोः 'कदाचित्' 'कस्याञ्चिदवस्थायां 'तेनैव' क्रोधादिना तस्यैव पुनः कदाचिच्छुद्धिरपि भवेत्.. चण्डरुद्रसाधोरिवं, तेन हि रुषा स्वशिष्यो दण्डकेन ताडितः, तं च रुधिरार्द्र दृष्ट्वा पश्चात्तापवान् संवृत्तः चिन्तयति चधिग्मां यस्यैवंविधः क्रोध इति विशुद्धपरिणामस्यापूर्वकरणं क्षपक श्रेणिः
વતોઃ સંવૃત્ત તિ (ઘનિ.ગા.૫૭) હવે સેવાતી એક જ વસ્તુ બંધ અને મોક્ષ માટે કેવી રીતે થાય તે કહે છે
સેવાતા જે ક્રોધાદિથી કોઈ સાધુને ક્યારેક અતિચાર લાગે, તે જ ક્રોધાદિથી તે જ સાધુને ક્યારેક શુદ્ધિ પણ થાય.
વિશેષાર્થ- આ વિષે ચંડરુદ્રાચાર્યનું દૃષ્ટાંત છે. તેમણે ક્રોધથી પોતાના શિષ્યને દાંડાથી માર્યો. લોહીથી ખરડાયેલા શિષ્યને જોઈને પશ્ચાત્તાપવાળા થયેલા તે વિચારવા લાગ્યા કે “જેને આવો ક્રોધ છે તે મને ધિક્કાર થાઓ”
